Overzicht alle soorten warmtepompen

Kosten, efficiëntie, verschillen én verplichting

Voor- en nadelen van een warmtepomp

'Ieder nadeel heb zijn voordeel' is een bekende Cruijffiaanse uitspraak. En dat geldt ook in het geval van warmtepompen. Objectief gezien wegen de voordelen zwaarder dan de nadelen, maar dat neemt niet weg dat die nadelen kunnen leiden tot praktische bezwaren waar niet altijd direct een oplossing voor is.

Rendement

Zoals eerder beschreven, is het rendement van een warmtepomp ongekend in vergelijking met andere oplossingen. Gemiddeld varieert dit van 300 to 500%, terwijl een gasketel blijft steken op 90%. Ook in vergelijking met andere elektrische oplossingen werkt een warmtepomp efficiënter. Dat bespaart dus energie.

Minder energie = lagere kosten

Wanneer minder energie wordt gebruikt, dalen ook de kosten. Weliswaar gaat de stroomrekening omhoog als je #vangaslos gaat, maar netto daalt het energiegebruik dus. Dat betekent ook dat de kosten direct omlaag gaan. Zeker met de gasprijzen van dit moment is dat het geval. De elektriciteitsprijzen zijn weliswaar ook flink gestegen, maar vanwege het efficiëntere energiegebruik vallen de kosten toch lager uit. Bovendien is het stroomverbruik te compenseren door zonnepanelen op het dak te leggen.

Minder afhankelijkheid

De plannen om verwarmen met aardgas af te bouwen, werden enkele jaren terug met veel kritiek ontvangen. Ondertussen is extra duidelijk geworden dat Europa te afhankelijk is geworden van Russisch gas, zeker sinds de invasie in Oekraïne en door het afknijpen van gasleveringen aan diverse Europese landen, evenals het niet vullen van opslagvelden. Er zijn alternatieven, maar zeer beperkt. Bovendien moeten die grotendeels over zee worden aangevoerd, in de vorm van LNG, in plaats van via pijpleidingen. Doordat minder aardgas geleverd wordt en de prijzen blijven stijgen, zal de transitie versneld moeten worden om minder afhankelijk te worden van onbetrouwbare buitenlandse partijen.

CO₂ uitstoot

Een andere belangrijke factor is dat de CO₂-uitstoot daalt. Weliswaar is de uitstoot van gas lager dan van andere fossiele bronnen, maar met een jaarlijks verbruik van 40 miljard kubieke meter aardgas is dat in totaal alsnog aanzienlijk: 1,8kg per m³ oftewel 72 miljard kilo CO₂. De Nederlandse elektriciteitsvoorziening draait weliswaar nog voor een groot deel op gas en in mindere mate kolen, maar de hoeveelheid duurzame energie neemt ieder jaar hard toe. In 2030 moet 70% van alle elektriciteit uit duurzame bronnen opgewekt worden.

Aanschafkosten

Doordat een warmtepomp minder energie gebruikt dan andere oplossingen, bespaart dit kosten. Daar staat natuurlijk tegenover dat je de warmtepomp plus installatie wel eerst moet financieren. Een hybride warmtepomp kost circa 5000 euro inclusief installatie. In combinatie met een cv-ketel wordt dat circa 7000 euro. Een lucht-lucht- of lucht-waterwarmtepomp van 3 tot 12kW kost circa 6000 tot 14.000 euro, inclusief de installatie. Een bodem-water-warmtepomp van 4 tot 16kW is nog wat duurder; hier ben je circa 8500 tot 20.000 euro aan kwijt, inclusief installatie. De kosten voor een grond-waterwarmtepomp variëren: een exemplaar met een horizontaal buizennetwerk is zo'n 5000 euro goedkoper dan een waarbij verticale buizen diep de grond ingaan. Voor dat laatste is ook een grondboring nodig, wat zo'n 6000 euro kost, wat het kostenplaatje op circa 25.000 euro uit laat komen. Dit type gebruikt wel minder energie en gaat langer mee dan een buitenunit.

Voor alle soorten warmtepompen - behalve het lucht-luchttype - is subsidie beschikbaar, van 1950 tot 5100 euro. Afhankelijk van het type warmtepomp is de terugverdientijd tussen de zeven en vijftien jaar.

Isolatie vereist

Isoleren noodzakelijk?

User flippy, die service en reparatie van industriële warmtepompen uitvoert, stuurde ons een reactie over de noodzaak van isolatie vóór de installatie van een warmtepomp: "Veel installateurs werken nog met oude denkwijzen en methodes die niet compatibel zijn met de constante manier van warmteopwekking waar warmtepompen op werken tegenover de hoge piekvermogens waarop gasketels werken."
Volgens hem is een meer moderne denkwijze dat de mate van isolatie alleen een factor is in de hoeveelheid benodigde warmte, niet de manier van opwekking van die warmte. "Er zijn vrijwel nooit nieuwe radiatoren nodig in de meeste panden - je kunt later nog altijd nog voor vloerverwarming gaan. Ook met wat warmer water heb je nog steeds een enorme kostenbesparing ten opzichte van je oude gasketel. In dat opzicht is een warmtepomp juist geschikt voor oudere panden omdat je met een kleine ingreep enorme besparingen kan krijgen. Stel je haalt 8kWh aan warmte uit een kubieke meter aardgas met een moderne ketel en goede afgifte. Een warmtepomp heeft 2kWh nodig om 8kWh aan warmte in je huis te krijgen. Een gascentrale haalt 6kWh uit een kubieke meter gas. Met 1m³ gas in een centrale kan je dus 24kWh aan warmte in je huis pompen versus 8 met een gasketel."

Alleen met de kosten voor de aanschaf en installatie ben je er misschien nog niet. Als je huis slecht geïsoleerd is, zul je dat eerst moeten aanpakken. Anders verdwijnt de warmte weer door (kieren in) de muur of kan een warmtepomp het huis niet warm krijgen doordat te veel kou binnendringt door te dunne, slecht geïsoleerde muren en/of daken. Een beter geïsoleerd huis betekent meer comfort en lager energiegebruik, maar het vereist wel een investering in tijd en geld. Een hybride warmtepomp stelt overigens minder hoge eisen dan een all-electric variant, waardoor deze ook in minder goed geïsoleerde huizen bruikbaar is; de gasketel schakelt dan bij tijdens koude perioden.

Koeling

Veel warmtepompen kunnen ook koelen. De warmtepomp werkt dan andersom en wordt in feite een airco. In plaats van warmte uit de buitenlucht te halen om je woning te verwarmen, wordt de warmte uit je woning gehaald en via de warmtepomp naar buiten gebracht. Tegelijkertijd wordt lucht of water gekoeld en weer de woning ingevoerd.

Een lucht-luchtwarmtepomp zorgt voor een koude luchtstroom, net als een airco, maar het gebruik van de compressor zorgt wel voor een hoger stroomverbruik. Bij een bodemwarmtesysteem werkt de koeling passief. Koeling kan prettig zijn tijdens een warme zomer. Bovendien wordt het met het afschaffen van de salderingsregeling en met meer dynamische stroomprijzen in de toekomst interessanter om je eigen stroom te consumeren.

Ruimte

Een warmtepomp bestaat uit verschillende onderdelen, zoals een buiten- en binnenunit en soms ook nog een waterboiler. Daar moet wel ruimte voor zijn. Een cv-ketel kan vervangen worden door een hybride warmtepomp die in feite twee apparaten in één is: een cv-ketel én lagetemperatuurwarmtepomp. Als de cv-ketel nog vrij nieuw is, is het misschien zonde om hem te vervangen. In dat geval kan er een kleinere hybride warmtepomp naast, maar dat neemt ruimte in beslag die er niet altijd is. Bij bestaande huizen kan het een puzzeltocht zijn om de apparatuur kwijt te kunnen, ook al is hij compacter geworden dan wat er tien jaar geleden op de markt was.

Netcapaciteit

In het kader van verduurzaming zijn we niet alleen gasketels aan het vervangen, maar ook gasfornuizen door inductiekookplaten en verbrandingsmotoren door elektrische auto's. We gaan minder fossiele bronnen verbranden, maar het elektriciteitsverbruik stijgt wel fors. Dat betekent dat we meer elektriciteit moeten produceren en tegelijkertijd het net moeten verzwaren. Bovendien vraagt het om slimme maatregelen zodat niet iedereen al die apparaten op hetzelfde moment zal gebruiken.

Geluid

Een warmtepomp met de buitenlucht als warmtebron maakt geluid door een draaiende ventilator. Dat speelt vooral in de herfst, winter en het vroege voorjaar. In de zomer, wanneer mensen meer met de ramen open slapen, speelt dit minder. De warmtepomp wordt dan niet of nauwelijks gebruikt. Een volledig elektrische warmtepomp kan ook 's nachts aangaan, bijvoorbeeld voor de dagelijkse onderhoudscyclus. Ook kan hij in de zomer gebruikt worden voor warm water, hoewel daar ook andere oplossingen voor zijn, zoals zonneboilers en quookers. Volgens Puk van Meegeren van Milieu Centraal is geluidsoverlast een veelgehoorde klacht, maar valt het in de praktijk wel mee: "Uit onderzoek van Milieu Centraal onder bijna 1000 mensen met een warmtepomp blijkt dat bijna driekwart - 72 procent - nooit geluidsoverlast ervaart van de warmtepomp. Zet de buitenunit op een plek waar jij en de buren er weinig last van hebben. Bijvoorbeeld aan de zijkant van je huis of bij of achter een schuurtje. Er zijn geluiddempende kasten te koop. Het is wettelijk vastgelegd dat een warmtepomp niet meer dan 40 dB geluid mag veroorzaken bij de buren."

• Volgende pagina 7. Tot slot