Redactieblog #21 - Zou je een telescoop downloaden?

Als je al lang 'op internet zit', een subtiele manier om je oud te noemen, herken je de uitspraak 'You wouldn't steal a car' waarschijnlijk wel. Inmiddels is dat veranderd in 'You wouldn't download a car', aangezien het origineel verwees naar de illegaliteit van online piraterij. Nu heb ik nog nooit een auto gedownload, maar wel iets anders waarvan je waarschijnlijk niet verwacht dat het überhaupt kan.

Ik heb namelijk een telescoop gedownload.

Wat kun je met een gedownloade telescoop? Nou, printen natuurlijk, 3d-printen om precies te zijn. Dat zit zo: ik wil al heel lang een telescoop hebben, om naar planeten, de maan of zelfs nevels te kijken. Ik ken mezelf echter, en tijdens de pakweg jaarlijkse kriebels om er een te kopen, moet ik mezelf steeds tegenhouden. Telescopen zijn namelijk typisch een product waarbij je (in de regel) meer ziet naarmate je meer betaalt. Ik weet niet hoe je het moet noemen, maar intern noem ik het een soort 'spec-creep' waarbij ik steeds denk: oeh, maar als ik nou iets meer geld uitgeef, dan ... En zo ben ik in mijn hoofd opeens duizenden euro's verder. Zeker als je ook nog eens een plaatje wilt schieten, loopt het in de papieren: een fatsoenlijke montering om objecten te volgen, een astrocamera en natuurlijk de telescoop zelf.

En als ik zeg dat ik mezelf ken, bedoel ik dat tweeledig. Ten eerste kan ik mezelf erg goed verliezen in obsessief gedrag en steeds dieper een rabbit hole induiken. Dat maakt iets kopen lastig, en ten tweede: ik kan ook weer heel snel die interesse verliezen, wat een investering weer zonde maakt. Met andere woorden: aan de ene kant wil ik veel te veel geld uitgeven aan mooie spullen, en aan de andere kant zo min mogelijk, puur om de koopdrang te stillen. Maar bij een telescoop kopen leidt weinig geld uitgeven bijna zeker tot teleurstelling, want je ziet dan nauwelijks iets en de liefde is over voor je kan beginnen. En dan komen we bij de reden om dit te schrijven, want in plaats van een slechtwerkende telescoop kopen, kan ik er een downloaden. Met minimale uitgaven, en - hopelijk - maximaal plezier.

Hadley

Er is namelijk een levendige community rond de zogeheten Hadley-telescoop, ontwikkeld door Jonathan Kissner (je dacht dat ik Hadley ging zeggen hè?), een astrofotograaf. Hij ontwikkelde zijn Hadley om een goedkope instaptelescoop te maken, die presteert als een veel duurder exemplaar. Je kunt de telescoop grotendeels 3d‑printen, al zul je natuurlijk wel de nodige onderdelen moeten kopen. De Hadley is een Newtoniaanse kijker die werkt met een primaire spiegel van 114mm en een 25mm secundaire spiegel. Die spiegels moet je kopen, net als één of meer oculairs, want thuis glas printen is lastig. Door die laatste, het oculair, kijk je en de twee spiegels leveren een telescoop van 114mm doorsnede, met dus een opening van 114mm en een brandpuntsafstand van 900mm. Daarmee moet je de maan, planeten en wat sterrenstelsels kunnen zien. En als je daar geen zin in hebt, kun je ermee naar vogels kijken.

De belangrijkste onderdelen van de body print je, en 'het glas' moet je kopen. De spiegels koop je als set, en kosten je pakweg dertig euro. Oculairs zijn vanaf vijf euro tot heel veel geld te koop, en verder heb je nog wat ijzerwaren als schroeven en moeren nodig. Voor de veren van de primaire spiegel kun je bijvoorbeeld oude veren van het bed van een 3d-printer, of drie andere vergelijkbare veren gebruiken. De telescoop bestaat in essentie uit twee ringen, met een derde ertussen voor de stevigheid. In de ene ring zit de primaire spiegel, in de tweede de secundaire en het oculair. Het is een volledig open ontwerp, dus geen gesloten buis. Dat scheelt een hoop filament en kost weinig tijd om te printen. Om de ringen op hun plek te houden, heb je metalen staven nodig (hout kan eventueel ook) van 12mm. Voor minder dan tien euro kocht ik die bij de bouwmarkt. De schroeven en overige ijzerwaar had ik, maar zouden je misschien een tientje kosten. Verder heb ik een eenvoudige standaard gemaakt van multiplex, maar als je daar geen zin in hebt, kun je ook met 3d-prints en metaalstaven werken. Al met al hebben de onderdelen me dus minder dan vijftig euro gekost, en voor dat geld heb ik een telescoop die pakweg 250 euro zou kosten in Nederland.

Maar zie je ook iets?

Ja! Ik was behoorlijk sceptisch, zeker na het afstellen van de spiegels waarbij ik het niet kon laten bij daglicht op objecten in de verte te richten. Dat 'ver' is enorm relatief, en ik zag pas een scherp object als ik het oculair uit de telescoop haalde en 10cm ervandaan hield. Maar (terwijl ik dit schrijf) gisteravond was het helder en kroop de maan langzaam hoog genoeg om mijn telescoop erop te richten, en wow! Ik had een oculair van 25mm erin, een kleine vergroting, maar de (halve) maan kwam prachtig en haarscherp in beeld. Met dat 25mm-oculair is de maan bijna beeldvullend; een andere vergroting heb ik nog niet.

Ik zou heel graag een mooie foto van dit (voor mij) memorabele moment delen, maar wie wel eens een foto heeft geprobeerd te maken door een telescoop of verrekijker, weet dat het buitengewoon lastig is. Zeker omdat een klein stootje tegen de telescoop de maan uit beeld laat schieten.

Daarom ben ik weer achter de 3D-printer gekropen. Ik heb een adapter ontworpen voor een oude Lumix-camera (LX7), waarmee de lens en het oculair netjes uitgelijnd worden. Zoals je aan bovenstaande foto kunt zien, is er nog wat af te stellen aan de afstand van de camera, want de scherpte op de foto komt niet overeen met wat ik zelf door de telescoop zie. Ik moet dus duidelijk nog wat optimaliseren aan de montering, maar het begin is er.

Dat is het leuke van zelf bouwen: je kunt aanpassen, verbeteren en upgraden waar je wilt. Dat hele traject vind ik altijd erg leuk, maar dat het meteen zo goed werkt, is wel de kers op de taart. Vanaf nu kan ik dus op de veelgestelde vraag 'Wat kun je nou met zo'n 3d-printer?' antwoorden dat je er een werkende telescoop mee kunt 3d‑printen.