Het zou een mooie vraag zijn voor een pubquiz. Mozilla is samengesteld uit twee woorden, waarvan één Godzilla is, de naam van het fictieve monster. Wat is het andere woord? Mozilla als organisatie bestaat sinds 1998 en kwam voort uit Netscape, de dominante browserbouwer van halverwege de jaren negentig. Het gaf zijn broncode vrij in 1998 en richtte de Mozilla-organisatie op om die verder te ontwikkelen voor toekomstige versies.
Waarom deed Mozilla dat, vraag je je misschien af. Netscape was een van de eerste geweest die het installatiebestand voor de browser online had gezet, zonder dat het geld vroeg om de software te gebruiken. Het idee van gratis software was toen niet zo ingeburgerd als nu. Het plan in 1998 was om de browser op termijn beter te maken door meer ontwikkelaars erbij te betrekken, leggen auteurs Chris DiBona en Sam Ockman uit in hun boek Open Sources uit 1999.
Door de broncode openbaar online te zetten, splitste Mozilla de ontwikkeling in twee organisaties: Mozilla.org als de non-profit die de code verder zou ontwikkelen en Netscape als bedrijf dat op basis van die code nieuwe producten zou uitbrengen. Het ging daarbij niet alleen om de browser, maar ook om de 'communicatiesuite', met daarin onder meer een mailclient. Netscape was toen al een grote naam. Het had een beursgang gehad in 1995, ongeveer veertien maanden na de release van de eerste browser. De browser was snel populair geworden op het toen nog dunbevolkte wereldwijde web.
Dat Netscape een browser zou maken, lag niet voor de hand. Oprichter Marc Andreesen had weliswaar gewerkt aan een browser bij de universiteit van Illinois in de VS, maar medeoprichter Jim Clark had oorspronkelijk heel andere plannen, zegt Andreesen in dit interview met SFGate uit 2003. "We gingen software maken voor interactieve tv en we zeiden: mooi, op welke platforms gaat het draaien? Dat konden we niet verzinnen, want die waren er niet en zouden er in de eerste drie jaar ook niet komen."
:strip_exif()/i/2004443032.jpeg?f=imagegallery)
Het volgende plan was een dienst die zou draaien op de Nintendo 64-console. "We zeiden toen: laten we een online gamingdienst maken voor de Nintendo 64, want dat wordt een populair platform. We hadden dat bijna gedaan, maar de console zou pas eind 1995 uitkomen en we waren begonnen aan het begin van 1994, dus daar moesten we te lang op wachten. Als Nintendo die console eerder had uitgebracht, waren we dat gaan doen in plaats van Netscape."
Een browser was simpelweg wat overbleef. "Het was een proces van eliminatie, waar internet het enige was dat zou gaan werken." Andreesen had in Illinois gewerkt aan NCSA Mosaic, de toen populairste browser met als belangrijkste onderscheidende punt inline-plaatjes. Tot dan toe openden die bij veel browsers in een apart venster. Een vroege medewerker bedacht de codenaam voor de latere Netscape-browser, die moest uitdrukken dat die Mosaic ging verslaan: een
Godzilla die Mosaic de nederlaag moest toebrengen, een Mozilla.
De herkomst van die naam, een samentrekking van Mosaic en Godzilla, is nu nog terug te zien. Lang heeft Mozilla een dinosaurusfiguur als logo gehad en hoewel dat inmiddels anders is, staat er nog altijd een dino op de webpagina van Mozilla.
:strip_exif()/i/2004959232.jpeg?f=imagegallery)
Het vrijgeven van de broncode was de laatste grote actie van Netscape als zelfstandig bedrijf. AOL nam Netscape over, in een deal die bij het sluiten in 1999 uiteindelijk een waarde zou krijgen van meer dan 10 miljard dollar. De concurrentie had niet stilgezeten; Microsoft had met Internet Explorer een eigen browser uitgebracht en bundelde die met Windows, ook toen al veruit het meestgebruikte desktopbesturingssysteem ter wereld.
Onder AOL werd Netscape nooit meer de grote naam die het zelfstandig was. De browser heeft officieel bestaan tot 2008, maar leed toen al jarenlang een zieltogend bestaan en was bovendien een afgeleide van Mozilla's eigen browser Firefox. Inmiddels had de Mozilla-organisatie zichzelf immers omgedoopt tot de Mozilla Foundation en werkte ze in de eerste jaren van het nieuwe millennium aan eigen producten. Dat werden onder meer agendaprogramma Sunbird, mailclient Thunderbird en browser Firefox.
Inkomsten kon de Foundation krijgen vanuit een slimme deal; de browser bevatte rechtsbovenin een zoekbalk en standaard was daar Google ingesteld. Google betaalt daar geld voor. Een dergelijke deal heeft Google ook al jaren met Apple voor Safari op iOS bijvoorbeeld. Google haalt er inkomsten uit door advertenties naast zoekresultaten te plaatsen. Die afhankelijkheid van Google voor inkomsten zou later een achilleshiel blijken te worden, maar zover was het nog lang niet. In de eerste jaren na de release in 2004 ging het juist uitstekend met Firefox. Het haalde een significant marktaandeel en brak de dominantie van Internet Explorer. Het aandeel steeg gestaag en kwam uit rond twintig procent in 2008.
Toen ging er iets mis. Wat dat is, laat zich raden; Google bracht Chrome uit. Chrome gold als sneller op de desktop en harkte daardoor snel marktaandeel binnen. Enkele jaren later werd Chrome ook de standaardbrowser of in elk geval een meegeleverde browser op Android-telefoons met Google-diensten, waardoor het ook daar een groot marktaandeel behaalde.
Al bij de aankondiging had Tweakers aandacht voor de relatie tussen Google en Mozilla. "Chrome kan wellicht een belangrijke concurrent van Firefox worden. De vraag is hoe dit de relatie tussen Google en Mozilla zal beïnvloeden. Onlangs nog besloot Google om Mozilla tot zeker eind 2011 financieel te ondersteunen. Mozilla-ceo John Lilly noemde op zijn blog de komst van Chrome 'interessant' en 'een logische stap'. Hij denkt echter niet dat de verhouding met Google op korte termijn veel zal veranderen en wil zich in de komende tijd op Firefox 3 richten, waarbij hij blijft staan voor een open en participatory internet."
Een 'belangrijke concurrent' bleek een understatement. Anno 2022 is duidelijk dat Mozilla de browseroorlog heeft verloren en dat gaf het bedrijf ook onlangs toe in een artikel in Wired. "Als je vijf jaar terugkijkt naar ons marktaandeel en de eigen statistieken die we publiceren, heeft het geen zin om de terugval te ontkennen", aldus een topvrouw van Mozilla.
Het is niet zo dat Mozilla heeft stilgezeten. Het heeft veel geprobeerd om de stap naar mobiel te maken bijvoorbeeld, onder meer met de reguliere Firefox én diverse alternatieve browsers voor mobiel, waarvan nu alleen nog Focus over is. Mozilla probeerde ook een eigen besturingssysteem voor smartphones te maken onder de naam Firefox OS, maar dat mislukte. Het bleek een van de triggers voor een nieuwe koers voor de organisatie, waarvan we sinds de afgelopen jaren de vruchten zien.
/i/2004647002.png?f=fpa)
/i/2004634846.png?f=fpa)