Inleiding
Bij de aankondiging van de sdk voor iPhone OS in 2007, iets dat leidde tot wat we nu kennen als de App Store op iOS, verwees toenmalig Apple-directeur Steve Jobs expliciet naar Nokia als goed voorbeeld. "Nokia bijvoorbeeld laat op sommige van zijn nieuwe telefoons niet toe om applicaties te installeren, tenzij die een digitale handtekening hebben waarmee je ze kunt herleiden naar een ontwikkelaar. Hoewel dit een telefoon iets minder dan totaal open maakt, geloven wij dat het een stap in de juiste richting is."
Dat Jobs naar Nokia keek voor hoe Apple zijn smartphoneplatform moest beveiligen, is niets raars. Nokia was destijds met grote afstand marktleider en was bovendien de grote innovator als het op smartphones en software aankwam. Het was de kleine die de grote kopieerde.
Nu de strijd om het smartphone-OS al een jaartje voorbij is, is het tijd om terug te kijken. Kleine concurrenten als BlackBerry 10, Windows Phone en webOS zijn geen platforms geworden die anno nu nog een groot marktaandeel hebben, maar ze hebben wel degelijk invloed gehad. Neem de gloednieuwe iPhone X. Nu Apple na tien jaar is afgestapt van de homeknop als manier van besturing, keek de fabrikant goed naar zijn voormalige concurrenten om te zien hoe je zonder vaste knop op het scherm een intuïtieve besturing kunt ontwerpen. Apple kwam uit bij gebaren, een systeem dat je kunt kennen van vrijwel alle kleine besturingssystemen van de afgelopen acht jaar.
In dit verhaal kijken we nog een keer terug naar de invloed van die kleinere besturingssystemen op de uiteindelijke giganten die zijn overgebleven. Hoe zien we de ideeën van de kleine uitdagers terug in de interfaces en functies van iOS en Android?
/i/2000559881.jpeg?f=imagenormal)
Windows Phone
Het invloedrijkste besturingssysteem dat het nooit heeft gered, is met enige afstand Windows Phone. Veel gebruikers hebben lang geloofd dat het op de lange termijn een stabiele positie zou veroveren op de mobiele markt. In sommige landen is het marktaandeel boven de tien procent geweest.
Van alle elementen van Windows Phone zien we van het ontwerp misschien wel het meeste terug in hedendaagse smartphones. Op het moment dat Microsoft Windows Phone 7 aankondigde in 2010, zagen interfaces er totaal anders uit. Apple gaf iOS een skeuomorf ontwerp mee, waarbij zoveel mogelijk elementen moesten lijken op de echte wereld en het besturingssysteem veel schaduwen en andere elementen gebruikte. Android van Google was rommelig en inconsistent, terwijl Samsung met zijn eerste Galaxy S vooral Apple aan het kopiëren was in de interface.
Microsoft koos voor een plat ontwerp. Het Metro-ontwerp, zoals het toen heette, bevatte geen schaduwen en lichteffecten. Wel had de interface grote letters voor koppen en veel basale vormen. Knoppen waren rechthoeken en cirkels met iconen erin. De interface kreeg een instelbare accentkleur, die consistent door de hele interface heen zat.
Natuurlijk gebruikte Microsoft zelf het ontwerp als basis voor Windows 8 en elementen ervan zien we nog steeds terug in Windows 10. De uitwerking op de concurrentie bleek ook groot. Google ging meer aandacht besteden aan design en kwam met achtereenvolgens Holo en Material Design als consistente interfaces voor apps en systeemmenu's.
Apple schakelde in 2013 over van de inmiddels ouderwets geworden skeuomorfe interface naar een veel platter ontwerp met uitgesproken kleuren.
/i/1370888758.png?f=imagenormal)
Er is meer dan ontwerp. Windows Phone 7 introduceerde Hubs, plekken waar content uit verschillende bronnen samen moest komen, zodat gebruikers sneller klaar zouden zijn met het gebruiken van hun telefoon. Apps zijn leuk, betoogde Microsoft, maar smartphones forceren je om ze een voor een te gebruiken. Hubs zouden alle relevante zaken uit apps in één plek moeten samenbrengen en zo sneller moeten werken.
Helaas!
De video die je probeert te bekijken is niet langer beschikbaar op Tweakers.net.
Het idee bleek geen lang leven beschoren. Langzaamaan zijn de hubs uit Windows Phone verdwenen en in de laatste versie was er niet heel veel van over. Het idee om informatie uit apps samen te voegen om zo een snel overzicht te geven, hebben we inmiddels vaker gezien. Zo heeft iOS sinds een paar jaar naast het homescreen een scherm met 'widgets', plekken waar apps informatie aan de gebruiker kunnen tonen zonder notificatie of zonder open te zijn. Goed, het is niet hetzelfde, maar het is gestoeld op hetzelfde idee; je hoeft geen app te openen of een notificatie te krijgen om info uit een app te zien.
Een ander element dat te maken heeft met overmatig smartphonegebruik, is de automodus. Die zat in Update 3 van Windows Phone 8 en onderdrukt notificaties tijdens het rijden. De telefoon kan bovendien zelf antwoorden sturen op berichtjes. Die functie zit inmiddels ook in iOS 11 en op Android zijn er talloze apps die dat doen.
Een ander klein element uit Windows Phone dat we sindsdien vaker zagen, is de toastnotificatie. Toen Microsoft Windows Phone 7 uitbracht, gaf Android notificaties weer op de balk bovenin; op iOS namen ze simpelweg het hele scherm over.
/i/2001753427.jpeg?f=imagenormal)
De toastnotificatie is een balk boven in beeld die je kunt wegvegen en die geen focus heeft, waardoor je kunt blijven doen wat je aan het doen was. De toastnotificatie zit nu al jaren in iOS en ook Android kreeg de subtiele notificatie enkele jaren geleden.
BlackBerry 10
Windows Phone 7 had zijn Hubs om elementen uit verschillende bronnen te combineren, zoals updates van Facebook en Twitter in de People Hub. BlackBerry 10 ging daarin een stap verder. De Canadese softwaremaker had de Hub gemaakt, een universele inbox voor alle notificaties. Niet alleen mails lopen daar binnen, maar ook meldingen van Facebook en Twitter, alle notificaties van alle apps en meldingen van het systeem over bijvoorbeeld updates.
Die BlackBerry Hub is geenszins verdwenen. Wie nu een BlackBerry-toestel koopt, zoals de KeyOne of Motion, vindt in de software nog altijd een Hub die dezelfde functie vervult. De KeyOne en Motion lopen echter op Android en daarin kan de Hub niet de centrale rol vervullen, iets wat wel mogelijk is in BlackBerry 10.

Het lockscreen van iOS 11 heeft nu ongeveer dezelfde functie. Net als in BlackBerry 10 is het simpelweg een chronologische lijst van notificaties, terwijl Android notificaties groepeert. Bovendien zit het lockscreen in de interface; vanaf iOS 11 vervangt het lockscreen het Berichtencentrum. Het is niet helemaal hetzelfde, maar er is wel een grote overeenkomst.
Een grotere overeenkomst zit er tussen de gebaren. In BlackBerry 10 veeg je vanaf de onderkant van het scherm omhoog om een app te minimaliseren. Komt dat je bekend voor? Dat zou kunnen, want de iPhone X heeft datzelfde gebaar. Er is wel een verschil; de iPhone X zet gebruikers standaard terug naar het homescreen, terwijl BlackBerry 10 een overzicht van openstaande apps laat zien. Dat doet de iPhone X alleen als gebruikers omhoog vegen en vervolgens stoppen.
WebOS
Wie nu webOS hoort, denkt vermoedelijk aan televisies van LG. Ooit, toen de iPhone net populair begon te worden en de eerste Android-toestellen op de markt kwamen, veroorzaakte Palm echter een ware sensatie met de aankondiging van webOS. Palms voormalige mobiele besturingssysteem geldt als het eerst uitgebrachte besturingssysteem dat werkt met gebaren.
Helaas!
De video die je probeert te bekijken is niet langer beschikbaar op Tweakers.net.
Desondanks ging er iets mis. De Palm Pre, de eerste smartphone met webOS, had tal van problemen met de hardware en veel exemplaren bleken bij levering defect. Palm had een deal gesloten met Sprint en wilde een deal sluiten met Verizon voor de Pre Plus. Verizon beloofde tientallen tot honderden miljoenen dollars aan marketinggeld te besteden in het najaar van 2009, de tijd van het jaar waarin de meeste Amerikanen een nieuwe telefoon kopen.
Verizon blies de deal af en koos voor Motorola; de grote telefoon bij de grootste Amerikaanse provider werd de Droid, met Android. Het bleek de grote doorbraak voor Googles mobiele besturingssysteem, en een klap die Palm niet meer te boven is gekomen. HP nam Palm over, waarna HP webOS snel de nek omdraaide. WebOS kwam in handen van LG, dat het omvormde tot besturingssysteem voor tv's. Het merk Palm ligt inmiddels bij het Chinese TCL, dat het weer gaat gebruiken voor smartphones, maar met Android.
WebOS had een paar baanbrekende functies die in meer besturingssystemen terechtkwamen. Het idee om gegevens van verschillende accounts te koppelen in een contacten-, mail- en kalenderapp kunnen we op het conto van webOS schrijven. Het heette destijds Synergy en vond razend snel navolging. Het multitasken door middel van vensters is ook een concept uit webOS. Wie apps wil sluiten op de smartphoneversie van webOS, moet het venster omhoog vegen. Dat is inderdaad precies zoals het nu werkt op iOS.
De belangrijkste ontwerper van webOS, Matías Duarte, ging werken voor Google en ontwikkelde daar de interface verder tot wat nu Material Design heet. Sommige elementen, zoals het multitaskmenu uit Android, zijn dus rechtstreeks geïnspireerd door Palms oude ideeën.
Een klein element van webOS dat nu pas terugkomt in andere besturingssystemen, is een interface met afgeronde hoeken. WebOS heeft dat vanaf het begin gehad, hoewel het scherm rechthoekig was. Nu zijn er schermen gekomen die afgerond zijn in de hoeken en dat leidt ertoe dat de interface met afgeronde hoeken nu ook volop in gebruik is.
Tot slot
We hebben drie van de grootste uitdagers voor iOS en Android van de afgelopen tien jaar besproken, maar we hadden er veel meer kunnen noemen: Maemo, MeeGo, Sailfish, Bada, Tizen, Ubuntu, Firefox OS; de lijst met besturingssystemen die er ooit zijn geweest, is lang.
Er is veel meer dan software. Op het gebied van hardwarefeatures, zoals optische stabilisatie voor camera's en een handschoenmodus voor het scherm, hebben grote fabrikanten ook naar de kleintjes gekeken, net als voor het ontwerp bijvoorbeeld. Een smartphone is bij uitstek een product dat niet op zich staat, maar inspiratie haalt uit veel, vaak nauwelijks te traceren bronnen. Iedereen kijkt bij de ander af en dat heeft ertoe geleid dat smartphones langzaam meer op elkaar zijn gaan lijken, maar ook dat ze steeds beter zijn geworden.
Op dit moment is er geen geloofwaardige concurrent meer voor Android en iOS. Het lag niet aan de kwaliteit van de besturingssystemen op zich. Er bleek niet genoeg ruimte voor een derde ecosysteem. Ontwikkelaars wilden niet drie apps ondersteunen, fabrikanten wilden vaak ook niet langer de software van verschillende besturingssystemen ondersteunen en consumenten willen vooral dat er geen app of belangrijke functie op hun telefoon ontbreekt.
Het is de ondersteuning op lange termijn gebleken die een breekpunt vormt. Meer dan ooit vragen mensen nu om updates van telefoons en van apps. Voor fabrikanten en ontwikkelaars kost al die ondersteuning tijd van mensen en dus geld, zonder dat er onmiddellijk de garantie tegenover staat dat mensen echt iets nieuws kopen van hun bedrijf. Dat is jammer, want met twee besturingssystemen is de concurrentie minder groot dan voorheen. Als kunstmatige intelligentie bovendien doorslaggevend wordt, legt dat een extra obstakel in de weg. Iedereen kan met de juiste mensen goede software maken, maar wie gaat Google, Apple, Amazon of Facebook inhalen op dit gebied? Dat vereist meer investeringen dan welke start-up dan ook kan doen.
De smartphonemarkt zit potdicht, en we hopen dat Apple en Google elkaar nog naar grote hoogtes kunnen opstuwen. Maar zoals het verleden heeft laten zien, kan kleine concurrentie vaak een prima bron van inspiratie zijn, en een goede prikkel om het beter te doen.