Groter en sneller?
Samengevat
Samsung heeft met de 960 Pro zijn tweede generatie nvme-ssd's op de markt gebracht. De nieuwe Polaris-controller is gecombineerd met 48-laags-3d-nand, waarbij bovendien ruimte op het pcb is bespaard door de dram-cache boven op de controller te plakken. Daardoor kan Samsung drives tot 2TB leveren, die bovendien uitstekende prestaties bieden. De prijs is aan de hoge kant voor nvme-drives, maar wel lager dan vergelijkbaar presterende drives, zoals de Intel 750.
Eindoordeel
Zoals inmiddels gebruikelijk is, introduceerde Samsung tijdens zijn Global SSD Summit in Seoul zijn nieuwste solid state drives. Het Zuid-Koreaanse bedrijf zet vol in op nvme-drives, die als de logische opvolger van sata-ssd's gezien kunnen worden. De eerste golf nvme-drives voor de consumentenmarkt, waaronder de vorig jaar geïntroduceerde 950 Pro, was vooral voor het bovenste segment van de markt bedoeld. Voor die groep enthousiasts heeft Samsung opnieuw een prestatiegerichte nvme-drive, de 960 Pro, uitgebracht. Voor het lagere segment kondigde Samsung zijn 960 Evo aan, maar daarover mag pas later gepubliceerd worden.
We concentreren ons daarom op de 960 Pro, de opvolger van de 950 Pro. Laatstgenoemde kostte bij introductie ongeveer 70 cent per gigabyte en de 960 Pro zit in dezelfde range, maar is een paar cent per gigabyte goedkoper als we uitgaan van de adviesprijzen. Belangrijker is de evolutie die de nvme-drive heeft doorgemaakt. De 950 Pro zou met capaciteiten van 256GB, 512GB en 1TB op de markt verschijnen, maar die grootste capaciteit werd nooit uitgebracht. Van de 960 Pro staan capaciteiten van 512GB, 1TB en 2TB in de planning. Ons testexemplaar is een 1TB-drive, waarmee al een capaciteit is bereikt die zijn voorganger nooit haalde.
/i/2001261901.jpeg?f=imagenormal)
Nader bekeken: vier keer zestien
Samsung heeft die grote capaciteiten weten te realiseren door slim gebruik te maken van stapelmogelijkheden, iets wat vanwege de volledige integratie van het productieproces voor weinig andere bedrijven is weggelegd. Het heeft stapels nand-dies gemaakt van plakjes silicium met een capaciteit van 256Gbit. Dat is op zichzelf al een prestatie, die mogelijk wordt gemaakt door 48-laags-3d-nand te gebruiken. In de 512GB-drives worden vier packages met vier dies per package gebruikt; 4×4×256Gbit is een totale capaciteit van 512GB. De 1TB-versie stapelt de dies acht hoog, wat op een capaciteit van 4×8×256Gbit, ofwel 1TB, uitkomt. De grootste ssd stapelt de dies maar liefst zestien hoog, waarmee de capaciteit verdubbeld wordt.

Op het kleine pcb van de m2-drives worden vier chips, of packages, met gestapeld nand gebruikt: concurrenten moeten het met drie packages doen, want de extra plek moet worden ingenomen door een dram-chip die nodig is voor cache. In de 750-serie ssd's heeft Samsung voor het eerst de dram-die boven op de controller geplaatst, zoals het met de SM961 ook voor een m2-drive pionierde. De 960 Pro is dan ook te omschrijven als de consumentenversie van de SM961 en heeft dezelfde Polaris-controller met dram erbovenop aan boord.
De speciale verpakking met enerzijds nand-dies van 48 lagen die met maximaal 16 stuks in een package gestapeld worden en anderzijds de combinatie van dram boven op de controller geeft de 960 Pro een ongekend hoge capaciteit voor een mlc-m2-drive. De Polaris-controller is eveneens een verbetering ten opzichte van de UBX-controller; de prestaties zijn flink verbeterd dankzij een nieuw ontwerp. Zo heeft de Polaris-controller vijf ARM-cores, waarvan één specifiek voor communicatie met de pci-express-lanes. Een pijnpunt van de 950 Pro is eveneens aangepakt; de warmteproblemen van de voorganger zijn te lijf gegaan met een efficiënter ontwerp, en een sticker met warmtegeleidende laag over de nand-chips en controller. Daarmee zou ten eerste het energiegebruik met tien procent gereduceerd zijn en de heat-spreader met koper erin moet throttling met zo'n vijftig procent verbeteren. Waar de 950 Pro na één minuut schrijven ging throttlen, duurt dat bij de 960 Pro ruim anderhalve minuut.

We zetten de overeenkomsten en vooral verschillen tussen de generaties Pro-ssd's van Samsung op een rijtje en nemen daar voor het gemak de 960 Evo in mee.
Drive |
960 Pro |
950 Pro |
850 Pro |
960 Evo |
Formfactor |
m2, nvme |
m2, nvme |
2,5" sata |
m2, nvme |
Capaciteiten |
512GB, 1TB, 2TB |
256GB, 512GB |
128GB, 256GB, 512GB, 1TB, 2TB, (4TB) |
250GB, 500GB, 1TB |
Cache |
512MB, 1GB, 2GB |
512MB, 512MB |
256MB, 512MB, 512MB, 1GB, 2GB, (2GB) |
512MB, 512MB, 1GB |
Nand |
48-laags-3d-nand, mlc |
32-laags-3d-nand, mlc |
32-laags-3d-nand, mlc |
48-laags-3d-nand, tlc |
Controller |
Polaris, 5 cores |
UBX, 3 cores |
MEX, 3 cores |
Polaris, 5 cores |
Prijs per GB |
60 cent |
65 cent |
45 cent |
45 cent |
Garantie |
5 jaar |
5 jaar |
10 jaar |
5 jaar |
TBW |
400TB, 800TB, 1200TB |
200TB, 400TB |
150TB, 150TB, 300TB, 300TB, 300TB |
100TB, 200TB, 400TB |
Specificaties en prijzen
Merk en productserie |
Samsung 960 |
Samsung 960 |
Samsung 960 |
Type |
Pro |
Pro |
Pro |
|
:fill(white)/i/2001239347.jpeg?f=thumbmini) |
:fill(white)/i/2001239347.jpeg?f=thumbmini) |
:fill(white)/i/2001239347.jpeg?f=thumbmini) |
Prijs en waardering |
Prijs |
Onbekend (5 winkels) |
Onbekend (4 winkels) |
Onbekend (5 winkels) |
Eerste prijsvermelding |
Zaterdag 8 oktober 2016 |
Zaterdag 8 oktober 2016 |
Vrijdag 7 oktober 2016 |
Waardering |
4.5 van 5 sterren
|
4.5 van 5 sterren
|
5 van 5 sterren
|
Technische specificaties |
Opslagcapaciteit |
512GB |
1TB |
2TB |
Drivecache |
512MB |
1GB |
2GB |
Ssd-type |
3d-v-nand (mlc) |
3d-v-nand (mlc) |
3d-v-nand (mlc) |
Ssd-controller |
Samsung Polaris |
Samsung Polaris |
Samsung Polaris |
Ssd-eigenschappen |
Nvme, trim |
Nvme, trim |
Nvme, trim |
Hardeschijfbus (intern) |
M2 (pci-e 3.0 x4) |
M2 (pci-e 3.0 x4) |
M2 (pci-e 3.0 x4) |
Hdd/ssd-aansluiting |
M2 |
M2 |
M2 |
Card-interface, pci(e) |
Pci-e 3.0 x4 |
Pci-e 3.0 x4 |
Pci-e 3.0 x4 |
Duurzaamheid |
Total bytes written (Tbw) |
400TB |
800TB |
1,2PB |
Afmetingen |
Behuizing bay intern |
M2 80mm |
M2 80mm |
M2 80mm |
Prijsverhouding |
Prijs per GB |
€ 0,613 |
€ 0,594 |
€ 0,600 |
Snelheden |
Lezen (sequentieel) |
3500MB/s |
3500MB/s |
3500MB/s |
Schrijven (sequentieel) |
2100MB/s |
2100MB/s |
2100MB/s |
Lezen (random 4k) |
330.000iops |
440.000iops |
440.000iops |
Schrijven (random 4k) |
330.000iops |
360.000iops |
360.000iops |
Prestaties: upgrades
We hebben naar aanleiding van feedback na de vorige review, namelijk dat we een te traag systeem voor het testen gebruikten, wat extra benchmarks gedraaid. Aan de hand daarvan hebben we besloten de processor te upgraden en extra geheugen bij te prikken. We kunnen namelijk, zo bleek, betere prestaties uit de geteste ssd's krijgen met snellere hardware. We hebben nu gekozen voor een Core i5-6600K met tweemaal 4GB ddr4-werkgeheugen in plaats van een Pentium G4400 met slechts één reep ddr4-geheugen. Natuurlijk kunnen we nog snellere processors kiezen of meer geheugen in het systeem prikken, maar we willen juist ssd's testen en geen high-end systeem waar toevallig een ssd in zit. Met meer geheugen gaan we vooral caching meten, wat we uiteraard willen voorkomen als we solid-stateprestaties testen.
We hebben nu naar onze mening een redelijke middenweg gevonden tussen een representatief systeem en een systeem waarmee we zonder te veel caching de prestaties van ssd's kunnen benchmarken. Gelukkig hebben we nog maar weinig benchmarks op het voorgaande systeem kunnen draaien; die doen we uiteraard allemaal opnieuw met het snellere systeem. Een tweede kleine tweak: we testen eerst de gemiddelde doorvoersnelheid over de PCMark-traces, zodat we vergelijkingsdata hebben voor de degradatie- en steady-state-traces.
AS-SSD
- Sequentiële lees transfer rate
- Sequentiële schrijf transfer rate
- 4k Random Read
- 4k Random Read - 64 Threads
- 4k Random Write
- 4k Random Write - 64 Threads
In de synthetische tests weet de 960 Pro zijn concurrentie met gemak te verslaan. De 950 Pro is twintig tot dertig procent trager in de sequentiële benchmarks en ook in de random lees- en schrijfprestaties is de nieuwe Samsung-drive bijzonder rap. Alleen de 4k-schrijftest pakt minder uit voor de 960 Pro.
Traces
- Light desktop workload - Doorvoer
- Gaming workload - Doorvoer
- Photoshop & Lightroom heavy workload - Doorvoer
In de traces zien we kleine verschillen in de light workload, met de 960 Pro voorop. In de gaming-traces is de nieuwe nvme-drive opnieuw de rapste, maar in de zware Photoshop-trace moet Samsung de Intel-drive voor laten gaan.
PCMark
We hebben, om de degradatie en het herstel van de PCMark-degradatietest beter te duiden, ook de resultaten van een single run van de PCMark 8 Storagetest in de resultaten opgenomen.
In de enkele PCMark-test scoort de 950 Pro opnieuw hoog, maar de 960 Pro is weer best of the rest. In de duurtest, waarbij we kijken hoe de ssd's met langdurige, zware werklasten omgaan en daar weer van herstellen, blijkt de 960 Pro extreem constant te presteren. Er is nauwelijks degradatie en herstel is dan ook niet nodig.
Conclusie
Met de tweede nvme-drive voor consumenten - tenminste, zeer veeleisende consumenten met een flinke portemonnee - heeft Samsung de grootste pijnpunten van zijn 950 Pro-serie aangepakt. De drivers zijn volwassener geworden en bieden constante prestaties. Met een speciale folie over de chips op het m2-pcb heeft Samsung bovendien de thermische problemen waardoor de 950 Pro geplaagd werd, grotendeels opgelost. De throttling door warmte treedt pas op bij een graad of vijftig en dankzij het koperfolie kan de 960 Pro zeker de helft langer dan zijn voorganger op volle snelheid blijven werken.
De nieuwe Polaris-controller maakt goede resultaten mogelijk, maar waarin Samsung met de 960 Pro uitblinkt, is de slimme verpakking van de ssd. Dankzij het gebruik van een package-on-packagechip om de controller en dram-cache te combineren, blijft er genoeg ruimte op het pcb over om niet drie, maar vier nand-packages op één kant van het printplaatje onder te brengen. Dat, gecombineerd met 3d-nandgeheugen van 48 lagen én de mogelijkheid om tot zestien plakken nandgeheugen in een enkele chip onder te brengen, stelt Samsung in staat m2-ssd's met capaciteiten tot 2TB te produceren. In de toekomst kan die capaciteit zelfs nog uitgebreid worden door 3d-nand met 64 lagen te gaan inzetten.
De prestaties van de 960 Pro zijn dik in orde; in een enkele benchmark is de voorganger nog iets sneller, maar in veel praktijktests is de 960 Pro vaak de snellere ssd. De prijs van de 960 Pro ligt op het moment van introductie voor de verschillende capaciteiten op ongeveer 60 cent per gigabyte, waarmee de 960 Pro goedkoper is dan zijn voorganger en de eveneens zeer snelle Intel 750-ssd. Toch zijn er aanmerkelijk goedkopere nvme-drives te koop waarmee de sata-bottleneck ook ruimschoots geslecht kan worden. Net als bij alle cutting-edgeproducten moet je je dus ook hier afvragen of hoge prestaties en vooroplopen de meerprijs die je daarvoor betaalt, waard zijn. Bovendien: koop je zo'n drive voor de bragging rights of heb je de prestaties daarwerkelijk nodig? In dat laatste geval zit je met de 960 Pro in ieder geval goed.
Eindoordeel