Inleiding: een dubbele piek
Heb je ooit wel eens een iPhone of Galaxy S voorbij horen komen in een Nederlandstalig rapnummer? Die eer viel BlackBerry wel ten deel, in 2010. Het Nederlandse rapduo Fouradi maakte Ping, een nummer waarin beide heren veronderstelden dat elke luisteraar begreep wat ze bedoelden met termen als 'ping' en 'bbm', en met verwijzingen naar 'curves'. Het is tekenend voor de jongerencultuur van toen en het is twijfelachtig of tieners op schoolpleinen de tekst van dit nummer nog helemaal doorgronden; pingen is vervangen door appen en de ladingen BlackBerry's hebben plaatsgemaakt voor iPhones en Samsungs.
/i/1316605369.jpeg?f=imagenormal)
De plotselinge trend onder jongeren was een volslagen verrassing voor de Canadese smartphonefabrikant. Nog niet lang daarvoor was BlackBerry begonnen met het toevoegen van consumentenfuncties, zoals camera's en de mogelijkheid om muziek af te spelen via BlackBerry-smartphones. Het 'gratis onbeperkt sms'en', dat we nu allemaal doen, was de reden waarom jongeren massaal een BlackBerry namen.
Daarvoor was de BlackBerry vooral een tool voor zakenmensen om onderweg te e-mailen. Ook in die hoedanigheid had het Canadese bedrijf al een grote groei doorgemaakt. Het wist echter beide doelgroepen niet goed vast te houden. Het gevolg laat zich raden; de stormachtige groei kwam ten einde en even snel daalden de leveringen weer. Wat evenmin hielp: een dagenlange storing in 2011 waardoor gebruikers geen BlackBerry-diensten konden gebruiken, een storing die bovendien wat communicatie betreft slecht werd opgepakt door het bedrijf. Het bedrijf uit de Canadese stad Waterloo leek net als Napoleon de beslissende slag te hebben verloren. Een faillissement leek in zicht.
Inmiddels is het 2016 en BlackBerry is here to stay. Alleen stopt het met het zelf ontwikkelen van smartphones. In plaats daarvan geeft het licenties uit op basis waarvan andere fabrikanten toestellen met BlackBerry's uitvoering van Android kunnen uitbrengen.
/i/1360327195.jpeg?f=imagenormal)
De pieken en dalen
BlackBerry zit al jaren in een neerwaartse spiraal. Het beleefde zijn hoogtijdagen tussen ongeveer 2008 en 2011, toen eerst zakenmensen en later jongeren massaal BlackBerry's kochten. De voorbijgaande aard van die trend is duidelijk te zien in de cijfers. Met modellen in de series Bold, Curve en Pearl had het toestellen in handen die wereldwijd tot de bestverkochte smartphones behoorden.
Het moet erbij gezegd worden dat het vergelijken van kwartaalcijfers tussen BlackBerry en de rest van de markt niet helemaal eerlijk is. BlackBerry rapporteert kwartalen namelijk niet hetzelfde. Waar de rest van de fabrikanten de leveringen van oktober, november en december bij elkaar optellen, telt BlackBerry november, december en januari bij elkaar.
Het laatste kwartaal van 2010 was zo ongeveer de top van BlackBerry en daarna zette de neergang zich in. Er was nog een kleine opleving in 2013, nadat BlackBerry 10 uitkwam, hoewel dat waarschijnlijk lag aan de verkoop van oudere BlackBerry's tegen lagere prijzen. De lijn ging sindsdien niet heel snel, maar wel heel beslist naar beneden.
BlackBerry heeft dat tijdig ingezien en richt zich al enkele jaren op een niche, namelijk vooral de zakelijke markt. Door in die niche voldoende geld te verdienen, wilde het met zijn eigen besturingssysteem BlackBerry 10 het hoofd boven water houden.
Eind 2011 was BlackBerry OS nog het derde besturingssysteem in smartphoneland, maar dat stokje is begin 2013 overgenomen door Windows Phone. BlackBerry staat bij de laatste meting op een magere 0,18 procent. In 2009 had het nog een marktaandeel van meer dan 20 procent.
Maar, zo zou je kunnen verdedigen, als BlackBerry-gebruikers tevreden zijn en simpelweg geen nieuwe kopen, dan zou het kunnen dat BlackBerry nog altijd veel actieve gebruikers heeft. Dat is ook een tijdje zo geweest. De top van het aantal BlackBerry-gebruikers was in 2013, toen de leveringen al enige tijd daalden. Die top was 80 miljoen. Bij de recentste meting waren daar 25 miljoen van over, ongeveer evenveel als in begin 2009.
De Priv als wegbereider
Het was een lange weg naar BlackBerry 10. Na de overname van Java door Oracle hoefde het geen hulp te verwachten bij het verder ontwikkelen van BlackBerry 7. Daarom kocht het in een vroeg stadium een paar bedrijven om te helpen bij het ontwikkelen van een 'next-gen' opvolger van BlackBerry 7. QNX voor de kernel en The Astonishing Tribe, dat onder meer elementen van Android 1.0 heeft gemaakt, voor interfacedesign.
In een vroeg stadium bracht het een tablet uit om alvast een glimp te geven van de toekomst. De PlayBook was een 7"-tablet die uiteindelijk geen BlackBerry 10 heeft gekregen, maar wel draaide op de kernel van QNX en met de interface-ideeën die de Canadese smartphonemaker later heeft gebruikt in het nieuwe mobiele besturingssysteem.
Na de release van de PlayBook was het wachten op de release van BlackBerry 10. In de tussentijd bracht BlackBerry Dev Alpha-toestellen uit en toonden topmensen zich van een heel andere, muzikale kant om de aandacht van vooral ontwikkelaars vast te houden. Begin 2013 kwam het bedrijf eindelijk met BlackBerry 10, in de vorm van de Z10 en Q10.
/i/1372684887.jpeg?f=imagenormal)
Het werd niet de ommekeer waarop was gehoopt. Hoewel BlackBerry zijn besturingssysteem verder bleef ontwikkelen met onder meer betere compatibiliteit met Android-apps, het meeleveren van de Amazon App Store en desktoptool Blend, trokken de verkopen niet aan. De volstrekt originele smartphone Passport van eind 2014 bracht daar evenmin verandering in.
/i/2000559882.jpeg?f=imagenormal)
In 2015 doken voor het eerst geruchten op dat BlackBerry overwoog een toestel met Android uit te brengen. Eerst waren die vaag, maar ze werden steeds talrijker en betrouwbaarder. Uiteindelijk bevestigde de BlackBerry dat de Priv eraan zat te komen.
In de tussentijd bouwde BlackBerry aan zijn eigen uitgave van Android, met de voor BlackBerry kenmerkende beveiligingsmaatregelen. De Priv bleek een eerste showcase voor deze Android-uitgave. Met de release van de Dtek50 eerder dit jaar bleek welke richting BlackBerry echt op denkt. De Dtek50 is simpelweg een Alcatel Idol 4 met een BlackBerry-logo en BlackBerry's uitgave van Android.
Dat is precies hoe BlackBerry het verder denkt te gaan doen. Andere bedrijven kunnen een licentie nemen op de BlackBerry-skin met de diensten van het bedrijf, zoals de Hub, Password Keeper, BlackBerry's Calendar-app, Device Search, Notes en Tasks. Er blijven wel toestellen uitkomen onder de naam BlackBerry. De eerste daarvan zullen komen van BB Merah Putih, een Indonesische joint venture van BlackBerry. BlackBerry 10 lijkt met de aankondiging van woensdag aan zijn einde te komen, in elk geval wat hardware betreft.

Tot slot
Het BlackBerry van 2016 is een heel ander bedrijf dan dat van begin 2013, toen het vol trots zijn next-gen-besturingssysteem BlackBerry 10 presenteerde. En zelfs dat bedrijf was lang niet hetzelfde als drie jaar daarvoor, toen het zich on top of the world moet hebben gevoeld.
BlackBerry is er echter nog en staat op zichzelf, in tegenstelling tot andere fabrikanten van de pre-iPhone-generatie. Alle grote namen van toen, zoals Nokia, Siemens, Motorola en Palm, zijn overgenomen, van de markt verdwenen of allebei. BlackBerry is weliswaar klein, maar het heeft de veldslag als een van de weinige overleefd.
Voor de toekomst van zijn smartphonetak licenseert het zijn naam aan in elk geval een Indonesische joint venture. Op die manier blijven er telefoons onder de naam BlackBerry op de markt komen. De kans lijkt klein dat die de eigenzinnige ontwerpen van de Canadese smartphonemaker blijven meekrijgen. De Passport en Priv waren in de afgelopen jaren unieke telefoons, maar de Dtek50 toonde al aan dat de smartphonemaker ook een ontwerp van een andere fabrikant kan lenen.
De toekomst van BlackBerry gaat steeds minder over hardware. Nokia is na de verkoop van de smartphonetak aan Microsoft een netwerkbedrijf geworden met diverse zijprojecten. Motorola's Solutions-tak bestaat ook nog altijd als zelfstandig bedrijf. BlackBerry gaat nu eenzelfde soort richting op. Niet elk bedrijf haalt het op de smartphonemarkt en de verliezers moeten voorbij smartphones kijken om het hoofd boven water te houden.
/i/2000559886.jpeg?f=imagenormal)