Uiterlijk, toetsenbord en touchpad
Samengevat
BTO levert de 17CL80 in verschillende configuraties van grofweg tweeduizend tot 6700 euro. De door ons geteste versie kostte 4200 euro en bleek sneller te zijn dan de meeste desktopcomputers. Dat is niet vreemd, want de laptop is voorzien van een i7-6700K en een desktop-GTX 980. In die configuratie krijg je er ook een mat uhd-scherm bij dat de Adobe RGB-kleurruimte kan weergeven. Het geld is duidelijk besteed aan de dure interne hardware, want de kwaliteit van het toetsenbord en de touchpad vinden we wat tegenvallen voor een laptop van deze prijs.
Eindoordeel
De meeste mensen die thuis graag een spelletje spelen, doen dat op een desktopcomputer die voorzien is van een vlotte videokaart. Als je daarentegen je game-pc vaak wil meenemen, is een laptop een wat praktischere keuze. Een laptop heeft natuurlijk wel nadelen en is in tegenstelling tot een desktop beperkt door zijn afmetingen, waardoor grote en energieverslindende hardware over het algemeen niet past of te veel warmte genereert. Normaal gesproken is het dus kiezen tussen snelheid en draagbaarheid.
/i/2000878045.jpeg?f=imagenormal)
BTO's 17CL80 is een laptop die weinig met 'normaal' te maken heeft. Zowel de processor, een Core i7-6700K, als de gpu, een GeForce GTX 980, komt rechtstreeks uit een desktopcomputer. Twee nvme-ssd's in raid 0 en 32GB werkgeheugen maken dat je op dit vijf kilogram zware gevaarte net zo goed moet kunnen gamen als op een desktopcomputer, of misschien wel beter. Hoe de laptop zich verhoudt tot een desktopcomputer en andere gamelaptops lees je in deze review.
Uiterlijk
Zoals gebruikelijk bij BTO wordt er gebruikgemaakt van een barebone behuizing van Clevo, in dit geval de P870DM. Zet je de laptop neer, dan torent hij iets meer dan vier en een halve centimeter uit boven het tafelblad en hoewel de behuizing aan de onderkant enigszins naar binnen loopt, is het moeilijk om de laptop niet lomp te vinden. De 17CL80 zal dus geen schoonheidsprijzen winnen, maar de behuizing doet wat hij moet doen: de onderdelen netjes op hun plaats houden.
Het zwarte plastic voelt stevig aan en geeft niet mee als je rondom het toetsenbord op de behuizing drukt. De buitenkant van het scherm doet dat wel enigszins als je ter hoogte van het BTO-logo drukt. Dat is jammer, maar we zien het wel vaker bij laptops met een kunststoffen behuizing. Hoewel het plastic dus een prima omhulsel voor de onderdelen vormt, zie je niet echt dat je hier te maken hebt met een laptop van meer dan vierduizend euro. De Clevo-laptops van zeshonderd euro bedienen zich van hetzelfde zwarte plastic als de 17CL80 en alleen aan de dikte kun je afleiden dat je te maken hebt met een serieus snelle laptop. Voor de wat exclusievere uitstraling van de topmodellen mag Clevo wat ons betreft best overstappen op een metalen behuizing.
BTO 17CL80: bijna net zo hoog als drie opeengestapelde Zenbooks
De achterkant bestaat hoofdzakelijk uit een metalen grill, waarachter de heatsinks met in totaal drie ventilators verborgen zijn. De warme lucht verlaat de laptop aan de achterkant en wordt aangezogen aan de onderkant. De bodem van de laptop is daarom rijkelijk van perforaties voorzien en de laptop staat op vier dikke, rubberen voetjes, die niet alleen een goede stabiliteit bieden, maar ook de luchtstroom naar de ventilators mogelijk maken.
Niet alleen de interne hardware van de 17CL80 is afkomstig van een desktopcomputer, ook met de aansluitingen probeert de laptop high-end moederborden te imiteren. Er zijn bijvoorbeeld twee minidisplayport- en twee ethernetaansluitingen aanwezig. Behalve vijf gewone usb-aansluitingen is usb-c met thunderbolt 3.0-ondersteuning present en prijkt er achter op de laptop een hdmi 2.0-aansluiting.
Toetsenbord en touchpad
Zoals het een gamelaptop betaamt, is de 17CL80 voorzien van een toetsenbord met een in drie zones opgedeelde achtergrondverlichting. De zones zijn in alle kleuren van de regenboog in te stellen en kunnen uiteraard knipperen, 'ademen' en 'golven', maar kunnen, als je uitgespeeld bent, ook gewoon aan of uit.
Sla je aan het typen, dan merk je meteen dat vijf kilo laptop het toetsenbord op zijn plaats houdt; ook bij een stevige aanslag geeft het toetsenbord geen krimp. Toch voelt de aanslag wat goedkoop aan, wat lijkt te komen doordat de toetsen minder goed gedempt zijn dan we van de meeste andere laptops gewend zijn.
/i/2000877983.jpeg?f=imagenormal)
De touchpad is in de basis goed, maar kan ons niet helemaal bekoren. Het oppervlak is van hetzelfde plastic gemaakt als de behuizing en glijdt niet zo fijn als een glazen touchpad. De precisie is verder wel prima en multitouch-bewegingen worden netjes gedetecteerd. Helaas worden de multitouch-bewegingen van Windows 10, zoals het omhoog swipen met drie vingers om Task View te starten, niet ondersteund.
Over een klik met de aparte muistoetsen kan geen twijfel ontstaan; ze laten zich diep indrukken en de klik is duidelijk voelbaar. Voor wie geen zin heeft om steeds met een wachtwoord in te loggen, zit er een vingerafdruklezer tussen de muisknoppen in.
Specificaties en synthetische benchmarks
Wie een BTO 17CL80 koopt, kan de laptop zelf configureren. Het basismodel kost 2112 euro en beschikt over een GTX 970M-videokaart, 8GB ram, een 128GB-ssd en een Core i5-6400-processor, die je normaal gesproken alleen in desktopcomputers tegenkomt. De door ons geteste uitvoering was voorzien van een Core i7-6700K-processor, 32GB werkgeheugen en een Nvidia GTX 980-videokaart. Samen met twee Samsung 950 Pro-ssd's van 512GB komt de totaalprijs net boven de 4200 euro uit.
|
BTO 17CL80 |
Processor |
Intel Core i7-6700K |
Cores/threads |
4/8 |
Klokfrequentie (turbo) |
4,0GHz (4,2GHz) |
Gpu |
Nvidia GTX 980 |
Werkgeheugen |
32GB ddr4-2133 |
Opslag |
2x Samsung 950 Pro 512GB raid 0 |
WiFi |
Qualcomm Killer 1535 |
Schermpaneel |
17,3", ahva, 3840x2160 pixels |
Besturingssysteem |
Windows 10 Pro |
Kan het nog gekker? Jawel, want je kunt ook kiezen voor twee GTX 980M-videokaarten in sli, vier reepjes van 16GB geheugen voor een totaal van 64GB ram en nog twee extra ssd's van 2TB, zodat je zeker weet dat je niet snel ruimte tekortkomt. De prijs voor die configuratie: 6750 euro.
/i/2000875844.jpeg?f=imagenormal)
Uiteraard kun je ook klein beginnen en later upgraden. Het moederbord slikt gewone socket 1151-processors, die in de socket tussen de twee ventilators in geplaatst kunnen worden. De heatpipes die tussen de twee ventilators doorlopen, komen uit op de GTX 980-videokaart, die in het rechter-mxm-slot is gestoken. Omdat het een omgebouwde desktopvideokaart is, is hij breder dan een gewone mxm-kaart en belemmert hij de toegang tot het tweede slot. Kies je voor een compactere GTX 970M- of 980M-kaart, dan zou je die, dankzij de aanwezigheid van twee mxm-slots, in een sli-opstelling kunnen plaatsen.
/i/2000878456.jpeg?f=imagenormal)
Aan de onderkant van het moederbord bevinden zich twee sata-aansluitingen voor 2,5"- harde schijven of ssd's. De 950 Pro-ssd's zijn onder het toetsenbord verstopt, waar ook nog twee geheugenslots geplaatst zijn en de draadloze netwerkkaart geplaatst is.
SSD: 950 Pro in Raid 0
De snelste ssd's van dit moment hebben een nvme-interface en communiceren via pci-express. We hebben de Samsung 950 Pro al eens getest, waarbij we tot de conclusie kwamen dat het een bijzonder snelle ssd is. Maar het kan natuurlijk altijd nog sneller, bijvoorbeeld door twee 512GB-exemplaren in raid 0 te zetten. We vergelijken de raid 0-opstelling met een aantal andere laptops met snelle ssd's, waaronder Apples MacBook Pro, die over een eigen ssd van Apple beschikt en via pci-express communiceert. De Alienware 17 en de Surface Pro 4 hebben net als de 17CL80 nvme-ssd's, terwijl de BTO 17CL63 over een Samsung XP941 beschikt en de MSI GS30 twee 'gewone' sata-ssd's in raid 0 heeft.
- Seq. lezen
- Seq. schrijven
- Random lezen
- Random schrijven
Over het praktische nut kun je twisten, maar het mag duidelijk zijn dat de ssd's in de 17CL80 ontzettend snel zijn. In de 4k Random Write-test blijkt de BTO-laptop het nog af te leggen tegen de Alienware 17, maar verhogen we de queue depth naar 64, dan komt het nvme-protocol tot zijn recht en is de raid 0-opstelling van 950 Pro-ssd's duidelijk de snelste.
- 4k random read 64 threads
- 4k random write 64 threads
Overklokken en benchmarks
Onze BTO 17CL80 is voorzien van de snelste processor die op dit moment op socket 1151 te krijgen is: de Core i7-6700K. Het K-achtervoegsel betekent dat de multiplier vrij instelbaar is en dat we dus niet alleen de baseclock, maar ook de multiplier vrij kunnen instellen. Met behulp van Intels 'extreme tuning utility' zijn we aan de slag gegaan om te kijken hoe ver we de processor konden overklokken.
- CB15 Multi
- CB15 Single
- CB15 OpenGL
- Photoshop CC
- Lightroom
Door simpelweg de multiplier te verhogen konden we de i7-6700K zonder veel moeite stabiel laten lopen op 4,5GHz. Dat bleek meteen de limiet van de processor te zijn, want met de multiplier op x46 werd het systeem al gauw instabiel. Het verhogen van de spanning naar de cpu met ruim 0,2 volt verhielp die instabiliteit niet en om de boel heel te houden wilden we de spanning niet verder verhogen. Toch is een overklok van 500MHz op vier cores een prima resultaat voor een laptop.
In de praktijk zal het van de gebruikte applicatie afhangen of je daadwerkelijk nut ondervindt van de overklok, want de koeling is niet berekend op een overgeklokte i7-6700K. Hoewel de cpu stabiel op 4,5GHz werkt, liep de temperatuur tijdens het benchen snel op. Al bij het draaien van de vrij korte Cinebench Multi-test tikte de package temperature de 95°C aan, waardoor er throttling optrad en de cpu zichzelf terugklokte.
Gpu: volledige GTX 980
De videokaart in de 17CL80 is een bijzonder exemplaar. Normaal gesproken worden er in laptops speciale, zuinige videokaarten gebruikt, die langzamer zijn dan die in desktops. Nvidia's GTX 980M heeft bijvoorbeeld 1536 Cuda cores, terwijl de desktop-980 er 2048 heeft. Nvidia besloot in september echter om diezelfde desktop-980 naar laptops te brengen en de 17CL80 is van een exemplaar voorzien dat bovendien 8GB geheugen meekrijgt. We hebben op die videokaart een aantal benchmarks gedraaid, die we vergelijken met de resultaten van een aantal desktopvideokaarten en de GTX 980M in de Alienware 17.
We hebben de gpu ook geprobeerd over te klokken, wat dankzij de goede koeling prima ging. Helaas wilde de gpu zelf niet echt meewerken. We konden de kloksnelheid met 180MHz verhogen, wat in eerste instantie stabiel leek, maar na het draaien van drie runs in Alien: Isolation toch crashes opleverde. We hebben de klokfrequentie stapje voor stapje verlaagd en hoewel het steeds langer duurde voordat het systeem crashte, moesten we de overklok tot 100MHz terugbrengen voordat het geheel stabiel was. Daarmee kwamen we uit op een kloksnelheid van 1327MHz, terwijl we het geheugen op 1830MHz hebben laten tikken. De gpu-koeling bleek, zoals gezegd, beter geschikt voor zijn taak dan die van de cpu, waardoor de temperatuur niet boven de 75°C uitkwam.
- 3DMark
- Alien: Isolation
- Dragon Age: Inquisition
- Far Cry 4
Alien: Isolation - 1920x1080 |
Videokaart |
Minimum- / gemiddelde framerate in fps, hoger is beter |
Nvidia GTX 980 OC (BTO 17CL80) |
*****
+
**
124,5 / 156,6 |
Nvidia GTX 980 |
*****
+
**
114,0 / 146,8 |
Asus Strix R9 Fury |
*****
+
*
119,0 / 146,4 |
Nvidia GTX 980 (BTO 17CL80) |
*****
+
*
116,0 / 146,0 |
Inno3D GTX 970 |
****
+
*
101,0 / 129,8 |
GTX 980M - Alienware 17 (2015) |
****
+
*
83,0 / 107,5 |
Dragon Age: Inquisition - 1920x1080 - Ultra |
Videokaart |
Minimum- / gemiddelde framerate in fps, hoger is beter |
Nvidia GTX 980 OC (BTO 17CL80) |
******
+
*
49,8 / 58,4 |
Asus Strix R9 Fury |
****
+
**
37,4 / 57,4 |
Nvidia GTX 980 |
******
+
*
47,1 / 56,2 |
Nvidia GTX 980 (BTO 17CL80) |
******
+
*
47,0 / 55,6 |
Inno3D GTX 970 |
****
+
*
38,2 / 46,0 |
GTX 980M - Alienware 17 (2015) |
****
+
*
32,6 / 39,2 |
Far Cry 4 - 1920x1080 - Ultra - 4xMSAA |
Videokaart |
Minimum- / gemiddelde framerate in fps, hoger is beter |
Asus Strix R9 Fury |
******
+
*
55,0 / 63,0 |
Nvidia GTX 980 OC (BTO 17CL80) |
*****
+
*
49,0 / 55,5 |
Nvidia GTX 980 (BTO 17CL80) |
*****
+
*
45,5 / 51,7 |
Nvidia GTX 980 |
*****
+
*
45,0 / 50,5 |
Inno3D GTX 970 |
****
+
*
38,5 / 44,0 |
GTX 980M - Alienware 17 (2015) |
****
+
*
35,0 / 39,4 |
Op standaardsnelheden blijkt de GTX 980 in de BTO-laptop, zoals je mag verwachten, net zo snel te zijn als de GTX 980-videokaart die we in ons desktopsysteem getest hebben. Daarmee is de GTX 980 een indrukwekkende dertig tot veertig procent sneller dan een GTX 980M.
- Alien: Isolation
- Dragon Age: Inquisition
- Far Cry 4
Omdat de 17CL80 een uhd-scherm heeft, hebben we de benchmarks ook op die resolutie gedraaid. Op die resolutie is het niet mogelijk om de games op de hoogste instellingen te draaien. Daarom hebben we in Dragon Age en Far Cry de grafische instellingen verlaagd om alsnog op speelbare framerates uit te komen. Hoewel de GTX 980 voor een laptop een beest van een videokaart is, is gamen op 3840x2160 pixels toch wat te hoog gegrepen. Dragon Age en Far Cry draaien wel vrij soepel, maar het is geen 60fps. Daarvoor zul je toch moeten uitwijken naar een desktopcomputer met een of meer snellere videokaarten.
Scherm en accuduur
De basisuitvoering van de 17CL80 is voorzien van een mat full-hd-scherm met een resolutie van 1920x1080 pixels, maar de uitvoering die wij van BTO ontvingen, was alles behalve 'basis'. De versie van de 17CL80 met GTX 980-videokaart kan namelijk alleen maar geleverd worden met een paneel met uhd-resolutie. Het gebruikte paneel heeft een matte afwerking en is afkomstig van AU Optronics. De fabrikant noemt het een 'ahva'-paneel en in de praktijk heeft het eigenschappen die vergelijkbaar zijn met die van ips-panelen.
Uit de metingen blijkt dat het scherm van de 17CL80 een behoorlijk hoge helderheid en een prima contrast heeft. Behalve naar die eigenschappen kijken we naar de kleurweergave van het paneel, die we vergelijken met de srgb-standaard.
In eerste instantie lijkt de kleurweergave niet fantastisch te zijn. De kleurbalans is in orde, maar de gammawaarde is iets te laag. Wat opvalt is de te grote verzadiging van de primaire en secundaire kleuren.
Daar blijkt een logische verklaring voor te zijn: het paneel ondersteunt de Adobe RGB-kleurruimte. Als we de gemeten waarden met die kleurruimte vergelijken, vallen de gemeten kleuren netjes op de hoeken. Gebruik je je 17CL80 alleen voor games, dan heb je niets aan de grote kleurruimte en kunnen de kleuren in games er overdreven verzadigd uitzien. Wie zijn 17CL80 echter voor professionele beeldbewerking wil gebruiken kan juist profiteren van de extra kleurruimte.
Accuduur
Voor de volledigheid hebben we de accuduur van de 17CL80 ook nog gemeten. Hoewel die accu een forse capaciteit van 89Wh heeft, is de laptop niet gemaakt om op accuvoeding te werken. Doordat er desktophardware gebruikt is, is Nvidia Optimus niet te gebruiken, waardoor je dus niet dynamisch tussen de igp en de GTX 980-videokaart kunt schakelen. De igp is daarom uitgeschakeld en tijdens de accutests werd gebruikgemaakt van de GTX 980. Samen met het vrij grote schermoppervlak en de hoge resolutie is de 17CL80 dan ook geen wonder op het gebied van accuduur.
We kwamen uit op een accuduur van meer dan twee uur. Ruim voldoende om de laptop van de ene naar de andere ruimte te verplaatsen zonder het systeem af te moeten sluiten dus.
Conclusie
BTO's 17CL80 is een laptop die eigenlijk met geen enkele andere te vergelijken is. Dat komt niet alleen door de prijs van 4200 euro, maar evenzeer doordat er nauwelijks gebruik is gemaakt van laptoponderdelen. Processor en grafische kaart zijn beide van het soort dat je normaal gesproken alleen in desktopcomputers terugvindt.
Het resultaat is een vijf kilo wegende, draagbare computer, die zich wat prestaties betreft kan meten met de snelste desktopcomputers die je op dit moment kunt kopen. De GTX 980-videokaart in de laptop presteert af en toe zelfs nog iets beter dan het reference sample op de desktop, waarmee we hem vergeleken, en bovendien is zowel de processor als de videokaart eventueel overklokbaar. Daarnaast was onze 17CL80 voorzien van twee Samsung 950 Pro-ssd's in raid 0, die enorm hoge overdrachtssnelheden opleveren.
Niet alleen aan de interne hardware is gedacht, ook het aantal aansluitingen, waaronder twee keer ethernet, thunderbolt en drie video-uitgangen, zorgen ervoor dat je vrijwel alles kunt aansluiten zoals je dat op een desktop zou doen. Tot slot is het scherm evenmin vergeten, want dat heeft niet alleen een hoge resolutie van 3840x2160 pixels, maar kan daarnaast de Adobe RGB-kleurruimte weergeven.
Dergelijke hardware brengt natuurlijk een aantal nadelen met zich mee. De laptop is weliswaar draagbaar, maar niet licht. Alleen de oplader weegt al 1,2 kilogram. Ga je een stevig potje gamen, dan kun je maar beter een hoofdtelefoon met noise-cancelling opzetten, want de koeling maakt een hoop herrie en overklokken heeft zijn limieten. De koeling is namelijk op standaardsnelheden wel toereikend, maar er zit niet veel rek meer in.
Dat zijn nadelen die je bij vrijwel iedere gamelaptop hebt. Snellere hardware gaat nu eenmaal gepaard met een grotere stroombehoefte en meer warmteontwikkeling. De specifieke tegenvallers van de 17CL80 zitten vooral aan de buitenkant. De plastic behuizing is functioneel, maar heeft niet de uitstraling van een laptop van vierduizend euro. De touchpad en het toetsenbord voelen eveneens wat goedkoop aan voor een laptop van deze prijs en het zou ons niet verbazen als Clevo die ook in goedkopere modellen gebruikt.
Als het je echter niet om de buitenkant, maar om pure snelheid gaat, dan zit je goed bij de 17CL80 en heb je een computer die niet alleen sneller is dan de meeste desktops, maar ook nog eens relatief gemakkelijk mee te nemen is.
Eindoordeel