Inleiding: binnen de familie
Inleiding: binnen de familie
De hardware van de GX60 is binnen de familie getrouwd. Dat wil zeggen, de cpu en gpu zijn beide afkomstig van AMD. Het voordeel daarvan is een relatief lage prijs. De GX60 kost op het moment van schrijven net geen 1200 euro en is daarmee de goedkoopste laptop met een HD 7970M. Voor dat geld koop je maximaal een GTX 670M van Nvidia, die dan wel voorzien is van een cpu van Intel. De vraag is natuurlijk of de razendsnelle HD 7970M niet gehinderd wordt door de langzamere cpu van AMD.
Vergis je overigens niet: de HD 7660G, die in de A10-4600M is geïntegreerd, kan niet samenwerken met de HD 7970M. Wel kan er naadloos geschakeld worden tussen beide gpu's om zo het energieverbruik binnen de perken te houden. Dat gebeurt via de Enduro-technologie. De vraag is natuurlijk of het nut heeft om een dergelijke snelle, geïntegreerde gpu te combineren met de snelste mobiele gpu die er is. Een van de voordelen kan natuurlijk zijn dat de HD 7660G minder verbruikt en er zonder stopcontact langer gegamed kan worden dan met de HD 7970M.
Om de GX60 in perspectief te plaatsen, moesten we een andere laptop met een HD 7970M meenemen als vergelijkingsmateriaal. X Notebooks voorzag ons dan ook van de Destiny IV, waarin een Core i7 3630QM de HD 7970M bijstaat. /i/1358166977.jpeg?f=imagenormal)
De GX60 nader bekeken
De GX60 heeft voor een groot deel hetzelfde chassis als de duurdere varianten, maar MSI heeft bij het ontwerpen van de GX60 wel zijn best gedaan hem zo goedkoop mogelijk te maken, voor een gamelaptop uiteraard. De laptop is grotendeels uit plastic opgetrokken, maar de palmrest is bijvoorbeeld van aluminium gemaakt. Boven het toetsenbord zitten nog enkele aanraakgevoelige toetsen, zoals een programmeerbare toets of een toets waarmee de fan op 100 procent gezet kan worden, zodat de laptop sneller of beter afgekoeld wordt.
:fill(white)/i/1358166812.jpeg?f=thumb)
Een sterk punt van de laptop is het toetsenbord van Steelseries. In tegenstelling tot wat bij MSI's duurdere gamelaptops het geval is, heeft dit toetsenbord geen led-verlichting, maar het tikt wel vrij goed, met een normale hoeveelheid travel en genoeg feedback. Verschillende toetsaanslagen tegelijk vormen ook geen enkel probleem. Het touchpad is aan de kleine kant, met daaronder een fysieke linker- en rechtermuisknop, die eenvoudig, maar niet te snel ingedrukt kunnen worden.
:fill(white)/i/1358166815.jpeg?f=thumb)
De speakers zijn afkomstig van THX in plaats van Dynaudio. Het gaat nog steeds om een 2.1-set-up, waaruit een redelijk, maar geen denderend geluid komt. Een goede headset of extern setje speakers blijft wat ons betreft aan te raden. Enkele andere features die ontbreken, zijn Turbo Drive Engine, waarmee normaliter de gpu overgeklokt kan worden, en Audio Boost. Vooral dat laatste is geen echt gemis wat ons betreft, aangezien wij niet geloven in het nut van vergulde audio-in- en uitgangen.
De harde waren
Het draait natuurlijk om het innerlijk van de laptop en dat is op het eerste gezicht dik in orde. AMD's HD 7970M is de uitblinker, het is de snelste videokaart voor laptops die AMD in het assortiment heeft. Deze chip is uitgerust met 1280 streamprocessors, net zoals de chip die AMD voor de HD 7870 voor desktops gebruikt. De kloksnelheid staat op 850MHz ingesteld, terwijl de HD 7870 voor desktops op 1000MHz tikt. De HD 7970M zal dan ook iets langzamer zijn dan de HD 7870 voor desktops. De chip beschikt verder over 2GB gddr5-geheugen, met een kloksnelheid van 4800MHz.
De cpu is ook de snelste die AMD te bieden heeft voor laptops. We hebben het over de A10-4600M, een apu met vier cpu-kernen en een gpu: de HD 7660G. Vergeleken met overeenkomstig geprijsde Intel-cpu's in laptops, is het cpu-gedeelte aanzienlijk langzamer. De gpu, de HD 7660G, is echter een stuk sneller dan Intels HD 2500 of HD 4000. Aangezien de GX60 over een krachtige videokaart beschikt, lijkt de HD 7660G overbodig, maar de chip kan bijvoorbeeld wel gebruikt worden om onderweg te gamen, zonder dat de accu na een potje Fifa leeg is.
De overige hardware is weinig indrukwekkend. Zo is er 8GB geheugen aanwezig, niet meer dan normaal, maar wel meer dan genoeg. Verder zit er een 750GB-hdd in de laptop, zonder ssd of caching-ssd. Gezien de overige hardware vinden wij het ontbreken van een ssd een gemis, maar daar staat tegenover dat een ssd ook een redelijke meerprijs zou opleveren, zonder extra prestaties bij spellen.
XNB Destiny IV15
De Destiny IV zoals XNotebooks die aanleverde, was voorzien van een redelijk high-end configuratie, maar de laptop kan naar wens van hardware worden voorzien. Wij wilden vooral een high-end Intel-cpu afzetten tegen de A10-4600M, maar het is mogelijk om de Destiny van een goedkopere cpu te voorzien. Desondanks kan de Destiny uitgerust worden met de door ons geteste Core i7 3630QM, 8GB geheugen, een 750GB-hdd en een HD 7970M, waardoor de laptop wat hardware betreft vergelijkbaar is met de GX60, maar dan wel voor 100 euro meer dan de goedkoopste GX60.
:fill(white)/i/1358166976.jpeg?f=thumb)
De Destiny IV verschilt echter op meer punten. Zo is het chassis lang niet zo 'flashy' als dat van de GX60; speciale aanraakgevoelige knoppen ontbreken en de aan-uitknop is minder prominent aanwezig. De laptop kan dan ook als no-nonsense worden bestempeld, maar dan op een goede manier. De laptop voelt overal degelijk aan en hoewel het geen kleine laptop is, voelt de Destiny minder log aan dan de GX60. Die weegt dan ook 3,1kg, terwijl de GX60 rond de 3,4kg weegt. Het scherm heeft een matte afwerking, net zoals de GX60, maar de bezels zijn een stuk minder dik.
:fill(white)/i/1358166975.jpeg?f=thumb)
De Destiny heeft nog wel een goede troef in handen; het verlichte toetsenbord. De led-verlichting is blauw maar de kleur kan naar believen aangepast worden. Gamers die tot in de nachtelijke uurtjes gamen, zullen de toetsen met gemak kunnen vinden. Het touchpad voelt verder ook goed aan en kan overweg met een aantal multitouch-bewegingen die goed van pas komen in Windows 8.
Schermen met prestaties
Schermen krijgen nooit veel prioriteit bij gamelaptops. De natuurgetrouwheid van de kleuren en de kijkhoeken van het scherm zijn dan ook zelden optimaal. Kleuren moeten wat ons betreft wel goed weergegeven worden, maar de kijkhoeken vinden we iets minder belangrijk. Gelukkig zijn beide laptops wel voorzien van een mat scherm, wat reflecties tegengaat.
De helderheid is vooral belangrijk als er wordt gegamed terwijl er veel zonlicht op het scherm valt. De GX60 laat een bedroevend lage waarde noteren, zo laag dat we regelmatig de helderheid probeerden te verhogen omdat het beeld niet goed zichtbaar was.
De lage maximale helderheid heeft ook invloed op de andere schermmetingen, maar ook op de accutests.
De GX60 laat een goede zwartwaarde noteren, maar de helderheid van 180 nits waarbij we dit normaliter meten, kon niet gebruikt worden, omdat 129 nits het maximum is. Dat is dan ook de reden dat de zwartwaarde zo laag is. De Destiny laat ook een redelijke zwartwaarde noteren, die niet uitstekend is, maar het kan wel degelijk slechter.
Kijkhoeken:
:fill(white)/i/1358519299.jpeg?f=thumb)
:fill(white)/i/1358519811.jpeg?f=thumb)
De horizontale kijkhoeken van de Destiny IV zijn vrij goed, maar de verticale kijkhoeken zijn wel vrij slecht, aangezien het contrast gigantisch toe of afneemt.
:fill(white)/i/1358759102.jpeg?f=thumb)
:fill(white)/i/1358759104.jpeg?f=thumb)
Ook bij de GX60 zien we redelijke horizontale kijkhoeken, die slechts marginaal onderdoen voor die van de Destiny. De verticale kijkhoeken zijn daartengen niet om over naar huis te schrijven.
Kleurechtheid
We hebben met onze X-Rite i1 Pro Display-colorimeter gekeken hoe goed kleuren gereproduceerd worden. Bij de Gamut-meting wordt gekeken hoe dicht de Rec. 709-standaard voor hdtv's benaderd wordt. Idealiter valt elk gekleurd rondje precies binnen het corresponderende vierkante vakje.
/i/1358170970.png?f=thumb)
De GX60 laat een flinke afwijking van de kleurtemperatuur zien. Groen wordt goed weergegeven, en rood en geel zijn nog acceptabel, terwijl blauw, magenta en vooral cyaan niet goed worden weergegeven. Bij de Destiny is de weergave van groen prima, terwijl blauw, geel en rood acceptabel zijn. Magenta wijkt al iets meer af en van cyaan klopt helemaal niets. Dat komt doordat de kleurtemperatuur ook hier verre van ideaal is.
/i/1358170971.png?f=thumb)
In de rgb-grafieken zien we dat beide laptops veel te veel blauw laten zien, terwijl groen en rood zijn ondervertegenwoordigd. Witte pagina's krijgen hierdoor een blauwige waas.
Accuduur en 3DMark
Hoewel gaminglaptops niet veel onderweg gebruikt worden, is het toch handig om te weten of het nut heeft om de laptop open te klappen in de trein of dat de accu na het starten van Windows al halfleeg is. Zoals gebruikelijk draaiden we twee accutests, een waarin wordt gebrowset en een waarin een video wordt bekeken. Ter uitbreiding kijken we ook nog hoe lang de laptops meegaan als er wordt gegamed.
Video kijken gaat zowel de GX60 als de Destiny goed af. Het moet mogelijk zijn om twee niet al te lange films te bekijken, maar de LotR-trilogie zit er helaas niet in.
Als er wordt gebrowset lopen de accu's iets sneller leeg, maar met ruwweg twee en een half uur kunnen de laptops wel degelijk even onderweg gebruikt worden.
Als er gegamed wordt, gaan de laptops minder lang mee, maar de GX60 weet het desondanks nog vrij lang vol te houden. Lang genoeg om verschillende Fifa-potjes te spelen. Met de Destiny kunnen er maximaal twee potjes gespeeld worden, niet echt genoeg voor een wat langere reis.
3DMark 11
We vermelden hier alleen de gpu-score, die eigenlijk alleen wordt bepaald door de videokaart. We zien echter dat de GX60 aanzienlijk minder scoort dan de Destiny, hoewel beide laptops dezelfde gpu aan boord hebben.
De physics-score wordt bepaald door de cpu en het mag duidelijk zijn dat de cpu in de Destiny stukken sneller is dan die in de GX60.
Processor-benchmarks
Hoewel de GX60 een gaminglaptop is, zullen er zo nu en dan ook andere programma's op gedraaid worden. We vergeleken de A10 4600 met enkele andere cpu's van Intel, zowel dual- als quadcores van de Sandy Bridge- en Ivy Bridge-generatie. Zo is de Core i5 2430M een dualcore met een tdp van 35W, terwijl de Core i5 3317U een dualcore is met een tdp van 17W.
De singlethreaded prestaties van de GX60 zijn grof gezegd bedroevened. Intels low voltage-cpu's scoren al snel 25 procent beter, terwijl Intels snellere mobiele cpu's ongeveer anderhalf keer zo snel zijn.
Kijken we naar de multithreaded-prestaties, dan valt pas echt op hoe groot het gat is tussen de 4600M en een snelle Intel-quadcore. De A10 kan Intels dualcores van de vorige generatie amper bijhouden, laat staan de 3630QM.
In Handbrake zien we vervolgens wat de langzamere cpu nou precies betekent voor alledaagse taken. Het converteren van een filmpje zal met de GX60 twee tot drie keer zo lang duren als met een snelle Intel-processor.
In Photoshop kan de A10 nog redelijk meekomen met een aantal Intel-cpu's, maar de quadcores zijn ruwweg twee keer zo snel.
Kijken we naar de aangepaste Photoshop-benchmark, die meer van deze tijd is, dan is de Core i7 3630QM drie keer zo snel als de A10 4600-cpu. Dat komt doordat de quadcore nu echt alle cores goed aan het werk kan zetten en dus op die manier efficiënter te werk kan gaan.
Ook in Lightroom komen quadcores goed uit de verf en is het verschil met de A10 4600 schrijnend.
Intel-cpu vs AMD-cpu in Battlefield 3
Om de GX60-laptop goed op waarde te kunnen schatten, moesten we er een laptop tegenover zetten met dezelfde gpu, maar een andere cpu. XNB Notebooks voorzag ons dan ook van een exemplaar met een Intel Core i7 3630QM. Daarbovenop pasten we onze benchmark-routine aan. Zo werden alle spellen op 1280x720 en 1920x1080 pixels getest, en per resolutie werden de instellingen op z'n hoogst en op medium gezet. We trappen af met Battlefield, het zwaarste spel in de huidige testsuite.
We zien meteen dat de XNB-laptop ruim anderhalf keer zo snel is als de GX60. Nu is 1280x720 pixels met medium-settings wel een scenario waarmee de gpu het niet per se heel zwaar heeft, maar met de GX60 stottert Battlefield 3 net te veel, terwijl het prima wegspeelt op de XNB.
Met de instelling op Ultra worden onze vermoedens bevestigd. De GX60 gaat er in framerates nauwelijks op achteruit en dat betekent eigenlijk maar een ding: de cpu zit aan zijn maximum.
Op 1920x1080 beeldpunten laat de GX60 hetzelfde aantal frames per seconde noteren. De gpu kan dus niet zijn volledige kracht tonen, omdat de cpu de limiterende factor is. De XNB-laptop heeft hier geen last van.
Pas op 1920x1080 pixels met Ultra-settings boet de GX60 iets aan prestaties in. Bij de Destiny IV15 neemt het aantal fps ook af, maar de minima blijven nog steeds keurig netjes boven de 30fps.
Sleeping Dogs
Sleeping Dogs is minder zwaar dan Battlefield 3, dus wie weet komt de GX60 hier beter voor de dag. Ook hier testen we eerst met de settings op medium en vervolgens op voluit.
Sleeping Dogs op een HD-resolutie met medium-settings is al te veel voor de GX60.
Het verhogen van de instellingen heeft geen invloed op de GX60; de gpu kan het allemaal prima aan, maar de cpu laat het afweten.
Ook het verhogen van de resolutie heeft nauwelijks invloed.
Pas op de hoogste resolutie, met de hoogste instellingen levert de GX60 iets in, en dan eigenlijk alleen de minima.
DiRT: Showdown
DiRT Showdown is het lichtste spel in onze testsuite en is dan ook bij uitstek geschikt om een eventuele cpu-bottleneck aan te tonen. Immers, hoe meer fps er worden gegenereerd, hoe eerder de cpu een limiterende factor zal zijn.
De IV15 is maar liefst ruim twee keer zo snel. We durven nu wel te zeggen dat de A10 4600-processor niet geschikt is om gecombineerd te worden met het grafische geweld van een HD 7970M.
Ook met de verhoogde instellingen is de Destiny ongeveer twee keer zo snel als de GX60.
Het moet gezegd worden, DiRT is vrij goed speelbaar met de GX60, maar met de Destiny kunnen de settings wel hoger gezet worden, zoals we zo meteen zullen zien.
Op 1920x1080 beeldpunten, met de settings up Ultra, gaat de GX60 naar de magische grens van 30fps, terwijl de Destiny nog steeds rond de 60fps behaalt.
Metro 2033
Metro 2033 begint inmiddels oud te worden, maar vormt nog steeds een redelijke uitdaging voor videokaarten.
Metro 2033 lijkt zwaarder op de cpu te leunen dan de voorgaande spellen, zo veel zelfs dat de Core i7-cpu in de Destiny ruim drie keer zo veel frames per seconde kan leveren op het moment dat de benchmark het zwaarst is.
Ook met de instelling flink opgeschroefd, haalt de GX60 nog niet de helft van het aantal fps van de Destiny.
De minima blijven verder dalen, waardoor de GX60 het nog slechter doet ten opzichte van de XNB-laptop.
Met de allerhoogste instellingen valt het gebrek aan cpu-kracht niet zo heel erg op bij de GX60, hoewel de Destiny nog steeds ruimschoots sneller is.
Videobeelden van de benchmarks
Cijfertjes zijn tot daaraan toe, we wilden ook met beelden illustreren wat het verschil is tussen de beide laptops. We namen daarvoor de benchmark van Sleeping Dogs en Metro 2033 op, en monteerden deze tot twee losse filmpjes. Nu is het moeilijk om in beeld het verschil te zien tussen twee laptops die beide meer dan 30fps behalen, maar op het moment dat er een onder de 30fps duikt, is dat meteen zichtbaar. Nog erger is het als er zelf wordt gespeeld. In shooters is het funest voor het richten als het aantal fps onder de 30 komt, maar hetzelfde geldt voor een racegames; het insturen van een flauwe bocht kan dan resulteren in een veel te scherpe stuurbeweging.
Alternatieven
De Medion Erazer doet niet onder in prijs voor de GX60, maar heeft wel de minder snelle GTX 670M aan boord. Daar staat een veel snellere cpu tegenover, waardoor de Erazer over het geheel genomen toch sneller zal zijn dan de GX60. Het chassis is verder afkomstig van MSI, dus ook daarin lijkt de Erazer X6821 veel op de GX60. Als pluspunt beschikt de laptop nog over een ssd, waarop behalve het besturingssysteem ook enkele spellen kunnen staan.
Het andere, veel duurdere alternatief is de Medion Erazer X7821, met als grote verkoopargument de GTX 680M, die vergelijkbare prestaties levert als de HD 7970M, tegen een lager stroomverbruik. Voor het bedrag van 1700 euro krijg je er nog een 128GB-ssd bij, naast de 750GB-hdd. Ook is standaard 8GB geheugen aanwezig. Samen met de Intel Core i7 3630QM zou de GTX 680M prestaties moeten leveren die vergelijkbaar zijn met die van de door ons geteste XNB Destiny-laptop.
De Erazer-laptops zijn een mogelijkheid, maar of het goede alternatieven zijn, durven we niet te zeggen. De XNB-laptops kunnen immers al voor rond de 1250 euro met HD 7970M of GTX 675MX en Core i7 3630QM uitgerust worden. De GTX 675MX is overigens minder snel dan de HD 7970M, maar kan zonder meer als high-end mobiele grafische kaart bestempeld worden. Dan ontbreekt de ssd overigens wel, maar een 120GB-exemplaar kost tegenwoordig geen 100 euro meer.
Conclusie
Het leek ons zo'n goed idee; het combineren van een high-end gpu met een relatief goedkope cpu. We zien namelijk regelmatig dat de cpu van veel minder belang is in spellen dan de gpu, zoals in Medal of Honor: Warfighter, Far Cry 3 of Call of Duty: Black Ops II. MSI ging met de A10-4600M echter net iets te ver in die gedachte. De cpu bleek in elk spel als een blok aan het been van de gpu te hangen. Dezelfde gpu in de XNB Destiny IV wist regelmatig twee tot drie keer zo veel fps te behalen.
Nu is de Core i7 3630QM ook wel een stuk duurder. Die investering is echter wel degelijk gerechtigvaardigd, omdat de HD 7970M anders niet goed uit de verf kan komen. Misschien is een minder dure processor van Intel overigens ook voldoende, maar een A10-4600M is dat in ieder geval niet. Niet alleen laten de prestaties van de GX60 te wensen over, we zijn ook niet bijzonder te spreken over de laptop zelf. Het chassis voelt erg als plastic en dus goedkoop aan, vooral als we dit vergelijken met de sobere maar solide behuizing van de Destiny IV-laptop.
Ook het ontbreken van een ssd of in ieder geval een caching-ssd maakt dat de laptop soms traag aanvoelt, ondanks de aanwezigheid van Windows 8. Dat is wel anders met de Destiny-laptop, waar een Samsung 830-ssd in zit. Het enige waar we wel over te spreken zijn is het toetsenbord van de GX60, maar bijna elke gamelaptop lijkt tegenwoordig voorzien te zijn van een Steelseries-plankje en dat is dus ook geen verkoopargument ten opzichte van andere laptops. Daarbovenop ontbreekt verlichting van het toetsenbord bij de GX60.
De GX60 raden we dan ook af. Misschien moet MSI terug naar de tekentafel en de laptop voorzien van een HD 7870M in combinatie met een goedkope Intel-dualcore. De A10-4600M is echter uit den boze, aangezien deze in veel games voor minima van onder de 30fps zorgt en dan maakt het weinig uit hoeveel grafische kracht je ertegenaan gooit of hoe laag je de settings zet.
De Destiny IV15 is daarentegen wel een aanrader. De HD 7970M, samen met de Core i7 3630QM, zetten indrukwekkende prestaties neer, voor een meerprijs van ongeveer 100 euro ten opzichte van MSI's GX60. De laptops van XNB staan niet in onze Pricewatch, maar vergeleken met andere laptops met HD 7970M, zijn die van Xnotebooks vaak goedkoper. Ook zijn ze makkelijk te upgraden, mocht je bijvoorbeeld nog een ssd hebbeb liggen. Daarbovenop vinden we de behuizing van goede kwaliteit, heeft de laptop een fijn toetsenbord en is het matte beeldscherm goed genoeg om mee te gamen.
Pluspunten
+ Goedkoop
+ Goed toetsenbord
Minpunten
- Zeer langzame cpu
- Scherm met erg lage helderheid
- Geen verlicht toetsenbord
Eindoordeel