Inleiding: gamen op laptops?
We hebben bij Tweakers.net de afgelopen jaren heel wat gamelaptops voorbij zien komen. Steevast wezen lezers er dan op dat de gpu's van deze laptops eigenlijk slappe aftreksels van de desktopversies waren, en dat er van 'echt gamen' geen sprake kon zijn.
De laptopmarkt heeft zich echter in rap tempo ontwikkeld. Mobiele processors zijn voor Intel al belangrijker dan de desktopvarianten en ook de interesse voor krachtige laptop-gpu's neemt hand over hand toe. In deze review bekijken we de gameprestaties van de snelste mobiele gpu van AMD van dit moment: de Radeon HD 7970M.
De Nederlandse systeembouwer XNotebooks stuurde ons zijn Titan IV17, die met deze krachtige videochip is uitgerust. Kan deze laptop de critici van mobiele gpu's de mond snoeren?
De Titan IV17: bekend Clevo-gezicht
De Titan IV17 van XNotebooks is opgebouwd rond de Clevo PM170EM-barebone. Dit is dezelfde behuizing als de BTO 17CL46, die we in mei bespraken. We beperken ons hier dus tot een korte beschrijving.
De Titan IV17 is een forse laptop die geheel in het zwart is uitgevoerd en over weinig opsmuk beschikt. De notebook doet wat saai en ouderwets aan. Lagen aluminium op de palmrests en de cover zorgen voor een solide eerste indruk, maar de notebook is grotendeels van plastic en is lang niet zo stevig als bijvoorbeeld een Alienware of een Asus G-gamelaptop. Ook de afwerking is minder dan bij die notebooks.
/i/1342002093.jpeg?f=imagenormal "XNotebooks Titan IV17")
Het enige frivole kenmerk is de toetsenbordverlichting, die de platte toetsen in verschillende kleuren kan verlichten. De toetsen voelen wat goedkoop aan en bieden een gemiddelde type-ervaring. Clevo heeft de w-, a-, s- en d-toetsen een extra markering gegeven en er is een numeriek eiland aanwezig. Het touchpad van Synaptics is klein en de muisknoppen eronder voelen ook wat goedkoop aan. Voor een gaminglaptop schiet vooral de touchpad wat te kort, maar waarschijnlijk zal de gebruiker toch een gamingmuis ter hand nemen.
/i/1342002091.jpeg?f=imagenormal "XNotebooks Titan IV17")
Een van de bijzondere eigenschappen van deze nieuwe Clevo-barebone is de aanwezigheid van speakers van het merk Onkyo. De IV Titan levert hiermee beter geluid dan zijn voorganger, maar vrijwel alle fabrikanten van gamingnotebooks werken inmiddels samen met audiospecialisten en de geluidskwaliteit is nog steeds niet best in vergelijking met een extern speakersetje.
Het scherm van de Titan heeft een resolutie van 1920x1080 pixels. Het paneel heeft een matte coating, maar de bezels zijn wel glanzend. Het gaat om een tn-paneel van de fabrikant Chi Mei dat geen goede kijkhoeken heeft en ook de kleurweergave is niet denderend. Voor 129 euro extra kan XNotebooks een zogeheten gamutscherm inbouwen, dat een betere kleurweergave heeft.
De hardware: rappe quadcore en Radeon-gpu
De processor van de Titan IV17 is de Core i7-3820QM. Dit is een quadcore-model uit de Ivy Bridge-serie met een kloksnelheid van 2,7GHz. Als slechts een enkele core wordt belast, kan de kloksnelheid oplopen tot 3,7GHz. Dankzij HyperThreading kan de processor aan acht threads tegelijk werken en de tdp van de chip bedraagt 45W.
De 3820QM is de op een na snelste mobiele quadcore van Intel; alleen de Core i7 3920XM is nog een tikje rapper. De populairste quadcore voor gamingnotebooks is de Core i7-3610QM, die een stuk betaalbaarder is, terwijl de gameprestaties nauwelijks minder zijn. Als deze processor wordt ingebouwd, is de XNotebooks-laptop 345 euro goedkoper.
/i/1342002092.jpeg?f=imagenormal "XNotebooks Titan IV17")
De gpu komt uit de stal van AMD en is gebaseerd op de gpu die ook in de Radeon HD 7870 zit. In tegenstelling tot AMD's budget-gpu's is deze HD 7970M gebaseerd op AMD's nieuwe graphics core next-architectuur. De chip is de snelste mobiele Radeon van dit moment, met 1280 shadercores en een coreklok van 850MHz. Er zijn 80 texture-units en 32 rops, terwijl de gpu via een 256-bits geheugenbus in verbinding staat met 2GB gddr5-geheugen dat een effectieve kloksnelheid van 4800MHz heeft.
De gpu ondersteunt AMD's ZeroCore Power-technologie om het idle-verbruik laag te houden. Ook is er ondersteuning voor Enduro, waarmee wordt gezorgd dat de gpu alleen gebruikt wordt voor zware grafische taken. Net als bij Nvidia's Optimus-systeem worden lichtere klussen afgehandeld door de in de cpu geïntegreerde gpu.
Bij licht gebruik maakt de laptop niet veel geluid en ook de warmteontwikkeling valt dan mee. Zodra de gpu echter wat werk te verduren krijgt wordt de fan duidelijk hoorbaar en wordt laptop erg warm.
Verder is er maar liefst 16GB ddr3-geheugen aanwezig. Voor de opslag van gegevens zijn er twee Samsung 830-ssd's met sata-600-interfaces en een capaciteit van 128GB per stuk. De draadloze netwerkkaart is de BigFoot Killer Wireless N1103, die gebaseerd is op de Atheros AR9382. Dankzij een 3x3-antennesysteem kan deze drie 150Mbps-streams tegelijk gebruiken voor een theoretische maximumsnelheid van 450Mbps.
Aan de linkerkant vinden we drie usb 3.0-poorten, waarvan er een ook als esata-poort dienst kan doen. Rechts zitten een usb 2.0- en een firewire-aansluiting. Aan de achterzijde treffen we een displayport 1.1a-, een hdmi 1.4a- en een single-link dvi-i-aansluiting aan.
/i/1342002094.jpeg?f=imagenormal "XNotebooks Titan IV17")
3DMark 11 en Alien vs. Predator
Half mei bekeken we BTO-laptops met de GeForce GTX 670M en de GTX 675M van Nvidia. De krachtigste mobiele gpu van AMD die we tot dusverre onder handen namen was de Radeon HD 6990M. We zagen dat de GTX 675M en de Radeon HD 6990M redelijk gelijkwaardig aan elkaar presteren. Op papier beschikt de HD 7970M over betere specificaties en we zijn dan ook benieuwd met welk verschil de HD 7970M deze krachtpatsers weet te verslaan.
De 3DMark 11-score is zoveel beter dan die van de vorige generatie dat we de test nog een paar keer opnieuw hebben gedraaid, om er zeker van te zijn dat het resultaat klopt.
De P-Score is de totaalscore van 3DMark 11, waarbij ook de processorprestaties meewegen. De 3820QM heeft bepaald geen negatieve invloed op de score en de Titan heeft dan ook een grote voorsprong op de concurrentie.
| AvP - 1680x1050 - High - 0xAA/16xAF |
|---|
| Systeemnaam | GPU | Minimum / Gemiddelde Framerate in fps, hoger is beter |
|---|
| XNB Titan IV17 |
HD 7970M |
*****
+
***
38,3 / 61,4 |
| BTO 17CL46 |
GTX 675M |
****
+
***
26,0 / 43,5 |
| XNB Titan SA17 |
HD 6990M |
****
+
**
26,5 / 42,2 |
| Dell Alienware M17x R3 |
HD 6990M |
****
+
**
26,0 / 41,4 |
| MSI GT783 R |
GTX 580M |
***
+
**
24,0 / 41,0 |
| BTO 15CL46 |
GTX 670M |
***
+
***
19,6 / 37,6 |
| Samsung Gamer |
HD 6970M |
***
+
**
23,0 / 35,7 |
| MSI GT780 DXR |
GTX 570M |
**
+
**
18,0 / 30,7 |
De laptop presteert niet alleen goed bij de synthetische benchmarks van Futuremark: in de game Alien versus Predator zet de notebook van XNB een gemiddelde framerate van 61fps neer. Dat is uitzonderlijk goed voor een laptop.
| AvP - 1920x1080 - High - 0xAA/16xAF |
|---|
| Systeemnaam | GPU | Minimum / Gemiddelde Framerate in fps, hoger is beter |
|---|
| XNB Titan IV17 |
HD 7970M |
*****
+
****
34,0 / 56,7 |
| BTO 17CL46 |
GTX 675M |
***
+
***
22,0 / 38,6 |
| XNB Titan SA17 |
HD 6990M |
***
+
**
23,0 / 37,8 |
| Dell Alienware M17x R3 |
HD 6990M |
***
+
**
23,0 / 37,2 |
| MSI GT783 R |
GTX 580M |
***
+
***
21,0 / 36,7 |
| BTO 15CL46 |
GTX 670M |
***
+
**
17,6 / 32,8 |
| Samsung Gamer |
HD 6970M |
***
+
**
19,0 / 32,5 |
| MSI GT780 DXR |
GTX 570M |
**
+
**
15,0 / 27,1 |
Als we de resolutie verhogen naar 1920x1080 pixels daalt de framerate wel wat, maar met een gemiddelde van 56,7fps en een minimum van 34fps blijft de laptop ruim boven de grenzen van het acceptabele.
Battlefield 3, Metro 2033 en Stalker CoP
Battlefield 3 is een redelijk recente game die de grafische kaart flink aan het werk zet. Deze test is nog niet zo lang geleden aan onze benchmarksuite toegevoegd, dus heel veel vergelijkingsmateriaal hebben we nog niet.
De HD 7970M is bij deze game met afstand de snelste mobiele gpu die we tot nu toe getest hebben. De minimale framerate is hoger dan de gemiddelde score van de op een na beste kaart, de GTX 675M.
Ook bij de resolutie van 1920x1080 pixels blijven de framerates uitstekend en de GTX 675M kan de nieuwe Radeon volstrekt niet bijbenen.
| Metro 2033 - 1680x1050 - Medium - AAA/4xAF |
|---|
| Systeemnaam | GPU | Minimum / Gemiddelde Framerate in fps, hoger is beter |
|---|
| XNB Titan IV17 |
HD 7970M |
*****
+
****
46,6 / 77,8 |
| BTO 17CL46 |
GTX 675M |
****
+
***
37,6 / 62,8 |
| MSI GT783 R |
GTX 580M |
****
+
***
38,0 / 61,5 |
| XNB Titan SA17 |
HD 6990M |
****
+
**
41,0 / 61,1 |
| Dell Alienware M17x R3 |
HD 6990M |
****
+
**
40,2 / 60,0 |
| Samsung Gamer |
HD 6970M |
****
+
**
38,1 / 57,0 |
| BTO 15CL46 |
GTX 670M |
****
+
**
33,3 / 51,5 |
| MSI GT780 DXR |
GTX 570M |
***
+
**
28,3 / 47,0 |
| Metro 2033 - 1920x1080 - Medium - AAA/4xAF |
|---|
| Systeemnaam | GPU | Minimum / Gemiddelde Framerate in fps, hoger is beter |
|---|
| XNB Titan IV17 |
HD 7970M |
*****
+
***
46,6 / 74,1 |
| XNB Titan SA17 |
HD 6990M |
****
+
**
36,6 / 56,6 |
| BTO 17CL46 |
GTX 675M |
****
+
***
34,8 / 56,2 |
| MSI GT783 R |
GTX 580M |
****
+
***
34,0 / 55,5 |
| Dell Alienware M17x R3 |
HD 6990M |
****
+
**
37,0 / 55,0 |
| Samsung Gamer |
HD 6970M |
****
+
**
35,5 / 53,0 |
| BTO 15CL46 |
GTX 670M |
***
+
**
29,0 / 45,9 |
| MSI GT780 DXR |
GTX 570M |
***
+
**
25,7 / 42,2 |
Bij Metro 2033 lagen de resultaten van de snelste laptop-gpu's van AMD en Nvidia tot nu toe dicht bij elkaar. De HD 7970M torent echter opnieuw boven de rest uit: het verschil met de nummer twee bedraagt op 1680x1050 pixels bijna 24 procent, en als we de test op de full-hd-resolutie herhalen, wordt de voorsprong alleen nog maar groter.
| Stalker: CoP - 1680x1050 - Medium - 0xAA |
|---|
| Systeemnaam | GPU | Minimum / Gemiddelde Framerate in fps, hoger is beter |
|---|
| XNB Titan IV17 |
HD 7970M |
*****
+
***
42,3 / 67,0 |
| XNB Titan SA17 |
HD 6990M |
*****
+
**
39,0 / 52,0 |
| Dell Alienware M17x R3 |
HD 6990M |
*****
+
**
38,0 / 52,0 |
| BTO 17CL46 |
GTX 675M |
****
+
**
33,0 / 48,0 |
| Samsung Gamer |
HD 6970M |
****
+
*
36,0 / 46,0 |
| MSI GT783 R |
GTX 580M |
***
+
**
28,2 / 43,6 |
| BTO 15CL46 |
GTX 670M |
***
+
**
24,6 / 38,0 |
Als laatste testen we Stalker: Call of Pripyat. We zagen eerder al dat de AMD-kaarten het bij dit spel relatief goed doen en de HD 7970M is geen uitzondering. Opvallend genoeg is de minimale framerate nog geen tien procent beter dan bij de HD6990M, maar de gemiddelde score is bijna dertig procent hoger dan die van de nummer twee van de lijst.
| Stalker: CoP - 1920x1080 - Medium - 0xAA |
|---|
| Systeemnaam | GPU | Minimum / Gemiddelde Framerate in fps, hoger is beter |
|---|
| XNB Titan IV17 |
HD 7970M |
******
+
***
41,0 / 60,0 |
| XNB Titan SA17 |
HD 6990M |
*****
+
**
36,0 / 46,0 |
| Dell Alienware M17x R3 |
HD 6990M |
*****
+
*
37,0 / 46,0 |
| BTO 17CL46 |
GTX 675M |
****
+
**
27,5 / 42,0 |
| Samsung Gamer |
HD 6970M |
****
+
**
30,0 / 40,0 |
| MSI GT783 R |
GTX 580M |
****
+
**
26,2 / 38,5 |
| BTO 15CL46 |
GTX 670M |
***
+
**
23,0 / 33,3 |
Ook op 1920x1080 pixels worden de twee HD 6990-laptops afgetekend verslagen. De minimale framerate van de HD 7970M is net tien procent hoger, maar het gemiddelde laat een verbetering van meer dan dertig procent zien.
Specificaties en gallery
:fill(white)/i/1342002091.jpeg?f=thumb)
:fill(white)/i/1342002092.jpeg?f=thumb)
:fill(white)/i/1342002093.jpeg?f=thumb)
:fill(white)/i/1342002094.jpeg?f=thumb)
| Merk en Type |
|---|
| Merk |
XNotebooks |
| Type |
Titan IV17
|
| Technische Specificaties |
|---|
| Cpu-type |
Intel Core i7-3820QM |
| Snelheid |
2,7GHz |
| Moederbordchipset |
Intel Mobile HM77 |
| Geheugengrootte |
16GB |
| Geheugentype |
ddr3 (sodimm) |
| Videointerface |
|---|
| Schermdiagonaal |
17,3" |
| Videochip |
Radeon HD7970M |
| Video-uitgangen |
dvi, hdmi |
| Schermresolutie |
1920x1080 |
| Backlight |
edge-lit led |
| Opslag |
|---|
| Opslagcapaciteit |
2x128GB |
| Hardeschijftype |
ssd |
| Optische-drivetype |
dvd-rw |
| Interfaces |
|---|
| Usb/firewire |
2x usb 2.0, 2x usb 3.0, 1x usb 2.0/esata |
| Wlan |
802.11a, 802.11b, 802.11g, 802.11n |
| 5GHz-ondersteuning |
ja |
| Ethernet |
1Gbps |
| Bluetooth |
Bluetooth 3.0 |
| Overige specificaties |
|---|
| Extra's |
cardreader, webcam, fingerprintreader |
| Besturingssysteem |
Windows 7 Home Premium |
| Gewicht |
4kg |
| Accucapaciteit |
78Wh |
| Kleuren |
zwart |
| Taal |
|---|
| Indeling |
qwerty |
Conclusie
De Clevo PM170EM, waar de Titan IV17 op is gebaseerd, kennen we inmiddels. We zijn niet onder de indruk van de bouwkwaliteit en ook van het design worden we niet warm. Bovendien is de notebook behoorlijk zwaar en is het maar matig werken met het keyboard en vooral het touchpad.
Aan de andere kant waarderen we de grote hoeveelheid interfaces, is de gekleurde toetsenbordverlichting voor de liefhebbers heel aardig en zorgen de Onkyo-speakers ervoor dat het geluid niet onderdoet voor dat van duurdere gamelaptops.
De voornaamse reden om een build-to-order-model te kiezen blijft de mogelijkheid om zelf onderdelen uit te kiezen. De door ons geteste configuratie kost ruim 2200 euro en dat is dan nog zonder Windows. We zouden zelf voor de goedkopere Core i7-3610QM hebben gekozen, omdat de gameprestaties met deze iets minder krachtige quadcore nauwelijks achteruit gaan. Ook zouden we een van de Samsung-ssd's ingeruild hebben voor een harddisk met meer opslagcapaciteit, en we zouden voor het gamut-scherm met de betere kleurweergave hebben gekozen. De totaalprijs bedraagt dan ongeveer 2000 euro, maar met het goedkopere scherm en een eenvoudigere draadloze netwerkkaart kan nog wat meer geld bespaard worden. Wie het snelste van het snelste wil hebben om mobiel te kunnen gamen, heeft daarmee een goede deal te pakken.
De prestaties van de Radeon HD 7970M zijn aanzienlijk beter dan die van de high-end-gpu's die we tot nu toe getest hebben. De nieuwe AMD-gpu laat zien dat het gamen op laptops eindelijk serieus genomen kan worden. De grote vraag is nu vooral of de Geforce GTX 680M deze top-gpu van AMD van repliek kan dienen. Daar komen we uiteraard zo snel mogelijk op terug.
Eindoordeel
:fill(white)/i/1342002091.jpeg?f=imagegallery)
:fill(white)/i/1342002092.jpeg?f=imagegallery)
:fill(white)/i/1342002094.jpeg?f=imagegallery)
:strip_exif()/i/1342002092.jpeg?f=thumblarge)
:strip_exif()/i/1342002092.jpeg?f=thumbmedium)
:strip_icc():strip_exif()/i/1335745560.jpeg?f=fpa_thumb)
/i/1241511581.png?f=fpa)
/i/1334834655.png?f=fpa)
/i/1225740529.png?f=fpa)
:strip_icc():strip_exif()/u/531/crop5bc26deb6d424_cropped.jpeg?f=community){kind=small}
:strip_exif()/u/22380/Royal_logo.gif?f=community){kind=logo}
:strip_icc():strip_exif()/u/345980/fallout_2.jpg?f=community){kind=small}
:strip_icc():strip_exif()/u/174878/SCKnightMicro.jpg?f=community){kind=small}
:strip_icc():strip_exif()/u/404885/Silver.jpg?f=community){kind=small}
:strip_icc():strip_exif()/u/234576/crop5eb2c0f4b17fe_cropped.jpeg?f=community){kind=small}
:strip_icc():strip_exif()/u/41502/breezah.jpg?f=community){kind=small}
:strip_icc():strip_exif()/u/125182/crop5f773b38ac426_cropped.jpeg?f=community){kind=small}
:strip_icc():strip_exif()/u/312250/crop58172eb91ebc5_cropped.jpeg?f=community){kind=small}
:strip_exif()/u/1521/Avatar2.gif?f=community){kind=avatar}
:strip_icc():strip_exif()/u/163425/michiel_1983_icon.jpg?f=community){kind=icon}
:strip_icc():strip_exif()/u/438947/crop575c94eea6d14.jpeg?f=community){kind=small}
:strip_icc():strip_exif()/u/401873/images2.jpg?f=community){kind=small}
:strip_icc():strip_exif()/u/411309/evilsmiley.jpg?f=community){kind=small}
:strip_icc():strip_exif()/u/81611/headcrop.jpg?f=community){kind=small}
:strip_icc():strip_exif()/u/204309/goron.jpg?f=community){kind=small}