Inleiding
Een goede processorkoeler is een van de meest onderschatte onderdelen van een systeem. Wordt de cpu te warm, dan kan deze zichzelf terugklokken, overklokkers behalen betere resultaten met koelere cpu's, en de levensduur van de processor zal veelal groter zijn naarmate de temperatuur lager is. En achter het raam van een dure behuizing ziet een standaardkoeler er natuurlijk ook nog eens vrij sneu uit.
Het is dus hoog tijd om weer een paar koelers op de pijnbank te leggen. Voor deze test gingen we op zoek naar koelers die het maximale uit een processor kunnen halen.
Twee populaire koelers van ongeveer 45 euro zijn Prolimatechs Megahalems revision B en de Venomous van ThermalRight. Verder kozen we voor de Coolink Corator en de Noctua DH-D14. Deze twee koelers lijken met hun dubbele torens sterk op elkaar, maar de van twee fans voorziene Noctua is met 65 euro stevig aan de prijs.
Verder bekeken we nog twee vloeistofkoelers. De LMX SuperLeggero van Danamics is een koeler uit de buitencategorie: deze koeler pompt vloeibaar metaal rond en kost rond de honderd euro. De ECO van CoolIT is met zestig euro bescheidener van prijs en zou betere prestaties moeten leveren dan de vergelijkbare H50 Hydro van Corsair.
Testmethode
Alle koelers zijn op een Intel X58-systeem getest. Dit systeem bevatte zoals altijd onze Core i7 920-cpu die met een core-spanning van 1,30V tot 3,8GHz is overgeklokt. Het gebruikte moederbord was de MSI Big Bang XPower, en daarop werden drie repen Corsair Dominator-geheugen geplaatst. Om de geluidsmetingen aan de cpu-koelers goed uit de verf te laten komen, gebruiken we een passief gekoelde videokaart en een ssd. Voor alle koelers gebruikten we Arctic MX2-koelpasta.
Alle koelers werden zo mogelijk met de meegeleverde ventilators getest, waarbij we als dat kon ook een hoog en een laag toerental uitprobeerden. Daarnaast zijn alle koelers met Scythe S-Flex-fans op 800rpm en 1600rpm getest.
De idle-metingen werden uitgevoerd met een door SpeedStep verlaagde multiplier van 12x, goed voor een kloksnelheid van 2200MHz. De load werd door de blend test van Prime95 verzorgd. De gemiddelde core-temperaturen werden gemeten met Realtemp 3.40, waarbij het systeem steeds vijf minuten kreeg om de cores een stabiele temperatuur te laten bereiken. We geven steeds de verschillen tussen de gemeten temperatuur en de omgevingstemperatuur in de testruimte.
De geluidsdruk van de ventilators werd op 25cm afstand van de ventilators met een VoltCraft-geluidsdrukmeter vastgesteld.
ProlimaTech Megahalems rev. B
Het Taiwanese bedrijf Prolimatech heeft sinds zijn oprichting in 2008 koelers op de markt gebracht die concurreren met de topmodellen van ThermalRight, Scythe en Noctua. Van de Megahalems-koeler van dit bedrijf is inmiddels de 'Revision B'-versie verschenen, die onder meer ondersteuning voor het LGA1156-platform biedt.
/i/1280871555.jpeg?f=imagenormal)
Voor de Megahalems wordt eerst een backplate met duimschroeven vastgezet, waarbij rubberen ringen voor de elektrische isolatie van de backplate zorgen. Op de duimschroeven worden vervolgens twee beugels vastgeschroefd, waaraan dan een drukplaat met de koeler wordt bevestigd. Die plaat drukt de heatsink met twee geveerde schroeven tegen de cpu. Het geheel kan zonder gereedschap worden gemonteerd.
:fill(white)/i/1280871577.jpeg?f=thumb)
De Megahalems wordt zonder fan geleverd. Prolimatech raadt voor stilte een 800- tot 1200rpm-ventilator aan en voor goede prestaties een fan die minimaal 1600rpm maakt. Met de S-Flex-ventilators op 800 en 1600rpm kunnen we beide scenario's netjes testen.
Merk en Type |
Merk |
Prolimatech |
Type |
Megahalems CPU-Cooler Rev B. |
Eerste prijsvermelding |
dinsdag 13 oktober 2009 |
Afmetingen |
Socket |
775, 1156, 1366 |
ThermalRight VenomousX
De Venomous X is de opvolger van de ThermalRight Ultra-120 Extreme, ook wel bekend als de TRUE. Het ontwerp van die koeler is maar weinig veranderd: de vinnen zijn wat scherper geworden, maar op het eerste oog is het een revisie van de TRUE. Ook de Venomous X van ThermalRight wordt zonder ventilators geleverd. Dat verklaart ook de relatief lage prijs van deze koeler: die ligt onder de vijftig euro.
/i/1280871678.jpeg?f=imagenormal)
:fill(white)/i/1280871692.jpeg?f=thumb)
De Venomous X wordt met een backplate bevestigd; deze plaat is voor de verschillende sockets te gebruiken door simpelweg de schroeven te verschuiven. Met vier duimschroeven wordt de backplate aan het moederbord bevestigd, waarna een vierkante beugel met nog eens vier duimschroeven wordt vastgezet. Hierbovenop komt de koeler, die met een derde stuk metaal wordt vastgeschroefd. Een draaiknop midden op de heatsink kan gebruikt worden om de contactdruk te variëren.
Merk en Type |
Merk |
Thermalright |
Type |
Venomous X |
Eerste prijsvermelding |
woensdag 27 januari 2010 |
Afmetingen |
Socket |
775, 1156, 1366 |
Noctua NH-D14
De Noctua NH-D14 wordt in een flinke doos geleverd. Deze doos bevat een kleiner doosje met accessoires en, eveneens in zijn eigen doos, de volledig afgemonteerde NH-D14. In theorie moet er alleen nog een backplate op het moederbord worden vastgeschroefd om de koeler te kunnen bevestigen, maar in de praktijk blijkt dat de ventilators daarvoor eerst weer verwijderd moeten worden.
/i/1280871810.jpeg?f=imagenormal)
Handleidingen voor AMD- en Intel-sockets worden meegeleverd, net als twee plastic zakjes met het relevante bevestigingsmateriaal voor die sockets. Een derde zakje bevat een tube koelpasta en bevestigingsmateriaal voor extra fans. Verder worden er 'Ultra Low Noise Adapters' meegeleverd. Deze verloopjes beperken de draaisnelheid van de 120mm- en 140mm-ventilators met een weerstandje.
De met rubber geïsoleerde backplate wordt met vier flinke schroeven aan het moederbord en de beugels voor de koeler bevestigd. Plastic bussen zorgen voor de correcte afstand en de schroeven worden met duimmoeren vastgezet. Een meegeleverde schroevendraaier kan hier een handje helpen.
:fill(white)/i/1280871821.jpeg?f=thumb)
Als de backplate op zijn plaats zit, kan de 1280 gram wegende D14-koeler worden bevestigd. Zoals gezegd moeten daarvoor wel eerst de ventilators worden verwijderd, wat dankzij de bevestiging met clips echter een eenvoudig klusje is. Dan komen ook de siliconen stootkussens aan het licht die trillingen moeten opvangen.
Er moet wel zorgvuldig worden gepland: de koeler is erg groot en de kans dat de videokaart, het i/o-deel of het geheugen in de weg zit is dan ook niet denkbeeldig.
Merk en Type |
Merk |
Noctua |
Type |
NH-D14 |
Eerste prijsvermelding |
zondag 8 november 2009 |
Afmetingen |
Socket |
775, 1156, 1366, AM2, AM2+, AM3 |
Coolink Corator
De Corator is de high-end koeler van Coolink. Dat bedrijf is gelieerd aan Noctua, en het is duidelijk aan de Corator te zien dat de beide bedrijven dezelfde ontwerpafdeling gebruiken: de Corator lijkt sterk op de Noctua NH-D14. Ook de SecuFirm-mount is identiek en uitwisselbaar met die van de Noctua.

Het belangrijkste verschil is dat de Corator is uitgerust met vier heatpipes van 8mm, waar de NH-D14 zes 6mm-heatpipes heeft. Ook het ontwerp van de koeltorens, waartussen een enkele 120mm-ventilator wordt geklemd, is wat eenvoudiger. De koeler, compleet met ventilator, weegt 1030 gram en is van een koperen basis voorzien.
:fill(white)/i/1280872080.jpeg?f=thumb)
De installatie is relatief eenvoudig: de beugels worden met een met rubber geïsoleerde backplate vastgeschroefd. Vervolgens kan de Corator op zijn plaats worden geschroefd en kan de ventilator met beugels worden vastgezet.
Merk en Type |
Merk |
Coolink |
Type |
Corator DS |
Eerste prijsvermelding |
vrijdag 19 februari 2010 |
Afmetingen |
Socket |
775, 1156, 1366, AM2, AM2+, AM3 |
Coolit Eco ALC
CoolIT heeft met de Eco ALC een complete waterkoeler uitgebracht, die als gesloten systeem wordt geleverd en die sterk aan Corsairs H50 Hydro-koeler doet denken. De Eco is voorzien van een enkele 120mm-radiator waarop een 120mm-ventilator is gemonteerd. De waterpomp is in het cpu-blok geïntegreerd en twee slangen lopen naar de radiator.
/i/1280871736.jpeg?f=imagenormal)
Op Intel-systemen wordt het koperen koelblok met een van de meegeleverde backplates vastgezet. De backplates zijn van plastic, wat het gewicht beperkt maar wel wat minder degelijk is. Er kan tussen LGA775-, LGA1156- en LGA1366-sockets worden gekozen door de bevestigingsschroeven te verschuiven. Vervolgens moeten alleen nog vier duimschroeven worden aangedraaid. Bij AMD-systemen wordt de koeler simpelweg met twee clips aan het retentiesysteem van de socket bevestigd.
:fill(white)/i/1280871755.jpeg?f=thumb)
Vervolgens kan de radiator aan de behuizing worden bevestigd, zodat de ventilator lucht door de radiator naar buiten trekt. Het koelblok is overigens af fabriek voorzien van CoolITs koelpasta. We hebben de koeler zowel met deze als met onze MX2-pasta getest.
Merk en Type |
Merk |
Coolit Systems |
Type |
Eco ALC |
Eerste prijsvermelding |
woensdag 17 maart 2010 |
LMX Superleggera
Met veel tamtam bracht Danamics eind 2008 de eerste consumentenkoeler die vloeibaar metaal gebruikte op de markt. De LM10 werd verkocht voor een kleine 300 euro. De LMX, zijn opvolger, koste nog ongeveer 170 euro, en ook deze koeler gebruikte een magneetpomp om het natriumkalium-mengsel rond te pompen.
Inmiddels is de fabrikant toe aan de derde generatie. De LMX Superleggera, getooid met een naam uit de racewereld, kost 'maar' honderd euro. Het ontwerp is verbeterd, de koeler neemt minder ruimte in en de prestaties zouden toch superieur zijn.
/i/1280871930.jpeg?f=imagenormal)
De verpakking van de LMX valt uiteen in twee delen. Het kleinste pakket bevat de accessoires voor bevestiging op LGA1366-borden, zoals de backplate en schroeven, en de Power Booster 2, een bay bus die in een 3,5"-bay past en waarmee de koeler kan worden afgeregeld. De overige accessoires, zoals metalen dekplaten en mounting kits voor LGA775- en AM2/3-sockets, zitten in het deksel van de tweede, fors grotere doos.
In deze grote doos zit ook de eigenlijke koeler, een monster van 1667 gram met twee ventilators. De beide fans zijn voorzien van drieaderige pwm-stekkertjes; de pomp voor het vloeibare metaal wordt op de Power Booster 2 aangesloten.
Het inbouwen van het gevaarte is geen opvallend simpele klus. Allereerst dient de backplate achter het moederbord bevestigd te worden. Aan de vier schroeven zitten ook de beugels voor de koeler vast, die overigens keurig van een elektrisch isolerende laag zijn voorzien.
Vervolgens wordt de koeler voorzien van een plastic spacer en een stevige metalen plaat, die boven de heatpipes moeten worden gemonteerd. Bij het LGA1366-bevestigingsmateriaal is de ruimte hiervoor overigens zeer beperkt. Dan kan de koeler, nog zonder ventilators, op de cpu worden geplaatst en met vier schroeven worden vastgezet. Tot slot moeten de ventilators worden gemonteerd en kan alles worden aangesloten.
:fill(white)/i/1280871930.jpeg?f=thumb)
Merk en Type |
Merk |
Danamics |
Type |
LMX Superleggera |
Eerste prijsvermelding |
dinsdag 4 mei 2010 |
Afmetingen |
Socket |
775, 1156, 1366, AM2, AM2+, AM3 |
Resultaten: temperaturen
De temperaturen in de tabellen zijn de verschillen met de omgevingstemperatuur die tijdens de tests gemeten werd. De vermelde temperaturen zijn de gemiddelden van de vier cores nadat ze minimaal vijf minuten idle of onder load hebben gedraaid.
De eerste twee tabellen behandelen de prestaties met de meegeleverde fans. De ProlimaTech en de ThermalRight worden zonder ventilator geleverd en ontbreken hier dus.
Warmteproductie, eigen ventilator, idle |
Koeler | graden Celsius ten opzichte van omgeving, lager is beter |
Noctua NH-D14 120&140mm |
*******
9,9 |
Coolink Corator @2000rpm |
********
11,1 |
Coolink Corator @1250rpm |
********
11,3 |
Noctua NH-D14 140mm |
********
11,4 |
CoolIT Eco ALV @1900rpm |
********
12,2 |
Noctua NH-D14 120&140mm ulna |
********
12,2 |
Noctua NH-D14 140mm ulna |
********
12,4 |
Danamics LMX Superleggera push/pull |
*********
13,1 |
Danamics LMX Superleggera push |
**********
14,3 |
CoolIT Eco ALV @1100rpm |
**********
14,5 |
Danamics LMX Superleggera pull |
**********
14,6 |
De Noctua blijft bij een idle'nd systeem het koelst, gevolgd door de Venomous X. Voor de Corator maakt de fanspeed nauwelijks uit en met een 'Ultra Low Noise Adapter maakt ook de extra ventilator op de Noctua weinig verschil. De Superleggera blijft idle het warmst, en de waterkoeler van CoolIT doet het met een ventilator op 1100rpm maar nauwelijks beter.
Warmteproductie, eigen ventilator, load |
Koeler | graden Celsius ten opzichte van omgeving, lager is beter |
Coolink Corator @2000rpm |
*******
45,6 |
Noctua NH-D14 120&140mm |
*******
46,2 |
Coolink Corator @1250rpm |
********
48,8 |
Noctua NH-D14 120&140mm ulna |
********
49,2 |
Noctua NH-D14 140mm |
********
49,9 |
Danamics LMX Superleggera push/pull |
********
51,8 |
Danamics LMX Superleggera pull |
*********
53,8 |
Danamics LMX Superleggera push |
*********
53,8 |
CoolIT Eco ALV @1900rpm |
*********
54,0 |
Noctua NH-D14 140mm ulna |
*********
54,2 |
CoolIT Eco ALV @1100rpm |
**********
63,0 |
De Corator met ventilator op volle snelheid overtuigt en de Noctua met twee fans komt goed mee. Opvallend genoeg is de Superleggera, veruit de duurste koeler in de test, op zijn best een middenmoter te noemen; de CoolIT presteert met een langzame fan ronduit onvoldoende. De overige koelers kunnen zich aardig met elkaar meten.
Warmteproductie, S-Flex 800rpm, idle |
Koeler | graden Celsius ten opzichte van omgeving, lager is beter |
Coolink Corator |
******
13,1 |
ThermalRight Venomous X |
******
13,6 |
Noctua NH-D14 |
*******
15,4 |
Prolimatech Megahalems |
********
16,3 |
CoolIT Eco ALV |
*********
18,2 |
Danamics LMX Superleggera pull |
**********
21,1 |
Danamics LMX Superleggera push |
**********
21,1 |
De Corator en de Venomous X blijven veruit het koelst, terwijl duidelijk is dat 800rpm onvoldoende is voor de Superleggera. Ook de Eco-waterkoeler heeft duidelijk een vlotte ventilator nodig.
Warmteproductie, S-Flex 800rpm, load |
Koeler | graden Celsius ten opzichte van omgeving, lager is beter |
ThermalRight Venomous X |
*******
55,6 |
Coolink Corator |
*******
56,6 |
Prolimatech Megahalems |
********
58,8 |
Noctua NH-D14 |
********
59,2 |
Danamics LMX Superleggera pull |
*********
68,1 |
Danamics LMX Superleggera push |
*********
69,1 |
CoolIT Eco ALV |
**********
76,0 |
Opnieuw blijken de Venomous X en de Corator het best te presteren en de Superleggera blijft wederom ver achter. De waterkoeler laat het onder load helemaal afweten en de processor stevent af op zijn throttle-punt: de absolute temperatuur is bijna 100 graden Celsius.
Warmteproductie, S-Flex 1600rpm, idle |
Koeler | graden Celsius ten opzichte van omgeving, lager is beter |
Prolimatech Megahalems |
********
11,8 |
ThermalRight Venomous X |
********
11,8 |
Noctua NH-D14 |
********
11,9 |
Coolink Corator |
********
12,1 |
CoolIT Eco ALV |
********
12,5 |
Danamics LMX Superleggera push |
**********
15,1 |
Danamics LMX Superleggera pull |
**********
15,3 |
Met een snellere ventilator herstelt de CoolIT Eco zich wat, maar de luchtkoelers presteren allemaal beter. Overigens liggen de resultaten, met uitzondering van die van de Superleggera, dermate dicht bij elkaar dat er nauwelijks conclusies aan te verbinden zijn.
Warmteproductie, S-Flex 1600rpm, load |
Koeler | graden Celsius ten opzichte van omgeving, lager is beter |
ThermalRight Venomous X |
********
46,9 |
Coolink Corator |
********
47,3 |
Noctua DH-D14 |
*********
49,2 |
Prolimatech Megahalems |
*********
49,6 |
CoolIT Eco ALV |
**********
54,7 |
Danamics LMX Superleggera push |
**********
55,8 |
Danamics LMX Superleggera pull |
**********
56,3 |
De Venomous X en de Corator zitten dicht op elkaar, met de Noctua en de Megahalems als keurige middenmoters. De LMX Superleggera kan toch echt beter met twee ventilators gebruikt worden.
Resultaten: geluidsproductie
Ook bij de geluidsmetingen trappen we af met de resultaten van de meegeleverde ventilators. Wederom ontbreken in de eerste tabel de ProlimaTech en de ThermalRight, die zonder fan worden verkocht.
De weergegeven geluidsdruk is de gemeten geluidsdruk: het omgevingsgeluid met de test-pc uitgeschakeld bedroeg 34,9dBA.
Geluidsproductie, eigen ventilator |
Koeler | Geluidsdruk in dBA, lager is beter |
CoolIT Eco ALV @1100rpm |
*******
38,6 |
Noctua NH-D14 140 ulna |
********
41,3 |
Noctua NH-D14 120/140 ulna |
********
41,6 |
Coolink Corator @1250rpm |
********
42,6 |
Noctua NH-D14 140 |
********
43,8 |
Noctua NH-D14 120/140 |
*********
44,7 |
Danamics LMX SuperLeggera push |
*********
47,5 |
CoolIT Eco ALV @1900rpm |
*********
48,4 |
Coolink Corator @2000rpm |
**********
50,6 |
Danamics LMX SuperLeggera pull |
**********
50,6 |
Danamics LMX SuperLeggera push/pull |
**********
51,6 |
De waterkoeler CoolIT Eco met de ventilator op de zachtste stand is het stilst, gevolgd door de Noctua-koeler met het ulna-verloopje. De push/pull-configuratie van de Superleggera maakt weinig verrassend het meeste lawaai.
Geluidsproductie, S-Flex 800rpm |
Koeler | Geluidsdruk in dBA, lager is beter |
CoolIT Eco ALV |
*********
37,4 |
Danamics LMX Superleggera pull |
**********
39,9 |
Danamics LMX Superleggera push |
**********
40,4 |
Noctua NH-D14 |
**********
40,7 |
Prolimatech Megahalems |
**********
41,0 |
Coolink Corator |
**********
41,3 |
ThermalRight Venomous X |
**********
41,9 |
Opnieuw produceert de waterkoeler veruit het minste geluid, opmerkelijk genoeg genoeg gevolgd door de Superleggera in de pull-configuratie. De overige koelers zitten dicht bij elkaar, maar het valt op dat de Venomous X de meest turbulentie veroorzaakt en dus het meeste geluid maakt.
Geluidsproductie, S-Flex 1600rpm |
Koeler | Geluidsdruk in dBA, lager is beter |
Danamics LMX Superleggera push |
********
43,2 |
CoolIT Eco ALV |
********
44,1 |
Noctua NH-D14 |
*********
45,1 |
Coolink Corator |
*********
45,6 |
Danamics LMX Superleggera pull |
*********
47,3 |
ThermalRight Venomous X |
*********
47,4 |
Prolimatech Megahalems |
**********
52,2 |
De push-variant van de ventilator op de Superleggera laat slechts weinig geluid registreren, omdat de lucht van de geluidsdrukmeter wordt weggeblazen. De overige koelers zitten dichter bijelkaar, met de Megahalems als negatieve uitschieter. Wellicht ontstaat bij de 1600rpm net wat ongunstige turbulentie rondom de koelribben.
Aangezien alle koelers allerminst de lichtste in hun klasse zijn, met de Superleggera als uitschieter, hebben we ook de massa's even op een rijtje gezet.
Gewicht |
Koeler | Gewicht in gram, lager is beter |
ThermalRight Venomous X |
****
748 |
Prolimatech Megahalems |
*****
797 |
Coolink Corator |
*****
880 |
ThermalRight Venomous X +fans |
******
924 |
Noctua NH-D14 |
******
940 |
Prolimatech Megahalems +fans |
******
970 |
Coolink Corator +fans |
******
1030 |
Noctua NH-D14 +fans |
********
1284 |
Danamics LMX Superleggera |
********
1366 |
Danamics LMX Superleggera +fans |
**********
1667 |
Alleen de Venomous X en Megahalems blijven, compleet met ventilators, onder de kilogram. De overige koelers wegen, als ze zijn opgetuigd, allemaal meer dan een kilo. Dat vergt uiteraard een goede bevestiging en ook gooi- en smijtwerk met de kast is niet aan te raden. De Superleggera spant de kroon met ruim anderhalve kilo, waarbij het extra gewicht van de extra Power Booster nog niet eens is meegeteld.
Conclusie
Van de vier luchtkoelers is er niet een echt slecht te noemen, maar als we een winnaar moeten aanwijzen, is dat de Venomous X. Deze koeler is constant in de top terug te vinden bij de benchmarks, ook al is het niet de stilste. De Corator, die als een budgetversie van de Noctua D14 kan worden gezien, presteert in vergelijking met de D14 erg goed, terwijl hij een stuk goedkoper is. Ook de Megahalems is echter een goede koeler.
De waterkoeler van CoolIT, de Eco ALV, doet het met zijn eigen koeler redelijk, maar de ventilator moet wel rap draaien of de prestaties zakken in elkaar.
De grote teleurstelling is de LMX Superleggera van Danamics. Het concept met het vloeibare metaal is spannend en veelbelovend, maar de prestaties vallen flink tegen. Zelfs in push/pull-configuratie met twee snelle ventilators is het niet meer dan een middenmoter, en dat voor honderd euro. Met een enkele ventilator is de LMX eigenlijk niet bruikbaar. Tel daar het energieverbruik bij op - alleen de Power Booster trekt al 22W uit de voeding - en hij is zijn geld in feite niet waard.