Inkoper Rijksoverheid: Copilot is geschikt voor overheidsorganisaties - update

Overheidsinkooporganisatie SLM stelt dat Nederlandse Rijksoverheidsorganisaties Copilot kunnen inzetten nu Microsoft aanpassingen heeft gedaan. SLM baseert dit oordeel op het herziene DPIA, wat vanuit SURF advies voor onderwijs geeft om terughoudend te zijn met Copilot.

De centrale organisatie voor inkoop en leveranciersbeheer SLM (Strategisch Leveranciersmanagement) van de Nederlandse Rijksoverheid en SURF hebben samen het data protection impact assessment (DPIA) van december vorig jaar opnieuw uitgevoerd, nadat Microsoft aanpassingen heeft gedaan in zijn 365-aanbod. SLM spreekt in zijn adviesmemo over 'essentiële verbeteringen' die Microsoft heeft doorgevoerd en stelt dat organisaties Copilot nu kunnen inzetten.

Die verbeteringen betreffen de verwerking van persoonsgegevens. Daarnaast heeft Microsoft 'aanvullende technische waarborgen getroffen'. SLM geeft ook aan dat er periodiek overleg met Microsoft zal zijn 'over de afhandeling van klachten op het gebied van accuraatheid van persoonsgegevens'.

"Op basis van deze verbeteringen concludeert SLM dat de eerder geïdentificeerde vier hoge risico’s zijn gemitigeerd of zijn verlaagd." SLM komt daarmee tot een andere conclusie dan de ict-coöperatie voor onderwijs- en onderzoeksinstellingen SURF. Die adviseert onderwijs- en onderzoeksinstellingen om terughoudend te zijn met het inzetten van Microsofts AI-assistent Copilot.

SURF heeft de resterende twee risico's beoordeeld als 'medium' of 'oranje' en concludeert dat terughoudendheid in de inzet van Copilot geboden is. Waar SURF het Microsoft-product eind vorig jaar afraadde voor onderwijs- en onderzoeksorganisaties, wordt de inzet nu niet meer volledig afgeraden.

"De twee resterende risico’s hebben betrekking op inaccurate (persoons)gegevens en de bewaartermijn van de diagnostische (persoons)gegevens over het gebruik van de dienst", meldde de Nederlandse ict-coöperatie in haar nieuwsbericht. "SURF houdt een vinger aan de pols bij de gedane toezeggingen van Microsoft om deze medium risico's aan te pakken en maakt over zes maanden een nieuwe afweging."

SLM stelt dat er nu sprake is van twee medium en acht lage risico's. "De lage risico’s zijn te mitigeren door de organisaties zelf, door middel van technische en organisatorische maatregelen." De medium risico's vereisen actie van Microsoft, waarmee SLM de komende zes maanden in gesprek blijft met als doel die risico's 'verder te mitigeren'. "Het is denkbaar dat de medium risico’s hoge risico’s worden als Microsoft onvoldoende verbeteringen doorvoert, zoals in het DPIA vermeld."

Toch staat dit de inzet van Copilot bij Rijksoverheidsorganisaties niet in de weg, aldus SLM en Microsoft. De inkooporganisatie en de leverancier verklaren dat de doorgevoerde verbeteringen organisaties in staat stellen Microsoft 365 Copilot op een verantwoorde manier te implementeren. SLM merkt daarbij op dat organisaties wel een beleid voor AI-gebruik moeten hebben vastgesteld "om Microsoft 365 Copilot onder de juiste randvoorwaarden op een verantwoorde wijze in te zetten".

Update, 14.56 uur – De woordvoerder van SURF laat aan Tweakers weten dat de memo met advies van SLM bedoeld is voor de Rijksoverheid, die de achterban is van die inkooporganisatie. SURF richt zich tot de eigen achterban van onderwijs- en onderzoeksorganisaties. De woordvoerder bevestigt dat beide adviezen zijn gebaseerd op hetzelfde DPIA, 'met dezelfde 2 medium/oranje risico's'. Deze privacykeuring en de privacyrisico's zijn anders toegelicht met oog op de verschillende doelgroepen. Tweakers heeft nog vragen uitgezet bij SLM.

Reacties (71)

[ItzGamedude]

SLM en SURF trekken hier duidelijk andere lijnen terwijl ze naar dezelfde DPIA kijken. Voor de Rijksoverheid zegt SLM: Copilot kan verantwoord gebruikt worden, zolang er beleid en aanvullende maatregelen zijn. Voor onderwijs en onderzoek zegt SURF: wees voorzichtig, want er blijven serieuze risico’s over.

Het verschil zit vooral in de interpretatie van die twee "medium" risico’s: onnauwkeurige persoonsgegevens en onduidelijkheid over bewaartermijnen. Dat SLM deze lager inschat en vooral op Microsoft vertrouwt voor verdere verbetering, kan pragmatisch zijn, maar het blijft een gok.

Feit blijft dat Microsoft zelf nog steeds bepaalt hoe diagnostische data worden verwerkt en hoe correct de output is. Overheidsorganisaties die nu instappen doen dat dus met het risico dat privacyproblemen later alsnog opspelen. Het advies om eerst een stevig AI-beleid vast te leggen is daarom cruciaal, zonder dat is de kans groot dat gebruik van Copilot juridisch en praktisch kwetsbaar blijft.

[Henk1827]

En ook al is alles waterdicht gemaakt met contracten, het is bijna niet te controleren dat Microsoft de afspraken nakomt. Misschien wíl Microsoft wel, maar verschillende US wetten maken het alsnog mogelijk om bij data van Europese burgers te komen [1]. En gezien de huidige betrouwbaarheid van de US is het misschien verstandig helemaal geen Microsoft meer te gebruiken.

[1]: https://berthub.eu/articles/posts/maar-is-het-legaal-om-persoonsgegevens-in-de-us-cloud-te-zetten/

[poktor]

Dit inderdaad. Als nuance zou ik willen adviseren om in elk geval geen Microsoft accounts te gebruiken, maar enkel lokale accounts of lokale domein accounts. Het enige wat er dan nog naar Microsoft gaat, is telemetrie-data, verder hebben ze dan geen inzicht in wie wat doet. Stukken veiliger.

[Pyronick]

SLM Rijk: wij van wc-eend vinden dat het fris ruikt. SURF: etiket zegt nog steeds risico’s.

Iedereen die als rijksambtenaar zaken heeft gedaan met SLM Rijk weet dat het een Microsofts bolwerk in Rijkskleuren is dat strijdend ten onder gaat om Microsoft te verdedigen. SAP en Oracle mogen meeliften, maar Microsoft blijft de heilige koe.

[Reactie gewijzigd door Pyronick op 16 september 2025 14:18]

[bzuidgeest]

In bulk is het ook veel goedkoper. En je krijgt een hoop waar je niet zomaar even iemand anders voor vind. Het is wel wat meer dan wat nextcloud aanbied.....

En enterprise, wat de overheid is, wil SLA en contracten, ISO certificeringen etc etc... Sharepoint bv is niet het meest geweldige product, maar het voldoet wel aan allerlei ISO's en zo. Dus word het gebruikt. Dat heb je bij veel leveraniers en of open source niet. Ik ben natuurlijk een voorstander van open source en diversiteit in leveranciers. Maar ik zie wel de redenen waarom het nog steeds zo is. En het is meer dan simpelweg wat korting en lobby.

[Pyronick]

Je legt de vinger meteen op de zere plek: Die ISO-certificeringen zijn óók niet heilig. Microsoft heeft in het verleden met veel lobbykracht hun Office Open XML door het ISO-proces gedrukt, tegen de technische kritiek van vrijwel alle onafhankelijke experts in. Dat was een schoolvoorbeeld van standaardisering via macht, niet via kwaliteit.

De hele audit- en certificeringsketen riekt naar dezelfde misdaad: verlengstukken van diezelfde ‘certified engineer’-clubjes, die elkaar werk en legitimiteit toeschuiven. Daarmee wordt compliance vaak belangrijker dan echte behoefte, kwaliteit of continuïteitsborging (nogal een probleemje bij o.a. de Belastingdienst).

Open source lijdt hieronder dubbel. Enerzijds wordt het massaal gebruikt (Linux, OpenSSL, Apache, PostgreSQL, allemaal ruggengraat van de overheidssystemen), maar anderzijds behandelen overheden F(L)OSS-projecten vooral als gratis lapmiddel. Er wordt nauwelijks structureel bijgedragen, terwijl een fractie van de licentiekosten die nu naar Microsoft gaan al zou zorgen voor volwassen support, audits en security-reviews en vooral hangen aan bijdragen van bijv. NLNet. In plaats daarvan blijft het een self-fulfilling prophecy: 'open source is niet enterprise-ready', maar dat komt vooral omdat publieke instellingen weigeren het op die manier te behandelen, en dat is natuurlijk geen toeval...

Althans, dat is mijn deterministische lezing van de praktijk, gevoed door observatie, idealisme én helaas ook ervaring.

P.S.: Duitsland en Frankrijk dragen wel direct bij aan F(L)OSS met o.a. de Sovereign Tech Agency en DINUM.

[Reactie gewijzigd door Pyronick op 16 september 2025 15:50]

[bzuidgeest]

De hele audit- en certificeringsketen riekt naar dezelfde misdaad: verlengstukken van diezelfde ‘certified engineer’-clubjes, die elkaar werk en legitimiteit toeschuiven. Daarmee wordt compliance vaak belangrijker dan echte behoefte, kwaliteit of continuïteitsborging (nogal een probleemje bij o.a. de Belastingdienst).

Ik ben ook niet onder de indruk ervan. Maar wat bedrijven vaak zoeken is een objectieve maatstaf om leveranciers te vergelijken. En een certificering geeft aan dat je bepaalde dingen op een bepaalde manier geregeld hebt en vaak dat je product dus aan eisen van overheden etc voldoen. Dat is heel belangrijk.

Het is prima mogelijk voor OSS om daar ook aan te voldoen, of in iedere geval de bedrijven die het ondersteunen naar een klant. Maar daar moet je wel het werk voor doen en dan is microsoft wel erg makkelijk en kant en klaar.

Of het misdadig is weet ik niet. Het is gewoon dat bedrijven aanspreekbaar zijn en dus makkelijk in die clubjes zitten, samen met bedrijven die "methodes" verkopen. De projecten die je al noemt hebben dat niet, of niet genoeg. En de vraagt rijst bij OSS wie of wat certificeer je eigenlijk? De developers (zitten overal ter wereld), een foundation (hebben ze niet allemaal), een reseller (komen en gaan)... het is geen makkelijke.

Bedrijven zoeken producten die aan zekere standaarden voldoen, zodat ze naar hun klanten kunnen melden dat hun producten weer aan die standaarden voldoen... laag op laag op laag.

[Reactie gewijzigd door bzuidgeest op 16 september 2025 15:56]

[magician2000]

Net zoals de meeste "keurmerken" is dit een wassen neus. Zolang je betaald mag je het keurmerk dragen. Betaal je niet, dan mag dat niet, ook al voldoe je volledig of zelfs beter dan volledig. Dit is iets wat mij vele jaren geleden al duidelijk is geworden. De vraag is dan, waarom betalen voor iets waar je simpelweg al aan voldoet? Of erger, voor een "keurmerk" of ISO die je zelf kunt valideren.

[bzuidgeest]

Kip en ei situatie.

Veel aanbestedingen vereisen dat je de certificeringen hebt. Als je zaken doet met de overheid en in de Enterprise markt, moet je ze hebben.

Dus het houd zichzelf in stand.

[magician2000]

En dat is dus de grootste fout die er gemaakt wordt. Die certificeringen zeggen niks, nada, noppus. Dat is altijd al zo geweest. Maar gelukkig wordt dan de boel verprutst op een gecertificeerde manier. Ik doe daar niet aan mee. Ik heb nog liever iemand zonder kennis die graag wil dan iemand met alle certificaten en kennis die niet wil, er geen zin in heeft en er een bende van maakt.


Er wordt vaak afgegeven op de overheid met ICT projecten, maar er zitten daar wel allemaal gecertificeerde ingehuurde bedrijven en mensen. En ja, ik besef dat die niet alleen de boel verknallen, maar ze durven ook niet te zeggen "dit doen we niet". Daar zit het probleem. Een opdracht terug durven leggen omdat je niet (meer) achter het project kunt of wilt staan vanwege hoe het loopt. Van die bedrijven is het uiteindelijk zo dat ze ons geld stelen.

[bzuidgeest]

In mijn opinie is dat het enige doel van die bedrijven in overheidsprojecten. Zo veel mogelijk belastinggeld opzuigen. Ze weten precies hoe ze de overheid moeten laten falen om er dan meer geld uit te trekken.

[magician2000]

De hoogste tijd dus om al die geldzuigers niet meer opdrachten te geven, maar te kijken naar kleine(re) samenwerkingsverbanden die kunnen leveren wat er gevraagd wordt / nodig is. Dan maar zonder certificeringen.


Het is namelijk wel duidelijk dat leidinggevenden in die bedrijven geen ruk geven om het eindresultaat, enkel om het geld en de leugen over het eindresultaat.

[PageFault]

In welk opzicht verzamelen en evt. verhandelen SAP en Oracle data/telemetrie?

[Pyronick]

Het gaat vooral om het in stand houden van de acceptatie en bulkafname van Microsoft-software, zodat er tegen een zo laag mogelijke prijs kan worden ingekocht. Maar SLM Rijk oefent daarbij zoveel invloed uit dat in de praktijk veel alternatieven worden weggedrukt. Een behoeftestelling wordt dan gemakkelijk overboord gegooid, want als product X van Microsoft 70% van de behoefte dekt, dan wordt jouw specifieke behoefte ondergeschikt gemaakt aan het pakket dat je vervolgens door de strot geduwd krijgt. Het is misschien anekdotisch bewijs, maar wel een geluid dat breed weerklinkt binnen departementen, agentschappen, organen en andere onderdelen van de Rijksoverheid.

Over SAP en Oracle kan ik niet zoveel meepraten. Microsoft, Oracle, SAP… allemaal hebben ze hun eigen netwerken van ‘certified engineers’. Dat schept een sterk wij-gevoel, maar tegelijk ook oogkleppen en eilandjes. Juist ambtenaren blijken daar vaak gevoelig voor, waardoor er sneller wordt vastgehouden aan het vertrouwde ecosysteem dan dat er echt gekeken wordt naar de werkelijke behoefte. En SLM Rijk is bij uitstek zo'n soort clubje...

[PageFault]

Het Microsoft verhaal snap ik, maar ik was bang dat ik wat gemist had over privacy zaken omtrent SAP en Oracle, maar daar zijn dus (nog) geen concrete zorgen om.

Producten zoals SAP Enterprise zijn voor mij altijd enorm dure en lege hulsen. Je koopt een soort framework waar je net niks mee kan en vervolgens heb je ladingen consultants nodig om het voor jou bruikbaar te maken en die heb je tot je dood nodig. Daar gaan echt bakken met geld door het riool en je eindigt altijd met een draak van een ding.

Voor Microsoft geldt overigens wel dat zij geen concurrenten hebben als "one-stop shopping" provider, geen enkele.

[jpsch]

Als je niet weet wat je wil en nodig hebt, dan blijf je sleutelen aan ERP systemen e.d.

[magician2000]

Microsoft, SAP en Oracle zijn bedrijven die zeer matige (basis) producten leveren maar door hun marketing velen laten denken dat ze geweldig zijn en eigenlijk de enige oplossing.

[DaRealRenzel]

Wel van belang is welke variant van CoPilot hier bedoeld wordt. De gratis, login-vrije variant die ondertussen op elke PC staat, of de Microsoft365 variant, waarbij je ook eerst ingelogged moet zijn in je Tenant.

[david-v]

Ik neem aan de Microsoft 365 variant, aangezien het onderwijs en onderzoekscentra betreft. Daar moet je wel via een tenant komen.

[DaRealRenzel]

Ja, je moet op je werkplek inloggen met een 'Work or School' account, dus in een Tenant. Naar dan nog, als je in Edge op het CoPilot icoontje klikt, opent de 'gewone' copilot, niet de M365 Copilot. Dat zie je ook aan de button 'Upgrade Copilot'
Daarnaast, M365 CoPilot vereist een licentie, en ook die is niet gratis voor scholen, en al helemaal niet voor de overheid.
DUs je mag er wel van uit gaan dat het grote gros van de scholen in de publieke (niet tenant-restricted) copilot zit te grutten.
CoPilot een samenvatting van je thesis laten maken is dan hetzelfde als je hele thesis gewoon online zetten.

[david-v]

DUs je mag er wel van uit gaan dat het grote gros van de scholen in de publieke (niet tenant-restricted) copilot zit te grutten.

Is niet mijn ervaring. Je hebt wel gelijk dat het een licentie vereist, maar als een school dat niet neemt dan kan je ook voorkomen dat leerlingen de "gratis" variant gebruiken. Doen bedrijven ook. als ik bijvoorbeeld in Azure op Copilot klik dan krijg ik "Copilot in Azure has been disabled. To access Copilot, please contact your tenant's global administrator.". Zelfde in Office 365. Geen copilot. Github Copilot hebben we dan weer wel, gelukkig

[DaRealRenzel]

Moet de school-tenant-beheerder dat wel uitzetten, likely via Intune, wat ook weer licentiekosten met zich mee brengt....

Hoeveel scholen hebben een gecertificeerd Azure/Entra/M365 Administrator?

[Reactie gewijzigd door DaRealRenzel op 17 september 2025 00:18]

[PMvE]

het vervelende is dat het soms niet helemaal duidelijk is welke je bgebruikt. Ik mag op werk alleen copilot gebruiken, maar ik had laatsts niet door dat ik niet ingelogd was en dus de gratis versie aan het gebruiken was.

[coolkil]

en om het nog onduidelijker te maken heb je ook nog Github Copilot welke ook van Microsoft is...

[DaRealRenzel]

Ja, maar die is met name om je te helpen net Development.

[coolkil]

Dat weet ik dat weet jij. Maar als ik aan een manager probeer uit te leggen dat ik GitHub copilot gebruik denken hun alleen aan copilot365… of de bing zoek variant.

[foppe-jan]

haha, het is veel veel erger dan dat, CoPilot heeft iets van 20 a 30 varianten met meermaals overlappende namen.

[Gunner]

Is dit een wijziging t.o.v nieuws: SURF waarschuwt onderwijs- en onderzoeksinstellingen voor Microsoft 3... ?

[tomhoven]

Nee, volgens mij worden in dit bericht het advies van SLM (voor de Rijksoverheid) en dat van SURF (voor onderwijs en onderzoek) door elkaar gehaald.

Het advies van SURF van vrijdag voor onderwijs en onderzoek is niet gewijzigd.

[djunicron]

Ja, de 365 variant, voor onderwijs, onderzoek en overheid heeft dus nu een nieuwe status gekregen. Microsoft heeft de leverancierscontracten en een aantal technische zaken nu verbeterd. Maar goed, de risico's zijn er nog zeker niet af, maar het wordt nu niet meer stellig afgeraden. Het is nu een "te gebruiken mits" advies geworden.

Als Microsoft aanpassingen maakt die zo ver gaan in zo'n korte tijd, zien ze er duidelijk markt in... Maar in plaats van dat we dat als opmerkelijk en enigszinds zorgelijk zien, zegt SLM dan dus "ja dit moeten we vooral gaan doen". Aan de andere kant snap ik het ook wel, als je niets aanbied gaat iedereen gewoon maar gebruiken wat ze willen, zoals de non Tenant, non 365 versie die zeker met al je gegevens aan de haal gaat.

[xoniq]

Ik zie niet in hoe dit ooit mis kan gaan

[DefaultError]

De advies memo is van 12 september 2025, is SURF hierop terug gekomen?

Copilot zal in de toekomst een diepere integratie met Windows hardware hebben. Mogelijkerwijs heeft Microsoft instellingen ✅ beschikbaar gemaakt zodat niet alle CoPilot gesprekken overzees gaan.

[bapemania]

SLM lijkt het advies van SURF niet te hebben gelezen, begrepen of meegenomen in dit advies.

En ik las en begreep jouw reactie verkeerd

[Reactie gewijzigd door bapemania op 16 september 2025 14:18]

[Knallmeister]

Overheidsinkooporganisatie SLM stelt dat Nederlandse onderwijs- en onderzoeksorganisaties Copilot kunnen inzetten nu Microsoft aanpassingen heeft gedaan. SLM baseert dit oordeel is op de herziene DPIA, die vanuit SURF juist het advies oplevert om terughoudend te zijn met Copilot.

Kort door de bocht gezegd is dit enigszins "We zien wel waar het schip strandt". Ik vraag me af wie er nou meer relevante kennis van zaken heeft, SURF of een aantal InkoopManagers.

[DjoeC]

Wat ik mis in het verhaal: Zijn de "essentieele wijzigingen" doorgevoerd voor alle EU versies van Copilot of alleen in de versies die onder overheidscontracten vallen? En wat zijn die wijzigingen dan?

[Westpjotr]

"SURF houdt een vinger aan de pols bij de gedane toezeggingen van Microsoft om deze medium risico's aan te pakken en maakt over zes maanden een nieuwe afweging." Dit raakt eigenlijk de kern: in gesprek blijven met leverancier, monitoren en periodieke evaluatie. Dit heeft al enkele verbeteringen opgeleverd. Met doorlopende ontwikkelingen op dit gebied blijft monitoring belangrijk.

[L0g0ff]

Het zou de NL Rijksoverheid sieren met het gebruik van public AI, te kiezen voor EU Mistral/Groq/ASML AI oplossingen ipv voor Microsoft AI.

Zeker met publieksgeld.

[latka]

De overheids-it is vergeven van de consultants. Dus ik verwacht niet anders dan dit advies.

[boeie220]

Als het goede consultants zijn geven ze een advies dat past binnen nederlandse wetgeving. Dat is volgens mij best een uitdaging. Een "public AI" past daar niet binnen denk ik, ik zou niet weten hoe een "public ai" uberhaupt een aanbesteding gaat winnen, laat staan aan de AVG, archiefplicht, enz. enz. gaat voldoen. Gelukkig nemen ze (over het algemeen) bij de overheid de wet vrij serieus.. als je het anders wil: stemmen!