ESA lanceert Cheops-satelliet om ontdekte exoplaneten nader te bestuderen

Het Europees ruimteagentschap ESA heeft woensdag de Cheops-satelliet gelanceerd. De ruimtetelescoop gaat ontdekte exoplaneten nader bestuderen op hun atmosferische samenstelling en het ontstaan ervan.

Cheops, een acroniem van CHaracterising ExOPlanet Satellite, werd op woensdag gelanceerd vanaf een Sojoez-Fregat-raket vanaf ESA's lanceerbasis in Kourou in Frans-Guyana. De lancering was eerder deze week uitgesteld. Cheops wordt in een pool-tot-pool-aardbaan gebracht. Dat is een weinig gebruikte orbit, waarbij de satelliet precies op de grens tussen licht en donker kan vliegen. Daardoor is het makkelijker observaties te doen in de ruimte zelf.

Cheops is ESA's eerste exoplanetenmissie. De telescoop gaat exoplaneten die door eerdere missies zijn ontdekt, nader bestuderen. Dat doet de telescoop met de zogenaamde 'transitiemethode', waarbij een ster wordt bestudeerd door te kijken hoe het object eruitziet dat ervoorlangs gaat. Dat is dezelfde methode die ook wordt toegepast bij andere exoplanetenmissies zoals de Kepler-missie van de NASA. Cheops kijkt voornamelijk naar planeten die wat maat betreft tussen zogeheten 'superaardes' en Neptunus zitten. De data die Cheops verzamelt, wordt onder andere gebruikt om ook de dichtheid en samenstelling van de planeet te berekenen. In sommige gevallen is het zelfs mogelijk delen van de atmosfeer te bestuderen. Ook moet Cheops gaan kijken naar hoe kleine planeten ontstaan. Astronomen weten nu nog maar weinig over dat proces.

Cheops is een relatief kleine en goedkope missie. De satelliet is 1,5 meter breed en weegt 280 kilo, en kostte slechts 50 miljoen euro - weinig geld voor een dergelijke astronomiemissie. Volgens de ESA is Cheops ook vooral een voorbereiding op toekomstige missies. Het ruimteagentschap wil in de toekomst geavanceerdere exoplanetenmissies organiseren, die nog gedetailleerder kunnen kijken naar de planeten die Cheops het waard acht om nader te bestuderen. Het gaat dan onder andere om de Plato-missie die in 2023 tot een lancering moet leiden, en de Ariel-missie in 2028. Die moeten respectievelijk vloeibaar water zoeken en de atmosferen in kaart brengen.

Cheops was overigens niet de enige satelliet die met de Sojoez de ruimte in werd gestuurd. Er waren ook vier andere, kleinere satellieten aan boord. Het gaat om onder andere een astronomiesatelliet voor het bedrijf CNES, en een aardobservatiesatelliet voor het Italiaanse ruimteagentschap.

Reacties (62)

Even een aanvulling en correctie op dit bericht:

de PLATO missie (en niet Plate) zal vooral zoeken naar Aard-achtige planeten in de bewoonbare zone.

CHEOPS was niet de grootste satelliet bij deze lancering. De grootste was Cosmo-Skymed (iets van 600 kg), CHEOPS was de 'passagier'. De andere 3 zijn hele kleine satellieten.

Cheops wordt in een pool-tot-pool-aardbaan gebracht. Dat is een weinig gebruikte orbit, waarbij de satelliet precies op de grens tussen licht en donker kan vliegen.

Dit wordt een sun-synchronous of 'zon synchrone' baan genoemd. Pool-tot-pool zegt niet voldoende in dit geval, die hoeft niet per se op de grens tussen licht en donker te zitten. Ook is dit zeker geen 'weinig gebruikte orbit'. Juist veel aard observatie satellieten maken hier gebruik van, omdat ze altijd in zonlicht vliegen ze hebben meer energie tot beschikking en kijken ze altijd naar het aardoppervlak met dezelfde lichtinval.

Stel je voor dat we een exoplaneet vinden met een gunstige atmosferische samenstelling, wat zou dan de vervolgstap zijn? We kunnen die planeet in 1 mensenleven nooit bereiken. Wat is precies het grotere doel van deze missie?

Het grotere doel is het beantwoorden van de vraag: "Hoe uniek zijn wij nu eigenlijk?".
Al heel lang zwerft er een formule rond (The Drake Equation) waarmee berekend kan worden hoeveel beschavingen er in ons universum zouden kunnen zijn. Die vergelijking heeft zeven parameters en zelfs met heel conservatieve waardes voor elk van die parameters kwam dat aantal al snel boven de duizend uit.

De parameters van die vergelijking zijn bijvoorbeeld het aantal planeten dat er rond een ster kan vormen, hoeveel van die planeten leefbaar zijn etc. Met wat we nu en straks vinden kunnen we dus een steeds betere inschatting maken (betere <> goede) van het mogelijke aantal andere beschavingen.

Wat heb je daar aan? Niet zoveel. Maar dat geldt voor alle levensvragen. Je kunt dan afgaan op wat diepe denkers/filosofen daar over zeggen, maar de wetenschap vindt nu dus ook antwoorden. Of althans: mogelijke indicatoren voor eventuele antwoorden En dat is machtig interessant.

Ik ben niet bekend met The Drake Equation, maar als ik er even snel doorheen lees lijkt de formule geen rekening te houden met de mogelijkheid dat ander leven niet simultaan hoeft te bestaan. En dan loop je al snel tegen de Fermiparadox aan. Als er elders leven kan ontstaan, bestaat het misschien niet in de tijdspanne van 200.000 jaar waarin de moderne mens bestaat.

Dat probleem hebben we ook met exoplaneten: we onderzoeken eigenlijk alleen het licht zoals dat miljoenen jaren geleden uitgezonden is. Misschien bestaat de betreffende planeet al niet meer. Als er toen leven aanwezig was, is het misschien al uitgeroeid.

[Reactie gewijzigd door XWB op 18 december 2019 14:12]

Maar dan is in onze tijdspanne toch leven gevonden, en waren/zijn we niet alleen (op dat moment voor ons), het veranderd heel ons denken en daarmee ons bestaan.

[Reactie gewijzigd door Mel33 op 18 december 2019 14:14]

Maar dan is in onze tijdspanne toch leven gevonden

Niet per se. Als we bewijs van leven zouden vinden bij een exoplaneet, dan zou er alleen bewijs zijn dat er miljoenen jaren geleden leven was. Er kan niet aangetoond worden dat er op dit moment nog leven is, omdat we altijd kijken naar licht dat miljoenen jaren geleden uitgezonden is.

De meeste exoplaneten die we nu kennen, en kunnen zien, liggen niet verder dan een paar honderd lichtjaar van ons vandaan. De meeste zelfs nog veel dichterbij. Verder kunnen we ze op dit moment gewoon nog niet "zien". We zouden dus prima een beschaving kunnen vinden die nog steeds aanwezig is.

Nee dan is er bewijs dat er daar leven is(of is het, 'was') miljoenen jaren gelden, (iets wat we eigenlijk al weten hehe)
Maar dat zeg ik ook, het is voor ons op dat moment van vinden wel het bewijs dat het ook echt bestaat, en dus bestaan heeft, dat weten we nu nog niet zeker.
Wat wel wel zeker weten is, dat we 'vanuit ons gezien' in het verleden kijken. Je kan daar niet naartoe, op het moment dat je vertrekt ben je namelijk nog hier, en niet daar op dat moment, is relatief omdat het zo ver is.
Maar als dat dus wel kan, door folding space ofzo, dan is het in 'ons tijdbestek' dus leven!.
Maar dan is de conclusie, dat we eerst moeten kunnen folden (warpen) en aangezien we dat al proberen uit te vinden, is het al bewezen dat er leven is, anders houden we onszelf echt voor de gek, en dat geloof ik niet

Nee grap, maar daarom zoeken we leven, zodat we het niet meer doen om een geloof in iets, maar om een feit

[Reactie gewijzigd door Mel33 op 18 december 2019 15:07]

Ik ben niet bekend met The Drake Equation, maar als ik er even snel doorheen lees lijkt de formule geen rekening te houden met de mogelijkheid dat ander leven niet simultaan hoeft te bestaan.

Ik geloof dat de Drake Equation al lang geleden hierop is aangepast.
Deze Calculator heeft hem i.i.g. wel.

Ik was niet bekend met de Drake Equation maar als die wiki pagina de conservatieve waarden bevat dan vind ik dat alles behalve conservatief. Volgens die berekening is er een 100% kans dat op aardachtige planeten leven ontstaat en is dat leven in 100% van de gevallen ook intelligent. Daar hebben ze onze eigen aarde als enige referentie genomen zeker? En sterren met planeten hebben 1 tot 5 planeten die leven kunnen ontwikkelen. Zelfs in onze eigen zonnestelsel is er nog geen enkel teken dat er meer dan 1 planeet is met leven. Ik vind het een zeer bijzondere berekening met schattingen die naar mijn idee veel te ruim zijn.

[Reactie gewijzigd door 3raser op 18 december 2019 14:21]

Ik heb geen behoefte om de Drake equation uit te pluizen, het was voor mij een startpunt om te zeggen: we zijn al heel lang geïnteresseerd in het antwoord op de vraag of we alleen zijn in het heelal. De Drake equation is een manier om het onderzoek naar dat antwoord inzichtelijk te maken. Welke parameter je gebruikt is (zoals de Wiki ook zegt) voer voor eindeloze discussies onder wetenschappers.
Wij gaan daar hier, met onze beperkte kennis, al helemaal geen zinvolle discussie over kunnen voeren

Dat is onmogelijk door gebrek aan informatie. We hebben maar 1 voorbeeld van een levende planeet en geen concreet idee hoe dat er is gekomen of hoe groot die kans is. De uitkomst van de vergelijking ligt tussen 1 en praktisch oneindig. Alleen aannames kunnen dat veranderen.

toch wel grappig dat we een berekening proberen te maken over een gebied (het universum) waarvan we niet eens precies weten hoe groot het is xD. en aangezien we dat niet weten is het aantal sterren en dus planeten ook een schatting.

Alles in die berekening is een schatting, elk van de zeven variabelen heeft een behoorlijke marge. De grap is nu juist dat we wel steeds meer te weten komen over het universum en dus die variabelen steeds beter kunnen inschatten. Dus de foutenmarge neemt af.

Informatie verzamelen. Mogelijk kun je dingen leren die hier op aarde weer nuttig zijn, maar vooral ook voor het verder begrijpen van het universum.

Het onderzoek.

Bovendien kun je dan gaan nadenken of een missie in de verre toekomst mogelijk is waarbij je meerdere generaties mensen gaat sturen?

mwah, je zou de dichtstbijzijnde ster met 6-9 jaar kunnen halen met huidige techniek (even afgezien van de overlevings-kansen m.b.t. kosmische straling enzo)

oh ja? 6-9 jaar? dat is snel. Met welke snelheid moet dat dan gaan?
Pluto redt je niet eens in 6 jaar....

+-50% lichtsnelheid, wat over die afstand comfortabel(1g) te halen binnen +-7 maanden.

in de ruimte is geen weerstand he, als je maar iets van voortstuwing heb ( al is dat een astronaut die een baksteen uit het raam gooit, actie reactie), met genoeg brandstof aan boord(bakstenen bijv. ) kan je blijven accelereren tot je op 0.5c zit, en natuurlijk weer afremmen.

De satellieten hadden niet echt veel van brandstof aan boord, alleen om koerswijzigingen te doen en moesten het vooral van gravity assists hebben, stuk zuiniger, duurt ook een stuk langer.

mogelijk met hedendaagse techniek, prima
Kosten...err... als de VS nou eens het militaire budget omwisselt met dat van NASA...

wel wat dingen, je kan niet in een keer zoveel brandstof aan boord hebben, maar bijvoorbeeld met lasers, of andere methodes kan je over astronomische afstanden energie overbrengen, of zelfs om het schip gewoon te duwen

[Reactie gewijzigd door dakka op 18 december 2019 22:23]

In de ruimte is inderdaad geen weerstand, en dat is precies het probleem. Al dat soort laser-trucs hebben als nadeel dat je met volle snelheid je doel voorbij schiet. Er is namelijk geen laser op de bestemming om je af te remmen.

geen onoverkoombaar probleem, als je de energie kan opslaan die je nodig heb om af te remmen

Dat zijn een hoop aannames. Welke technieken hebben we op dit moment om dat allemaal waar te maken? Je zegt het alsof we op dit moment al in staat zijn om een raket tot 0,5 x de lichtsnelheid te laten versnellen. Volgens mij is er geen raket die dat kan omdat je daar simpelweg de brandstof niet voor hebt. Nog even afgezien van het feit dat je ook wee een keer moet stoppen en dus eigenlijk de dubbele hoeveelheid brandstof bij je moet hebben.

Was het maar zo simpel als de dubbele hoeveelheid brandstof. Voor de versnellingsfase moet je de brandstof ook versnellen die je nodig hebt bij het afremmen; de hoeveelheid is kwadratisch.

dit ja

Energie is nog niet eens het probleem, reactiemassa wel.

kan me niet voorstellen dat het daadwerkelijk binnen 7 tot 9 jaar te halen is. leuk dat we die snelheid binnen 7 maanden bereiken maar afremmen schijnt veel lastiger te zijn en veel langer te duren.

Met de publiek bekende wetenschap kunnen we die planeet nog niet in 1 mensenleven bereiken, maar de wetenschap gaat behoorlijk hard vooruit, EN zoals ik al zei, publiekelijk bekende wetenschap.....

wat bedoel je met 'publiek bekende wetenschap'? Ben ik benieuwd naar.

Wetenschap die geniet van veel belangstelling uit het algemene publiek krijgt makkelijker fondsen om het onderzoek te kunnen verderzetten.

Kijk maar naar hoe lang de maanmissies stilgelegen hebben. Nu komt de maan terug als tussenbasis voor missies naar Mars, omdat de mogelijke kolonisatie van Mars nu eenmaal positief in de publieke opinie is.

Precies zoals ik het zeg, wetenschap die publiekelijk bekend is, maar er is ook wetenschap die alleen bekend is bij bepaalde 'instanties', ofwel geavanceerde wetenschap/technologie die niet gedeeld wordt met de community (maar langzaam beetje bij beetje over de jaren/decennia heen vrijgegeven wordt). Ofwel geheime projecten.

Je maakt het nog steeds niet veel duidelijker, heb je misschien een voorbeeld uit het verleden? Ik kan me maar moeilijk voorstellen dat een instantie als de ESA of NASA technieken hebben die echt relevant zijn voor interstellair reizen maar deze geheimhouden. Het simpele antwoord op het nut van deze missies is kennis over ons heelal. De betreffende planeten bereiken is voorlopig gewoon fictie.

ESA en NASA zijn publieke instanties, je moet eerder denken aan defensie. Je onderschat het effect als er vandaag bekend zou worden dat we al lang met een buitenaardse samenleving in direct contact staan, dit zou een enorme (negatieve) impact hebben op de hele samenleving. Daarom is het van belang om steeds beetje bij beetje wat bekend te maken. Jij en ik zullen er misschien wel nuchter over zijn als zo'n bericht ineens bekend gemaakt zou worden, maar beurzen en religie zouden een enorme klap krijgen.

ik zie het niet gebeuren dat er zo'n groot ruimteschip gebouwd gaat worden om daar bijvoorbeeld in een x aantal mensenlevens heen te gaan. Lijkt me wel ontzettend gaaf als we zoiets doen, dat wij vertrekken en dat ons nageslacht daar tig generaties later aankomt..
Het grote doel op het moment is volgens mij gewoon om een schatting te kunnen maken van de hoeveelheid planeten waar intelligent leven op kan ontstaan. ze zoeken tenslotte naar grote planeten in de zone waar water vloeibaar is en de temperatuur niet te hoog niet te laag is. Het is gewoon het heelal proberen te begrijpen.

Soyuz-Fregat_raket gelanceerd vanaf ESA's lanceerbasis in Kourou in Frans-Guyana.

Wist niet, dat de Russen ook vanaf Frans-Guyana (Zuid-Amerika) lanceerden.
Dacht toch echt, dat ze het uitsluitend vanaf Kosmodroom Bajkonoer (Azië) doen.

Waar lees je dat de Russen vanaf Kourou lanceren?

De ESA gebruikt gewoon Soyuz-raketten hoor, naast de Vega-raket en de Ariane 5.

De Vega is bedoeld voor het lichte werk, de Ariane 5 voor het zware werk, en de Soyuz zit daar tussenin.

Afhankelijk van het te lanceren gewicht, en de baan waarin het moet komen, wordt een afweging gemaakt of ze een Vega, een Soyuz of een Ariane 5 gebruiken.

Voor de meeste gevallen is een Ariane 5, die veel duurder is dan een Soyuz of een Vega, complete overkill. Zoals hier dus blijkbaar ook.

Cheops, een acroniem van CHaracterising ExOPlanet Satellite, werd op woensdag gelanceerd vanaf een Sojoez-Fregat-raket vanaf ESA's lanceerbasis in Kourou in Frans-Guyana.

Zoals Wildhagen al aangeeft, Rusland ontwikkeld de raket en ESA lanceert de raket. Meer over de samenwerking is hier: https://www.esa.int/Enabl...ion/Launch_vehicles/Soyuz te vinden.

ligt het aan mij of is de header in directe tegenstelling tegenover de eerste alinea? Er word woensdag zowel als dinsdag vermeld.

Edit: ik zie dat het is aangepast.

[Reactie gewijzigd door sjoerddz op 18 december 2019 12:48]

Waarschijnlijk verschil tussen lokale tijd (Kourou ligt immers in Zuid-Amerika) en Nederlandse tijd? Launch was iig vandaag om 9:54 CET.

De wiki-pagina heeft meer info over de missie: https://en.wikipedia.org/wiki/CHEOPS

Klinkt als een interessante missie, en inderdaad in een zelden gebruikte baan om de aarde.

Klopt helemaal, de officiële datum is: 'Launch date: 18 December 2019' (komt van de website af). De 1ste alinea klopt dus wel.

De lancering stond initieel gisteren gepland maar werd uitgesteld door een fout in de raket.

Cheops, een acroniem van CHaracterising ExOPlanet Satellite

Zo toevallig dat die afkortingen altijd hippe woorden spellen...

Echt, als je het ding zo graag Cheops wil noemen, noem hem dan gewoon Cheops. Geen reden er een afkorting bij te verzinnen hoor,

Het lijkt meer dat ze een mooie afkorting wilden bedenken, en daarom specifiek die letters uitkiezen. Anders zou je CES krijgen,

zo gaat het meestal, bij het noemen wordt de naam om de afkorting bedacht

dat moeten toch magnifieke vergaderingen zijn Zo van "hoe gaan we dit nu weer noemen" en paar uur later (en waarschijnlijk een hoop alcohol voor de inspiratie) komen ze altijd wel iets moois

Ok, waarom sturen we geen satelliet met fotocamera naar Saturnus, ik wil dolgraag extreme close up foto's van de ringen... wat voor ringen heeft Saturnus, rotsen of gewoon stofdeeltjes.... of iets anders?

Hebben we al gedaan. Het gaat van stofdeeltjes tot grotere stukken materiaal. Een echte closeup gaat je niks laten zien want de ruimte tussen de afzonderlijke delen/deeltjes is tientallen tot honderden kilometers. Het is alleen vanwege de afstand dat het op een schijf lijkt.

Dit is de beste closeup tot nu toe: https://www.insidehook.co...photographs-saturns-rings

[Reactie gewijzigd door RoamingZombie op 18 december 2019 13:29]

prachtige opname.

We already did that with Cassini-Huygens:

https://en.wikipedia.org/wiki/Cassini%E2%80%93Huygens

En voor plaatjes:

https://www.nasa.gov/mission_pages/cassini/images/index.html

Veel kijkplezier ;-)

Gaat dit ding nu om de aarde cirkelen en vanuit daar die exoplaneten onderzoeken, of is het de bedoeling om richting die exoplaneten te vliegen? Dat laatste is toch eigenlijk niet haalbaar kwa tijdsinspanne of ben ik nu gek?

Desalsniettemin cool onderzoek.

Hij gaat inderdaad in een baan om de aarde. Het bezoeken van deze exoplaneten is onbegonnen werk.

Het verst verwijderde man-made object van onze Aarde op het moment is de Voyager 1. Deze verliet in augustus 2012 ons zonnestelsel en heeft pas ongeveer 0.0023254515 lichtjaar afgelegd.

Ah thanks! Heeft dus nog wel even te gaan tot de eerst volgende halte .

Loopt dat ding nu gewoon tegen een limiet aan kwa snelheid, of kan die niet harder ivm beschikbare brandstof?

Lijkt me beter om die dingen eerst in de ruimte te krijgen, bij te tanken en dan full speed ahead te gaan.

Maar ja waarschijnlijk zie ik flink wat over het hoofd.

Voyager 1 zit inderdaad op zijn snelheidslimiet, maar is ondertussen ook al 42 jaar oud. Op een gegeven moment zullen we het contact verliezen met de sonde en zal het voor eeuwig door de kosmos suizen als een relict van de mensheid.

Voyager is al een hele tijd door z'n brandstof heen.

In het algemeen is het probleem dat je brandstof zelf ook een fors gewicht heeft, wat de topsnelheid altijd beperkt. Voor chemische raketten kom je niet heel veel beter uit dan Voyager, circa 0.0001c. Wil je beter, dan kom je zeker op kernenergie uit.

"Cheops wordt in een pool-tot-pool-aardbaan gebracht. Dat is een weinig gebruikte orbit, waarbij de satelliet precies op de grens tussen licht en donker kan vliegen. Daardoor is het makkelijker observaties te doen in de ruimte zelf". Die snapte ik even niet. In een pool-tot-pool baan heb je juist altijd zon. Waarom is het daar makkelijker observeren? Als je goed wilt observeren moet je toch juist in de aardschaduw gaan zitten of zo?

De website van Cheops vermeldt dat het een "sun synchronous orbit" is. Dan op Wikipedia: dit is een baan die de satelliet altijd op dezelfde positie houdt ten opzichte van de zon. Dus altijd in de zon of altijd in de schaduw van de aarde. Of, kennelijk in dit geval, altijd op de overgang van nacht naar dag (dusk-dawn orbit). Dat laatste is waarschijnlijk het meest efficient omdat je dan altijd zonlicht hebt voor je panelen en de andere kant op weinig last van reflectie van zonlicht van de aarde.

[Reactie gewijzigd door multikoe op 18 december 2019 17:06]

of altijd in de schaduw van de aarde

Dat kan niet. De schaduwkant zit maar aan 1 helft van de planeet, en een orbit gaat per definitie altijd om de planeet. Je hebt natuurlijk wel het Langrangepunt L2 in de schaduw van de aarde, maar dat noemt men geen zon-synchrone orbit.

I stand corrected

- Heeft iemand nog een goed klinkende naam voor ons project? Iets historisch of zo...
- Cheops misschien?
- Geweldig! Nu alleen nog wat passende woorden rond de letters bedenken.
- Uhm... CHaracterising ExOPlanet Satellite?
- Goed genoeg, laten we die maar doen.