Evolutie én revolutie: 4g komt naar Nederland

Inleiding: eeuwige belofte

De Nederlandse providers gaan eindelijk op grote schaal 4g-netwerken aanleggen: KPN begint in februari met de grootschalige uitrol, Vodafone volgt een paar maanden later. Wanneer de andere providers die een 4g-netwerk mogen beginnen in Nederland, T-Mobile en Tele2, precies beginnen met de grootscheepse uitrol is nog niet bekend.

Daarmee gaat er in de komende jaren veel veranderen. De vierdegeneratietechnologie maakt nieuwe toepassingen voor mobiel internet mogelijk, verhoogt de snelheid en vergroot de netwerkcapaciteit, waardoor mobiel internet een stuk betrouwbaarder moet worden.

4g is echter niet nieuw. Tweakers.net schreef al in 2006 over de 4g-techniek lte en de concurrerende technologie Wimax werd zelfs al in 2003 voor het eerst genoemd - zelfs ruim voordat 3g-netwerken in Nederland in gebruik werden genomen.

Zoals met alle nieuwe technologie duurde het jaren voordat de standaard was uitgekristalliseerd en de providers het eens waren over de technische specificaties. In het geval van 4g kwam daar ook nog eens de strijd tussen wimax en lte bij; het heeft jaren geduurd voordat duidelijk was welke van de twee de nieuwe standaard zou worden.

In 2008 werden de eerste wimax-netwerken in gebruik genomen, onder meer in Rusland. Ook in Amsterdam werd, door het bedrijf Aerea, een begin gemaakt met een wimax-netwerk. Zo ergens rond eind 2009, begin 2010 werd echter duidelijk dat lte de bovenliggende partij was. Waarschijnlijk gaf de backwards compatibility met 3g-netwerken de doorslag: als een lte-toestel buiten bereik van lte-zendmasten raakt, kan het gesprek worden overgenomen door een 3g-netwerk, zonder dat de verbinding wegvalt. Dat bleek voor providers een factor van belang.

In sommige landen ging het vervolgens snel. In Zweden werd al in 2009 het eerste commerciële lte-netwerk in gebruik genomen. De Verenigde Staten volgden in 2011, toen Verizon Wireless en AT&T, de twee grootste providers, hun eerste 4g-netwerken in gebruik namen. In hetzelfde jaar stelde Verizon lte-ondersteuning verplicht voor elke nieuwe smartphone op het netwerk - behalve voor de iPhone.

In Nederland duurde het allemaal wat langer. De eerste lte-netwerken werden pas afgelopen voorjaar in gebruik genomen, en werken slechts in enkele steden. Bovendien werken ze op frequenties waarvoor weinig client hardware beschikbaar is en die binnenshuis weinig tot geen dekking bieden. In België ging de uitrol van 3g al langzaam, maar ook daar is 4g onderweg: de eerste kleinschalige 4g-projecten zouden daar dit jaar van de grond moeten komen.

Maar toch: 4g komt er eindelijk aan en Tweakers.net dook in de wereld van lte, op zoek naar meer duidelijkheid: waar komt lte vandaan, hoe zal mobiel internet veranderen en hoe snel is het eigenlijk in de praktijk?

Update 14 december: De frequentieveiling waarover in dit artikel wordt gesproken is inmiddels afgelopen. Het artikel is daarom van een update voorzien.

De historie

Mobiele telefonie begon eind jaren zeventig met nog volledig analoge netwerken. Het eerste netwerk was Jtacs: Japanese Total Access Communications System. Dat werd in 1979 in Japan in gebruik genomen. Begin jaren tachtig volgden de Scandinavische landen. Het waren netwerken die nu '1g' worden genoemd.

1973

Het eerste mobiele telefoontje werd gepleegd in 1973 door engineer Martin Cooper van Motorola. Daarbij moet je uiteraard niet denken aan de mobieltjes van nu: het prototype van de Motorola Dyna-tac woog 1,1 kilo. Cooper belde met Joel Engel, het hoofd van Bell Labs.

Martin Cooper met Motorola Dyna-tac, foto uit Businessweek, april 1973

Alternatieven

De ontwikkeling van de mobiele telefoon en de bijbehorende netwerken stond los van de autotelefoons. KPN-voorloper PTT introduceerde in 1980 het ATF-1-netwerk voor autotelefonie en later volgende de ATF-2- en ATF-3-netwerken.

Het eerste digitale draadloze-telefoniesysteem in Nederland was GreenPoint, gebaseerd op CT2. Dat werd in 1992 ingevoerd. Midden jaren negentig maakten 60.000 Nederlanders daar gebruik van. Met deze PTT-dienst konden mensen bellen op plekken rondom GreenPoints. Het was dus geen landelijk dekkend netwerk, maar eerder een netwerk van hotspots zoals er nu wifi-hotspots bestaan.

De eerste digitale netwerktechnologie die bedoeld was om landelijk dekkende netwerken aan te leggen was gsm. In Nederland introduceerde KPN in 1994 het eerste gsm-netwerk; in andere landen was deze 2g-technologie toen al enige jaren in gebruik. De gsm-netwerken zijn nog altijd actief, al zal dat niet eeuwig duren.

Gsm: eindelijk overal bellen

Gsm staat voor Global System for Mobile Communications. Het klopt als je opmerkt dat je 'gsmc' krijgt als je dat afkort, maar van origine is gsm een afkorting van Groupe Special Mobile, een Parijse stuurgroep die in de jaren tachtig een 2g-standaard moest ontwikkelen. Toen deze gsm-standaard aansloeg, werd daar alsnog een interessanterige Engelse kreet bij verzonnen.

Een van de eerste gsm-telefoons die in Nederland verkrijgbaar was: de Nokia 2110. Foto: tweaker BrZ

Gsm is misschien de bekendste toepassing van 2g, het is niet de enige variant. De grootste concurrent is cdma, wat staat voor code division multiple access. Cdma, waarvan de mobiele versie pas door Qualcomm werd ontwikkeld toen gsm al in gebruik was genomen, gebruikt een andere manier om de beschikbare frequentieruimte te verdelen tussen telefoons.

Mobiel internet: 3g

Omdat die methode beter werkt dan gsm, werd al snel besloten de cdma-technologie als basis te gebruiken voor 3g, dat w-cdma oftewel wideband-cdma werd genoemd. Deze technologie staat nu bekend als umts, en in een later stadium kwamen daar nog de snellere varianten hspa en hspa+ bij.

Het grote voordeel van umts was dat er meer data kon worden verzonden: de gsm-uitbreiding gprs was beperkt tot rond de 60kbps en het maximum voor 2g-verbindingen werd bereikt met Edge, dat snelheden tot 384kbps mogelijk maakte. De topsnelheid van hspa bedraagt echter 56Mbps en in theorie kan het zelfs nog sneller. In Nederland is het feitelijke maximum 28,8Mbps, maar in de praktijk wordt vaak 5 tot 7Mbps gerealiseerd.

De technologie

De basis: ip

Een mobiel netwerk verschilt in de basis niet veel van je wifi-netwerk thuis. Een groot deel van de internetverbinding verloopt via kabels, en bij de Nederlandse providers gaat het dan altijd om glasvezel. Die glasvezelkabels lopen van de centrales naar de zendmasten, die de 2g- en 3g-verbindingen maken.

Het grote verschil is dat de verbinding bij mobiele telefonie van mast naar mast overdraagbaar is, een absolute vereiste voor een mobiel netwerk. Een bijkomend voordeel van lte dat we al eerder noemden, is dat een lte-telefoontje kan worden overgenomen door een umts- of gsm-mast.

Een groot verschil tussen umts en lte is dat lte-verkeer volledig op het internetprotocol gebaseerd is, net als de rest van het internet. Gsm en umts zijn dat niet, en lte-verkeer heeft dus een lagere latency. In de praktijk betekent dat: lagere ping-tijden, en dat betekent weer dat real-time gamen bij lte-netwerken tot de mogelijkheden behoort.

Een ander voordeel is de capaciteit. Bij hspa wordt de capaciteit simpelweg verdeeld over de gebruikers, zodat de snelheid per gebruiker bij grote drukte onderuit kan gaan. Lte biedt providers meer mogelijkheden om dat in te stellen, bijvoorbeeld zo dat de pingtijden laag blijven, maar dat grotere downloads geknepen worden.

Er zijn grofweg twee smaken lte: fdd-lte en td-lte. Fdd staat voor frequency division duplex en houdt in dat downloads over een andere frequentie worden afgehandeld dan uploads. Dat maakt dat er meer frequentieruimte nodig is om een lte-netwerk te bouwen, maar in theorie is deze variant sneller dan td-lte.

'Td' staat voor time division; bij deze lte-versie worden afwisselend uploads en downloads via dezelfde frequentie afgehandeld. Hiervoor is minder frequentieruimte nodig, maar de snelheid is lager en de latency is hoger dan bij fdd-lte.

Frequenties: banden

Net zoals elke draadloze technologie werkt lte in een bepaald frequentiespectrum. Een 'frequentieband' bestaat uit een aantal frequenties, die onderling meestal 5MHz verschillen. De frequenties in bijvoorbeeld de 2100MHz-band kunnen allemaal door alle 2100MHz-toestellen gebruikt worden, zodat er in dezelfde frequentieband door een aantal telefoons tegelijk met één zendmast gecommuniceerd kan worden.

In veel landen worden de beschikbare frequenties periodiek door de overheid geveild, waarna providers die frequenties een aantal jaren mogen gebruiken. Dat is vergelijkbaar met de wijze waarop radiostations hun frequenties bemachtigen, al kunnen radiostations bestaande zendmasten gebruiken, terwijl telecomproviders voor elke nieuwe technologie weer nieuwe antenne-installaties moeten bouwen.

Niet alle frequentiebanden kunnen verhuurd worden. Sommige frequenties zijn bijvoorbeeld gereserveerd voor militair gebruik, en andere frequenties zijn juist voor algemeen gebruik bedoeld, zoals de 2,4GHz-band, die door zendamateurs, maar ook door bluetooth- en wifi-hardware wordt gebruikt.

Voor lte lijken in een groot deel van de wereld slechts enkele frequentiebanden te worden gebruikt, te weten 800MHz, 1800Mhz en 2600MHz. Dat betekent dat fabrikanten niet voor elk land een aparte versie van hun hardware hoeven te bouwen, immers: als een apparaat niet over de juiste antenne en de juiste software voor een bepaalde frequentie beschikt, werkt hij domweg niet. De lte-versie van de iPad zal bijvoorbeeld niet in Nederland werken, omdat de Apple-tablet alleen 700MHz en 2100MHz ondersteunt.

Een van de drie populaire lte-frequenties is in Nederland al in 2010 geveild: de 2600MHz-band. KPN, Vodafone, T-Mobile. Tele2 en Ziggo hebben inmiddels allemaal kleinschalige 2600MHz-netwerken. De 800MHz- en 1800MHz-frequenties worden dit najaar geveild en zijn veruit de interessantste. Lagere frequenties zijn beter binnenshuis te ontvangen en de signalen dragen ook verder. Dat betekent een betere dekking terwijl er minder masten nodig zijn. De 800MHz-frequenties, die voorheen voor analoge tv werden gebruikt, zijn dan ook veruit de interessantste frequenties en providers zullen daar naar verwachting hard om vechten.

Het nut

Snelheid

Met lte kan op termijn worden gedownload met snelheden van rond de 1Gbps. In het begin zal maximaal 30 tot 70Mbps worden gehaald, en in de praktijk zullen de snelheden lager liggen.

Die laatste snelheden zijn geen indrukwekkende verbetering van de 3g-topsnelheid van 56Mbps en ook de 5 tot 7Mbps die je in Nederland in de praktijk haalt, doet daar niet heel veel voor onder. Maar het is slechts een begin: 3g-technologie begon met maximumsnelheden van hooguit 384Kbps en werkt inmiddels 75 keer zo snel.

Van lte bestaat een geoptimaliseerde variant, die lte-advanced heet en die gigabitsnelheden mogelijk moet maken. Vermoedelijk wordt daarmee ook de topsnelheid van lte bereikt, maar dat is nog allerminst zeker. Lte-advanced zal volgend jaar in de eerste landen worden uitgerold en waarschijnlijk wordt dan dus duidelijk hoe snel 4g in de praktijk zal zijn.

Een downloadsnelheid van 1Gbps lijkt misschien te extreem voor mobiele devices, maar smartphones en tablets zullen zich in de komende jaren blijven ontwikkelen. Zo kan het streamen van 1080p-content mogelijk - en relevant - worden, en er worden ongetwijfeld nog tal van nieuwe toepassingen bedacht.

Ping

Een tweede verbetering heeft grote voordelen voor gamers: de latency van 4g-verbindingen ligt fors lager. Waar met 3g-technologie in feite alleen turn-based gamen mogelijk is - bijvoorbeeld schaken of kaarten - wordt het via 4g mogelijk om real-time tegen andere mensen te spelen in bijvoorbeeld een shooter of een racegame. Een lagere latency heeft natuurlijk meer voordelen, met niet als minste dat elke verbinding sneller tot stand komt.

Mobiel vervangt vast

Door de lage latency en de hoge snelheden is 4g op termijn een prima vervanger voor internet via kabel, adsl en uiteindelijk ook glasvezel. Dat is niet alleen prettig voor de mobiele eenentwintigste-eeuwer, maar brengt breedbandinternet ook definitief binnen bereik van mensen op afgelegen locaties, die nu vanwege de hoge kosten nog niet op de bekabelde netwerken zijn aangesloten.

Sterker nog, wellicht zullen providers 4g-breedband zien als vervanging voor bekabeld internet. Aanleg en onderhoud van glasvezel is duur en verloopt in Nederland niet bijzonder snel; het is goed mogelijk dat diverse bedrijven in 4g een goedkopere methode zien om snel internet bij de klant te krijgen.

Hands-on: 4g in Nederland

Zoals gezegd is 4g al beschikbaar in Nederland, via vijf testnetwerken van KPN, Vodafone, T-Mobile, Tele2 en Ziggo. Zij kochten in 2010 frequentieruimte op de 2,6Ghz-band. Een van de eisen die de overheid aan de verkoop van deze frequenties stelde, was dat er binnen twee jaar een kleinschalig netwerk zou zijn opgezet, waarvoor commercieel abonnementen zouden worden verkocht.

Wij kregen van Tele2 de kans om in ons hoofdkantoor in Amsterdam-Noord met 4g aan de slag te gaan. Tele2 levert zowel routers als dongles en de provider heeft bij Amsterdam CS ook nog een lte-mast staan. Omdat de 2,6GHz-band wordt gebruikt, is de ontvangst binnenshuis niet geweldig en het signaal is gevoeliger voor storingen. Gelukkig hadden we een zichtverbinding met de mast - die net als ons kantoor aan het IJ ligt - want er moest wel 1,5km worden overbrugd.

Tele2 verschafte ons een Huawei B593-router, die te zijner tijd ook aan de gewone consument zal worden aangeboden. Dit apparaat fungeert als gewone router, maar dan met een 4g-modem in plaats van kabel- of glasvezelondersteuning.

We hebben de router op diverse plekken in ons kantoor aangeslingerd, en wat als eerste opvalt, is dat de snelheid weinig constant is. Vaak blijft de snelheid steken op ongeveer 7Mbps down en 3Mbps up, maar soms haalden we ook makkelijk 35/20Mbps. Het record tijdens onze metingen bedroeg 45Mbps. Hij moest bij voorkeur vlak bij het raam staan voor een hogere snelheid.

De pingtijden verschilden evenveel als de snelheden, maar lagen over het algemeen veel lager dan bij 3g. De gemiddelde pingtijd zal ongeveer tussen 65 en 150ms hebben gelegen, terwijl over 3g pingtijden van meer dan 200ms volstrekt normaal zijn. Met deze tijden is online gamen goed mogelijk, maar de 4g-gamer reageert dus wel een tiende seconde later dan een speler die een glasvezelverbinding gebruikt. En dat is best veel. We hopen dat bij de grootscheepse uitrol op lagere frequenties ook de pingtijden naar beneden kunnen worden gebracht.

We hadden graag ook naar de ontvangst in de buitenlucht gekeken, maar we hebben de dongle van Tele2 helaas nog niet mogen ontvangen.

Tot slot: het komt

Met de komst van 4g zal 2g langzamerhand worden uitgefaseerd. Dat kan nog makkelijk een jaar of tien duren: niet alleen moeten alle consumenten de overstap naar nieuwere hardware maken, er zijn ook nog industriële toepassingen - zoals de onderlinge communicatie tussen trams - die niet van vandaag op morgen zullen zijn vervangen.

Ook zullen de lte-netwerken, als ze straks in Nederland in gebruik worden genomen, niet meteen in staat zijn om de vele beloftes direct in te lossen. De snelheden zullen niet ver boven die van 3g-communicatie liggen, terwijl de prijzen juist wel hoog zullen zijn. Het zal vermoedelijk wel een paar jaar duren voordat er hogere snelheden tegen lagere prijzen worden aangeboden.

Enerzijds moeten providers honderden miljoenen in hun netwerken investeren, en aan early adopters kan goed worden verdiend; anderzijds wordt de benodigde netwerkapparatuur met de jaren steeds goedkoper. Een netwerk heeft in elk geval gebruikers nodig om rendabel te worden; de grote vraag is dus vooral wanneer de prijzen wel móeten zakken om gebruikers binnen te halen. Net als bij 3g is dat moment echter onvermijdelijk.

Ook de komst van 4g zelf is onvermijdelijk. De experimentele netwerken liggen er al en die zullen stukje bij beetje worden uitgebreid, maar verwacht in eerste instantie niet te veel: het zal minstens een paar jaar duren voordat er zelfs maar bij benadering sprake is van landelijke dekking. Als 4g eenmaal wat verder doorontwikkeld en redelijk ingeburgerd is, zal het zijn meerwaarde ten opzichte van 3g echter probleemloos kunnen bewijzen. Maar tegen die tijd houden wij ons ongetwijfeld alweer bezig met wat 5g ons gaat brengen.

Reacties (65)

[D1ck]

Ik woon in Sydney en heb via Telstra een 4G contract met de HTC One XL, Australische variant van de HTC X. In het centrum haal ik snelheden van gemiddeld 35 Mbit, en uitschieters naar de 50 Mbit. Omdat ik thuis geen vaste lijn heb gebruik k mijn telefoon altijd als access point, iets dat met dit soort snelheden erg goed werkt. Natuurlijk zit je dan wel vast aan je data-limiet...

[Despen]

Zoals ik in een vorig topic had gepost; 4g, 5g of 10g, zolang we die absurde data-limieten hebben, heb je er geen reet aan.

Doe mij maar langzamer internet, maar een onbeperkte bundel, ken ik tenminste wat Youtube filmpjes bekijken onderweg. Dat ik dan even een minuut langer naar een loading schermpje sta te kijken zal mij worst wezen.

Only time will tell ...

[cHoc]

Ook in Amsterdam werd, door het bedrijf Aerea, een begin gemaakt met een wimax-netwerk

Wimax werd eerst al in Rotterdam live gemaakt door Energis(Enertel), wat later is uitgebreid naar Amsterdam, Den Haag, Utrecht en Eindhoven.
Aerea (voormalig Worldmax) was daar een afsplitsing van toen Energis werd opgedeeld, en had als laatste alleen een Wimax netwerk in Amsterdam.

http://www.greenfield.nl/index.php?p=7&n=4
http://www.emerce.nl/nieu...ax-heft-mobiel-netwerk-op

[meneer william]

Ik vind het een beetje eng dat er gezegd wordt vervanger voor bedaart internet. Voor de draad en dan bedoel ik glasvezel en koper is ook nog volop ontwikkeling.

Normaal ben ik niet zon conspiracy doomsday denker maar hoeveel straling neemt dit met zich mee. En al dat draadloze internet is overal en kan dus door iedereen mee gepakt worden ook door potentiële hackers. Dat is het gevaar al bij wifi en als de draad er helemaal uitlicht dan wordt dat veiligheidsrisico veel groter. Ook voor overheden, zo als al blijkt heeft die niet echt stil gestaan om hierover na te denken. Stel je voor een gemeente huis heeft geen bedrade maar draadloze internet verbinding. De veiligheid van deze verbinding zal vanuit het gemeente huis niet al te georganiseerd zijn en iemand met genoeg verstand zuigt zo alle gegevens op in een busje naast het gemeente huis.

Een draad heeft één voordeel ten opzichte van draadloos, het licht onder de grond en je kunt er niet zo makkelijk bij. Als ik gebouw A en gebouw B met glasvezel verbind maak ik het buitenstaanders erg moeilijk om die verbinding af te tappen. Maar als ik signalen alle kanten opstuur kan iedereen deze ontvangen.

[Lisadr]

"Met lte kan op termijn worden gedownload met snelheden van rond de 1Gbps. In het begin zal maximaal 30 tot 70Mbps worden gehaald, en in de praktijk zullen de snelheden nog iets lager liggen: in de VS is 10 tot 30Mbps momenteel redelijk gangbaar."

Waar in de VS is 10 tot 30Mbps redelijk gangbaar? Mijn ervaring is dat het zeldzaam is.
Onderzoek laat zien dat het gemiddelde download in 2011 2Mbp was en voor 2012 is dit 6Mbps. Het gaat om een 4G speed test onderzoek in de grote steden. Op het algemeen zijn dit steden met meer dan 1 miljoen inwoners.


Ik ben de afgelopen tijd in New York, LA, Miami, Chicago, Orlando en Tampa geweest en op deze plekken haar je geen 10 tot 30Mbps. Mijn ervaring was gemiddeld 1 tot 3Mbps, veel langzamer dan de 3G in Nederland.


Onderzoek uit 2011 voor de 13 grote steden
http://www.pcworld.com/ar...s_really_the_fastest.html

Overzichtelijke chart 2011 voor de 13 grote steden
http://zapp5.staticworld....x-5152356_new-5156094.jpg

Dit is het onderzoek uit 2012 gebaseerd op 11/12 grote steden
http://www.pcworld.com/ar...networks_are_fastest.html

Overzichtelijke chart 2012 gebaseerd op 11/12 grote steden
http://zapp5.staticworld....rage_speeds3-11348521.jpg

[arnoudwokke]

Waar in de VS is 10 tot 30Mbps redelijk gangbaar? Mijn ervaring is dat het zeldzaam is.
Onderzoek laat zien dat het gemiddelde download in 2011 2Mbp was en voor 2012 is dit 6Mbps. Het gaat om een 4G speed test onderzoek in de grote steden. Op het algemeen zijn dit steden met meer dan 1 miljoen inwoners.

De bron die jij aanhaalt, gaan specifiek niet over 4g, zoals ik dat bedoel en zoals dat in Europa gangbaar is. Merk op dat Amerikaanse providers graag consumenten een rad voor de ogen draaien; Sprint en T-Mobile hebben geen lte-netwerken, dat van AT&T is pas sinds eind vorig jaar live en werkt nog maar in 50 steden oid. De toestellen die PC World gebruikt ondersteunen lte niet op twee na; de HTC Vivid en Motorola Droid Razr; daarbij had AT&T nog geen lte-coverage. De rest heeft *geen* lte en bedoelen ze met 4g hspa+.

Daar komt bij dat ze testen met *huidige* telefoons, die over het algemeen minder bereik bieden en minder snelheid kunnen bieden dan dongles of andere 4g-hardware; de chips zijn simpelweg nog niet goed genoeg en om ruimte en accu te besparen is beknibbeld op bereik en snelheid.

Wat je eigen ervaringen betreft: het hangt dus af van de hardware die je gebruikt. Wij hebben zelf een Verizon-MiFi gebruikt en snelheden van ver boven 10Mbps - zowel up als doen. Ik geloof dat het gemiddelde rond 25Mbps lag.

[Vagary]

Sprint en T-Mobile hebben geen lte-netwerken

Sprint Nextel announced on June 27, 2012 that it will launch its new 4G LTE network in the first 5 pre-selected markets. On July 15, 2012 Sprint began operating the LTE network, but instead of 5 it was also launched in 10 additional markets with more markets to be covered by the end of the year.

On April 4, 2012, Sprint announced the HTC EVO 4G LTE, Sprint's first LTE capable device under the EVO series.

http://www.sprint.com/lan...ex.html?ECID=vanity:4glte

[Reactie gewijzigd door Vagary op 23 juli 2024 06:18]

[Game_overrr]

Arnoud,

Leuke vind ik dat je er heel veel kennis over hebt en dat vind ik mooi om te zien. Dat is ook de reden dat ik op Tweakers kom. Mensen met kennis van zaken. Kennis delen tussen verschillende mensen en daar van profiteren terwijl je zelf ook kennis aanreikt. Mooi om te zien zo'n community.

[humbug]

Sprint heeft een WiMax netwerk. Dat is ook "echt" 4G. Dat wordt nu afgestoten maar snelheden van meer dan 10Mbit zijn daarmee nooit echt haalbaar geweest. Daarnaast is men nu dus een LTE netwerk in gebruik aan het nemen.

Punt is gewoon dat ook in de VS de snelheden van 4G niet tussen de 10 en 30Mbps schommelen maar bij de verschillende grote netwerken beduidend trager zijn. Je eigen ervaring is misschien beter geweest, maar dat kun je niet zomaar als basis aannemen, net zo min als dat de ervaringen van anderen een bewijs van het tegendeel zijn. Je "vergeet" Sprint en diskwalificeert het AT&T netwerk. Tsja, als je 2 van de drie (grote) providers al niet meeneemt in je "gemiddelde" schiet dat niet op natuurlijk.

Net zoals bij de introductie van 3G zullen de snelheden initieel nauwelijks hoger liggen dan de technologie die vervangen wordt. Dat is in de VS zo en zal ook zo zijn in Nederland en België. Al verwacht ik in Nederland wel 10Mbps + snelheden. Maar dat is meer omdat er anders al helemaal geen voordeel is.

[Verwijderd]

Waar in de VS is 10 tot 30Mbps redelijk gangbaar?

Inderdaad, dat is er niet. De Amerikaanse 4g netwerken zijn langzamer dan de Nederlandse 3g netwerken. 4g is een marketingterm zonder inhoud in de VS. Je zou zelfs kunnen zeggen dat er helemaal geen snel internet is in de VS, draadloos of bedraad. Ze lopen daar gewoon 20 jaar achter.

[djunicron]

Omdat ze simpelweg meer land hebben, dus grotere afstanden.

In de grote steden in het Westen vond ik het trouwens allemaal nog wel meevallen, 3G werkte daar goed genoeg. Je kwam zelfs in drukke gebieden nog rustig aan de 1Mbit en vroeg in de ochtend op een vliegveld was 4Mbit ook nog wel aan de orde.

Trouwens een heel vreemd contrast met een dikker bevolkt land als Indonesië, waar ik met een 3G prepaid kaartje van €10 waar mogelijk gewoon 7Mbit haalde!!! (Maar net als in de US, zodra je de stadsgrenzen verlaat, zit je op Edge, 10KM verderop heb je helemaal geen verbinding meer.

[Jortio]

Niet helemaal waar, ik was laatst onder de rook van NY in New Jersey en haalde binnenshuis ruim 40 MBps op een Verizon Razr Maxx, sneller nota bene dan het lokale Wifi netwerk...

[Verwijderd]

Als ik ergens 3G verbinding of HSDPA verbinding heb. Dan ben ik meer dan tevreden over de snelheid.
Echter waar ik niet tevreden over ben is de dekking. Waarom LTE invoeren als je beter een betere dekking kunt hebben van het huidige en toch goed werkende netwerk???

[Verwijderd]

Leuk om te zien wat voor 'n voordelen 4G heeft. Als ze nou net als met 3G de techniek 75 keer sneller kunnen maken is de keuze voor mij gemaakt. Dus misschien dat er een aardige provider is die een mast wilt neerzetten in Zeeland?

[Verwijderd]

Ik snap niet dat die 3 providers in Nedrland niet gaan samenwerken. Samen een holding maken die de neetwerken uitrolt, en dan een sleutel vinden om de kosten te verdelen.

Zo kom je veel goedkoper aan een landelijk dekkend netwerk. Dan krijgt ook Zeeland zn 4G lekker snel en kunnen ze eindelijk echt volledig dekkend gaan werken.

[Devian]

Zoiets bestond vroeger al, en dat noemden we de overheid. Deden iets soortgelijks met spoor, water, electriciteit, etc etc.

Helaas heeft die partij besloten dat er marktwerking moest optreden, waardoor iedereen eigenlijk hetzelfde aan het doen is x4. Dat is namelijk goedkoper voor de consument.

[humbug]

Wat betreft het spoor bestaat dat bedrijf nog wel degelijk. Het heet proRail en is een voorbeeld van waarom dit niet werkt. Geen concurrentie betekent geen innovatie, belachelijk hoge kosten en een zeer slechte kwaliteit.

Ook is het niet echt praktisch, Om echte dekking te bieden zul je voldoende bandbreedte moeten bieden voor al je gebruikers. Bij een gecombineerd netwerk voor alle providers, zul je dus (vaak) alsnog meerdere ontvangers op 1 mast moeten doen. Het delen van masten wat nu gebruikelijk is, is eigenlijk niet veel minder efficiënt dan een gedeeld netwerk. En gezien de nadelen die aan zo'n monopolist kleven denk ik dat dit in praktijk zelfs efficiënter uit pakt.

[Dual Infinity]

Nee, ProRail is een voorbeeld van hoe het privatiseren van een natuurlijk monopolie onzinnig en doorgeslagen liberalisme is. Zelfs de VVD wil de in het verleden gemaakte fout herstellen door het spoorbeheer weer te nationaliseren:
http://www.nu.nl/politiek...mer-opheffen-prorail.html

Eerlijk gezegd vind ik het voor landelijke wireless verbindingen niet zo voor de hand liggen, economisch gezien. Als je het hebt over betrouwbaarheid en kwaliteitsgaranties, dan is het wel weer logischer.

Een goed functionerend mobiel netwerk is essentieel voor noodsituaties, maar simpelweg ook voor een gezonde economie. Zie de storingen bij Vodafone.

[MilaNL]

Waarbij je vergeet dat een netwerk maar een beperkte capaciteit heeft, en er dus sowieso meerdere netwerken (of meerdere masten binnen een netwerk) nodig zijn om iedereen van mobiel internet te voorzien.

[Verwijderd]

Waarbij je vergeet dat een netwerk maar een beperkte capaciteit heeft, en er dus sowieso meerdere netwerken (of meerdere masten binnen een netwerk) nodig zijn om iedereen van mobiel internet te voorzien.

In dat opzicht maakt het natuurlijk niet uit of al die masten van 1 consortium zijn of dat elk van de 3 providers 1/3 van het totaal aantal masten in bezit heeft. Sterker nog, 3 eigenaren betekent 3 keer overhead, dus waarschijnlijk is het duurder.

Bovendien betekent 'concurrentie' dat het de bedoeling is dat die providers klanten van elkaar wegsnoepen, met als gevolg dat provider 1, die erin slaagt veel klanten weg te kapen, dan extra masten nodig heeft om al die klanten kwijt te kunnen, terwijl provider 2, die al die klanten kwijtraakt, dan onderbenutte masten heeft staan. Het betekent dat elke provider overcapaciteit moet hebben om eventueel groeiende klantaantallen onder te kunnen brengen (tenzij ze niet willen dat hun klantenbestand groeit, maar ik denk niet dat veel aandeelhouders dat grappig vinden), dus je hebt driedubbele overcapaciteit.

[Reactie gewijzigd door Verwijderd op 23 juli 2024 06:18]

[freaq]

veel simpeler (voor de consument!) is dat als jouw eigen provider je geen signaal kan geven en een concurrent wel dat die dan het signaal overpakt.

technisch lijkt me dat ook mogelijk aangezien als je in het buitenland bent je sim gewoon van provider naar provider hopt. technisch lastig haalbaar mischien, maar icm een regel dat de provider roaming kosten binnen het land moet betalen zou dat er wel voor zorgen dat alle providers meer dekkeng hebben, en zoniet dan heeft een andere provider dat wel.

ook blackouts zijn dan geen probleem meer, vodafone plat, ok verdelen we de load over kpn en tmobile wel.

[Verwijderd]

Marktwerking... dat werkt niet altijd. Triest dat je gewoon nu honderden voorbeelden op kunt noemen waar marktwerking niet werkt.

Net zoals Kapitalisme op het punt staat om te vallen...

[Reactie gewijzigd door Verwijderd op 23 juli 2024 06:18]

[DrVic]

Dat zal de NMA niet leuk vinden schat ik zo

[Blonde Tux]

Een simpele holding die ten bate van de innovatie opgericht wordt en daarna weer opgeheven wordt zal denk ik niet door de NMA aangepakt worden. Zeker als deze een not-for-profit instelling heeft.

[Haribo112]

not-for-profit instelling voor de uitrol van 4g? Denk toch wel dat er behoorlijk profit moet worden gemaakt op iets als een nieuwe draadloze verbindingstechniek... vinden de shareholders namelijk niet leuk als dat niet gebeurt.

[Deveon]

Zolang de ms van LTE niet onder de 20 ms komt zie ik het niet als een goeie concurrent voor adsl/kabel.

Voor clouddienst heb je ongeveer 20 ms nodig om geen vertraging te merken. Boven de 30 ms wordt het storend. Dit geld waarschijnlijk ook voor gaming, terwijl hier wordt genoemd dat het "acceptabel" is.

[Devian]

Bron?

De gemiddelde xDSL provider zit boven de 30ms met latency, en dit is geheel niet storend.

En waarom zou het met clouddiensten uberhaubt storend zijn? Juist bij cloeddiensten maakt de latency minder uit.

FPS games, die hebben baat bij lage latencys, en dat alleen als je op een niveau speelt wat ik al niet haal .

[djunicron]

Mwah, ik maak het vaak genoeg mee dat ik in games "14 ms" vertraging heb en gigantisch loop te rubberbanden omdat anderen meer vertraging hebben en de server daar op wacht.

Aan de andere kant is spelen met de Oostkust van de VS op 170ms voor veel soorten games helemaal geen probleem.

Het hele cloud verhaal is leuk natuurlijk, maar dan moet die cloudserver wel dicht bij staan. Als dat in de VS is, gaat het niet helpen als je een snelle verbinding hebt.

De ping hoeft dus niet echt rond de 20ms te zijn en ik betwijfel inderdaad of je 20-25-of30ms gaat merken. In mijn ervaring is alles onder de 100ms eigenlijk wel in orde, dat ligt toch al behoorlijk onder mijn reactietijd.

Stabiliteit in 4G ontvangst wat betreft de werkelijk behaalde snelheden lijkt mij minstens zo belangrijk overigens. Het is vervelender als je steeds van 40 naar 2 mbit zakt omdat er iemand door je straat loopt of omdat er opeens meer mensen aan de mast gaan trekken.

[watercoolertje]

FPS games, die hebben baat bij lage latencys, en dat alleen als je op een niveau speelt wat ik al niet haal .

Dat heeft waarschijnlijk met elkaar te maken...

100ms is voor iedereen even lang, een pro-gamer of niet, dus ja jij hebt daar net zo veel 'last' van in absolute zin, dat jij het minder erg vindt is wat anders

@djmicron:

In mijn ervaring is alles onder de 100ms eigenlijk wel in orde, dat ligt toch al behoorlijk onder mijn reactietijd.

Dat maakt helemaal niet uit, als jouw reactietijd 200ms is en jij ziet iets 100ms later (latency over de kabel dus), ben je dus 300ms 'te laat' als dat 10ms is aan latency ben jij ondanks je langzame reactietijd wel gewoon 90ms sneller en dus maar 210ms vertraagd Een progamer heeft in die situatie ook gewoon maar 90ms winst bij die lagere latency...

Maargoed bij de meeste games maakt het niet uit, maar als mijn ping boven de 40 raakt bij FPS games stop ik ermee en ga ik wat anders spelen, of naar een andere server Want je bent gewoon in het nadeel hoe goed of slecht je ook bent!

[Reactie gewijzigd door watercoolertje op 23 juli 2024 06:18]

[Martinspire]

Wat zijn nou eigenlijk de toestellen die op dit moment uit zijn of binnenkort uit gaan komen die hier gebruik van maken? Volgens mij werken bv de iPhone en iPad met een andere frequentie. De Lumia 920 had volgens mij wel uitgebreide ondersteuning voor meerdere frequenties, dus dat zou wel fijn zijn (ook logischer aangezien Finland dezelfde frequentie als Nederland gaat gebruiken)

Ik ben alleen benieuwd wat uberhaupt de toestellen zijn die hier gebruik van gaan maken. Ik moet bekennen dat ik nog niet goed heb gezocht, maar ik kan me niet herinneren iets gelezen te hebben tijdens HTC en Samsung berichten. Daarnaast verwacht ik echter wel dat volgende week bij de Apple presentatie ook 4g voor Nederland beschikbaar moet zijn in een komend toestel.

[arnoudwokke]

Alle fabrikanten hebben lte-versies van hun toestellen; de Qualcomm MSM8960-processor ondersteunt lte en de in Nederland gebruikte frequenties zijn gangbaar. We hebben er tot nu toe geen aandacht aan besteed, omdat het nog niet relevant. Dit zijn een paar toestellen die in Nederland werken op 2g, 3g en 4g:

Nokia Lumia 820/920
Sony Xporia Ion/V
LG Optimus Vu (Aziatische versie)/Optimus LTE
Samsung Galaxy S III (AT&T-versie)
enz...

Daar zal alleen maar meer bijkomen als providers starten met lte in Nederland; dan zullen ze toestellen ook gaan aanbieden icm abonnementen. Nu heeft dat nog geen zin

[Arnout]

In het artikel wordt overwegend over 3G gesproken, de vraag is of hier ook 3.5G mee (HSDPA) mee bedoeld wordt.

Want 3.5G voldoet voor de meeste mensen meer dan voldoende. Als je daarbij ook de nadelen van 4G neemt, (nog) mindere dekking binnenshuis en (nog) meer storingen, dan is dat een goede reden waarom de invoering van 4G zo langzaam gaat: het is geen verbetering. Dus zal er weinig in geïnvesteerd worden. Daarnaast geldt: hoe hoger de bitrate, hoe sneller je accu leeg is. Ook niet onbelangrijk. Goede technologie breekt vanzelf door en zo niet, dan is het blijkbaar geen verbetering.

Het zal ooit wel komen, maar nu nog niet. En helemaal niet in Nederland nu er stappen terug worden gezet in de vorm van datalimieten.

De pingtijden verschilden evenveel als de snelheden, maar lagen over het algemeen veel lager dan bij 3g. De gemiddelde pingtijd zal ongeveer tussen 65 en 150ms hebben gelegen, terwijl over 3g pingtijden van meer dan 200ms volstrekt normaal zijn.

Op 3.5G haal ik gemiddelde pingtijden van 75ms en uitschieters naar 44ms! (KPN 3.5G / ping.xs4all.nl). Bovenstaande klopt in geval van 3G (UMTS) misschien, maar gaat voor 3.5G (HSDPA) niet op!
Je telefoon schakelt pas over naar 3.5G als er een constante stream van data is. Dus alleen pingen zal inderdaad traag zijn: je telefoon blijft in 3G (UMTS:3) modus. Pas na het aanzetten van een radio stream schakelt hij over naar 3.5G (HSDPA:8) en blijft daarin. Als je dan gaat pingen haal je hele fatsoenlijke latency.
Oftewel: zet een radiostation aan, dan heb je een lagere latency op 3.5G.

[Reactie gewijzigd door Arnout op 23 juli 2024 06:18]

[AndRo555]

Als je daarbij ook de nadelen van 4G neemt, (nog) mindere dekking binnenshuis en (nog) meer storingen, dan is dat een goede reden waarom de invoering van 4G zo langzaam gaat: het is geen verbetering.

4G gaat op 800mHz en 1800mHz werken (en 2600mHz, maar dat gaan de providers niet wijd verspreiden) en zal dus WEL beter bereik hebben binnenshuis dan 3G op 2100mHz.
4G is wel degelijk een verbetering, niet alleen door de extra snelheid, maar vooral door de extra capaciteit en het efficiënter gebruik van het schaarse spectrum.

Op 3.5G haal ik gemiddelde pingtijden van 75ms en uitschieters naar 44ms! (KPN 3.5G / ping.xs4all.nl). Bovenstaande klopt in geval van 3G (UMTS) misschien, maar gaat voor 3.5G (HSDPA) niet op!

Op 3.5G/3.75G (HSPA+) haal ik ook altijd een ping tussen de 50 en 120 ms. Over 3G (UMTS) kan ik niet spreken want dat ondersteunt mijn netwerk niet (Base - België)

[demonite]

Hoe zit dat dan met HSDPA? Wat ook wel 3.5g of 3g+ genoemd wordt, en is wel sneller, maar heeft een slechter bereik dan 3g. Hoe zit het met het bereik van lte?

[djunicron]

Zou weer beter moeten zijn, maar dat hangt in grote lijnen toch af van het aantal hz van het signaal.

Hoeveel dekking een 4G mast nu werkelijk geeft is nog even afwachten tot het ergens veel gebruikt wordt. 3G was toen het net nieuw was veel stabieler dan nu omdat tegenwoordig iedereen en z'n hond een smartphone heeft.