Door Julian Huijbregts en Mark van der Kruit

Dimenco Simulated Reality - 3d zonder bril, van Nederlandse bodem

05-08-2021 • 06:00

83

Zo'n tien jaar geleden waren tv-fabrikanten druk bezig met de ontwikkeling van 3d-tv's. Veel tv's hadden de mogelijkheid om 3d-films weer te geven, maar kijkers moesten daarvoor wel een brilletje opzetten. Tv-fabrikanten hadden grote plannen voor autostereoscopische 3d-tv's, met een speciale laag voor 3d-weergave zonder brilletje. Er werden tal van prototypes getoond, maar dergelijke tv's hebben de consumentenmarkt nooit bereikt. Ook op de pc-markt is 3d een stille dood gestorven. De 3d-hype waaide grotendeels over, maar één product werd wel een succes: de Nintendo 3DS. Die handheld verscheen in 2011, in de hoogtijdagen van de 3d-tv's.

Het is jaren stil geweest rondom 3d-schermen, maar als het aan het Nederlandse Dimenco uit Veldhoven ligt, komt daar snel verandering in. Dat bedrijf is in 2010 opgericht als een spin-off van Philips en heeft de brilloze 3d-techniek verder ontwikkeld. Dimenco noemt het nu Simulated Reality en het werkt in combinatie met sensoren die je ogen en handen volgen, wat ook interactie met het 3d-beeld mogelijk maakt. Eind mei kondigde Acer een laptop aan met een scherm dat 3d-beelden kan tonen zonder brilletje en de Taiwanese fabrikant gebruikt daar de techniek van Dimenco voor. Wij gingen langs in Veldhoven om te praten met de makers en te kijken hoe dat precies werkt.

Lees verder in het bijbehorende achtergrondartikel over Dimenco.

Reacties (83)

83
81
23
6
0
53
Wijzig sortering
Ik kan me herinneren (2008/2009?) dat er WowVX-schermen bij Holland Casino hingen, van Philips. Effect was wel wat minder dan 'met bril' toentertijd, maar ik vond de techniek toen al best indrukwekkend. En dat was zónder eyetracking e.d. Het wordt niet helemaal duidelijk uit het verhaal, maar dit is dus de opvolger van die techniek.

EDIT: Tweakers bericht ook over een commercieel model van Philips in 2008 en de techniek was in 2006 al op YouTube te zien (waarschuwing: lowres!)

[Reactie gewijzigd door Frituurman op 23 juli 2024 02:56]

ik werkte toen bij een bedrijf die deze schermen en content leverde aan oa holland casino. content was nog best een specialistisch ding. de onderste pixelrij in de content was zwart en met witte pixels op bepaalde posities kon je de 3d instellingen meegeven.
Ik heb ooit zo'n WowVX scherm gezien in Nijmegen (volgens mij zaten ze destijds daar, of het was een ander merk maar dat lijkt me sterk). Ik vond het toen gaaf, maar Wow, nee. Jaren later heb ik een 3d tv gekocht en persoonlijk vind ik het dragen van een brilletje geen enkel probleem, maar blijkbaar behoor ik tot de minderheid.

Nu, deze techniek haalt natuurlijk alle nadelen van de vorige 3d techniek weg door de eye tracking. Het gene waar je naar kijkt, zal ook scherp zijn zoals dat in het echt ook is. Dus geen hoofdpijn meer etc. (waar ik nooit last van gehad heb) en daardoor perfect voor gaming. Maar het grote nadeel is natuurlijk dat je eye tracking maar voor 1 persoon kunt uitvoeren, of in ieder geval de resultaten daarvan weergeven. Ik heb al eens gehoord van schermen met multiple stereoparen, mogelijk dat dit uiteindelijk met multiple eye tracking voor tv's zou kunnen werken. Uiteraard zal een film vooralsnog niet in 3d gerenderd worden, maar ik kan me voorstellen dat men een stereopaar zou kunnen vormen met maximale scherptediepte en dat dan met behulp van eye tracking kunstmatig een bokeh effect wordt toegepast. Zeker als je bedenkt dat AI van een videogame al kan omzetten naar realistische beelden en deze techniek alleen nog maar zal verbeteren. Men zou daarmee dan zelfs bestaand materiaal kunnen omzetten.

Ik verwacht nog veel ontwikkeling op dit vlak en hoop dat mijn tv het nog even uithoudt voor ik straks een 70 inch tv met eyetrackin in de woonkamer kan zetten :D

Ik heb ook een 3d computermonitor (met brilletje) ik ben benieuwd wat dat zou doen met eye tracking. Zou toch een vergelijkbaar resultaat moeten geven lijkt me.

Edit: nu ik er nog over nadenk, bokeh effect lijkt me niet eens nodig. Gewoon een stereopaar met maximale scherptediepte is genoeg. Of misschien voegt het toch wat toe, hmm geen idee.

[Reactie gewijzigd door Anoniem: 22438 op 23 juli 2024 02:56]

Edit: nu ik er nog over nadenk, bokeh effect lijkt me niet eens nodig. Gewoon een stereopaar met maximale scherptediepte is genoeg. Of misschien voegt het toch wat toe, hmm geen idee.
Klopt, bokeh is echt niet nodig. In werkelijkheid zie je ook geen bokeh, omdat je daar niet naar kijkt/focust.
Het toevoegen van bokeh is een veelgemaakte fout in 3D films (dus met l/r content), want je kan dan rustig naar het onscherpe bokeh gedeelte kijken wat nergens op slaat. Die films zijn 'geschoten' door klassieke 2D directors of photography die proberen de focus van de kijker te leiden. Maar zo werkt de werkelijkheid niet.
In een aantal 3D films wordt het wel goed gedaan, zoals in "The good dinosaur" van Pixar. Daar is alles scherp. Waar je op focust is scherp, de rest waar je niet op focust zal je niet (scherp) zien. Veel natuurlijker om te zien.

[Reactie gewijzigd door Fireshade op 23 juli 2024 02:56]

[...]
Waar je op focust is scherp, de rest waar je niet op focust zal je niet (scherp) zien. Veel natuurlijker om te zien.
Dat begrijp ik niet. Bij 3D film (of zowat alle 3D technologie vandaag) is er gewoon een vaste afstand tussen je ogen en het scherm, en je ogen focussen dus op die afstand, en daardoor per definitie ook op alles. Het is niet dat je kan focussen op een gezicht en de achtergrond ineens wazig wordt daardoor.
Je zult wel de achtergrond dubbel zien, wat een beetje "wazig" is. Ook zijn je ogen niet zo scherp, afgezien van het centrum. Ik denk dat het wel ongeveer klopt in de praktijk, ook zonder diepte-onscherpte.
Ik weet niet of het echt dubbel is, maar het zal inderdaad eerder iets zijn zoals ik op dit moment mijn desktop-iconen, en de commentaren hieronder en hierboven, ook niet scherp kan waarnemen omdat ik gefocust (no pun intended) ben de tekst die ik hier typ.
Ah dat ga ik eens bekijken, ik ben benieuwd. Nu is Pixar natuurlijk gerenderd en dat is niet hetzelfde als een film geschoten met een camera. Maar ik denk dat in de toekomst veel van de effecten achteraf kunnen plaatsvinden. Je schiet alles scherp, en met AI wordt dan later bijvoorbeeld Bokeh toegevoegd. Je kunt dan kiezen of je het ziet volgens hoe de regisseur het wilde of niet. Het is dan alleen een kwestie van de juiste hardware om het in de woonkamer te brengen.
Je terminologie is verkeerd. bokeh refereert naar de esthetische waarde van de onscherpe gedeelte .

n photography, bokeh (/ˈboʊkə/ BOH-kə or /ˈboʊkeɪ/ BOH-kay;[1] Japanese: [boke]) is the aesthetic quality of the blur produced in out-of-focus parts of an image.[2][3][4] Bokeh has also been defined as "the way the lens renders out-of-focus points of light".[5] Differences in lens aberrations and aperture shape cause very different bokeh effects.[6] Some lens designs blur the image in a way that is pleasing to the eye, while others produce distracting or unpleasant blurring ("good" and "bad" bokeh, respectively).

https://en.wikipedia.org/wiki/Bokeh

[Reactie gewijzigd door n0elite op 23 juli 2024 02:56]

En in de wachtrij bij de Efteling of Walibi kon je deze geloof ik zien?
Juist! Daar moest ik meteen aan denken. Eerste keer dat ik zon 3D scherm in real life zag.
Nog ver voordat de 3DS er was trouwens. Staat me iets dat er een sprookje met een wolf op draaide. Te lang geleden.

Persoonlijk heb ik dat hele negatieve sentiment rondom 3D bij TVs nooit begrepen.
Ik was echt enorm fan van die extra dimensie/perspectief. Geeft zoveel immersie.

Het is precies dit wat me meteen aantrok bij Ocotopath Traveler, en Replaced en vooral.... The Last Night.
Gooi al die klassieke pixel art games in dit jasje en ik betaal de hoofdprijs. Ja FF6 graag.

Als je dan ook nog zon 3D TV erbij hebt.... Puur goud... Maarja, geen kans uiteraard. Nintendo heeft een poging gedaan en dat was het wel.

Extra dimensie -> nobody cares.
Eindeloze discussies over resolutie -> hell yes!!
Dit is zelfs zo ontspoort dat 4K tegenwoordig het stijlicoon is van goede of geen goede graphics 8)7
Terwijl het fundamenteel helemaal niks toevoegd, behalve scherpte. Wat vooral nuttig is op heel groot formaat of als je dichtbij zit. Maar mensen raken er niet uitgesproken over.....

[Reactie gewijzigd door VonDudenstein op 23 juli 2024 02:56]

Ja een sprookje nu je het zegt! Moet dan wel de Efteling zijn geweest. Weet nog steeds (toen nog kind) dat ik erg onder de indruk was en wilde weten hoe het werkte, de rest wilde vooral de attractie in .
Op mijn werk (in het VR-lab van de Universiteit Twente) hangt ook sinds (volgens mij) 2008 een 42 inch WowVX scherm gehangen. Het effect was best goed met sommige demo's, maar je merkte duidelijk dat er maar een aantal optimale posities waren waarop je een goed beeld kreeg. Voor die tijd was het een indrukwekkende ervaring, maar helaas was de aansturing en het maken van content wat lastiger, en gebruiken we het scherm nu niet meer.
Met de Nintendo Wii was ook een soort gelijke mogelijkheid. https://youtu.be/Jd3-eiid-Uw en https://youtu.be/F96Le29UcSM

Nadeel van deze systemen is dat alleen de persoon die er recht achter het scherm zit de beelden in 3D zien.

In veel gevallen voor de pc is dit meer dan prima. Maar de techniek is niet geschikt om bv films te kijken.
Ik heb nog steeds de 3D tv van Philips.
Met bril.
Jammer dat het nooit is doorgezet.
Nu UHD meer doorzet.
Zet ik bij zeer scherpe films de tv op 3 D.
En het is bijna vergelijkbaar als bioscoop scherpte.
Op YouTube staan nog 3D demo's
En vliegen de vissen en vogels door de kamer.
Jammer .
Maar de massa beslist.
En dat is de film industrie.
Beetje zoals wat Johnny Lee deed met de WiiRemote in 2007 (alweer 13 jaar geleden):
https://youtu.be/Jd3-eiid-Uw
Maar dan met een autostereoscopic scherm en tracking van het gezicht zonder IR LEDs.
Zeer tof, ik hoop dat ze snel gewone monitoren op de markt kunnen brengen zonder ingebouwde PC's.

[Reactie gewijzigd door his.dudeness op 23 juli 2024 02:56]

Binnen de professionele markt zullen hier vast voldoende toepassingen voor zijn. Voor consumenten tv's lijkt me dit op korte tot middellange termijn niet heel realistisch.
Ik vrees zelfs geheel onbruikbaar. Dit systeem vaart op het feit dat je ene oog een ander beeld krijgt dan het andere oog. Maar als je verder van het scherm af zit zal het scherm niet meer in staat zijn om beide ogen een aparte pixel te laten zien omdat de hoek waaronder je ogen naar die pixel kijkt gelijk zal zijn.
Ik denk dat niet zozeer de afstand tot je ogen, maar het feit dat je vaak met meerdere mensen tegelijk tv kijkt de beperkende factor is voor deze techniek. Misschien dat het voor scenario's waarbij mensen op 3 meter afstand net naast elkaar op de bank zitten nog zou kunnen werken, maar het lijkt me onmogelijk om met deze techniek goed beeld te tonen aan meerdere personen die op willekeurige afstand en kijkhoek van de tv af zitten.
Ander probleem is natuurlijk als je met meer dan 1 persoon tegelijk kijkt. Niet zo leuk als 1 iemand 3D beeld ziet en de rest wazig dubbel beeld.

edit: zie nu dat iemand eigenlijk al dit punt maakte boven mij..

[Reactie gewijzigd door Drexz op 23 juli 2024 02:56]

Ik mag het toch niet hopen, dit lijkt mij dus juist helemaal fantastisch.

Ik zelf hoef namelijk echt niet altijd een bril op mijn hoofd als ik wil gamen o.i.d, maar toch wel iets van een 3D effect wil zien. Ik ben ook zeer benieuwd hoe het eruit zal zien in het echt, en ik zal vast wel niet de enige zijn. :D
Besef goed dat het bijna vast staat dat je er nooit meer iets over terug hoort.

Dit wordt nu gepusht in de hoop dat een tech gigant de technologie wil over kopen en implementeren.
Daardoor is het ook op de radar van tweakers gekomen.

Het is maar de vraag of een Samsung, LG, Sony of andere hier überhaupt interesse in hebben.
Gezien het gebrek aan content en het feit dat ze dergelijke technologieën 10 jaar geleden al verkend hebben zou het me verbazen dat ze dat nog eens proberen en riskeren miljarden te verliezen.
Ze gaan die technologie heus niet implementeren enkel en alleen voor desktop monitoren. Die markt is te klein.

In het beste geval komt er een Chinees scherm met het logo van Philips die dit implementeert, maar naar verwachtingen dan weer flink wat andere nadelen zal hebben zoals het altijd gaat bij Philips waardoor het niet goed verkoopt buiten Nederland en een stille dood sterft.

Was dit geen Nederlandse technologie had je er nooit van gehoord.
Je vergeet dat 3d printen aan een opmars bezig is. Dan moet je dus ook 3d gaan ontwerpen en een 3d beeldscherm als dit past daar dan best goed in.

Maar het zal geen massa markt worden eerder niche voor ontwerpers, game enz. Maar niches kunnen ook best leuk en groot zijn.
Niches kunnen niet groot zijn. Dat is net de definitie.
Ik zou er alvast geen aandelen in kopen als ik het zo moet zeggen ;)
Dergelijke 3D schermen bieden geen meerwaarde in productiviteit. Die dingen zijn duur en zorgen alleen voor meer problemen.
Wel jammer dat je zelf de definitie van niche niet kent: Een niche is een specifiek deel van een markt waarop producten en diensten zich richten.

Vaak klein maar dat hoeft zeker niet.

Er zijn ongeveer 2,8 miljard gamers in de wereld. 1% wil dit. Dat zijn 28 miljoen verkopen. Zeer kleine niche met behoorlijke aantallen. En dan ga ik er vanuit dat een gamer maar 1 device heeft met zo'n scherm. Er zijn genoeg gamers met 4+ schermpjes.

Kortom, je doet net als ik aannames, maar kent helaas zelf de definities niet.
Dat zou ik echt heel erg jammer vinden.. maar met je uitleg erbij zou je inderdaad wel eens gelijk kunnen hebben. ;( Zo had ik er zelf nog niet over nagedacht.

Dan ga ik er ook niet te veel hoop in hebben dat dit (binnenkort) op de markt zal komen, wat weer een teleurstelling zal voorkomen als het dus wel dood bloed. Maar ik ga het zeker om de zoveel tijd even in de gaten houden. Let's hope for the best! :*)
Begrijp me niet verkeerd. Ik juich alle technologieën toe. Maar het is niet realistisch om te denken dat dit binnen enkele jaren op de markt verkrijgbaar is.
Bovendien is er niets gezegd geweest over eventuele nadelen.
En ik kan me niet voorstellen dat die er niet zijn.
Denk aan mindere helderheid, lagere framerate. Die problemen hadden ze ook in het verleden.
Je hebt duidelijk het item niet gekeken, gezien er gewoon gesproken wordt over een laptop die in het derde kwartaal van dit jaar verkrijgbaar is...
Ga het item nou maar kijken, voordat je nog meer onzin uitkraamt.
hoch, je bedoelde dat onzinnig wit laptopje waarvan de commentator al mee gaf dat het niet zo goed werkte als het grote scherm en hij heel krampachtig voor zat?
Die dingen zijn gedoemd om te floppen.
Mocht het alsnog een succes worden mag je me er gerust op afrekenen. Maar dat zal niet gebeuren :)
Ik zie dit juist als de missing link tussen flat screens en VR. Mensen die nooit VR hebben ervaren kun je moeilijk uitleggen wat het is. Met zo'n 3D scherm zonder gedoe met brillen kun je dat nu. En als je eenmaal 3D stereoscopisch hebt gezien wil je nooit meer terug.
Geen idee hoe je met zo'n scherm mensen kan uitleggen wat VR is? Wat mij betreft zijn 3D schermen en een VR headset twee totaal verschillende dingen met als enige overeenkomst dat je met beide 3D kan zien.

Zelf vind ik het erg jammer dat de laatste paar generaties TV's geen 3D meer ondersteunen, misschien dat deze technologie daar weer verandering in kan brengen.
3d vanaf een plat scherm, bedoel je? Want juist de vlucht van de VR-headsets geeft aan dat 3d zelf allerminst dood is. 10 jaar geleden misten ook nog de resoluties die nodig bleken en het rekenvermogen voor een fijne ervaring.

Toch verbaast het me dat hier kennelijk op 'gewacht' zou worden door de professionals en gamers die 3d nodig hebben. Waarom doen ze dat dan, terwijl 3d via zowel VR-headsets als lichte brilletjes + beeld per oog al prima beschikbaar is. Met name dat laatste, met slechts de 'handicap' van zo'n onschuldig brilletje, zou toch al lang gemeengoed zijn bij die pro's en gamers als deze 3d ervaring werkelijk is waar men meerwaarde ervaart?

En dan zou dit de bril-loze opvolger kunnen zijn, voor die situaties waarin de VR-headset ongewenst blijft..
Hebben we niet AR voor situates waar VR ongewenst is?
Een VR/AR bril is voor brildragers nauwelijks bruikbaar.
Met een VR/AR bril sluit je je volledig af van je omgeving. Voor gaming kan dat best fijn zijn, maar in een kantoor omgeving niet. Zo'n brilloos 3d scherm is vooral handig voor het tekenen en ontwerpen in 3d. Gezien de techniek die erachter zit zal je hier over behoorlijk prijzige schermen praten. Het ligt dan voor de hand dat ze hun weg eerst naar de professionele wereld gaan vinden.

Een nadeel van dit soort schermen is wel dat het beeld wordt afgestemd op de positie van de ogen. Dat houdt gelijk in dat er maar één persoon tegelijk het 3D beeld kan zien.
Met een VR/AR bril sluit je je volledig af van je omgeving. Voor gaming kan dat best fijn zijn, maar in een kantoor omgeving niet.
Niet met AR...
Klopt.
Met Google Gass achtige brillen heb je AR (maar zonder 3d) maar gewoon zicht op je omgeving. Met een volledig afgesloten masker zie je je omgeving nog wel, al is het blikveld behoorlijk verkleind. Anderen zien echter iemand met een soort afgeplakte duikbril zitten en weten niet wat hij/zij ziet. Dat creëert wel de suggestie dat iemand zich voor de buitenwereld afsluit.
Vraag me af of en hoe het straks mogelijk wordt met meerderen (op de bank) te kijken...lijkt me echt feweldig voor sportuitzendingen etc
Daar dacht ik ook meteen aan omdat dit een systeem is die gebruik maakt van eye tracking.
Voor in je eentje gaat dit wel goed werken!
Ik vraag me oprecht af of consumenten voor deze 3D toevoeging daar extra geld voor willen neerleggen.
Ik zou zeggen van gewoon helemaal niet of je moet de reso gaan verdelen over het aantal te tracken ogen let op ogen niet personen

met een normaal gezin zit he dan al snel op 480p

[Reactie gewijzigd door i-chat op 23 juli 2024 02:56]

Interessant concept. Niet iedereen wil een VR bril + goed voor CAD tekenaars.
Vroeg me alleen af hoeveel dit grapje gaat kosten. Dat zal toch tussen de 500 en 1000€ liggen, of meer zelfs...
Vlgs mij mis je een nulletje

Het gaat hier om een 8k scherm die zijn sws al 1500+ dan nog 2 highend cams een motion tracker en die lens als dit minder dan 3k kost koop ik het morgen ( nou ok eigenlijk niet maar dat is omdat 3d me niks doet)
“10 jaar geleden was het de grote droom van alle tv fabrikanten, 3d zonder bril. Die techniek is er nu”…
…nog steeds niet. Dit werkt namelijk niet (met behoud van resolutie) wanneer je naast het scherm zit of met meerdere mensen tegelijk wil kijken. Het scherm zou dan een veelvoud van afzonderlijke hoek-beelden moeten kunnen weergeven (en dus een veelvoud aan resolutie moeten hebben)(zie ook het achtergrond artikel). Ik voorzie dat er wel iets voor komt, maar dat soort schermen altijd een maximum aantal gebruikers gaan kennen.
Dimenco richt zich dus slim op content creators en gaming (geen split-screen multiplayer); schermgebruik door één persoon.

Ik ben benieuwd wat de prijzen gaan doen en of content creators, game engine en game developers hier zin in krijgen. Laat game developers eerst maar eens zin maken voor implementatie van AMD FidelityFX Super Resolution 😇. Dan zien we daarna wel weer of deze schermen betaalbaar en daadwerkelijk verkocht worden.

[Reactie gewijzigd door Gody op 23 juli 2024 02:56]

Toch jammer, dat je in het artikel tot 2 x toe moet horen dat het werkt met Autodesk.
Autodesk is een bedrijf en geen product. Zeg dan b.v. Autocad, Revit of dergelijke.

Maar ze richten zich op o.a. engineering. Ik zie niet zo snel hoe dit gaat helpen in die markt.
Het 3D perspectief is echt niet nodig om een 3D design te maken, ook het feit dat je met 1 persoon tegelijk naar dit scherm kunt kijken, althans zo lijkt het. Maakt dat ik er geen toegevoegde waarde in zie.

In VR kan je met meerdere mensen naar een model kijken en er aan 'werken'. Daarnaast kan je dan om een model heenlopen of echt doorheen lopen, wat je zintuigen verder kan stimuleren en je zo dus veel meer laat opgaan in een model.

b.v. het bekijken van installatiewerk in een schip, dat zou ik liever met AR doen, of als alternatief VR. Met dit scherm kan ik dergelijke installaties niet bekijken.

Maar zet deze techniek, als dat niet al gedaan wordt dan verder door in VR en AR sets
Leuk om dit te zien. Ze zeggen de productie in China te hebben. Helaas als dit doorbreekt zullen ze weg geconcurreerd worden door Chinese makelij.

Misschien het gevaar om alles daar te produceren.
Zo'n mooie nieuwe techniek en dan ''Productie in China'' .. Ga er vanuit dat je over een jaar de Aliexpress versie kloon ziet.. Zonde..!

Op dit item kan niet meer gereageerd worden.