P45-moederborden deel 5: overklokresultaten

Introductie

Nadat we eerder keken naar de P45-borden van Asus, Gigabyte en MSI, hebben we nu een aantal van deze borden onderworpen aan een korte overkloktest. Asus heeft ons een Maximus II Formula geleverd, Gigabyte stelde een EP45T-Extreme ter beschikking en MSI bezorgde ons een P45 Diamond. Omdat de Maximus II Formula een ddr2-bord is en de andere twee borden ddr3-geheugen nodig hebben, is Gigabytes ddr2-bord EP45-DQ6 - die we in een eerder deel van de P45-roundup onderzochten - aan de line-up toegevoegd om met de Maximus II Formula te vergelijken.

Gigabyte EP45-Extreme en MSI P45 Diamond

Omdat de P45-modellen van deze drie fabrikanten al uitgebreid zijn besproken, kijken we in deze review voornamelijk naar de unieke eigenschappen van ieder bord.

Features

	Gigabyte EP45-DQ6	Asus Maximus II Formula	Gigabyte EP45T-Extreme	MSI P45 Diamond
geheugen	ddr2	ddr2	ddr3	ddr3
pci-e x16-sloten	1	1	1	1
pci-e x8-sloten	1	1	1	1
pci-e x4-sloten	2	0	1	0
pci-e x1-sloten	1	3	1	2
pci-sloten	2	2	3	2
ps/2	2	1	2	2
usb	12 (4)	12 (6)	12 (4)	12 (6)
firewire	3 (3)	2 (1)	3 (3)	2 (1)
netwerk	4x 1Gbps	2x 1Gbps	2x 1Gbps	2x 1Gbps
sata	10	8	6	8
e-sata	4 (4)	1	4 (4)	4 (2)
audio	onboard	risercard	onboard	pci-e card.
koeling	heatpipe	heatpipe + fan	heatpipe + waterkoeling + slotkoeler	heatpipe + waterkoeling
onboard switches	power + reset + cmos	power + reset + cmos	power + reset + cmos	power + reset + 2x cmos
fanheaders	4	8	4	6
biosbeveiliging	dual bios	diehard bios	dual bios	-
energiebesparing	DES advanced	EPU	DES advanced	Greenpower
debugging	d-leds	lcd poster	7 segment display	d-leds

Items tussen ( ) geven aan hoeveel poorten van het totaal op een aparte dongle zijn geplaatst. Bij de pci-e-slots is uitgegaan van het aantal beschikbare lanes

Asus Maximus II Formula

De Maximus II Formula is een bord uit de Republic of Gamers-serie van Asus. Het bord beschikt over een grote heatsink met een Republic of Gamers-logo, dat licht geeft als het systeem aanstaat. Ook de power- en resetknoppen, die aan de onderkant van het bord geplaatst zijn, lichten op als het systeem in bedrijf is. De heatsink op het moederbord is voor een groot deel bedekt door plastic, dat geen warmte geleidt en enkel voor het uiterlijk lijkt te zijn aangebracht. Mocht extra koeling voor de heatsink gewenst zijn, dan is het mogelijk om een meegeleverde fan te plaatsen op een van de acht fanheaders die het bord rijk is. Deze fan is redelijk stil, maar maakt een fluittoon, wat als irritant ervaren kan worden.

Asus levert met dit bord ook een lcd-poster mee. Dit is een kleine lcd in een doorzichtige behuizing, die tijdens het opstarten begrijpelijke postinformatie over het systeem toont. Omdat er geen fout- en debugcodes worden weergegeven, is de informatie wel wat minder nauwkeurig dan die van een debugger met twee 7-segments displays. Als het systeem is opgestart, kan de lcd-poster als klok worden gebruikt. De lcd-poster heeft een lange kabel die via de i/o-shield op het moederbord wordt aangesloten.

Dit Asus-bord heeft geen audioaansluitingen aan boord. In plaats daarvan wordt een Creative SupremeFx-audioriser meegeleverd. Deze riser moet in het bovenste pci-e x1-slot geplaatst worden. Het principe is hetzelfde als dat van de amr- en acr-riserkaarten, die een paar jaar geleden veel in oem-systemen werden gebruikt. Afgezien van een paar blauwe leds op de riser is de meerwaarde van deze constructie onduidelijk: op het bord zelf is genoeg ruimte om dezelfde connectoren te plaatsen. Asus levert naast de standaard software voor de P45-borden ook een 3dMark '06 Advanced-softwarebundel met het bord mee. Omdat het bord voornamelijk voor gamers is bedoeld, is dat een logische stap.

De bios is duidelijk ingericht voor overklokkers. De eerste optie die in beeld verschijnt is de AI-tweaker, waarmee alle overklokinstellingen eenvoudig beheerd kunnen worden. Overklokken met dit bord is eenvoudig en redelijk stabiel: tijdens de test bleef de Maximus slechts een enkele keer bij de post steken. Dit is makkelijk te verhelpen door de clear-cmos-knop die op de achterkant van het bord geplaatst is. Opvallend is wel dat de meegeleverde Six-engine-applicatie, die gebruikt wordt om energie te besparen, dienst weigert als het systeem niet op de standaardfrequentie draait.

Gigabyte EP45T-Extreme

Op het eerste gezicht lijkt de EP45T-Extreme een redelijk eenvoudig standaardbord. Het heeft minder features dan de andere borden, al zijn er toch een paar interessante eigenschappen te vinden. Zo heeft de Extreme als een van de weinige hedendaagse borden nog 3 pci-slots. Dit betekent wel dat er maar 1 pci-e x1-slot op het bord aanwezig is. Deze kan echter niet altijd gebruikt worden. De EP45T beschikt namelijk over zeer uitgebreide koelingsmogelijkheden. De heatpipe op het bord lijkt veel op die van een Gigabyte EP45-DS4 of DS5, maar bovenop deze heatsink kan nog een tweede sink worden gemonteerd. Deze wordt op de locatie van het pci-e x1-slot geplaatst en zorgt voor een flinke vergroting van het koeloppervlak zodat een minimale airflow nodig zou zijn. Naast deze heatpipe maakt dit bord gebruik van een techniek die Gigabyte de 'hybrid silentpipe' noemt. Dat is een waterblok dat op de heatpipe wordt aangebracht, zodat het systeem in een waterkoelingsopstelling kan worden opgenomen.
De invloed van de extra heatsink is nihil. Tijdens het testen zagen we geen verschillen in temperaturen tussen de situatie met en zonder de heatsink. De heatsink lijkt meer te doen aan het uiterlijk van het bord dan aan de koelprestaties ervan.

Het bord heeft slechts zes sata-poorten. Op de plek waar bij de andere Gigabyte-borden nog twee tot vier extra aansluitingen zitten, zit bij de Extreme de onboard debugger. In plaats van de diagnostische leds op de andere P45-borden van Gigabyte beschikt dit bord over twee 7-segments displays die een specifieke postcode weergeven. Deze codes zijn wellicht niet de eenvoudigste manier om aan te geven wat er fout gaat, maar met de lijst met betekenissen van de codes in de handleiding kan wel preciezer worden nagegaan wat er misgaat.

Een ander voordeel van de Gigabyte is dat de energysaver die bij het bord geleverd wordt, ook werkt als het systeem niet op de standaardfrequentie draait. Op deze manier is niet alleen overklokken, maar ook onderklokken mogelijk. Naast de EP45T-Extreme heeft Gigabyte ook de EP45-Extreme uitgebracht. Dit bord heeft dezelfde prijs en vrijwel dezelfde specificaties, maar het ondersteunt ddr2 in plaats van ddr3.

MSI P45 Diamond

De P45 Diamond is het high-end bord van MSI. Ook dit bord heeft een grote heatpipe en net als de Gigabyte EP45T-Extreme beschikt het over aansluitingen voor waterkoeling. Het grote verschil is dat MSI een zogenaamde loopback-slang gebruikt. Deze voert het water een tweede keer door de heatsink, zodat het water meer warmte kan afvoeren. Bij het bord wordt ook een zak met waterkoelingsbenodigdheden meegeleverd, zoals slangen, slangklemmen en verloopstukken. We hebben de prestaties van de waterkoeling niet getest, omdat deze niet noodzakelijk is en niet ieder bord in deze test beschikte over een waterblok.

De Diamond beschikt niet over onboard audio. In plaats daarvan wordt er met een Creative X-fi een volwaardige geluidskaart meegeleverd. Deze pci-e x1-kaart kan desgewenst zelfs in een ander moederbord geprikt worden: hij is ook getest op een Gigabyte EP45-DQ6 en werkt daar goed mee samen. Op de plaats waar doorgaans de audioaansluitingen worden geplaatst, heeft de Diamond twee gaten voor de waterkoeling zitten. Hierdoor kan een externe waterkoeler gebruikt worden. Het enige nadeel dat we hierbij tegenkwamen, is dat twee fanheaders vrij kort achter deze gaten geplaatst zijn, waardoor de beschikbare ruimte voor de slangen aan de krappe kant is.

Dit bord heeft boven de frontpanelaansluitingen een powerknop, een resetknop en een cmos-clearknop zitten, waarmee het systeem gemakkelijk in een testopstelling gebruikt kan worden. Gebruikers die het bord ingebouwd hebben, kunnen gebruik maken van een tweede cmos-clearknop die op de backplate is geplaatst, zodat het systeem niet opengemaakt hoeft te worden.

MSI levert met de Powergenie trouwens nog een interessant gadget bij de Diamond-borden. De Powergenie is een apparaatje dat tussen de voeding en het moederbord geplaatst wordt, zodat het stroomverbruik in het bios kan worden afgelezen.

Benchmarks

Voor de overkloktests hebben we gekozen voor standaard hardware, zoals een prijsbewuste tweaker deze zou kopen. Daarmee hopen we een zo realistisch mogelijk beeld van de prestaties te geven.

cpu	Intel E8400
geheugen ddr2	2x 1GB Twinmos DDR800
geheugen ddr3	2x 1GB OCZ DDR1600
videokaart	Gigabyte 8500GT
koeler	Arctic freezer 7 pro
voeding	Zalman ZM400AB 400W
harde schijf	500GB Seagate 7200.10 sata
optische disk	Samsung sata dvd
besturingssysteem	Windows XP SP2

Om een oordeel over de borden te kunnen vellen, hebben we gelet op twee punten: de maximaal haalbare fsb en de hoogst mogelijke snelheid voor de processor. Omdat die snelheid bereikt wordt door de fsb met de multiplier te vermenigvuldigen, hoeft de maximale snelheid niet per definitie met de maximaal haalbare fsb bereikt te worden.

Door middel van Orthos is getest of de overgeklokte systemen stabiel bleven werken. In de benchmarktabellen staan de waardes waarbij het systeem nog stabiel is. Vervolgens werd Superpi-mod gedraaid om een beeld van de snelheid van elk systeem te krijgen. Om uitschieters te voorkomen werd Superpi steeds drie keer gedraaid, waarbij de middelste meting is vermeld. Bij te grote afwijkingen werd de test opnieuw uitgevoerd.

De tests zijn uitgevoerd op een installatie zonder extra software van de driverdisks, om te voorkomen dat deze software de resultaten zou beïnvloeden. Om een eerlijke vergelijking te maken is voor ieder bord verder dezelfde koeler gebruikt en hebben we het voltage voor de cpu-core steeds op 1,325V bepaald.

ddr2

maximale fsb - ddr2
Asus Maximus II Formula (9x 430)	430
Gigabyte EP45-DQ6 (9x 435)	435

maximale frequentie - ddr2
Asus Maximus II Formula (9x 430)	3870
Gigabyte EP45-DQ6 (9x 435)	3915

Achter de naam van het moederbord staat de ingestelde multiplier en fsb

Bij de ddr2-borden weet de Gigabyte er een paar MHz meer uit te trekken, maar het verschil is verwaarloosbaar klein. De grootste bottleneck op ddr2-borden is de bandbreedte van het geheugen. Door te testen met ddr3-borden, waar de geheugenbandbreedte een stuk hoger ligt, is uit te sluiten dat de prestaties door de chipset of de processor worden beperkt. Deze borden zijn beide in staat om boven de 420MHz uit te komen die we met de ddr2-borden wisten te behalen.

ddr3

maximale fsb - ddr3
Gigabyte EP45T-Extreme (6x 590)	590
MSI P45 Diamond (9x 421)	421

maximale frequentie - ddr3
Gigabyte EP45T-Extreme (8x 470)	3760
MSI P45 Diamond (9x 421)	3788

Achter de naam van het moederbord staat de ingestelde multiplier en fsb

Bij de ddr3-borden liggen de prestaties wat verder uit elkaar. De Gigabyte is met dezelfde hardware in staat om een veel hogere fsb te halen dan de MSI. Het voordeel dat de Gigabyte ten opzichte van de MSI heeft, heeft te maken met de geheugenmultiplier, oftewel de verhouding tussen fsb en geheugenklok. Om dit duidelijk te houden is wat uitleg nodig. Stel dat de fsb is ingesteld op 333MHz. Omdat de E8400 een qdr-cpu is, ligt de effectieve snelheid op 4x333=1333MHz. Voor het ddr-geheugen is de effectieve snelheid 2x333=667MHz. Omdat de P45-chipset met dualchannelgeheugen overweg kan, is dit voldoende om de 1333MHz bandbreedte van de cpu bij te kunnen benen.

Voor het geheugen kan een multiplier of ratio ingesteld worden - Gigabyte spreekt van een multiplier, MSI van een ratio. Een multiplier van 2 staat daarbij gelijk aan een ratio van 1:1. Het verschil zit in het feit dat Gigabyte de fsb direct omrekent naar de effectieve bandbreedte, terwijl MSI de fsb eerst met 2 vermenigvuldigt om op de effectieve bandbreedte uit te komen.
Voor het geheugen kan een hogere multiplier of ratio worden ingesteld om een grotere geheugenbandbreedte te krijgen. Om met een fsb van 333MHz een effectieve bandbreedte van 800MHz te krijgen moet een multiplier van 2.40 of een ratio van 1:1.20 staan ingesteld.

Om met het Gigabyte-bord een fsb van 590MHz te halen, hebben we de multiplier op 2.00 ingesteld, wat betekent dat de geheugensnelheid op 1180MHz uitkomt. Hiermee hebben de 1333MHz-dimmetjes nog genoeg geheugenbandbreedte over en is de cpu de bottleneck. De MSI is niet in staat om deze snelheden te halen met een ratio van 1:1. Om de 421MHz te behalen is een ratio van 1:1,50 nodig, wat neerkomt op een geheugensnelheid van 1263MHz. Om de 422MHz te behalen is een ratio van 1:1,60 nodig, wat betekent dat de geheugensnelheid op 1350MHz terecht komt. Dit draait met het geteste geheugen niet stabiel en geeft een blauw scherm bij het starten van Windows. MSI heeft aangegeven dat lagere ratios nodig zijn omdat het bios nog niet helemaal geoptimaliseerd is.

Superpi-resultaten

Om het verschil in verschillende snelheden te meten hebben we Superpi mod 1.5 gebruikt. Deze geeft het aantal seconden weer in 3 decimalen na de komma, waardoor verschillen nauwkeurig bepaald kunnen worden. De tijd in de onderstaande tabel geeft het aantal seconden dat nodig was om pi in 1 miljoen decimalen te berekenen. Lager is beter.

Superpi 1M
Asus Maximus II Formula (9x 430)	13,328
Gigabyte EP45-DQ6 (9x 435)	11,953
Gigabyte EP45T-Extreme (6 x 590)	13,078
Gigabyte EP45T-Extreme (8x 470)	12,344
MSI P45 Diamond (9x 421)	12,328

Achter de naam van het moederbord staat de ingestelde multiplier en fsb

Voor ieder bord hebben we de snelheid met de hoogste fsb en de maximale frequentie gepakt. Op de EP45-Extreme na kon de maximale fsb steeds in combinatie met de hoogste multiplier. Daarom is enkel de EP45-Extreme twee keer opgenomen in de grafiek. De resultaten liggen dicht bij elkaar waarbij duidelijk is dat de totale snelheid meer invloed heeft dan de maximale fsb.

De verschillende snelheden die we hebben behaald op de verschillende borden zijn te verklaren. Bij de ddr2-borden is gebrek aan geheugenbandbreedte de duidelijkste beperking. Meer dan ongeveer 430MHz leverde geheid problemen op. De MSI P45 Diamond heeft als bottleneck de hoge fsb-geheugenratio, waardoor meer dan 421MHz niet haalbaar was zonder het geheugen over te clocken. Het gebruikte ddr3-geheugen biedt echter weinig speelruimte, dus meer dan 1333MHz is niet uit het geheugen te halen. De reden dat de Gigabyte EP45-Extreme niet hoger geclockt kon worden, terwijl dit wel in de lijn der verwachting ligt, heeft te maken met de temperatuur. Op 8x470MHz liep het systeem stabiel, maar bij een multiplier van 9 en een fsb van 418MHz of hoger werd de cpu dermate warm dat deze ging terugklokken. Het systeem viel niet uit, maar de snelheid werd wel teruggeschroefd. Daarom is 8x470MHz als maximale stabiele snelheid aangehouden.

Conclusie

Bij de ddr2-borden is er geen duidelijke winnaar als we naar de overklokresultaten kijken. Beide borden hebben uitgebreide biossen voor overklokinstellingen en beide borden laten zich dan ook goed opvoeren. De Gigabyte wist zich, iedere keer dat een te hoge clock werd ingesteld, te herstellen; de Asus is slechts één keer blijven hangen.

De borden zijn gelijk geprijsd dus is het aan de koper om te beslissen. De Gigabyte EP45-DQ6 heeft meer features dan de Maximus II Formula en heeft daarnaast een garantietermijn van zes jaar, in plaats van de drie jaar van de Asus-borden. Het Gigabyte-bord en de meegeleverde software werken stabieler dan het Asus-bord en de software die daar bij zit. Het Asus-bord daarentegen wordt weer geleverd met een 3dMark-licentie en het heeft veel handige of leuke extra's, zoals leds op de audio-riser, oplichtende knopjes, een grote heatsink en de lcd-poster. Voor iemand die kwaliteit op de eerste plek zet zou de Gigabyte de logische keuze zijn, iemand die meer geeft om features en uiterlijk zal eerder voor de Asus kiezen.

Asus Maximus II Formula en Gigabyte EP45-DQ6

Bij de ddr3-borden liggen de resultaten een stuk verder uit elkaar. De Gigabyte EP45T-Extreme weet een hogere clock dan de Diamond van MSI neer te zetten, met dezelfde hardware en instellingen . De MSI is geen verkeerd bord en klokt ook hoog, al vormt het geheugen hier eerder een bottleneck vanwege de hoge geheugenratio die ingesteld moet worden.

De adviesprijs van de MSI ligt wel weer twintig euro lager en MSI levert ook de nodige waterkoelingonderdelen mee, wat Gigabyte achterwege laat. De MSI heeft verder meer onboard features dan de Gigabyte en is hiermee een logische keus als het gaat om zoveel mogelijk features voor zo min mogelijk geld. Als het gaat om makkelijk overklokken, dan is de Gigabyte een gunstiger bord omdat hier minder getweakt hoeft te worden voor een stabiele overklok.