Inleiding
Afgelopen jaar is er weinig spannends gebeurd aan de top van de videokaartenmarkt, maar in de lagere segmenten is de tijd niet stil blijven staan. In deze review worden drie kaarten met een prijs beneden de 150 euro aan de tand gevoeld: de Geforce 8800 GS, de Geforce 9600 GT en de Radeon HD 3850 1GB.
De kaarten
We hebben de belangrijkste specificaties van de verschillende videokaarten samengevat in onderstaande tabel. De Geforce 8800 GS-kaart is afkomstig van Asus en wordt overgeklokt geleverd. De standaard Geforce 8800 GS heeft een 580MHz core en 1,4GHz geheugen. De door ons geteste Radeon HD 3850, afkomstig van Powercolor, heeft een bovengemiddelde geheugencapaciteit van 1GB. Tevens heeft Powercolor ervoor geopteerd om de core standaard te overklokken van 668MHz naar 720MHz. Ter referentie hebben we in de tabel ook de specificaties van de Geforce 8800 GT opgenomen.
| | 8800 GS TOP | 8800 GT 512 | 9600 GT | HD 3850 1GB |
| Core | G92 | G92 | G94 | RV670 |
| Procedé | 65nm | 65nm | 65nm | 55nm |
| Shaderprocessors | 96 | 112 | 64 | 320 |
| Coreklok | 600MHz | 600MHz | 650MHz | 720MHz |
| Shaderklok | 1,7GHz | 1,5GHz | 1,65GHz | 720MHz |
| Geheugenklok | 1,8GHz | 1,8GHz | 1,8GHz | 1,66GHz |
| Geheugenbus | 192-bit | 256-bit | 256-bit | 256-bit |
| Geheugencapaciteit | 384MB | 512MB | 512MB | 1024MB |
| Bandbreedte | 43,2GB/s | 57,6GB/s | 57,6GB/s | 53,12GB/s |
| DirectX-versie | 10,0 | 10,0 | 10,0 | 10,1 |
:fill(white)/i/1207502498.jpg?f=thumb)
De 8800 GS en de 9600 GT zijn allebei afkomstig van Asus en zien er praktisch hetzelfde uit. Beide kaarten zijn gebouwd op een blauw stukje pcb en hebben een grote ovaalvormige koeler die de gpu op temperatuur moet houden. Bij de Geforce 9600 GT ontbreekt echter een koelblokje op de spanningsregulatoren. Waarom de ene kaart hier wel een koelblokje heeft en de andere kaart niet is ons een raadsel: de energieconsumptie van beide modellen is praktisch gelijk.
:fill(white)/i/1207502497.jpg?f=thumb)
De Radeon HD 3850 van Powercolor springt in het oog door de ronde koperen luchtkoeler die een heatpipe gebruikt om de warmte van de core weg te voeren. Verder heeft het bedrijf koelblokken geplaatst op het geheugen en de spanningsregulatoren. Opmerkelijk is het feit dat de kaart slechts acht geheugenchips bevat. De kaart is de eerste die gebruikmaakt van Qimonda gddr3-chips met een capaciteit van één gigabit. Voorheen moesten zestien chips op een pcb geplakt worden om de 1GB-grens te kunnen aantikken.
Energie en geluid
Testopstelling
Om de verschillende videokaarten te testen hebben we gebruikgemaakt van het onderstaande testsysteem. Het gebruikte besturingssysteem was Windows XP met SP2. Als vergelijkingsmateriaal hebben we de Geforce 8800 GT 512 gebruikt. De Geforce 8800 GS/GT en Geforce 9600 GT zijn getest met respectievelijk de Forceware 169.21 en Forceware 174.74 whql-drivers en de Radeon HD 3850 werd opgezadeld met het Catalyst 8.3-softwarepakket.
| Specificaties testsysteem |
Processor | Intel Core 2 Duo E6600, 2,4GHz |
| Geheugen | 2x 1GB Kingston DDR2 PC2-6400 |
| Moederbord | Asus P5B Vista Edition |
| Videokaart | Asus GeForce 8800 GS TOP |
| | Asus GeForce 8800 GT |
| | Asus GeForce 9600 GT |
| | Powercolor Radeon HD 3850 1GB |
| Harde schijf (primair) | Western Digital Raptor, 74GB |
| Harde schijf (opslag) | Seagate Barracuda 7200.10, 320GB |
| Voeding | OCZ OCZ700GXSSLI, 700W |
| Dvd-drive | Lite-On 16x48x IDE |
Energieverbruik
Als eerste hebben we gekeken naar de energieconsumptie van de verschillende kaarten. We hebben het energieverbruik van het complete systeem gemeten met behulp van de Voltcraft Energy Check 3000. Deze meet het verbruik van het systeem bij het stopcontact en neemt dus ook het aanzienlijke verbruik van de computervoeding mee. We hebben de test in twee verschillende toestanden uitgevoerd. Als eerste hebben we de energieconsumptie gemeten terwijl de computer alleen de Windows-desktop weergaf. Vervolgens hebben we de energieconsumptie gemeten terwijl de computer druk bezig was met het draaien van de 3DMark06-benchmark. Om tot betrouwbare resultaten te komen hebben we voor elke meting tien samples genomen en daar het gemiddelde van berekend.
| Energieconsumptie, idle (watt) |
|---|
| Geforce 8800 GS |    106,7 |
| Geforce 8800 GT |    113,5 |
| Geforce 9600 GT |    108,0 |
| Radeon HD 3850 |    107,4 |
| Energieconsumptie, load (watt) |
|---|
| Geforce 8800 GS | 171,3 |
| Geforce 8800 GT | 189,7 |
| Geforce 9600 GT | 170,0 |
| Radeon HD 3850 | 176,6 |
Er blijkt weinig verschil qua energieverbruik te zitten tussen de verschillende kaarten. De Radeon HD 3850 lijkt net iets meer te verbruiken dan de Geforce 8800 GS en de Geforce 9600 GT, maar een verschil van 6,6 watt onder belasting is procentueel kruimelwerk. De Geforce 8800 GT verbruikt belast wel duidelijk meer energie, maar dat is niet direct een verrassing te noemen aangezien deze kaart een stapje hoger op de productladder staat.
Geluidsproductie
Asus en Powercolor hebben allebei hip uitziende koelers op de videokaart geplaatst, maar interessanter dan het uiterlijk is de geluidsproductie. We hebben de geluidsdruk gemeten met een Voltcraft digitale geluidsdrukmeter type 322. Per meting hebben we het gemiddelde genomen van 300 samples die gemeten zijn met een samplesnelheid van 10 metingen per seconde. De metingen zijn op een afstand van 30cm van de kaart gedaan waarbij op de achtergrond de hd's en de voeding ook geluid maakten.
| Geluidsproductie (dB(A)) |
|---|
| Geforce 8800 GS | 42,5 |
| Geforce 8800 GT | 42,2 |
| Geforce 9600 GT | 42,3 |
| Radeon HD 3850 | 51,3 |
Zoals te verwachten was presteren de koelers van de Asus-kaarten identiek, maar vergeleken met Powercolor is het verschil groot. Waar de Asus-kaarten een lichte, nauwelijks hoorbare, zoem produceren is de koeler van de Powercolor-kaart irritant aanwezig. Uit de meetresultaten blijkt hoe groot het verschil is. De Asus-kaarten scoren net iets meer dan 42dB(A), maar de Powercolor Radeon HD 3850 is bijna 10dB(A) luidruchtiger.
Gamebenchmarks (1)
Om de interpretatie van de verschillende benchmarks te vergemakkelijken hebben we niet alleen de behaalde framerates opgenomen, maar ook genormaliseerde resultaten. De Geforce 8800 GT heeft in alle gevallen een score van 1,00 gekregen en bij de andere kaarten staat de relatieve score ten opzichte van deze kaart. Als er bijvoorbeeld bij de Geforce 9600 GT een score van 0,90 staat betekent dit dat deze tien procent langzamer is dan de Geforce 8800 GT in desbetreffende test.
| Crysis gpu test - 1024x768 - 4x fsaa en 16x af (fps) |
|---|
| Geforce 8800 GS | 0,83 | 34,4 |
| Geforce 8800 GT | 1,00 | 41,2 |
| Geforce 9600 GT | 0,95 | 39,2 |
| Radeon HD 3850 | 0,52 | 21,5 |
| Crysis gpu test - 1280x1024 - 4x fsaa en 16x af (fps) |
|---|
| Geforce 8800 GS | 0,68 | 19,7 |
| Geforce 8800 GT | 1,00 | 28,8 |
| Geforce 9600 GT | 0,93 | 26,9 |
| Radeon HD 3850 | 0,53 | 15,4 |
| Crysis gpu test - 1680x1050 - 4x fsaa en 16x af (fps) |
|---|
| Geforce 8800 GS | 0,32 | 6,6 |
| Geforce 8800 GT | 1,00 | 20,5 |
| Geforce 9600 GT | 0,94 | 19,4 |
| Radeon HD 3850 | 0,58 | 11,8 |
We hebben Crysis getest met de high-instellingen en de standaard gpu test-benchmark. De Geforce 9600 GT weet in deze benchmark de 8800 GT bijna bij te houden, een prestatie die de andere twee budgetkaarten niet kunnen evenaren. De Geforce 8800 GS begint op een resolutie van 1024x768 aardig, maar door de lage geheugencapaciteit wordt het gat bij hogere resoluties rap groter. De Radeon HD 3850 kampt niet met dit probleem, maar presteert simpelweg in alle resoluties matig. Desondanks is de kaart in 1680x1050 wel sneller dan de Geforce 8800 GS.
| Company of Heroes: Opposing Fronts - 1024x768 - 4x fsaa en 16x af (fps) |
|---|
| Geforce 8800 GS | 0,93 | 147,3 |
| Geforce 8800 GT | 1,00 | 158,7 |
| Geforce 9600 GT | 0,91 | 144,6 |
| Radeon HD 3850 | 0,69 | 110,1 |
| Company of Heroes: Opposing Fronts - 1280x1024 - 4x fsaa en 16x af (fps) |
|---|
| Geforce 8800 GS | 0,89 | 117,8 |
| Geforce 8800 GT | 1,00 | 132,4 |
| Geforce 9600 GT | 0,89 | 117,4 |
| Radeon HD 3850 | 0,63 | 84,2 |
| Company of Heroes: Opposing Fronts - 1680x1050 - 4x fsaa en 16x af (fps) |
|---|
| Geforce 8800 GS | 0,83 | 83,3 |
| Geforce 8800 GT | 1,00 | 100,6 |
| Geforce 9600 GT | 0,85 | 85,3 |
| Radeon HD 3850 | 0,61 | 61,7 |
Company of Heroes bevat een ingebouwde benchmark, en deze hebben wij gebruikt in combinatie met alle settings op high. Deze resultaten laten een ander beeld zien dan Crysis. Doordat de geheugeneisen minder zwaar zijn weet de Geforce 8800 GS ook in de hogere resoluties nog goed te presteren. De kaart zet zelfs praktisch dezelfde scores neer als de 9600 GT. De Radeon HD 3850 doet het relatief gezien iets beter, maar blijft desondanks nog ver achter bij de verschillende Geforce-kaarten.
| Enemy Territory: Quake Wars - 1024x768 - 4x fsaa en 16x af (fps) |
|---|
| Geforce 8800 GS | 0,91 | 83,8 |
| Geforce 8800 GT | 1,00 | 92,0 |
| Geforce 9600 GT | 1,01 | 92,5 |
| Radeon HD 3850 | 0,93 | 85,3 |
| Enemy Territory: Quake Wars - 1280x1024 - 4x fsaa en 16x af (fps) |
|---|
| Geforce 8800 GS | 0,83 | 69,1 |
| Geforce 8800 GT | 1,00 | 83,0 |
| Geforce 9600 GT | 0,99 | 82,3 |
| Radeon HD 3850 | 0,78 | 65,0 |
| Enemy Territory: Quake Wars - 1680x1050 - 4x fsaa en 16x af (fps) |
|---|
| Geforce 8800 GS | 0,81 | 56,1 |
| Geforce 8800 GT | 1,00 | 69,3 |
| Geforce 9600 GT | 1,00 | 69,4 |
| Radeon HD 3850 | 0,78 | 54,0 |
Enemy Territory: Quake Wars bevat geen ingebouwde benchmark. We hebben gebruikgemaakt van een zelf opgenomen timedemo die zich afspeelt in de Valley-map. Bij deze benchmark zijn de verschillen tussen de kaarten aanzienlijk kleiner. De Geforce 9600 GT slaagt er zelfs in om op de laagste resolutie de 8800 GT te verslaan terwijl de Radeon HD 3850 het in dezelfde resolutie wint van de 8800 GS. Op de hogere resoluties verandert de rangorde, maar de onderlinge verschillen blijven klein.
Gamebenchmarks (2)
| Half-Life 2: Episode 2 - 1024x768 - 4x fsaa en 16x aa (fps) |
|---|
| Geforce 8800 GS | 0,92 | 110,4 |
| Geforce 8800 GT | 1,00 | 119,5 |
| Geforce 9600 GT | 0,99 | 118,0 |
| Radeon HD 3850 | 0,83 | 98,6 |
| Half-Life 2: Episode 2 - 1280x1024 - 4x fsaa en 16x aa (fps) |
|---|
| Geforce 8800 GS | 0,86 | 100,7 |
| Geforce 8800 GT | 1,00 | 117,1 |
| Geforce 9600 GT | 0,94 | 109,5 |
| Radeon HD 3850 | 0,58 | 68,2 |
| Half-Life 2: Episode 2 - 1680x1050 - 4x fsaa en 16x aa (fps) |
|---|
| Geforce 8800 GS | 0,84 | 80,5 |
| Geforce 8800 GT | 1,00 | 96,3 |
| Geforce 9600 GT | 0,93 | 89,2 |
| Radeon HD 3850 | 0,57 | 54,5 |
Ook Half-Life 2: Episode 2 biedt geen ingebouwde benchmark. We hebben wederom gebruikgemaakt van een zelf opgenomen timedemo, ditmaal één die zich afspeelt in het ep2_outland_06a-level. Ook in Half-Life 2 kan de 9600 GT de 8800 GT uitstekend bijhouden terwijl de 8800 GS ze op de voet volgt. De Radeon HD 3850 presteert echter wederom matig.
| 3DMark06 - 1024x768 - 4x fsaa en 16x aa (3dmarks) |
|---|
| Geforce 8800 GS | 0,86 | 8101 |
| Geforce 8800 GT | 1,00 | 9444 |
| Geforce 9600 GT | 0,97 | 9168 |
| Radeon HD 3850 | 0,93 | 8801 |
| 3DMark06 - 1280x1024 - 4x fsaa en 16x aa (3dmarks) |
|---|
| Geforce 8800 GS | 0,83 | 6640 |
| Geforce 8800 GT | 1,00 | 7989 |
| Geforce 9600 GT | 0,96 | 7645 |
| Radeon HD 3850 | 0,91 | 7262 |
| 3DMark06 - 1680x1050 - 4x fsaa en 16x aa (3dmarks) |
|---|
| Geforce 8800 GS | 0,82 | 5809 |
| Geforce 8800 GT | 1,00 | 7084 |
| Geforce 9600 GT | 0,95 | 6708 |
| Radeon HD 3850 | 0,92 | 6506 |
De laatste benchmark laat een iets gunstiger plaatje zien voor de Radeon HD 3850. De kaart weet beter te scoren dan de 8800 GS en komt vlak in de buurt van de 9600 GT. Zoals gebruikelijk zet de 8800 GT de beste prestaties neer, maar altijd met de 9600 GT in het kielzog.
Conclusie
Om de resultaten van de tests overzichtelijk samen te vatten hebben we het gemiddelde van de genormaliseerde scores genomen. In onderstaande grafiek is het gemiddelde per resolutie en een gemiddelde over alle resultaten weergegeven.
| Gemiddelde genormaliseerde resultaten |
|---|
| | 1024 | 1280 | 1680 | Totaal |
| Geforce 8800 GS | 0,89 | 0,82 | 0,72 | 0,81 |
| Geforce 8800 GT | 1,00 | 1,00 | 1,00 | 1,00 |
| Geforce 9600 GT | 0,97 | 0,94 | 0,93 | 0,95 |
| Radeon HD 3850 | 0,78 | 0,69 | 0,69 | 0,72 |
De resultaten op de vorige pagina, en bovenstaande tabel, spreken boekdelen. De snelste kaart is de Geforce 8800 GT, maar de 9600 GT blijft niet ver achter met een gemiddelde afstand van 5 procent. De 9600 GT-core bevat slechts 64 shaderprocessors, maar ondertussen is er wel een 256-bit brede geheugenbus met snel geklokt geheugen voor de broodnodige bandbreedte aanwezig. Dankzij deze combinatie weet de kaart goede prestaties te combineren met een aantrekkelijke prijs.
:fill(white)/i/1207521709.jpg?f=thumb)
Op moment van schrijven staat de Asus Geforce 9600 GT voor 125 euro in de Tweakers.net Pricewatch terwijl de Asus Geforce 8800 GT minimaal 165 euro moet opbrengen. Een flink prijsverschil voor een prestatieverschil van vijf procent. Dankzij de uitstekende prijs/prestatieverhouding is de Geforce 9600 GT daarom ook de onbetwiste winnaar van de test.
De andere twee budgetkaarten kunnen de concurrentie met de Geforce 9600 GT niet aan. De Asus 8800 GS TOP is even duur, maar in alle scenario’s langzamer. Zeker op hogere resoluties doen de lagere bandbreedte en geheugencapaciteit de kaart de spreekwoordelijke das om. Ook de Powercolor Radeon HD 3850 heeft weinig bestaansrecht. De kaart is niet alleen veel langzamer, maar maakt ook nog eens veel lawaai. Helaas staat de kaart niet genoteerd in de Tweakers.net Pricewatch, maar aangezien het 512MB-model al duurder is dan de Geforce 9600 GT is een aanschaf niet eens de moeite van het overwegen waard.
De 8800 GS en de 9600 GT zijn allebei afkomstig van Asus en zien er praktisch hetzelfde uit. Beide kaarten zijn gebouwd op een blauw stukje pcb en hebben een grote ovaalvormige koeler die de gpu op temperatuur moet houden. Bij de Geforce 9600 GT ontbreekt echter een koelblokje op de spanningsregulatoren. Waarom de ene kaart hier wel een koelblokje heeft en de andere kaart niet is ons een raadsel: de energieconsumptie van beide modellen is praktisch gelijk.
De Radeon HD 3850 van Powercolor springt in het oog door de ronde koperen luchtkoeler die een heatpipe gebruikt om de warmte van de core weg te voeren. Verder heeft het bedrijf koelblokken geplaatst op het geheugen en de spanningsregulatoren. Opmerkelijk is het feit dat de kaart slechts acht geheugenchips bevat. De kaart is de eerste die gebruikmaakt van Qimonda gddr3-chips met een capaciteit van één gigabit. Voorheen moesten zestien chips op een pcb geplakt worden om de 1GB-grens te kunnen aantikken.
:fill(white):strip_exif()/i/2000783693.jpeg?f=thumbmedium)
:strip_exif()/i/1195224118.jpg?f=thumbmedium)
:strip_exif()/i/1214585230.jpg?f=thumbmedium)
:strip_icc():strip_exif()/u/258139/crop55afa7c2a7fe1_cropped.jpeg?f=community)
:strip_icc():strip_exif()/u/54414/stalkerav3_2.jpg?f=community){kind=small}
/u/34200/crop6554f56fe2075_cropped.png?f=community){kind=small}
) Tomshardware.com nog steeds perfect om videokaarten met elkaar te vergelijken. Alleen jammer dat die Crysis nog niet in hun reviews hebben opgenomen.
:strip_icc():strip_exif()/u/180948/eye.jpg?f=community){kind=small}
:strip_icc():strip_exif()/u/173551/crop5db8c76d03a24_cropped.jpeg?f=community){kind=small}
:strip_icc():strip_exif()/u/157390/crop5decc9d996782_cropped.jpeg?f=community){kind=small}
/u/141385/r4.PNG?f=community){kind=small}
:strip_icc():strip_exif()/u/55093/UPpharoah.jpg?f=community){kind=small}
:strip_icc():strip_exif()/u/25437/the%2520mark.jpg?f=community){kind=small}
:strip_icc():strip_exif()/u/45947/android_bot_smaller.jpg?f=community){kind=small}
:strip_icc():strip_exif()/u/83337/countess6-nice.jpg?f=community){kind=small}
:strip_icc():strip_exif()/u/79988/XD_small.jpg?f=community){kind=small}