Door Sim Kranenburg
Feedback
• 02-08-2018 13:22
Inleiding
Toen Sony liet weten dat er, in de aanloop naar de IFA, een nieuwe tv zou worden aangekondigd op een evenement in New York City, kregen we onmiddellijk hoge verwachtingen. Er zat namelijk al een tijdje een opvolger aan te komen voor de ZD9 uit 2016, die nog altijd door Sony werd verkocht. Deze lcd-tv met, full array local dimming backlight, kan hdr op indrukwekkende wijze weergeven dankzij een hoge piekhelderheid. Bedenk daarbij dat het Japanse merk een zeer indrukwekkend prototype toonde op de CES, begin dit jaar in Las Vegas. Dit prototype was eveneens voorzien van een fald-backlight en had een zeer indrukwekkende piekhelderheid van maar liefst 10.000cd/m². Tel deze zaken bij elkaar op en de ZD9-opvolger zou wel eens een grote stap in helderheid kunnen gaan maken; een idee waar wij alvast erg enthousiast van werden.
Even voor de persconferentie op het evenement in New York werd duidelijk dat er niet alleen een nieuw topmodel lcd-tv zou worden aangekondigd, maar dat er ook een nieuw oledvlaggenschip zou komen dat boven de AF8 wordt gepositioneerd. Beide nieuwe televisies, de ZF9 en de AF9, maken deel uit van een nieuwe serie die door Sony's marketingafdeling Master Series is gedoopt. Om ervoor te zorgen dat de weergave van de nieuwe televisies exact overeenkomt met de visie van filmmakers, heeft Sony samenwerking gezocht met Netflix en Portrait Displays, de maker van de CalMAN kalibratiesoftware.
/i/2002136011.jpeg?f=imagenormal)
De samenwerking met 's werelds populairste betaalde videostreamingdienst leverde de Netflix Calibrated Mode op. Dit is een instelling in het menu die gek genoeg niet standaard ingeschakeld zal zijn en die ervoor zorgt dat de beeldverwerking van de televisies het beeld zo veel mogelijk met rust laat, zodat je de content exact zo te zien krijgt als de makers voor ogen hadden. Deze modus wordt vervolgens vanzelf ingeschakeld zodra je de Netflix-app op de tv start.
/i/2002137995.jpeg?f=imagenormal)
Door de samenwerking met Portrait Displays zijn de nieuwe tv's nu voorzien - en dat is een primeur voor Sony - van een volledig color management system, waarbij de primaire en secundaire kleuren kunnen worden aangepast en gekalibreerd. Bovendien zal de CalMAN-software worden uitgebreid met een workflow die het mogelijk maakt om de nieuwe tv's automatisch te kalibreren. Hierbij kan voor de grayscale nu gebruik worden gemaakt van twintig grijstrappen, waar er voorheen slechts tien beschikbaar waren.
De ZF9
De belangrijkste vragen die wij hadden bij de de ZF9, waren: wat is de piekhelderheid en hoeveel afzonderlijk dimbare zones heeft de backlight? In de typische Sony-traditie kregen we op het evenement geen antwoorden op deze vragen. Waar bij de introductie van de ZD9 nog werd verteld dat de piekhelderheid 'hoog', en het aantal dimming zones 'groot' was, waren alle Sony-medewerkers nu duidelijk geïnstrueerd om helemaal niets hierover los te laten. Voorlopig zullen we het dus met onze eigen observaties moeten doen.
/i/2002137981.jpeg?f=imagenormal)
Tijdens de workshops, die werden gegeven in verduisterde ruimtes, hebben we goed opgelet of er nu duidelijk meer dimmingzones zijn toegepast. Voorlopig is onze schatting dat dat niet het geval is. Er zijn, bij lichte objecten op een donkere achtergrond, nog altijd halo's te zien. Wij denken dat het aantal zones gelijk is gebleven en dat komt dus neer op rond de 650 voor het 65"-model. Net als bij de ZD9 zal het grotere 75"-model van meer afzonderlijke zones worden voorzien.
/i/2002137983.jpeg?f=imagenormal)
Ook wat helderheid betreft hebben we op geen enkel moment iets gezien dat duidde op een (grote) stap voorwaarts. Het kan zijn dat er (kleine) verbeteringen op dit vlak zullen zijn, die met het blote oog niet goed waarneembaar zijn. Wij denken dat Sony er wel een punt van zou hebben gemaakt als de helderheid significant was verbeterd, maar er werden, zoals gezegd, in het geheel geen uitspraken over gedaan.
/i/2002137985.jpeg?f=imagenormal)
Wat is er dan wel verbeterd? Wat ons betreft de grootste verbetering zit hem in de kijkhoeken. Tijdens de sessies achter gesloten deuren hebben we de ZF9 uitgebreid kunnen bekijken en het beeld bleef zelfs onder grote hoeken erg goed. Op de vraag hoe Sony dit dan had klaargespeeld, werd, hoe kan het anders, geen antwoord gegeven. Maar als de productiemodellen op dit vlak net zo goed presteren als de schermen die we in New York hebben bekeken, belooft het veel goeds. Het zal echter niet de eerste keer zijn dat een fabrikant betere schermen toont aan de op een evenement aanwezige journalisten.
Een andere nieuwe feature die Sony aan de ZF9 heeft toegevoegd, is een geavanceerde variant van backlight scanning. Bij backlight scanning worden de leds van de backlight synchroon met de framerate aan- en uitgeschakeld. Hierdoor worden de afzonderlijke beelden vertoond als korte flitsen, waardoor er, als je ogen over het scherm bewegen om een object te volgen, minder bewegingsonscherpte op je netvlies ontstaat. De variant die Sony inzet, schakelt niet de complete backlight tegelijk uit en aan. Hij zet de dimbare fald-zones van boven naar beneden aan en uit, zodat er minder flikkering waarneembaar is en de helderheid minder afneemt. De functie werkt goed, maar bij de getoonde demobeelden waren duidelijk schaduwen te zien bij contrastrijke overgangen in beeld. Dit is goed te zien op de onderstaande foto, die we gemaakt hebben door de camera mee te bewegen met een scrollende tekst die van rechts naar links door het beeld bewoog.
/i/2002137987.jpeg?f=imagenormal)
De nieuwe modellen worden voorzien van een snellere soc. Dat werd hoog tijd ook, want de goedkope MediaTek-socs, die tot nu toe in alle Android TV-modellen werden gebruikt, pasten in het geheel niet bij de hoge aanschafprijzen die voor de topmodellen moest worden betaald. Uiteraard wilde Sony niet vertellen welke soc er nu wordt ingezet, maar hij zou minstens twee keer zo snel moeten zijn. Van deze uitspraak werden we niet enthousiast, want de oude soc was hier en daar ronduit sloom. Tijdens de demonstraties reageerde de televisie in ieder geval vlot op commando's van de afstandsbediening.
De AF9
Sony's nieuwe oled, de AF9, is voorzien van een nieuwe versie van het Acoustic Surface-audiosysteem. Bij de eerste versie, die werd geïntroduceerd op de A1, werd het oledpaneel in trilling gebracht door vier spreekspoelen die, in twee groepen van twee, achter het scherm waren aangebracht. Hierdoor kon stereogeluid worden voortgebracht waarbij het oledpaneel als luidsprekerconus diende. De nieuwe variant heeft er een derde schermkanaal bijgekregen door het inzetten van twee extra spreekspoelen, die in het midden achter het scherm zijn aangebracht. Door het zo ontstane centerkanaal worden stemmen nu nog natuurlijker weergegeven. Ook levert het derde schermkanaal een beter geluid op als je niet recht voor het scherm zit. Bij de eerste variant nam de kwaliteit van het stereobeeld namelijk duidelijk af als je onder een hoek luisterde.
/i/2002137989.jpeg?f=imagenormal)
Er zijn niet alleen meer drivers aangebracht, maar de kwaliteit ervan is nu ook verbeterd. De spreekspoelen zijn groter dan voorheen en hebben een groter contactoppervlak met het oledpaneel. Ook is de ophanging zwaarder uitgevoerd, waardoor het maximaal toelaatbare vermogen kon worden opgevoerd. Verder zijn de basweergevers aan de achterkant nu in twee afzondelijk aan te sturen kanalen onderverdeeld. De twee woofers aan de achterkant hebben een vermogen van 10W per stuk en de zes schermdrivers kunnen elk 13W aan vermogen verwerken, voor een totaal van 98W. Het geheel klonk duidelijk beter dan de eerdere uitvoering, maar nog altijd was de laagweergave bepaald niet indrukwekkend.
/i/2002137991.jpeg?f=imagenormal)
Gelukkig heeft Sony goed geluisterd naar feedback van gebruikers en is er nu een centerspeakermodus toegevoegd. Deze maakt het mogelijk om de AF9 als centerspeaker in te zetten in een surround-luidsprekeropstelling die wordt gevoed door een losse av-receiver. Hiervoor zijn aan de achterkant een paar luidsprekerconnectoren aangebracht, zoals je die veelal ook op receivers aantreft. Ze zijn geschikt voor banaanstekkers, maar kunnen ook worden gebruikt met luidsprekerkabels waarvan een stukje mantel is gestript. De ingang heeft een hoge impedantie, zodat de aangesloten versterker geen vermogen hoeft te leveren. Voor de versterking worden namelijk, ook in de centerspeakermodus, de ingebouwde versterkers gebruikt. Om te voorkomen dat het maximale volume van de tv te veel achterblijft bij dat van de losse luidsprekers, worden alle audiokanalen op de tv ingezet, waarbij de nadruk op het middenkanaal ligt.
/i/2002137993.jpeg?f=imagenormal)
De demonstratie die Sony gaf, klonk zeer overtuigend. Er werd gebruikgemaakt van een 5.1-systeem dat een flink volume wist te genereren. Hierbij had de tv geen enkele moeite om de rest van de luidsprekers bij te benen. Het feit dat het middenkanaal, net als in de bioscoop, daadwerkelijk uit het scherm komt, doet veel voor de beleving van het geluid. Door het unieke audiosysteem van de AF9 is het een prachtige basis voor een goed homecinemasysteem, waarbij het prachtige beeld van oled met serieus goed geluid kan worden gecombineerd. Door de slimme luidsprekeraansluiting met hoge impedantie is de AF9 te combineren met elke av-receiver. Het maakt daarbij niet uit of je een instapmodel met 5.1-set-up gebruikt of gaat voor een high-end Dolby Atmos-systeem, compleet met hoogtekanalen.
Tot slot
Tijdens een van de sessies die we bijwoonden, demonstreerden medewerkers van Portrait Displays de automatische kalibratiefunctie. Hierbij werd een ZF9 in een tijdsbestek van drie minuten zeer nauwkeurig gekalibreerd. De koppeling tussen de CalMAN-software en de tv verloopt via een app die vooraf uit de Google Playstore moet worden gedownload. Het unieke hierbij is dat er alleen een sdr-kalibratie nodig is, waarna ook de hdr-weergave vanzelf zeer nauwkeurig moet zijn. Helaas kregen we geen hdr-meting achteraf te zien, omdat we daaruit zouden kunnen opmaken wat de maximale helderheid van de de ZF9 is. Die is voorlopig nog geheim. Er viel uit de begeleidende teksten, in de versie van CalMAN die binnenkort beschikbaar zal zijn, op te maken dat ook met de ZD9 was getest. Het zou dus zomaar kunnen dat de autocalfunctie, door middel van een software-update, ook aan dit bestaande model wordt toegevoegd.
We zetten wel een paar vraagtekens bij het idee dat je hdr zou kunnen kalibreren door een sdr-kalibratie uit te voeren. Bij hdr moeten helderheidswaarden die boven het maximum van het beeldscherm liggen, met die maximale helderheid worden weergegeven. Daarbij gaan dus details in de hooglichten verloren. Om toch wat doortekening in de heldere delen van het beeld te behouden, passen alle tv-fabrikanten een bepaalde mate van roll off toe. Deze is dus niet volgens de specificaties en wordt hierom door een normale hdr-kalibratie tenietgedaan, maar in dit geval blijft hij dus behouden. We vragen ons dan ook af hoe goed deze manier van kalibreren voor hdr zal uitpakken. Voor het antwoord op deze vraag zullen we moeten wachten tot we zelf aan de slag kunnen met een reviewexemplaar.
Aan elk van de twee nieuwe televisies zijn twee microfoons toegevoegd, waarmee Googles assistent zonder afstandsbediening te gebruiken is. Hierbij wordt, net als bij de Google Home-speakers, geluisterd of er 'OK Google' word gezegd, waarna de daadwerkelijke spraakherkenning wordt afgehandeld op de servers van Google. De ingebouwde microfoons zijn uit te schakelen om je privacy te waarborgen. Helaas worden de nieuwe modellen nog niet voorzien van hdmi 2.1-aansluitingen; daarvoor zullen we op de 2019-televisies moeten wachten. Wel zijn alle vier de hdmi-aansluitingen nu geschikt om beelden zonder chroma subsampling weer te geven. Voorheen waren slechts twee van de vier aansluitingen op de tv's van Sony hiervoor geschikt. Op het evenement in New York werden nog geen prijzen bekendgemaakt. Ook was nog niet duidelijk wanneer de nieuwe tv's leverbaar zullen zijn. Wij kunnen in ieder geval niet wachten tot we Sony's nieuwe vlaggenschepen in ons eigen testlab aan de tand kunnen voelen.