Opvolger 4g is in aantocht

De vele mogelijkheden van 5g

Inleiding

Heb je nog genoeg aan 4g? Vermoedelijk wel, in elk geval wat snelheid betreft. Desondanks zoemt de term '5g' alweer rond in de telecomsector. Diverse providers spreken er al openlijk over, hoewel hun 4g-netwerken pas maximaal een jaar of twee in de lucht zijn.

Iets meer dan een jaar geleden besteedden we al aandacht aan 5g. Inmiddels zijn we aangeland bij het eerste belangrijke publieke moment in de ontwikkeling van de nieuwe netwerktechnologie: de grote presentatie van het technisch document dat leidraad is voor de ontwikkeling in de komende jaren. Een groep van onder meer providers presenteerde deze whitepaper tijdens het Mobile World Congress in Barcelona. Onder de deelnemende providers zijn onder meer KPN, Vodafone, T-Mobile, Tele2 en zelfs Ziggo.

Waar gaat het heen met 5g? Wanneer kunnen we er gebruik van maken en wat kunnen we er eigenlijk mee als het 5g-netwerk live gaat? Tweakers duikt in de wondere wereld van het toekomstige 5g en sprak met mensen die nu al bezig zijn met het netwerk dat jij pas over minimaal vijf jaar kunt gebruiken.

Waar je 5g voor zult kunnen gebruiken

Het blijft een genot om oude reacties onder nieuwsartikelen en oude topics over mobiel internet te lezen, zoals onder dit artikel. Niet alleen om de astronomische prijzen, 50 euro voor 50MB via 3g, maar ook om de reacties, die laten zien dat mensen technologie van de toekomst benaderen vanuit hun belevingswereld in het heden.

De wereld is veranderd sinds 2004, maar de houding van veel mensen niet. Onder ons eerste 5g-artikel van vorig jaar stonden veel reacties waarin mensen zeiden dat je dankzij 5g nog sneller door je databundel heen raakt. Met de soms krappe databundels van nu is dat misschien een logische reactie, maar er is een grote kans dat toegang tot mobiel internet er tegen de tijd dat 5g komt heel anders uiziet. Vrijwel elke vorm van afrekenen voor mobiel internet heeft het tot nu toe maar een paar jaar volgehouden: eerst afrekenen per MB, daarna de fair use policy en vervolgens de harde limieten, nu gevolgd door harde limieten in combinatie met een lagere snelheid.

De commentaren over datalimieten raken echter wel een belangrijk punt. Wie kan zich voorstellen welke toepassingen er zijn tegen de tijd dat het 5g-icoon op jouw telefoon verschijnt? Wat voor apparaten zijn er dan, met welke hardware en schermen, en welke apparaten zijn er dan naast smartphones op de markt?

Uit alle rapporten en whitepapers over 5g wordt duidelijk dat bedrijven zich voorbereiden op ontwikkelingen waarvan ze niet zeker weten dat die gaan plaatsvinden. Immers, de apparaten die volop gebruik gaan maken van 5g zijn nog lang niet uitgevonden. Vergelijk het met het huidige 4g; bedrijven ontwikkelden dat rond 2006 en 2007, in de tijd dat Apple zijn eerste iPhone presenteerde, Nokia de N95 uitbracht en Google sleutelde aan het nog niet uitgebrachte Android. De huidige toestellen met 4g, met grote schermen en hoge resoluties, waren toen nog ver weg en niet voor te stellen.

Een van de organisaties die nadenkt over waar je 5g voor kunt gebruiken is het Next Generation Mobile Network. Dit NGMN heeft misschien een weinigzeggende naam, maar het wordt geleid door providers, en er nemen onder meer apparatuurmakers als Huawei en Nokia aan deel. Alle Nederlandse providers zitten erbij: KPN, Vodafone, T-Mobile, Tele2 en Ziggo. Het officieel in Amsterdam gevestigde Vimpelcom, met wereldwijd meer dan 200 miljoen mobiele abonnees, is ook onderdeel van deze organisatie. Van de Belgische providers zit Mobistar erbij via moederbedrijf Orange en Base via KPN. Belgacom ontbreekt.

Het NGMN ziet diverse toepassingen van 5g voor zich. Een van de belangrijkste is iets wat de organisatie 'pervasive video' noemt. Diensten die werken via schermen vlak voor de ogen, hologrammen en telepresence: het op afstand ergens digitaal aanwezig zijn. Dat soort zaken zullen enorme resoluties moeten hebben om er van dichtbij scherp uit te zien en daarom zal dat veel dataverkeer vergen.

De Jedi hadden duidelijk 5g. De bedoeling is dat vergaderingen waarbij mensen als hologram aanwezig zijn werkelijkheid worden. Een 5g-netwerk moet de bandbreedte en lage latency bieden om dat mogelijk te maken.

Een ander scenario is minder spannend, maar even belangrijk. Dat gaat om remote computing, waarbij mensen via een mobiel apparaat toegang hebben tot de desktop op hun werk. Dat kan al, maar met hoge snelheid en lage latency moet het mogelijk zijn om zonder vertraging te werken, zelfs in treinen die tegen die tijd met snelheden tot vijfhonderd kilometer per uur door het landschap razen.

Niet alleen snelle treinen, maar ook het snelste vervoer voor consumenten moet gaan profiteren van 5g. Dankzij '3d-bereik', dat zowel het landoppervlak als de lucht omvat, moeten mensen in vliegtuigen eveneens van 5g kunnen profiteren. Hoe dat er precies uit gaat zien, is nog niet bekend.

Dat de providers 5g zien als meer dan een nieuw mobiel netwerk voor smartphones, is duidelijk, maar 5g zou daarnaast belangrijk moeten zijn als netwerk voor piepkleine sensors. De providers verwachten dat kleding sensors zal krijgen met 5g-verbindingen. Deze kunnen bijvoorbeeld de hartslag of ademhaling bijhouden.

Tot slot denken providers aan het tactiele internet. Dat zijn toepassingen waarbij mensen op afstand echte of virtuele objecten besturen. Daarbij is het belangrijk dat de feedback voor wat een gebruiker doet er binnen een fractie van een seconde is, anders voelt de aanraking niet echt aan. Omdat 5g een latency onder de 1ms mogelijk moet maken, is het de eerste draadloze technologie waarmee dat moet kunnen. Toepassingen van tactiel internet kunnen de opvolgers zijn van de huidige augmented reality- en virtual-realitysoftware. Dankzij 5g zal het dan mogelijk zijn om virtueel ergens anders te zijn, bijvoorbeeld bij een concert, in realtime.

Daarnaast kunnen robots in de toekomst baat hebben bij 5g. De providers denken dat robots niet alleen productiewerk zullen overnemen, maar in de toekomst ook als dienstverleners aan de slag gaan. De snelle verbindingen met lage latency maken dan snelle interactie mogelijk met op de achtergrond berekeningen die krachtigere hardware vereisen dan de robots zelf hebben: een soort robotische thin clients dus.

Wat 5g zal moeten doen

Het is raar, providers en leveranciers van apparatuur hebben de mond vol van wat 5g allemaal zal brengen, maar niemand weet nog hoe dat precies zal werken. Op de vraag of providers er bang voor zijn dat de technologie niet aan de eisen kan voldoen, zegt Bruno Jacobfeuerborn, chief technology officer van Deutsche Telekom: "De technologie is in staat om alles te doen, het is alleen een kwestie van tijd. Als we het idee hebben, volgt de technologie. Tegen de tijd dat we 5g willen uitrollen, is de technologie er. Dat beloof ik."

Kevin Salvadori, director group technology strategy and operations bij Vodafone Group, valt hem bij. "Het zijn altijd de gebruiksscenario's geweest die bedrijven ertoe aanzetten om te innoveren. Nu we dus eerst duidelijk hebben hoe we 5g willen gebruiken, denk ik dat techneuten zullen innoveren om de obstakels te overwinnen."

Je raadt het al, 5g is er nog helemaal niet. Het is nog geen standaard en er is zelfs nog geen voorstel voor een standaard. De technologie achter 5g is nog niet gemaakt en hoewel tot nu toe elke nieuwe generatie mobiel netwerk een nieuwe technologie had, zou dat deze keer anders kunnen zijn. Hoewel sommige bedrijven nog steeds mikken op een heel nieuwe technologie voor 5g, zijn er veel stemmen opgegaan om 5g net als 4g te baseren op lte.

Generatie	In de Benelux gebruikte technologie
1g	nmt
2g	gsm, gprs, edge
3g	umts, hspa, hspa+
4g	lte, lte-a

Een belangrijke vraag bij de ontwikkeling van 5g is of hij nog backwards compatible moet zijn met 2g en 3g. Tegen de tijd dat 5g echt uitkomt, zal 2g al meer dan 25 jaar in gebruik zijn en de kans dat een telefoon moet terugvallen op 2g lijkt tegen die tijd klein. Hetzelfde geldt voor 3g.

Zowel 2g als 3g is een 'circuitgeschakeld' netwerk, terwijl 4g een op ip gebaseerd netwerk is. Door de eis van achterwaartse compatibiliteit te schrappen, is er tijd en ontwikkelgeld over om aan andere features van 5g te besteden.

Het belangrijkste aan 5g blijft de latency. "De roundtrip moet maxiaal 1ms zijn", legt Richard Marijs, netwerktechnologiestrateeg bij T-Mobile Nederland, uit. Daar zit tegelijk de grootste technische uitdaging. "De tijd die je nodig hebt om het signaal door de lucht te sturen, is al bijna langer dan 1ms. Dus daar moeten echt nog technische stappen gemaakt worden om dat mogelijk te maken."

Die lage latency is echt nodig, legt Vodafones hoofd netwerk Matthias Sauder uit. "Sommige toepassingen hebben nu eenmaal realtime aansturing nodig. Denk aan zelfrijdende auto's of slimme verkeerslichten. Die moeten soms razend snel informatie hebben om te kunnen reageren." De lage latency zal de hoogste prioriteit hebben bij 5g. Bij 4g ligt de latency in de praktijk op 40 à 45ms en dat is voor veel toepassingen aan de hoge kant.

De snelheid is ook een prioriteit, maar anders dan veel mensen vermoeden. In plaats van 5g te richten op een sexy maximumsnelheid van zoveel Gbit/s, willen providers en hardwarebedrijven juist een minimumsnelheid garanderen. Die minimumsnelheid is 50Mbit/s. Dat moeten providers met dank aan 5g altijd en overal kunnen halen, dus ook als je met duizenden mensen staat te hossen op een plein in Amsterdam op Koningsdag 2023, of in het voetbalstadion waar in 2024 de Champions League-finale plaatsvindt.

Er is wel een eis voor een maximumsnelheid, maar die is in het afgelopen jaar verlaagd van 10 naar 1Gbit/s. Dat is niet zo exotisch; met het combineren van banden voor 4g kunnen providers in Nederland in theorie via 4g 600Mbit/s halen. De stap naar 1Gbit/s is dan niet zo groot meer.

De technologie achter 5g

Hoewel 5g nog geen standaard is, zijn er al wel ontwikkelingen en tests gedaan met technologie die deel moet uitmaken van de 5g-standaard. Tot nu toe zijn er drie stromingen te ontdekken van ontwikkelingen die naar 5g moeten leiden.

De eerste is een verdere ontwikkeling van het huidige lte-advanced. Daarmee zijn momenteel in Nederland al snelheden mogelijk van in theorie 225Mbit/s. Door steeds meer frequenties aan elkaar te knopen kan die snelheid steeds hoger worden en er zijn elders op de wereld al tests gedaan die ver boven de 500Mbit/s uitkomen. Een probleem is nog de latency. Die blijft op die van lte liggen, zo rond de 40ms, veel hoger dan bij 5g zou moeten.

Een andere stroming is het inzetten van veel hogere frequenties dan nu gebeurt. Providers zetten 4g in op banden tussen de 700MHz en 2,6GHz, hoewel her en der al is getest met 3,5GHz. De tests van bedrijven als de Japanse provider NTT Docomo gaan nu tot 70GHz.

Overheden zien dat ook en dus werkt bijvoorbeeld de Europese Commissie, die de ontwikkeling van 5g steunt met onder meer onderzoeksgeld en andere initiatieven, toe naar een situatie waarin alle lidstaten nieuwe frequenties vrijmaken, zegt eurocommissaris Gunther Oettinger. "We moeten administratieve obstakels weghalen, dat is het toekomstbeleid van nu om 5g in de toekomst mogelijk te maken."

Hoe zou dat dan werken? Ten eerste zijn er met die hoge frequenties veel meer antennes nodig dan er nu zijn. Als er inderdaad netwerken komen op 70GHz, zou er om de honderd of paar honderd meter een antenne nodig zijn. Daarmee is er gelijk een groot obstakel, want het is duur en lastig om te realiseren. In gecontroleerde omgevingen, een stadion bijvoorbeeld, gaat dat prima, maar in wijken rondom het centrum van een stad is het al een stuk minder aantrekkelijk vanwege de kosten.

Bedrijven zoals Nokia, tegenwoordig geen mobieltjesmaker maar fabrikant van netwerkapparatuur, experimenteren met beam tracking. Het basisstation houdt de gebruiker via een lens in de gaten en richt de golven op hem, ook als hij beweegt. Bij een test van Nokia samen met NTT Docomo kwamen de bedrijven tot 2Gbit/s.

Er zijn nog andere technieken in ontwikkeling, zoals Massive Mimo op 28GHz, en manieren van het verdelen van de capaciteit over gebruikers via NOMA en multi-beam multiplexing op 44GHz. Al even interessant is dynamic virtual cell, waarbij basisstations op drukke plekken 'virtuele cellen' maken van verspreide antennes. Op die manier kan het netwerk bijvoorbeeld mensenstromen volgen, waarbij er capaciteit bijkomt als het netwerk veel vraag verwacht. Het is niet zo dat al deze technieken apart van elkaar gaan strijden om verheven te worden tot 5g-standaard. In plaats daarvan gaan deze technieken vermoedelijk samen 5g vormen.

Er is een harde deadline voor de ontwikkeling van 5g: 24 juli 2020. Dan beginnen de Olympische Spelen in Tokio en Japanse providers grijpen dat evenement aan om 5g te tonen. Dat is een krappe deadline. Na de experimenten moet de technologie bedacht worden om een 5g-netwerk te bouwen, terwijl de ITU de 5g-standaard moet definiëren. Daarna volgen veldtests. Zo rond 2019 en vlak daarna moet 5g dus live staan in de Japanse hoofdstad.

Veel betrokken bedrijven denken dat het wat al te ambitieus is. Wellicht is Tokio 2020 haalbaar, maar het zal een paar jaar langer duren voordat er voldoende apparatuur voorhanden is om een netwerk te bouwen en gebruikers toe te laten. Het zal ons niet verbazen als dat niet lukt voor 2023.

Tot slot

Wie de toespraken hoort en de whitepapers over 5g leest, krijgt de neiging te denken dat het veel geschreeuw en weinig wol is, maar de basis voor 5g lijkt er inmiddels te liggen. Omdat veel bedrijven zich rondom 5g verenigen, is een strijd zoals tussen wimax en lte voor 4g nu vooralsnog niet aan de orde.

Het is duidelijk dat 5g om veel meer gaat dan alleen om smartphones met sneller internet. "Het is niet alleen meer van hetzelfde", aldus Eurocommissaris Oettinger. "Meer capaciteit, meer content en meer snelheid zijn allemaal nodig, maar het is niet genoeg. Het gaat om een netwerkinfrastructuur die zo makkelijk en alomvattend is als de lucht die we ademen."

Dat is de visie die veel bedrijven en providers lijken te delen. De opvolger van 4g moet mobiel internet als het ware doen verdwijnen, alsof het iets is waarbij je er niet over hoeft na te denken of het snel genoeg is wat download, snelheid en latency betreft. Het moet er gewoon zijn, altijd, overal en voor iedereen: een behoorlijk optimistische visie van de toekomst. Nu is de vraag of de technologie er komt om die belofte in te lossen.

Reacties (147)

[f.v.b]

Een roundtrip van 1ms loopt al snel vast op de afstand die het signaal kan overbruggen. De lichtsnelheid is 300 duizend km per seconde. Dat is dus 300 km per milliseconde. De server die je probeert te bereiken mag dus niet verder dan 150 km bij je vandaan staan, want anders dan bereikt het antwoord je niet meer op tijd.

Hoe gaan ze dat oplossen? Er wordt gesproken over thin clients, het zware rekenwerk wordt dus extern gedaan. Als de berekening 0,5 ms duurt dan moet de server bijna om "de hoek" staan. In een rijdende trein moet je telkens contact kunnen leggen met een dichtbij gelegen data center dat jouw gegevens doorgestuurd heeft gekregen van het vorige data center. Dat vereist een gigantische infrastructuur.

1 Milliseconde roundtrip klinkt mooi op papier, maar is alleen maar te halen als de informatie die je nodig hebt dichtbij beschikbaar is. Het hele internet binnen 1ms tot je beschikking, inclusief de gegevens van je thuisnetwerk terwijl je op vakantie bent? Dan ligt de lat toch echt te hoog.

[Adion]

Is 1 ms ping niet de eis die ze willen stellen aan de technologie, 5g dus?
Uiteraard heeft deze technologie geen invloed op waar het signaal vervolgens naar toe gaat, dus ik neem aan dat het gaat om de latency tussen de gebruiker en de zendmast.
Ik vermoed dat er met het huidige netwerk ook nergens plaatsen zijn waar je 150km tot een mast verwijderd zit, dus theoretisch moet het wel mogelijk zijn.

De totale latency mag gerust hoger zijn dan 1ms om nog steeds een 'real time' ervaring te kunnen bieden.

[TKroon]

f.v.b. zegt niet dat de mast 150 km verderop staat, maar de server (via de mast). Als de telecom het voor elkaar krijgt dat de tijd gebruiker tot mast + mast tot gebruiker onder de 1 ms ligt, is het vervolgens aan de bedrijven die gebruik willen maken van deze lage latency om hun servers niet op een ander continent te zetten, maar ook dicht bij de gebruikers.

[Darkstriker]

Ja, maar maakt het nou echt uit of je facebook in 10ms of 50ms op je scherm staat? Lijkt me niet. Bedrijven met latency gevoelige toepassingen maken meestal al gebruik van verspreide infrastructuur precies om die reden. Maar ik zou zeggen dat er nauwelijks diensten zijn op het internet buitenom realtime-interactie (voip/games) die echt dermate lage latency nodig hebben. Voor de rest is het grotendeels overbodig

[TKroon]

Ja, op dit moment. Op een paard konden we ons vroeger ook verplaatsen toch? 100% zeker dat er vele toepassingen voor komen. Kinderen over 20 jaar zullen de verhalen over 3G van vroeger vast leuk vinden

[Darkstriker]

Ja, straks opent een chatwindow al als je je muis in die richting beweegt omdat facebook je muisbeweging dermate in realtime kan tracken dat ze weten wat je wilt voordat je het doet. Hoerrray voor de privacy implicaties van "big data"

Maar je hebt uiteraard gelijk. Er zijn meer applicaties te verzinnen waar realtime nuttig is. Kwestie is of die uiteindelijk genoeg economische waarde genereren om de massale investering te rechtvaardigen. Ik heb wel vaker het idee dat hier iedereen denkt dat als iets beter kan we het moeten doen omdat er vast iemand een nuttige toepassing voor bedenkt. Maar dat is lang niet altijd zo. De vorige internetbubbel is op die manier ontstaan en er zijn dik aanwijzingen dat we weer op weg zijn naar een dergelijk scenario.

Maar om even te speculeren: Je hoeft straks artsen niet meer in ambulances te zetten. Daar komt een robot in die artsen in realtime op afstand kunnen besturen (scheelt tijd en geld). Of wellicht drones met een dergelijke robot eraan die de patient ook direct zelfstandig terug naar het ziekenhuis kunnen brengen. Maar of dat toepassing genoeg is om de tig miljarden te rechtvaardigen die er alleen al in Nederland in zo'n uitrol zouden zitten? Ik weet het niet.

[Reactie gewijzigd door Darkstriker op 24 juli 2024 22:11]

[Verwijderd]

offtopic:
Ik wil niet veel zeggen, maar dat doet facebook al

Voor mijn vorige werkgever, hebben we uitgezocht hoe facebook de 'online' lijst blijft bijwerken.. Zelfs met miljoenen mensen tegelijk online...,

Wat blijkt, facebook update je online lijst (dus je in zekere mate je chat) pas op het moment dat jij je muis over meer dan 60% rechts van je scherm heen beweegt, of als jij > 5 minuten geen muis beweging hebt gedaan.

En logisch ook, want als jij je muis naar links beweegt, interesseert jou de rechterkant helemaal niet..

Of het nog steeds zo is weet ik niet, maar ze hebben het heel lang zo gedaan in ieder geval

Ontopic:

Leuk te lezen hoe hard ze al bezig zijn met 5G.. Ik weet zeker, dat tegen de tijd dat het 'live' is, er volop nut voor is En ze waarschijnlijk alweer beseffen dat 6G een 'must' is

[Darkstriker]

True, maar helemaal realtime is het nog niet. En wat ik vind die manier van verversen verselijk irritant want ik moet telkens mijn muis naar rechts bewegen als ik de contactenlijst geupdate wil hebben.

En zo is dat toch altijd. 3G (met bruikbare snelheden) was nog maar net volledig uitgerold in NL of america had al 4G. 5G zal snel komen en er zal inderdaad een 6G erachter aan komen. Of wellicht wordt tegen die tijd de conventie benoeming verandert en heet het anders. Je moet het immers doen lijken alsof je een wereld aan verschil maakt. 4 naar 5 lijkt nog veel, maar al minder dan 3 naar 4. Als we straks van 6 naar 7 gaan denken misschien teveel mensen iets in de richting van "so what?" en wordt er een andere naam aan geplakt.

[Verwijderd]

"Realtime" betekent niet dat het direct moet gebeuren, maar dat je de tijd kunt voorspellen wanneer de actie gebeurt/klaar is.
Als ik een klik doe en ik kan garanderen dat deze over exact een uur klaar is, dan is dit realtime.
De tijd is niet onderheven aan onvoorspelbare tijd gespendeerd in IO-waits non-interruptible sleeps of het gedrag van de scheduler.

[watercoolertje]

Er zijn meer applicaties te verzinnen waar realtime nuttig is. Kwestie is of die uiteindelijk genoeg economische waarde genereren om de massale investering te rechtvaardigen.

Dat zou ook helpen, maar als de massa hogere getallen ziet, of het nou nut heeft of niet, en die kopen het, heb je daar je economische waarde...

[Darkstriker]

Klopt, maar het is niet alsof providers massaal meer omzet maken door 4G (tenminste op de consumentenmarkt). En bij mobieltjes wordt ook het meest naar het uiterlijk en de maat gekeken (en misschien nog naar de hoeveelheid reclames). Duidelijk te zien aan het feit dat Samsung HTC een paar generaties geleden heeft afgetroeft (door betere marketing) en nu overstapt op metaal en glas (om het design op niveau van apple/sony/htc te brengen). Dat is waar omzet en winstmarge liggen in onze samenleving. Form>Functie. We zijn gewoon te rijk om nog verstandige keuzes met ons geld te moeten maken (in het middel, er zijn uiteraard mensen voor die dat absoluut niet geldt. En aan als het aan de VVD ligt, dan worden dat er ook steeds meer)

[TMC]

Ja, voor Facebook is het inderdaad overbodig. Maar probeer eens wat verder te denken?

Als dataverbindingen met een minimumsnelheid van 50 mbit/s werkelijkheid en latency van ~1 ms werkelijkheid zijn, is er geen enkele reden meer om processors voor huis-tuin-en-keuken-gebruik te hebben. Cloud computing zal dan de enige manier van werken zijn.

Laptops en telefoons bestaan dan louter uit schermen, accu's sensoren, een datachip en een miniscule processor die al deze informatie verzameld en verstuurd naar een reken/datacentrum ergens ver weg die het vervolgens direct weer terugstuurt. Rekenkracht en I/O zijn losgekoppeld van elkaar. Elk apparaat kan op die manier extreem slim worden tegen een zeer laag energieverbruik. Dat heeft nogal wat implicaties: een tandenborstel heeft op die manier in 2025 meer rekenkracht tot zijn beschikking heeft heeft dan de snelste computer die er op dit moment is.

In mijn voorbeeld heb ik het over laptops en telefoons, maar ongetwijfeld zijn er nog vele andere deuren die geopend worden als rekenkracht en I/O van elkaar losgekoppeld worden. Nog extremer: menselijk handelen en denken kan van elkaar worden losgekoppeld. Alle fysieke handelingen die ook maar een beetje gevaarlijk of inefficiënt zijn doe je dan op afstand in een ruimte die daar optimaal voor geschikt is.

Een gegarandeerde snelheid met lage latency zal het leven denk ik redelijk ingrijpend veranderen de komende 20 jaar.

[Reactie gewijzigd door TMC op 24 juli 2024 22:11]

[Darkstriker]

Voor die ideen moet je toch wel een aanzienlijk hogere betrouwbaarheid bereiken dan nu. Er zijn nu nog gebieden die geen dekking hebben of net 2G. Zolang dat soort gaten in de verzorging zitten blijven dat soort verhalen onrealisitsche dromen. En ook alleen als providers bereid zijn om al die bandbreedte die daarvoor nodig is tegen een zeer laag tarief aan te bieden en roaming kosten nagenoeg wereldwijd verdwenen zijn.

Misschien dat dat over 20 jaar realiteit is, maar dat is toch een heel ander tijdshorizon dan er op nu voor 5G gepland is.

[TMC]

Probeer je me nu te vertellen dat de wereld niet perfect is? Dank, dat wist ik niet.

Je moet niet in problemen denken maar in oplossingen. Als een hoge betrouwbaarheid van levensbelang is, dan moeten 'we' ervoor zorgen dat die hoge betrouwbaarheid er is. Simpel.

[robindemey]

Geen zendmasten per provider meer lijkt me best. 1 gezamenlijk net. Want elke 100m 3 zendmasten lijkt me niet doenbaar.

[Verwijderd]

Vooraleer je een oplossing kan bedenken moet je eerst het probleem zien natuurlijk

[TMC]

Nee. Je moet bedenken wat je wilt en dan kijken wat je daarvoor nodig hebt en dat regelen. Als je zo denkt bestaan problemen niet, hoogstens is een idee onrendabel.

[Diavire]

Bam, die zit.

[Spanky79]

Nice one

[polthemol]

en die diensten die realtime-interactie ondersteunen zijn die er niet omdat er geen interesse is of zijn die er niet omdat de technologie nog niet voldoende aanwezig is om dat te ondersteunen ?

Zoals in het artikel aangehaald: je redeneert vanuit wat je momenteel hebt en niet wat zou kunnen / in de toekomst wenselijk is.

[koelpasta]

De totale latency mag gerust hoger zijn dan 1ms om nog steeds een 'real time' ervaring te kunnen bieden.

Ja, voor menselijke real-time toepassingen ligt dit rond 20ms. Afhankelijk van de toepassing en de persoon kan dit wat meer of minder zijn.

[Sneek]

Als ik als arts een hartoperatie op afstand (via een robot) wil doen, aan hoeveel ms moet ik dan denken?

[koelpasta]

Ik denk dat dat meer richting 5ms gaat, maar dat is moeilijk te voorspellen. Hangt ook van de persoon af en de complexiteit en snelheid van de beweging.

Je moet het zo zien, die 20ms is een bovengrens waarbij je nog de indruk kan hebben dat je real time feedback ervaart. Daarboven is het hoe dan ook niet goed maar preciesiewerk zal heus wel een kortere tijden vereisen.
Het hangt er ook nog eens vanaf om welke zintuig het gaat.

[Garyu]

Die 1ms is voor de gebruikersscenario's van nu natuurlijk niet nodig. Er zijn echter genoeg machine-to-machine scenario's te bedenken waar lage roundtrip wél heel belangrijk is. Als mens krijg je er niet direct mee te maken, maar bijvoorbeeld binnen een industriele omgeving (proces, productie) zijn er héél veel machines die met elkaar willen praten, met steeds hogere bandbreedtes en steeds lagere vereiste latencies. Dit zijn functies die momenteel erg lokaal uitgevoerd worden (denk aan PLC, controllers, etc), met hoge kosten als er iets in de processen veranderd moet worden. Je kan ze misschien monitoren (SCADA), maar dat is het dan ook wel. Ik ken nog genoeg bedrijven waar op patch dagen een deel of de hele productie stilgezet moet worden. Herconfiguratie en ramp-up van de fabriek kost weken of maanden. Als je dit soort processen in de toekomst zou kunnen virtualiseren en dus als "real-time cloud"-toepassing kan aanbieden, kan je enorm op deze kosten besparen, je kan dan lopende productieprocessen veel flexibeler aanpassen en hebt meer zicht op wat er binnen je fabriek gebeurt. Om dat mogelijk te maken heb je wel heel flexibele communicatie-middelen nodig. 4G is daarvoor veel te log, lomp en duur, maar 5G biedt scenario's waar dat wel mogelijk is.

Er wordt op dit gebied erg veel geld geinvesteerd in de Europese maak-industrie om dit te bewerkstelligen, en het is ook één van de gebieden waar de 5G technologie heel nuttig gaat zijn. Wat ik echter mis in het hele 1ms & "real-time" plaatje zijn de garanties of gebrek aan garanties die eraan gegeven worden. Dit staat (nog) niet heel hoog op de 5G agenda. Voor harde real-time toepassingen moet het netwerk gegarandeerd aanwezig zijn. Ik wil bij mijn car-to-car communicatie niet te afhankelijk van de beschikbaarheid van een base station zijn, en of er naast mij iemand net een 4k-filmpje aan het streamen is waardoor mijn real-time toepassing vertraging oploopt. Hoewel QoS vrij veel voorkomt in de 5G discussies, wordt het niet op dit niveau gehouden, en houdt het eigenlijk bij traffic shaping wel op.

Zie bijvoorbeeld ook

• "Fog computing and its role in the internet of things, Bonomi et al., 2012"
• "Reliability in the utility computing era: Towards reliable Fog computing, Madsen et al., 2013".

[Reactie gewijzigd door Garyu op 24 juli 2024 22:11]

[bluewarlord]

Heel simpel, en dit is meteen ook de belangrijkste reden de de telco's zo graag 5G willen; er is een nieuw business model op komst. De telco zal in het basistation bij de zendmast "hosting" verkopen die een latency garandeerd, i.e. edge hosting. Met deze manier kunnen ze latencies garanderen, wat een heleboel tijd kritische applicaties mogelijk zal maken. Ga maar eens kijken wat Ericsson op dit gebied van edge cloud hosting allemaal voor plannen heeft.

[Garyu]

Zie ook wat Cisco bijvoorbeeld als "Fog Computing" presenteert.
De business modellen zijn echter nog dermate vaag, dat er vooral veel over gepraat wordt maar nog niet heel veel aan wordt gedaan.

quote: http://www.cisco.com/web/...versity/RFP/rfp13078.html

Fog Computing is a paradigm that extends Cloud computing and services to the edge of the network. Similar to Cloud, Fog provides data, compute, storage, and application services to end-users. The distinguishing Fog characteristics are its proximity to end-users, its dense geographical distribution, and its support for mobility. Services are hosted at the network edge or even end devices such as set-top-boxes or access points. By doing so, Fog reduces service latency, and improves QoS, resulting in superior user-experience. Fog Computing supports emerging Internet of Everything (IoE) applications that demand real-time/predictable latency (industrial automation, transportation, networks of sensors and actuators). Thanks to its wide geographical distribution the Fog paradigm is well positioned for real time big data and real time analytics. Fog supports densely distributed data collection points, hence adding a fourth axis to the often mentioned Big Data dimensions (volume, variety, and velocity).

Unlike traditional data centers, Fog devices are geographically distributed over heterogeneous platforms, spanning multiple management domains. Cisco is interested in innovative proposals that facilitate service mobility across platforms, and technologies that preserve end-user and content security and privacy across domains.

Fog provides unique advantages for services across several verticals such as IT, entertainment, advertising, personal computing etc. Cisco is specially interested in proposals that focus on Fog Computing scenarios related to Internet of Everything (IoE), Sensor Networks, Data Analytics and other data intensive services to demonstrate the advantages of such a new paradigm, to evaluate the trade-offs in both experimental and production deployments and to address potential research problems for those deployments.

[DenW]

Zoals ik het lees heeft richtlijn voor de genoemde 1ms roundtrip alleen betrekking op de 5g technologie. Dus alleen het draadloze deel. Een ping naar de zendmast zeg maar moet onder de 1ms blijven, ongeacht de afstand tussen 5g zender\ontvanger en het aantal "clients" op die zendmast.
Aangezien de rest van het netwerk\servers buiten de scope van 5g valt kan hier onmogelijk iets in termen van reactietijd over gezegd worden, lijkt me.

[H!GHGuY]

Als ze 1ms roundtrip willen halen zullen ze hard mogen sleutelen aan oplossingen voor bufferbloat. Net mobiele netwerken hebben hier veel harder last van.

[Jaco69]

Een roundtrip van 1ms loopt al snel vast op de afstand die het signaal kan overbruggen. De lichtsnelheid is 300 duizend km per seconde.

Het meeste van die afstand zal door koper of glas gaan en dan is de lichtsnelheid maar 200 duizend km per seconde.

[BRAINLESS01]

1 milliseconde roundtrip = van jou naar de zendmast en terug. Het is onmogelijk om garanties te bieden over servers waar de provider geen zeggenschap over heeft, dus je zult als gebruiker langer dan 1ms moeten wachten. Dat is ook niet erg, als het versturen en ontvangen van de data maar geen extra vertraging oplevert (zoals dat nu wel is).

[TStick]

IDD. keiharde natuurkunde. Voor zulke roundtrips heb je kwantumverstrengeling nodig tussen de Hubs. Dat zie ik niet binnen 5 jaar gerealiseerd.

[Titan_Fox]

Zou niet weten wat ik met 5G moet. Sterker nog; ik heb geeneens 4G. De abonnementen zijn veel te duur met de huidige limieten. Voor die 100 - 150MB die ik per maand verbruik is mijn huidige 3G verbinding snel genoeg. Heb ook bewust voor een toestel gekozen dat slechts beperkte ondersteuning voor 4G heeft.

Het hebben van een 4G abonnement in Nederland is hetzelfde als met je sportauto achter een tractor zitten die 45 km/h rijdt op een 80KM-weg met een onafgebroken dubbele doorgetrokken streep, terwijl je enkel naar de snelweg kunt uitwijken mits je bereid bent om gigantische bedragen aan tolheffing te betalen.

[SpcCwb]

Grappig dat je nu net zo reageert als mensen in 2007 op de ontwikkeling van 4g (zie begin artikel). Over een paar jaar vinden we 3g vreselijk traag.

Uiteindelijk zakt de prijs natuurlijk en worden de snelheden gemiddeld hoger en stabieler. Bovendien is bijvoorbeeld 4g ook zuiniger. Er zijn dus andere voordelen dan de maximale snelheid.

En het idee dat je niet meer hoeft na te denken over je internet verbinding (dekking, 3g/wifi e.d.) lijkt me erg comfortabel.

[MiesvanderLippe]

3G word over het algemeen al traag bevonden maar wanneer je niet constant aan je scherm zit gekleefd valt dat half uurtje reizen ook wel te overleven.

De ideale levensstijl waarbij je je niet druk hoeft te maken om bereik is gemakkelijk te behalen door gewoon je telefoon in je zak te laten zitten. En ja, dat is zeker comfortabel.

[Titan_Fox]

Het ligt er maar net aan wat je met je toestel doet. Als ik onderweg ben houd ik het bij simpele dingetjes die ruimschoots voldoende hebben aan een 3G verbinding.

[Malarky]

Wat jij nu simpele dingetjes vind heb je over 10 jaar gewoon 4G of 5G voor nodig, om die 'simpele' dingetjes uit te voeren. Hoe kan dat nu dat je dat nog steeds niet ziet? 20 jaar terug had niemand gedacht dat jij die 'simpele dingetjes' op je mobiel kon uitvoeren onderweg.

Want Internetbankieren onderweg noem jij simpel? 20 jaar geleden was de acceptgiro simpel bankieren, daarmee deed men 2 dagen over geld versturen/ontvangen.

Leer van het verleden om de toekomst beter te kunnen inschatten.

[Reactie gewijzigd door Malarky op 24 juli 2024 22:11]

[Titan_Fox]

Als ik voor die "simpele dingetjes" over 10 jaar 4G / 5G nodig heb, waarom zou ik dan nu voor een dergelijk duur abonnement kiezen en me de komende jaren blauw betalen aan een internetsnelheid die ik helemaal niet nodig heb ?

[Rv0]

Ik ben het eigenlijk wel met titan_fox eens. Ik zit ook nog steeds op 3g. In 2007 dacht ik er exact hetzelfde over en nu nog steeds. Met mijn simpele 3g verbinding kan ik prima internet bankieren, snapchatten en facebooken en mailen zonder dat ik moet wachten op dingen die moeten laden en ik verwacht ook niet dat dit in de nabije toekomst veel zal veranderen. (tenzij er een 1080p variant van snapchat komt maar dat verwacht ik voorlopig, net als in 2007 nog niet. Ik wacht wel tot mijn verbinding gratis wordt geüpgraded naar 4g.

Met thuis internet abbo's zie ik hetzelfde patroon een beetje. Op een gegeven moment waren er goedkope 5mb verbindingen en had je voor 2x de prijs 10mb en voor het driedubbele (!!!!) kreeg je glasvezel, dit zie ik dus als de thuisversie van de 5g verbinding betreft de snelheid die je krijgt en de snelheid die je ''nodig'' hebt. Hoewel dat in het geval voor thuis verbindingen natuurlijk heel erg kan verschillen heeft de gemiddelde gebruiker al genoeg aan een 5mb download waarmee internet pagina's vrijwel instant laden en 1080 content direct afspeelt vanaf het internet. Net als dit is volgens mij 5g over 10 jaar misschien interessant maar op dit moment absoluut niet de meerprijs waard als je het mij vraagt. Over de dekking dan nog, ik heb vrijwel altijd dekking tenzij ik op een heel druk festival oid. ben.

[dvtxc]

En toch, hier juist (in 2015) nog steeds een trouwe 2G gebruiker. Ik reis vaak in de randstad waar juist op bepaalde trajecten van het openbaar vervoer het bereik uitermate slecht is. Denk aan tunnels of tussen hoge gebouwen. Het 3G netwerk van Vodafone blijkt hier heel onbetrouwbaar te zijn. Het 2G daarentegen op 800 MHz valt bijna nooit uit en heeft een veel sterkere ontvangst op mijn telefoon. En om eerlijk te zijn, zo slecht is 2G niet voor whatsapp. En zelfs een webpagina haal ik via Opera mini redelijk snel binnen. Nee, ik blijf hopen dat 2G blijft bestaan. Voor mij geldt nog steeds betrouwbaarheid > snelheid. En die betrouwbaarheid kan 3G op frequenties van 2,1 GHz mij niet garanderen blijkt vaak.

Ik snap ook niet waarom providers het op een steeds hogere frequentie zoeken, want dergelijke golven hebben steeds meer moeite om door een barriere heen te komen. Op hoge snelheden laat 3G je ook snel in de steek.

[Reactie gewijzigd door dvtxc op 24 juli 2024 22:11]

[Sorcerer8472]

Providers rollen 3G en 4G juist op lagere frequenties uit nu. Echter op drukke punten (zoals de Dam, in een voetbalstadion) moet je deze aanvullen met hogere frequenties omdat alleen de lage dan niet voldoende zijn. En providers hebben maar een beperkte lage frequentieruimte die ze mogen gebruiken van de overheid, dus vandaar aanvullen met hogere frequenties.

Lage frequenties zullen bij 5G ook in gebruik blijven voor dekking binnenshuis en op afgelegen locaties. Pas als die locaties heel druk zijn, worden er ook hogere frequenties toegevoegd.

[joco]

ik ben 4G niet echt nodig voor de snelheid
maar wat echt wel (tot nu toe) beter werkt is in drukke gebieden, bv volle arena.

Met 3G heb ik daar nooit fatsoenlijk iets weg kunnen krijgen (zelfs soms niet een simpel berichtje via whatsapp/telegram/viber)

nu met 4G is het me gelukt om gewoon foto's te versturen onder die omstandigheid

Nu is de vraag natuurlijk wel hoe veel waren er echt al over op 4G of had ik gewoon geluk dat de meeste rondom mij nog op 3G zaten.

Maar dekking en "ja ik heb verbinding" is echt wel beter voor mij nu met 4G. Dat vind ik echt belangrijker dan die paar MB/s meer.

[Titan_Fox]

Ik woon in de provincie, dus echt hele drukke plekken hebben we hier niet. Het enige wat ik buitenshuis doe is af en toe een berichtje via Whatsapp sturen, een e-mailtje schrijven en wat internetbankieren. Daar heb je echt geen 4G / 5G voor nodig. De rest gaat via WIFI vanwege het bestaan van databundels op mobiele verbindingen.

[wph]

150 MB is ongeveer mijn dagverbruik, op een rustige dag

Mijn abo is iets van 40 euro in de maand en dan heb ik 16 GB, meer dan genoeg om WiFi niet meer aan te hoeven zetten.

3G is gewoon verouderd, de latency is verschrikkelijk en het is op drukke plaatsen (lees: stations, evenementen) nauwelijks bruikbaar.

[Titan_Fox]

Mijn abonnement kost momenteel € 15 (300 minuten / SMS + 1GB data). Daar heb ik meer dan genoeg aan. Maar goed; het is maar waar je je geld aan uit wilt geven.

[wph]

Al was ik vergeten te zeggen dat ik daar wel een M8 bij kreeg. Dus uiteindelijk vind ik dat prima voor twee jaar.

[Titan_Fox]

Ik koop liever een los toestel. Bij Ziggo kan ik per maand opzeggen. Twee jaar vind ik veel te lang in de huidige economische tijden.

[wph]

Ziggo is voor mij geen optie, wegens weinig bereik waar ik woon. En aangezien een mobiel abonnement bij mijn primaire levensbehoeftes hoort is het niet iets waar ik direct van plan ben om op te bezuinigen. Gelukkig zit ik niet in de positie dat dat nodig is en vallen de kosten vergeleken met bijvoorbeeld mijn auto ook behoorlijk mee.

[Richh]

4G duur? Inmiddels valt dat ontzettend mee en vaak is het al even duur. Providers hebben namelijk ook liever dat je overstapt op het netwerk waar mee bandbreedte is en het bereik beter is.

Over 2 jaar wil je je telefoon verkopen, dan is hij toch echt een pakje minder waard. Alleen daarvoor zou ik op zn minst een 4G toestel willen.

Verder zit je op die snelweg wel in een luxe auto die zonder enige schokkeringen door kan rijden, tegenover een Fiat Panda die af en toe niet lekker schakelt

[robindemey]

Als je telefoon voldoet hoef je hem niet te verkopen hé. Ik gebruik hem tot hij sneuvelt of te verouderd is (en dus onverkoopbaar).

[Richh]

Ik verkoop 'm in ieder geval voor hij sneuvelt. Je betaalt namelijk voor het 'sneuvelen' al snel een afschrijving van 20-40 euro.

[robindemey]

Wat je daarmee bedoelt snap ik niet. Zolang het scherm nog werkt krijg je nog wat geld voor recyclage.

[Richh]

Zolang het scherm nog werkt is het toestel niet gesneuveld, en anders is hij wel werkend sowieso meer waard voor recycling
Het is goedkoper om je bijna-op apparaat te verkopen, dan om 'm helemaal op te maken en er helemaal niks meer aan over te houden.

[robindemey]

Mijn telefoons sneuvelden zonder kapot scherm: 10x/dag je simkaart moeten opnieuw insteken(p800 van 7 jaar oud), gsm valt uit telkens je belt(Satio), enkel speaker werkt nog en normaal telefoneren is dus niet meer mogelijk (arc was in het water gevallen, werkte anders perfect) .
Je ziet: 3 telefoons in 10 jaar, telkens andere manier van sneuvelen.

[Diavire]

Tja, vroeger was alles beter he.

[Tristan]

Ik wil even dit stukje quoten.

Ten eerste zijn er met die hoge frequenties veel meer antennes nodig dan er nu zijn. Als er inderdaad netwerken komen op 70GHz, zou er om de honderd of paar honderd meter een antenne nodig zijn. Daarmee is er gelijk een groot obstakel, want het is duur en lastig om te realiseren.

Ik heb me altijd afgevraagd waarom men geen access points in lantaarnpalen stopt. Die staan al op de gewenste afstand van 50 tot 100 meter en bevatten tevens de benodigde elektriciteit. Lijkt mij een ideale oplossing!

[Rubman]

Denk dat je hier wel mee te maken gaat krijgen, al zullen de antennes dan een stuk kleiner moeten zijn dan de huidige varianten.
Ik zie de huidige 4G antennes nog niet op elke lantaarnpaal geplaatst worden.

Wat je ook niet moet vergeten is dat er naast stroom ook een dataverbinding moet zijn die afdoende is.

[Tristan]

Qua antennes zie ik niet echt technische problemen. Ze verzinnen daar vast wel iets op. Wellicht wordt de hele paal zelf een antenne.

De dataverbinding is uiteraard wel een issue, want die infra ligt er niet. Zou zoiets via het stroom netwerk kunnen lopen?

[Rubman]

Ik denk dat dat niet echt wenselijk is ivm storingen en andere zaken. Powerlines werken nu ook niet altijd lekker binnenshuis.
Desalnietemin zou het wel een mooie ontwikkeling zijn, al zit je wel met veel wegen in NL waar geen lantaarnpalen o.i.d. staan. Hier zou je dan alsnog veel extra masten moeten plaatsen.

In steden en langs het overgrote deel van de snelwegen zou het een prima oplossing zijn.

[robindemey]

Bij nieuwe/vernieuwde snelwegen voorziet men vaak geen verlichting meer en de bestaande zijn niet voorzien van data.

[Fluxpuck]

Ik heb me altijd afgevraagd waarom men geen access points in lantaarnpalen stopt. Die staan al op de gewenste afstand van 50 tot 100 meter en bevatten tevens de benodigde elektriciteit. Lijkt mij een ideale oplossing!

Zulke ideeën zijn er zeker al. Alleen zit hier een heel groot kostenplaatje achter.

[Tristan]

Kijk De kosten zullen nu nog hoog zijn want het zal om een POC gaan. Maar als elke lantaarnpaal boer dit standaard in zijn palen opneemt zullen de kosten aanzienlijk lager zijn ivm de massa afname.

[Darkstriker]

Zoveel goedkoper dan huidige kleinschalige 4G masten zal de apparatuur niet kunnen worden. De investeringen zullen gigantisch zijn om een netwerk op te tuigen dat in elke lantarenpaal een zender heeft. Je zegt namelijk mooi dat de stroom er al ligt, maar die dingen moeten op een of andere manier ook verbinding maken met het internet. Tenzij ik me vergis zijn onze lantarens daar niet op aangesloten. Zeker niet met broadband verbindingen. En dan zul je dus een afweging maken om de hoeveel masten je een vaste internetverbinding maakt en de rest direct met elkaar laten communiceren. Maar daar wordt het geheel dan wel direct weer een stuk langzamer van. Zowel kwa capaciteit als ook kwa latency.

[robindemey]

Dat geldt dan enkel voor nieuwe palen.

[Mic2000]

Ik denk dat die te laag staan

[Diavire]

Dan kan opeens Jan en alleman bij je peperdure hardware komen.

[ATS]

zelfs in treinen die tegen die tijd met snelheden tot vijfhonderd kilometer per uur door het landschap razen.

Ja, in Japan heb je bullet trains. Maar in Nederland rijden de treinen niet harder dan ze honderd jaar geleden deden.

[mhnl1979]

Dat is ook logisch aangezien de afstanden in Japan veel groter zijn.
Voordat ze in Nederland op topsnelheid zijn, is het volgende station al in zicht.

[ATS]

Zelf op afstanden binnen heel Europa is er weinig vooruitgang. Treinen op langere afstanden in Europa doen maximaal 320km/h. Dat is nog een heel eind van de 500km/h. Die snelheden zijn alleen testen/recordpogingen gehaald.

[skatebiker]

Maar wel het langzaamste van West-Europa met 140km/h. In omringende landen rijden reguliere intercities 160 of sneller.
ON-TOPIC:
Alles valt of staat hier met de hoge prijzen / beperkte datalimieten van mobiel internet. Daar zal eerst wat mee moeten gebeuren voordat 4/5/6G op grote schaal toegepast kan worden.

[MarcoC]

Dat is misschien wel waar, maar andersom scoort Nederland wel weer heel hoog met aantal passagierskilometers per uur. Met andere woorden: Nederland heeft één van de drukst bereden spoornetwerken ter wereld (met daarbij een hele hoge capaciteit en stiptheid), en dan zijn het ook nog eens allemaal heel erg korte afstanden. Daar houdt nooit iemand rekening mee.

[Reactie gewijzigd door MarcoC op 24 juli 2024 22:11]

[RobbyTown]

Die laatste 5G foto met vol bereik dat zou mooi zijn. Ik haal zelden 3 streepjes laat staan 4 sinds 4G. Zowel KPN als Vodafone.

[TKroon]

Maar maakt het veel uit? Ik heb liever één streepje 4G dan vol bereik 3G. Voor mij persoonlijk is overal 4G-bereik voldoende, of het dan 1 of 5 streepjes is maakt me niet zoveel uit. Mijn ervaring is dat ik dan altijd voldoende snel internet heb En voor toepassingen die wel de hogere bandbreedtes nodig hebben is de eis voor een minimumsnelheid voor 5G dus heel logisch. Mij lijkt dat ook belangrijker dan een (theoretische) maximumsnelheid.

[Ircghost]

Snelheid technisch gezien maakt het mij ook niet echt uit, wat ik doe gaat in principe snel genoeg met 1 streep 4g.

Wel maakt het mij uit voor het batterij gebruik, hoe slechter het signaal des te meer je telefoon hard aan het zoeken is en dus meer batterij vermogen kost.

[TKroon]

Klopt! We zullen zien wat het gaat brengen. Ik vond 4G in ieder geval een verademing en betaalde er graag wat meer voor t.o.v. 3G.

[robindemey]

Betalen jullie in Nederland meer voor 4G?

[TKroon]

In het begin wel, nu alleen nog bij goedkope providers. De meeste abonnementen van de grote providers hebben allemaal standaard 4G inmiddels.

[martijn86]

Ik vind altijd cijfers over bandbreedte bij weinig signaal interessant. De ervaringen die mensen vaak hebben met trage netwerken of wifi ontstaan wanneer de verbinding bijna onbruikbaar wordt bij een zwak signaal.

[Dufo]

Wij doen al wat testen met 5G voor telemetrie overdracht, de dekking is goed rond Leiden maar daarbuiten is de dekking zeer slecht. In de buitengebieden moeten er nog een hoop masten bijkomen om een goede dekking te krijgen.

[jannes_beterams]

Boeiend al die mobiele ontwikkelingen. Ik lees niets over de relatie met vaste netwerken e.d. (kan er overheen kijken hoor). We zien nu overal glasvezelnetwerken uit de grond poppen als paddestoelen. Elke gemeente heeft wel een glasvezelproject lopen en snel internet in de echte buitengebieden lijkt er op deze manier te komen.

Dit zijn flinke investeringen en hierbij worden mensen overgehaald door kreten als "over 5 jaar kunnen wij niets meer op internet zonder glasvezel". Ik roep dan terug dat we over 5 jaar geen draad meer nodig hebben voor ieder huis, maar draadloos gaan. Met 5G lijkt me dat toch wel echt mogelijk... Moeten we nog op grote schaal bedrade netwerken aan gaan leggen als we dadelijk draadloos kunnen? Investeringen kunnen dan beter in 5G gestopt worden toch?

[Bertje254]

Ik denk dat vaste netwerken op den duur verdwijnen. Zowel kabel, glasvezel en telefoon. Scheelt ook een hoop kabels in de grond en kost een stuk minder koper.

Daarnaast zullen alle aparaten met elkaar in verbinding staan. Er zijn al auto's met een internetverbinding en een thermostaat. Maar op den duur staan ook je fornuis en koffiezetapparaat met elkaar in verbinding

Wat verder de toekomst brengt? De eerste met een goed idee die dit op de markt breng kan er in ieder geval veel geld mee verdienen.

[koelpasta]

Ik denk dat vaste netwerken op den duur verdwijnen.

Droom maar lekker verder. Er zal altijd een behoefte bestaan voor bedrade verbindingen.

Maar op den duur staan ook je fornuis en koffiezetapparaat met elkaar in verbinding

Wat een onzin. Kun jij me uitleggen welk nut dit ooit zal hebben? En als je geen nut kunt bedenken, waarom zou je er dan wel voor willen betalen?

[Bertje254]

Tsja, wat was het nut van de mobiele telefoon in 1999? Kijk maar een naar dit filmpje:
https://www.youtube.com/watch?v=0u0RQk2Z1-o
Daan Roosegaarde laat dit filmpje graag zien.

P.S. misschien vind je het straks wel handig om vanaf de bank automatisch je gerecht te laten koken of vanuit bed een kopje koffie te zetten. Zo wist je in 1999 ook niet wat je nu allemaal met je mobiel doet en dat je eigenlijk niet zonder kan. Dat is nu eenmaal gebruiksgemak.

We zullen zien waar we over 15 jaar staan.

[koelpasta]

Nogmaals,.., welke toepassing kun je bedenken voor communicatie tussen fornuis en koffiezetapparaat.
Zo moeilijk is die vraag toch niet?

Lijkt me duidelijk dat een mobiele telefoon een makkelijk e bedenken toepassing heeft. Maar deze combo? Dus vooruit, niet flauw gaan linken daan hoe knurften uit 1999 over mobieltjes dachten maar vertellen wat je er OOIT aan zou kunnen hebben om een dataverbinding tussen je koffiezetapparaat en je fornuis te hebben.

P.S. misschien vind je het straks wel handig om vanaf de bank automatisch je gerecht te laten koken of vanuit bed een kopje koffie te zetten.

Daar hoeft je koffiezetapparaat niet voor met je fornuis te kunnen lullen.

[Ero-Sensei]

Wat een onzin. Kun jij me uitleggen welk nut dit ooit zal hebben? En als je geen nut kunt bedenken, waarom zou je er dan wel voor willen betalen?

Alleen al vanuit het luxe perspectief.
Ik zeg tegen de apparaten (letterlijk) dat ik Verse Jus, een kopje koffie en een eitje wil hebben. Hoelang een eitje moet bakken is een gegeven, het fornuis 'weet' dat. Wanneer het eitje over 30 seconden klaar is worden de sinaasappels geperst en nog eens 15 seconden later stroomt er heerlijk verse koffie in het kopje.

En ik? Ik ben ondertussen gedouched, heb mijn vrouw wakker gemaakt en doe net alsof ik ontbijt voor haar heb gemaakt, waarop de koelkast begint te lachen en er geheel automatisch 'persinaasappels' op mijn boodschappenlijstje wordt gezet.

[Reactie gewijzigd door Ero-Sensei op 24 juli 2024 22:11]

[koelpasta]

Ik zeg tegen de apparaten (letterlijk) dat ik Verse Jus, een kopje koffie en een eitje wil hebben.

Maar dan is het toch eenvoudiger en beter om dat centraal als 1 programma af te draaien? En daar hoeft het fornuis niet voor met de andere apparaten te praten maar met slecht 1 centraal apparaat.
Je wilt zulke logica sowiso centraal houden i.p.v. autonoom door de apparaten zelf omdat je anders onvoorziene omstandigheden krijgt onder ander ein de vorm van fysieke deadlocks of erger.
Je probeert volgens mij een ideologie zoals IoT hier blind toe te passen. Dat leidt tot een heel nieuwe dimensie aan potentiele problemen waar normale niet-programmeur-mensen meestal niet eens een idee hebben dat ze bestaan, laat staan weten hoe ze dat op moeten lossen.
Verder lijkt het me sowiso niet verstandig om zoiets als je fornuis van wat voor netwerk dan ook te voorzien. Levensgevaarlijk.

[TMC]

Maar op den duur staan ook je fornuis en koffiezetapparaat met elkaar in verbinding
Wat een onzin. Kun jij me uitleggen welk nut dit ooit zal hebben? En als je geen nut kunt bedenken, waarom zou je er dan wel voor willen betalen?

Even uit de losse pols:

- Fabrikanten kunnen nauwkeurig monitoren wat de relatie is tussen gebruik en slijtage en op die manier hun producten verbeteren. Ivm privacyredenen hou je dit opt-in tegen een vergoeding per maand of korting op bepaalde etenswaren en dranken.
- Een koffiezetapparaat monitort wat je drinkt en hoeveel je drinkt, deze informatie kan gebruikt worden om real-time advies te geven over nutritie
- Op basis van temperatuur van een kookplaat, het voedsel, gewicht van het voedsel en samenstelling van voedsel kan bepaald worden hoe lang het eten bereid moet worden. Dit kan eventueel ook gecombineerd worden met dieetwensen. Real-time het meest persoonlijke dieet denkbaar en je hoeft er zelf geen moeite voor te doen.

Klinkt dit als overbodig complex voor iets simpels als spaghetti? Wellicht. Maar wat is 'complex' als in 2030 een SoC met wat sensoren en een dataverbinding <1 euro kost? Goedkoper dan mes en vork.

Ongetwijfeld zitten er genoeg haken en ogen aan mijn ideeën, maar volgens mij zijn er echt wel dingen denkbaar.

[Reactie gewijzigd door TMC op 24 juli 2024 22:11]

[robindemey]

Ik denk dat vaste netwerken op den duur verdwijnen. Zowel kabel, glasvezel en telefoon. Scheelt ook een hoop kabels in de grond en kost een stuk minder koper.

Want vaste telefonie is ook verdwenen?
Vaste lijnen zullen nog zeer lang meegaan. Ik zie niet in waarom niet, de kabels liggen er nu toch. Voor niet mobiele toestellen lijkt me dit optimaal. Waarom het mobiele net nodeloos belasten?

[Dennahz]

Ik weet niet of ik echt blij moet zijn met de verschuiving van draad naar draadloos. Al die straling kan toch gewoon niet gezond zijn op lange termijn. En ik ben niet het type voor alu-hoedjes, maar blijf erbij dat dat vaak over hoofd gezien wordt.

[TMC]

Hoezo ben je niet van het type alu-hoedje? Je redeneert op basis van drogredenen.

"Kan toch niet gezond zijn op de lange termijn" --> euh, wie zegt dat?
"Wordt vaak over het hoofd gezien" --> er is genoeg onderzoek naar gedaan.

Je diskwalificeert wetenschappelijk onderzoek en overbelicht drogredenen --> aluhoedje.

[Verwijderd]

Incorrect. Het is al sinds tientallen jaren bekend dat bepaalde freq. en bepaalde hoeveelheden, zeer schadelijk zijn voor de gezondheid. Voor een SatcomA-II koffer met mobiele sat. schotel mag je ook niet langs lopen als deze aanstaat- omdat je balletjes even een lichte sensatie ervaren en het daarna permanent niet meer doen (onvruchtbaar+impotent.) Vooral de hogere gebieden (Ghz) spelen daarbij een grote rol. Al deze freq. cumulatief opgeteld de hele dag, 24/7 als een permanente straler op je lichaam- dat is niet gezond. In Frankrijk zijn mobiele tel. om die reden verboden op basisscholen. Zwitsers onderzoek heeft aangetoond dat er een betekenisvolle toename is van hersentumoren aan de 'belkant' van het hoofd, bij name m.b.t. kinderen, omdat hun schedel nog dun van aard is (niet de volle dikte zoals een volwassene.)

Vooral de cumulatieve waarde, is iets om je imo zorgen over te maken.
Voor chemische stoffen heb je bijv. een MAC-waarde (max. acceptabele concentratie) die je dagelijks binnen mag krijgen. Probleem; iedere verfrisser (bijv.) in huis heeft al een max. MAC-waarde voor zichzelf, dus is het product toegestaan- men vergeet echter dat de hele woning volhangt, er ook nog gerookt wordt en fijnstof in de lucht hangt door uitlaatgassen etc. Je knalt dus gerust 10-100x over die waarde heen, iedere dag weer.

Zo is het ook een beetje met straling. Een 2G netwerk gaat nog, incl. roaming, 3G erbij wordt al meer straling, Wifi-spots overal (>80% dekking bijv.), magnetronnetje in huis met max. 1Watt lekstraling op 2,4GHz, 4G erbij, Bluetooth, walkie-talkie's erbij voor de kids, Wifi in huis erbij, nu weer 5G, dadelijk 44GHz, straks 70GHz ofzo- snap je?
Je wordt ondertussen bestraald waar je bij staat en de röntgen-kamer in het ziekenhuis is dadelijk nog minder schadelijk dan je eigen slaapkamer (die houdt de rest door de loden wand -en deur tenminste nog buiten.)

Dus een onderzoek naar één bron, vind ik geen representatief onderzoek- een onderzoek naar het geheel, cumulatief- daar word ik pas wijzer van --> dus aluhoedje=gegrond.

[Renenicolaas]

Je hebt gelijk wat mij betreft. Het is bijv. allang aangetoond dat het wonen onder of vlakbij hoogspanningsmasten ook niet bepaald positieve gevolgen heeft voor de volksgezondheid. Dezelfde onderzoeken die nu plaats vinden met betrekking tot de schadelijkheid van al die signalen die door de lucht vliegen, staan nog in de kinderschoenen. De " uitslagen" van die onderzoeken zijn altijd hetzelfde in het begin: ' we weten het niet precies, dus zal het wel ' meevallen'. Ja, je kunt wel denken dat het meevalt, net als met de opwarming van de aarde, totdat de straling toch( over 25 jaar of zo) wel ' wat' negatievere gevolgen heeft dan aanvankelijk werd gedacht. Vooralsnog draait het ook hier weer om sneller, ' beter' en vooral meer geld in het laatje.

[QQ2]

Het verhaal met de hoogspanningsmast blijft een schoolvoorbeeld van Hollandse kneuterigheid. Het originele Zweedse onderzoek geeft aan dat er geen correlatie vastgesteld kan worden. Er is weleens waar een minimale toename in het percentage maar dat is zo klein 0.0002% of zo iets dat het waarschijnlijker is dat het aan andere omgevingsfactoren ligt. Alleen de Nederlandse ambtenaren die het stuk vertaald hebben snapten niet hoe je wetenschappelijke data moet lezen.dus zitten we nu in Nederland met verkeerd overheids beleid gebaseerd op een vertaal fout. Je moet op de vereniging tegen de kwakzalverij het stuk maar eens lezen. Erg vermakelink

[nhbergboer]

Ik woon in Zwitserland, en ik heb een data abo bij Swisscom. Zij zijn voor binnenlands dataverkeer van het begrip "bundel" afgestapt: Je betaalt per (maximale) snelheid, net als bij je thuisaansluiting, en bij die snelheid is je datalimiet "unlimited".

Omdat echt unlimited in de echte wereld nooit werkt (tragedy of the commons) is er een soort FUP, maar dan moet je vele tientallen GBs per maand gebruiken.

[MiesvanderLippe]

Het zal nog wel even duren voor dat concept naar Nederland komt gezien de enorme bedragen die zijn betaald voor de frequenties die grofweg tien jaar kosten om terug te verdienen met de huidige tarieven.

[joco]

Hier in nederland stappen ze daar nu net vanaf

Wat ze zijn er achter gekomen dat het begrenzen van verbindingen ook de rest van de verbindingen op houd...

Dus voda (en volgens mij volgen er nu meer) heeft gewoon voor 4G iedereen max. En je betaald dus puur voor de hoeveelheid die jer er over wilt pompen

[KopjeThee]

Het zal dus nog wel even duren. Ik hoop dat we dan in ieder geval ook verlost zullen worden van die kleine datalimieten... Met 1gb/s gaat het wel erg hard... Dat vind ik in ieder geval het meest vervelende aan huidige 4g abonnementen: Snel internet, maar als je het echt zou gebruiken ben je in enkele minuten door je limiet heen.

[daellat]

Ik heb 50mbit 4g met 2gb limiet (werd door kpn gratis van 1 naar 2 verhoogd) en eerlijk gezegd kom ik er nooit doorheen.(al heb ik ook eindeloos spotify premium) toch laden webpagina's en filmpjes als het moet zeer snel in, maar sneller afspelen doen ze niet dus sneller door je limiet heen valt in bijna alle gevallen erg mee.

[Purehz]

Dat jij er niet doorheen komt wil niet zeggen dat het voor iedereen geld. Heb ook 4G, 6GB limiet en heb daar vaak te kort aan. En om even in te gaan op je bewering dat Video's niet sneller afspelen, DUS je niet sneller door je limiet bent. Deel 1 van je bewering klopt, een video van 3 min, speelt nog steeds 3 min af met 4G en niet ineens 2:40 maar vaak wordt de kwaliteit opgeschroefd waardoor je dus meer MB's verbruikt en dus wel sneller door je bundel/limiet gaat.

[daellat]

Ik heb gewoon een knopje op youtube om de kwaliteit in te stellen? volgens mij kan je zelfs aangeven dat hij via mobiel internet nooit full hd / 720p afspeelt en al helemaal niet automatisch

[Purehz]

Dat is inderdaad mogelijk, maar neem aan dat niet iedereen dit weet en/of gebruikt. Zolang ''automatisch'' staat aangevinkt zul je dus meer gaan gebruiken. Dat was meer waar ik op doelde.

[daellat]

Zover ik weet heb ik er ook nooit iets aan veranderd en stond hij netjes op 480p. Dit was op een n5 die gewoon 1080p heeft, maar da's een OT / lang verhaal dus zal het hierbij houden

[Annihilism]

Wel goed dat er word ingegaan op de datalimieten. Dat is toch echt wel de beperkende factor op het moment samen met dekking. Als je kijkt naar 10 jaar geleden dan is het verschil met datalimiet inderdaad vrij groot maar wanneer je het over de laatste paar jaar bekijkt dan zie je dat providers veel aan het experimenteren zijn met datalimieten e.d. Het is in ieder geval positief dat de providers zelf aangeven dat er wat aan de datalimieten gedaan moet worden.

[TMC]

Dat is helemaal niet goed. Datalimieten zijn een resultaat van de huidige werkelijkheid, de meest rendabele propositie voor de vraag anno 2015. Dit artikel gaat over de toekomst en wat er dan mogelijk is. Proposities in 2015 gebaseerd op de werkelijkheid van 2015 zijn toch niet relevant voor de werkelijkheid van pak hem beet 2030? Tegen die tijd hebben KPN en Vodafone heus wel een businessmodel verzonnen dat zo goed mogelijk aan de vraag van die tijd voldoet hoor. Stilstaan bij futiele obstructies uit het heden is nutteloos als je het over de toekomst hebt.

[Annihilism]

En waarom zou een voorstel uit 2015 niet relevant zijn voor de werkelijkheid van 2030? Een voorstel is iets waar je naar toe werkt. Als de providers besluiten wat aan de datalimieten te doen (ik zeg niet dat ze dat doen, maar een voorbeeld) dan gaan ze dus kijken wat ze er aan kunnen doen om datalimieten hoger te maken of te laten verdwijnen. Daarmee wordt dus effectief de werkelijkheid in 2030 mee gestuurd ofwel daar wordt research in gestopt. Dus dan gaan ze kijken hoe het rendabel gemaakt kan worden om in 2030 misschien wel datalimietvrij te zijn. Ze kunnen anderzijds ook kiezen om het datalimietmodel te laten voor wat het is en research in dekking of in snelheid te steken. Met research bedoel ik dan ook niet alleen maar de techniek maar ook het businessmodel. Een terugkoppeling naar het verleden is daarbij altijd goed omdat je dan goed kunt zien wat er fout of juist goed ging en wat er veranderen moet.

[TMC]

En waarom zou een voorstel uit 2015 niet relevant zijn voor de werkelijkheid van 2030?

Het kan, maar het kan net zo goed niet. Het heeft geen nut om te speculeren/doemdenken/negatief te zijn zonder goede reden.

[Rixos]

Mooi om te lezen, ben enorm benieuwd wat de toekomst gaat brengen. Ik zit nog steeds op 3g, kwa snelheid niet denderend maar mijn abonnement is lekker retegoedkoop