Twee is beter dan een
Inleiding
De AMD Radeon HD 7990 werd in 2012 al kort getoond, tijdens de AMD Fusion Developer Summit, maar daarna bleek er alleen een dual-gpu-videokaart uit te komen voor de zakelijke markt. Vervolgens bleef het angstvallig stil rondom de HD 7990, totdat Powercolor zelf een HD 7990 ontwierp, evenals Club3D en later ook Asus, dat de onlangs geteste Ares II uitbracht. Blijkbaar is er echter vraag naar een minder speciale en minder dure HD 7990, dus ontwierp AMD er zelf een. Of eigenlijk: AMD komt met een opgevoerde versie van de FirePro S10000, zonder foutcorrigerend geheugen.
Het doel is om de GTX 690 en de GTX Titan van Nvidia het leven zuur te maken. De GTX Titan is een lastige kaart om aan te vallen, aangezien het een videokaart met een enkele, maar gigantische gpu betreft. Daardoor kleven er geen sli- of crossfire-nadelen aan de videokaart. De prijs van de GTX Titan en de prestaties maken echter dat deze moet worden vergeleken met de HD 7990. AMD is verder erg te spreken over de koeler, die zelfs onder load niet al te veel geluid produceert. En met 'slechts' twee achtpins-pci-e-connectors is het stroomverbruik van de videokaart ook aardig binnen de perken gehouden./i/1366735078.jpeg?f=imagenormal)
Malta nader bekeken
De HD 7990 staat bij AMD bekend als Malta, een van de vele eiland-codenamen die AMD aan zijn videokaarten gaf. AMD vloog de pers echter niet naar Malta, maar naar San Francisco om de HD 7990 uit de doeken te doen. Voor het publiek werd alvast een kleine teaser weggegeven en de Battlefield 4-demo werd gedraaid op systemen met de HD 7990. Zoals gezegd is de HD 7990 echter niet nieuw; er zijn al varianten van Club3D, Powercolor en Asus, en de gebruikte gpu's werden al anderhalf jaar geleden geïntroduceerd. Verderop gaan we dieper in op de videokaart, maar voor nu zegt het genoeg dat de Never Settle-bundel van tien games de meeste indruk op ons maakte tijdens de presentatie.
Malta heeft twee Tahiti-gpu's aan boord, zoals die voor de HD 7970 GHz Edition worden gebruikt. De kloksnelheid is echter marginaal lager, met een nominale kloksnelheid van 950MHz en een Boost-clock van 1000MHz in plaats van respectievelijk 1000MHz en 1050MHz. Het geheugen, 3GB per gpu, is met 6000MHz wel even snel. Met 2048 streamprocessors per gpu levert de HD 7990 8,2 teraflops, iets minder dan twee HD 7970 GHz Editions, die samen goed zijn voor 8,6 teraflops.
Het opvallendst aan de videokaart is de koeler, die met drie fans stiller zou zijn dan zowel Nvidia's GTX 690 als de GTX Titan. Het lijkt indrukwekkend en gezien het stroomverbruik is dat het ook, maar we mogen niet vergeten dat Nvidia's videokaarten de warme lucht de behuizing uitblazen, terwijl dat met AMD's koeler niet het geval is. Om de componenten in de behuizing koel te houden moeten de casefans dus harder aan het werk. Verder zien we twee achtpins-pci-e connectors, waardoor het verbruik op maximaal 375W ligt. Een bios-switch maakt het mogelijk om te schakelen naar een werkend bios als het andere bios foutief geflasht wordt.
Testsysteem
Vorig jaar hebben we een nieuw testsysteem op basis van Intels Sandy Bridge E-cpu's en de X79-chipset in gebruik genomen. Van Intel kregen we een Core i7 3960X-cpu, die in een Asus Rampage IV Extreme-moederbord werd gestoken. Deze cpu werd naar 4,3GHz overgeklokt en wordt met de standaardwaterkoeling van Intel op temperatuur gehouden. Verder gebruikten we 8GB op 1600MHz geklokt ddr3-geheugen, een Kingston Sandforce 2281-ssd van 240GB en een Corsair AX750W Gold-voeding. Alle hardware werd op een benchtable van CoolerMaster gemonteerd.
Testsysteem | |
Moederbord |
Asus RoG Rampage IV Extreme |
Processor |
Intel Core i7 3960X |
Geheugen |
Kingston KHX1600C9D3K4/8GX |
Ssd |
Kingston HyperX 240GB |
Videokaarten |
Nvidia GTX Titan AMD HD 7990 EVGA GTX 690 AMD HD 7970 GHz Edition GTX 680
|
Koeler |
Intel Thermal Solution RTS2011LC |
Voeding |
Corsair Professional Gold AX750 |
We streven ernaar om altijd de nieuwste drivers te gebruiken en als er bètadrivers zijn gebruikt, vermelden we dat.
Als benchmarks kozen we de games Battlefield 3, Alien vs. Predator, DiRT: Showdown, Sleeping Dogs, The Witcher 2, Shogun 2: Total War, Far Cry 3 en Crysis 3. Van deze games werden, voor zover beschikbaar, alle patches geïnstalleerd. Waar mogelijk werden de interne benchmarks van de games gebruikt.
Elke game is getest met een Dell U2711-beeldscherm op de resolutie 2560x1440 pixels en in combinatie met drie full-hd-schermen, die samen een resolutie vormen van 5760x1080 pixels. De instellingen verschillen per game en worden daarom telkens vermeld. In principe wordt altijd anti-aliasing toegepast, tenzij dit resulteert in onspeelbaar lage framerates. Hetzelfde geldt voor sommige in-game-instellingen, die naar beneden worden bijgesteld als de videokaart anders onvoldoende fps produceert. Ook wordt altijd 16x af toegepast. Bij games die dat niet ondersteunen, wordt deze instelling afgedwongen met behulp van AMD's Catalyst Control Center of Nvidia's Control Panel.
In AMD's CCC staat adaptive aliasing op multisampling en is mipmapping op de hoogste kwaliteit ingesteld. In Nvidia's Control Panel staat de anti-aliasing-transparancy-modus op multisampling en is de texture-kwaliteit op 'quality' ingesteld.
Frametijdmetingen
In onze vorige videokaartreview hebben we al redelijk wat woorden besteed aan het fenomeen frametijdmetingen. Nu kunnen frametijden aan het begin of aan het eind van de cyclus gemeten worden, met behulp van respectievelijk fraps of fcat. En wat blijkt? Juist bij crossfire en sli-opstellingen is er verschil tussen wat fraps en fcat meten. Met fraps zien we een duidelijk patroon, waarin een langzaam frame wordt opgevolgd door een snel frame. Met fcat wordt dit patroon nog veel sterker; een erg langzaam frame wordt opgevolgd door een heel snel frame. Als de beelden op het scherm opgenomen worden, is zelfs te zien dat een aantal van die snelles frames amper op het beeld verschijnt, soms zijn die frames slechts enkele beeldlijnen hoog.
Fraps is dus niet helemaal geschikt om de frametijden te meten. Fcat kunnen we niet gebruiken en al zou het kunnen, dan neemt het immens veel tijd in beslag. Nu moet gezegd: er zijn voorbeelden, zoals Far Cry 3, waarin crossfire-opstellingen vreselijk op hun bek gaan, terwijl ze in andere spellen prima presteren. Zelfs fraps geeft daar een aardige indicatie van. Onderstaande grafieken zijn met Frafs Bench Viewer gemaakt, een tooltje dat de frametijden van Fraps eenvoudig en snel omzet in onderstaande grafieken.
/i/1366620259.png?f=thumb)
Bij de HD 7990 fluctueren de frametijden hevig, terwijl er bij de HD 7970 enorme uitschieters tussen zitten. De GTX Titan heeft hier bijna geen last van; de uitschieters zijn kleiner en liggen vaak nog onder de 33,3ms, wat overeenkomt met 30fps. Als je de onderstaande video, opgenomen met een HD 7990, bekijkt, zie je regelmatig een stotter voorbij komen.
Helaas!
De video die je probeert te bekijken is niet langer beschikbaar op Tweakers.net.
Nu is Far Cry 3 een speciaal geval, maar om de problemen van crossfire, maar ook van Fraps, te laten zien, biedt Battlefield 3 uitkomst.
/i/1366621048.png?f=thumb)
De HD 7970 GHz laat een redelijk strakke lijn van frametijden zien, terwijl de grafiek van de HD 7990 meer een wolk is, net zoals de grafiek van de GTX 690, ook al heeft die er minder hoge uitschieters tussenzitten. Nu pompt de HD 7990 er zo veel frames uit, dat het gros frametijden heeft van minder dan 16,6ms, goed voor een framerate van 60fps. Verder zijn alle frames sneller dan 33,3ms, het speelt dus uiterst vloeiend, zou je denken.
Fcat heeft echter al aangetoond dat er met Crossfire frames gedropped worden, dus gewoon compleet verdwijnen, maar ook dat sommige frames amper op het beeldscherm terechtkomen. En bij de GTX 690 heeft Fcat aangetoond dat Nvidia's framemeting ertoe leidt dat de grafiek er bijna net zo uitziet als bij de HD 7970 GHz (of bij een enkele GTX 680).
Toch speelt Battlefield 3 vloeiend in combinatie met een HD 7990, vloeiender dan met een HD 7970 GHz. Dus misschien is de HD 7990 niet zo veel beter als de frametijden, de minima en de gemiddelde fps doen vermoeden, maar beter is hij wel. AMD claimt ook dat de latency erg laag is. Dat betekent dat een muisklik zo snel mogelijk merkbaar is op het beeldscherm. Een keuze van AMD, terwijl Nvidia de beelden juist expres vertraagt.
AMD heeft gezegd dat er een driver komt waarmee mensen de optie kunnen aanvinken om frames te vertragen in combinatie met crossfire-opstellingen, net zoals Nvidia doet. Dat brengt ons echter nog geen soelaas, omdat er nog steeds frames kunnen 'verdwijnen' en we met fraps nog steeds niet precies meten wat we willen meten. En dat terwijl Fcat simpelweg te veel tijd vergt. Het is dus wachten op een opvolger van fraps, die meet wanneer frames die klaar zijn naar het beeldscherm gestuurd worden.
En ondertussen geven framerates per seconde nog steeds aan hoe krachtig een videokaart is, of in potentie kan zijn. Dat sommige frames niet eens op het beeldscherm verschijnen is natuurlijk wel zonde. Verder heeft AMD al veel werk verricht als het gaat om frametimes, waardoor AMD en Nvidia elkaar nu weinig ontlopen. Nu moet AMD dat nog met CrossFire-opstellingen doen, en in theorie kan fraps dan gewoon weer gebruikt worden.
3DMark en Unigine
De opvolger van 3DMark 11 zag in februari eindelijk het levenslicht. Na 3DMark 05, 06, Vantage en 11, zijn we weer terug bij af, met simpelweg 3DMark. De Windows-versie is sinds enige tijd te downloaden, maar de langverwachte iOS-, Android- en RT-versies laten nog op zich wachten. Gelukkig hebben we aan de Windows-versie genoeg. We maken gebruik van het FireStrike-onderdeel en dan de niet-extreme uitvoering. De andere benchmarks zijn te licht, terwijl FireStrike Extreme te zwaar is, zelfs voor de voor deze review geteste geweldenaren. Wij noteren de gpu-score, aangezien de cpu-score voor ons weinig nut heeft, terwijl die wel in de algehele score is verwerkt.
De HD 7990 is in 3DMark in ieder geval aanzienlijk sneller dan de GTX 690 en de GTX Titan. Een dubbele score ten opzichte van de HD 7970 GHz zit er echter niet in.
In Unigine is het verschil met de GTX 690 een stuk kleiner, evenals met de GTX Titan.
Battlefield 3 & Shogun 2
Battlefield 3 is door het uitkomen van Crysis 3 en Far Cry 3 niet langer de mooiste shooter, maar het is nog steeds behoorlijk veeleisend. Uiteraard is het vooral in de multiplayermodus van belang dat de framerates zo hoog mogelijk zijn. We hebben de kaarten getest op de hoogste instellingen, inclusief 4x aa en 16x af.
Battlefield 3 - 2560x1440 - Ultra |
Videokaart | Minimum- / gemiddelde framerate in fps, hoger is beter |
HD 7990 |
******
+
**
60,0 / 80,1 |
EVGA GTX 690 |
*****
+
**
55,0 / 73,5 |
GTX Titan |
****
+
**
42,6 / 59,9 |
HD 7970 GHz |
****
+
*
36,5 / 44,9 |
Nvidia GTX 680 |
***
+
*
29,8 / 41,5 |
Ook in Battlefield 3 is de HD 7990 iets sneller dan de GTX 690 en de schaling ten opzichte van een enkele HD 7970 GHz is vrij goed te noemen.
Shogun 2: Total War - 2560x1440 - Ultra |
Videokaart | Minimum- / gemiddelde framerate in fps, hoger is beter |
EVGA GTX 690 |
******
+
**
57,0 / 70,5 |
HD 7990 |
*****
+
**
47,5 / 63,1 |
GTX Titan |
*****
+
*
45,0 / 55,8 |
Nvidia GTX 680 |
***
+
*
30,0 / 38,1 |
HD 7970 GHz |
***
+
*
26,5 / 34,3 |
In Shogun 2 moet de HD 7990 zijn meerdere erkennen in de GTX 690 en wordt hij zelfs op de hielen gezeten door de GTX Titan.
Sleeping Dogs & Crysis 3
Het nieuwe actie-en-avonturenspel Sleeping Dogs maakt volop gebruik van DirectX 11. We draaiden de ingebouwde benchmark met alle instellingen op maximaal; alleen anti-aliasing stond op High in plaats van Extreme.
Sleeping Dogs - 2560x1440 - Ultra |
Videokaart | Minimum- / gemiddelde framerate in fps, hoger is beter |
HD 7990 |
*****
+
****
57,4 / 98,4 |
EVGA GTX 690 |
****
+
***
52,7 / 85,5 |
GTX Titan |
***
+
**
41,6 / 67,0 |
HD 7970 GHz |
***
+
**
42,5 / 61,4 |
Nvidia GTX 680 |
**
+
**
31,6 / 48,1 |
In Sleeping Dogs is de HD 7990 weer de bovenliggende partij, hoewel de prestaties ten opzichte van de HD 7970 GHz niet denderend zijn.
Crysis 3
Crysis 3 is een nieuwe toevoeging aan onze benchmarksuite en behoeft amper introductie. Het is het mooiste spel op de markt, maar ook het meest veeleisende. Een GTX 680 of HD 7970 GHz Edition is nodig om het spel op 1920x1080 beeldpunten te kunnen draaien met de hoogste instellingen. Het verlagen van de instellingen doet echter wonderen en dan ziet Crysis 3 er nog steeds prachtig uit.
Crysis 3 - 2560x1440 - Very High |
Videokaart | Minimum / Gemiddelde framerate in fps, hoger is beter |
EVGA GTX 690 |
*******
+
**
45,3 / 55,0 |
HD 7990 |
******
+
**
41,5 / 51,1 |
GTX Titan |
*****
+
*
33,0 / 42,3 |
HD 7970 GHz |
***
+
*
24,5 / 30,9 |
Nvidia GTX 680 |
***
+
*
24,0 / 28,9 |
In Crysis 3 is de GTX 690 van Nvidia ongeveer tien procent sneller.
Far Cry 3 & AvP
Far Cry 3 is net zoals Crysis 3 een nieuwe toevoeging aan onze benchmarksuite. Tot op het moment dat Crysis 3 uitkwam, was Far Cry 3 het mooiste spel en bijna net zo veeleisend als Crysis 3. We testten het spel met de instellingen op de hoogste stand, waaronder 4x aa. Hoe we het spel testen, kun je in onze hardware-test van Far Cry 3 lezen.
Far Cry 3 - 2560x1440 - Ultra |
Videokaart | Minimum- / gemiddelde framerate in fps, hoger is beter |
EVGA GTX 690 |
*******
+
*
48,5 / 56,2 |
HD 7990 |
*****
+
**
39,0 / 51,9 |
GTX Titan |
******
+
*
39,7 / 45,4 |
HD 7970 GHz |
****
+
*
28,0 / 32,6 |
Nvidia GTX 680 |
****
+
*
27,0 / 30,7 |
In Far Cry 3 zien we dat de HD 7990 niet zo goed presteert als verwacht, zo is de Titan bijna net zo snel en is het verschil met de HD 7970 GHz ook niet al te groot. Crossfire werkt in ieder geval niet naar behoren in Far Cry 3.
Alien vs. Predator - 2560x1440 - High - 2xAA |
Videokaart | Minimum- / gemiddelde framerate in fps, hoger is beter |
HD 7990 |
****
+
****
48,0 / 85,9 |
EVGA GTX 690 |
****
+
***
48,7 / 82,3 |
GTX Titan |
****
+
**
40,7 / 64,5 |
HD 7970 GHz |
***
+
**
33,0 / 54,8 |
Nvidia GTX 680 |
**
+
**
25,5 / 43,6 |
In AvP is de HD 7990 net zo snel als de GTX 690 en ruwweg anderhalf keer zo snel als de HD 7970 GHz.
DiRT: Showdown & The Witcher 2
DiRT: Showdown is het nieuwste racespel van Codemasters, op basis van de EGO-engine, die Codemasters voor al zijn racespellen gebruikt, inclusief GRID 2, dat over enige tijd moet uitkomen. Alle instellingen staan op de hoogst mogelijke stand, maar Global Illumination en Enhanced Lighting staan uit.
DiRT: Showdown - 2560x1440 - Ultra - 4xAA |
Videokaart | Minimum- / gemiddelde framerate in fps, hoger is beter |
HD 7990 |
******
+
**
109,6 / 145,7 |
EVGA GTX 690 |
*****
+
**
92,5 / 121,8 |
GTX Titan |
*****
+
*
90,9 / 110,8 |
HD 7970 GHz |
****
+
*
82,5 / 102,1 |
Nvidia GTX 680 |
****
+
*
66,6 / 80,8 |
In DiRT weet de HD 7990 aardig uit te stijgen boven de GTX 690, hoewel de framerates dusdanig hoog liggen dat het verschil er amper toe doet.
The Witcher 2 - 2560x1440 - Ultra |
Videokaart | Minimum- / gemiddelde framerate in fps, hoger is beter |
EVGA GTX 690 |
******
+
**
60,5 / 79,0 |
HD 7990 |
****
+
****
36,0 / 74,8 |
GTX Titan |
***
+
***
30,0 / 54,4 |
HD 7970 GHz |
***
+
**
26,5 / 42,4 |
Nvidia GTX 680 |
***
+
*
30,0 / 41,5 |
The Witcher 2 is nog een goed voorbeeld van een game waarbij Crossfire niet werkt zoals het zou moeten werken. Vooral de minima zijn laag, gezien de grafische kracht van twee HD 7970 GHz-gpu's.
Benchmarks op 5760x1080 pixels
Aangezien de power waarover de HD 7990, GTX 690 en GTX Titan beschikken, amper tot zijn recht komt op 2560x1440 pixels, hebben we de kaarten ook op 5760x1080 beeldpunten getest, met behulp van drie full-hd-monitoren in een Eyefinity of Surround-opstelling. We gebruikten daarvoor de spellen Battlefield 3, DiRT: Showdown, Far Cry 3 en Crysis 3. Aangezien de resolutie wel erg veeleisend is, werd zowel op de hoogste als op Medium-instellingen getest.
De HD 7990 is iets sneller dan de GTX 690 in combinatie met de Medium-instellingen.
Met de Ultra-instellingen is de HD 7990 aanzienlijk sneller dan de GTX 690. Vooral de minima verschillen behoorlijk.
Far Cry 3 lijkt soepel te spelen met de HD 7990, maar zoals we eerder al opmerkten, is dat niet helemaal het geval. De kaart is echter tot hoge framerates in staat.
Op Ultra nemen de verschillen iets af en is de GTX 690 praktisch net zo snel als de HD 7990.
Benchmarks op 5760x1080 pixels (2)
Behalve Battlefield 3 en Far Cry 3, werden ook Crysis 3 en DiRT: Showdown getest op 5760x1080 beeldpunten.
Met de Medium-instellingen is de HD 7990 nog het snelst.
Met de hoogste instellingen is het echter de GTX 690 die er gemiddeld iets meer frames per seconde uit weet te persen.
DiRT is grafisch gezien geen echte uitdaging voor de videokaarten. Het is met alle kaarten prima speelbaar, maar de HD 7990 is wel met gemak sneller dan de videokaarten van Nvidia.
Energieverbruik
We hebben het energieverbruik van het hele systeem aan het stopcontact gemeten. Het onbelaste systeem gaf enkel de Windows-desktop weer, op één scherm.
De HD 7990 verbruikt door zijn drie fans en de aanwezige PLX-chip iets meer dan de andere videokaarten, hoewel een van de gpu's volledig uitgeschakeld wordt als de videokaart idle is.
Ook onder belasting met Furmark is de HD 7990 de grootste energieverbruiker, hoewel het verschil met de GTX 690 nog meevalt.
Bij de meeste kaarten is het verbruik in-game lager dan in Furmark, behalve bij de HD 7990 en de Titan. Verder valt op dat het energieverbruik ten opzichte van een HD 7970 GHz alles behalve verdubbelt en dat heeft AMD goed voor elkaar.
Geluid
Naast het energieverbruik hebben we ook de geluidsproductie in kaart gebracht. De geluidsproductie werd gemeten op een afstand van 20cm, in een afgesloten ruimte met een omgevingsgeluid van 31 tot 31,5dBA.
Idle is de HD 7990 fluisterstil en dat is een redelijke prestatie met drie fans.
Onder belasting is de HD 7990 vrij stil, stiller zelfs dan de GTX 690. Het grote verschil is natuurlijk de openluchtkoeling van de HD 7990, terwijl de Titan en de GTX 690 hun warme lucht de kast uit blazen.
Conclusie
De HD 7990 is snel, maar valt stiekem een beetje tegen. Als we naar de scores kijken, is de HD 7990 in enkele spellen sneller, soms gelijk aan en soms langzamer dan de GTX 690. Opvallender is echter dat de schaling ten opzichte van een HD 7970 GHz niet bijzonder goed is. De kloksnelheid van de HD 7990 ligt maar vijf procent lager, maar in veel gevallen is de HD 7990 slechts anderhalf keer zo snel en soms zelfs minder dan dat. De GTX Titan is overigens geen partij, evenmin als hij dat voor de Ares II was.
Kijken we overigens naar de prestaties van de Ares II in onze vorige review, dan valt op dat de HD 7990 vaak meer dan de verwachte tien procent langzamer is, wat nog te rechtvaardigen zou zijn door de lagere kloksnelheden. Er bestaat dus een klein vermoeden dat ons exemplaar niet naar behoren presteert of dat de limiet van 375W niet genoeg is om beide gpu's aan het werk te houden. Overigens hielp het verhogen van de powertune-limiet niet. Ook zijn we nog niet te spreken over de prestaties in bijvoorbeeld Far Cry 3, waar duidelijk iets misgaat gezien het vele gestotter.
We zijn nooit een fan geweest van Crossfire of sli, maar voor hoge resoluties of Eyefinity kun je bijna niet zonder. De HD 7990 is wat dat betreft dan ook een prima videokaart, de koeler is erg stil, het energieverbruik werd aardig ingetoomd en alleen de niet geringe lengte van 30,5cm zou tot problemen kunnen leiden in een aantal behuizingen. Daarbovenop krijgt eenieder die een HD 7990 koopt, ongeacht de webwinkel, er acht spellen bij. Klinkt als een werelddeal, maar een rekensommetje leert ons dat je die spellen voor iets minder dan 170 euro ook kunt kopen. Of verkopen dus.
Op een prijs van 999 dollar, de Nederlandse prijs is nog niet bekend, is 170 euro een redelijk bedrag. Dat is dus de moeite waard. Het gaat overigens om BioShock Infinite, Tomb Raider, Crysis 3, Far Cry 3, Far Cry 3: Blood Dragon, Hitman Absolution, Sleeping Dogs en Deus Ex: Human Revolution. Wie overigens denkt wel eventjes dezelfde prestaties uit een normale HD 7990 te persen als bijvoorbeeld de Ares II, zal bedrogen uitkomen. Standaard kan de gpu naar 1100MHz overgeklokt worden, maar met die kloksnelheden kregen wij de videokaart niet stabiel.
Pluspunten
-
Erg snel
-
Stille koeler
-
Acht gratis games
Eindoordeel