Groeiende populariteit
Canonical mag niet klagen. Het bedrijf achter het Ubuntu-besturingssysteem heeft momenteel de meest populaire Linux-distributie in handen. Vele grote bedrijven, waaronder bijvoorbeeld Google, maken gebruik van het OS en niet alleen de desktopvariant geniet grote populaireit, maar ook webservers draaien steeds vaker op de besturingssystemen van Canonical.
Het Engelse bedrijf kijkt echter verder dan reguliere computers en wil Ubuntu als platform op verschillende soorten apparaten laten draaien. Zo is er Ubuntu voor Android, waarmee het OS als een soort app naast Googles besturingssysteem gedraaid kan worden, en is er ook een speciale versie voor televisies die het bedrijf al enkele keren op beurzen heeft getoond.
Net voor de CES kondigde Canonical aan dat er nog een versie aankomt: Ubuntu voor smartphones. We hadden stiekem gehoopt op een kans om tijdens de beurs zelf aan de slag te kunnen gaan met het besturingssysteem, maar dat liet het bedrijf niet toe. Wel kregen we van Ivo Weevers, de Nederlander die de ontwerpafdeling bij Canonical leidt, een uitgebreide demo van het OS.
Een nieuwe interface voor smartphones
Het eerste wat je ziet als je een moderne smartphone aanzet is het lockscreen en Canonical heeft naar eigen zeggen geprobeerd om hier wat personalisaties in aan te brengen die echter geen gevoelige informatie weggeven. Zo kan het lockscreen bijvoorbeeld weergeven hoeveel minuten al gebeld is, hoeveel tweets je die dag ontvangen hebt en middels data van de gps kan uitgevogeld worden hoeveel kilometer een gebruiker in een bepaalde periode gelopen heeft. Functioneel is het niet heel spannend, maar we vinden het een leuk concept.
Veegbewegingen
De nieuwe interface die Canonical speciaal voor smartphones ontwikkelde, is gebaseerd op veegbewegingen aan de randen van het scherm, vergelijkbaar met hoe Windows 8 dat doet. Als je vanaf de linkerzijde naar binnen veegt, verschijnt een app-launcher die de je meest gebruikte apps laten zien. Volgens Canonical gebruiken mensen in de praktijk veelal slechts een handjevol apps. Hoewel een volledig applicatieoverzicht ook aanwezig is, zou de lijst aan de linkerzijde voor de meeste gebruikers dus genoeg moeten zijn.
/i/1357718662.png?f=thumb)
Een veegbeweging vanaf de rechterzijde haalt een andere openstaande app tevoorschijn en wordt dus gebruikt om te multitasken. Door van boven naar beneden te vegen wordt een notificatiemenu geopend, zoals we dat van bijvoorbeeld Android kennen, en door in dat menu van links naar rechts te vegen krijgt de gebruiker toegang tot bijvoorbeeld de geluidsinstellingen en een overzicht van draadloze netwerken. Een veeg vanaf onderen opent een optiemenu dat voor elke app weer anders is.
Een vroege alpha
Hoewel de versie die Weevers demonstreerde duidelijk het alfastadium nog niet ontgroeid was, en zeker verdere optimalisatie nodig had, deed de interface gemakkelijk en intuïtief aan. Het besturingssysteem zou met elke build sneller worden aldus Weevers, en de verwachting is dat de prestaties snel op het niveau zullen liggen waar het bedrijf op mikt. Uiteindelijk moet Ubuntu op een smartphone met een singlecore Cortex A9-soc en 512MB kunnen draaien en gezien dit bij Android ook mogelijk is, zien we geen reden waarom dit bij Canonicals OS niet het geval zou zijn.
Homescreens en multimedia
/i/1357713387.jpeg?f=imagenormal)
Het besturingssysteem beschikt over vijf homescreens: home, people, music, apps en video. Het people-scherm laat contacten en hun meest recente sociale-netwerkupdates zijn, de muziek- en videoschermen tonen lokale content en bieden de optie om via bijvoorbeeld Amazon nieuwe media aan te kopen en het apps-scherm geeft een overzicht van alle applicaties die op de telefoon te vinden zijn. Het standaard homescreen geeft verschillende zaken weer, waaronder recent gebruikte apps, notificaties en downloadsuggesties op het vlak van apps en media.
Er wordt redelijk veel nadruk gelegd op multimedia en het aanschaffen van content als muziek en video. Volgens Weevers is dat deel erg van belang voor telecompartners; Apple en Google bieden al complete ecosystemen aan die gebruikers voorzien van apps, films, boeken en tv-series, en Canonical snapt dat het een dergelijke constructie moet proberen te emuleren als het een plekje op de smartphonemarkt wil veroveren.
Onder de motorkap en app-ontwikkeling
Canonical ziet de getoonde versie van Ubuntu eigenlijk niet als Ubuntu voor smartphones, maar gewoon als 'Ubuntu'. Het uiteindelijke streven is namelijk dat het besturingssysteem op allerlei soorten apparaten kan draaien, waaronder dus smartphones, maar ook televisies en tablets. Op technisch vlak is daarbij de bedoeling dat dit alles vanuit een enkele codebase gebeurt, waarbij enkel tijdens het compilen aangegeven wordt voor welk platform dit gebeurt. Vooralsnog wordt de smartphoneversie in een losse tree ontwikkeld.
Een beetje van jezelf en een beetje van...
De interface is volledig door de mensen van Canonical ontwikkeld, maar op kernelniveau wordt gebruikgemaakt van code, drivers en technieken die al eerder voor Android ontwikkeld zijn. Ubuntu werkt namelijk met dezelfde hardware abstraction layer als Googles besturingssysteem waardoor chipset- en hardwaredrivers compatibel zijn. Fabrikanten hoeven dus niet het wiel opnieuw uit te vinden als zij Ubuntu naar een nieuw toestel willen porten. Dat is ook de reden dat Canonical het OS redelijk vlot draaiend kreeg op de Galaxy Nexus-smartphone van Google en Samsung.
Dat betekent in theorie ook dat hobbyisten het besturingsyssteem redelijk eenvoudig naar bestaande Android-toestellen kunnen porten. Dat gebeurt momenteel overigens al met de desktopversie van Ubuntu die onder andere op een aantal Nexus-toestellen en de inmiddels bijna bejaarde HD2-smartphone van HTC kan draaien. De huidige variant met desktopinterface is weinig interessant voor een smartphonegebruiker, maar de nieuwe interface brengt hier zeker verandering in.
Een volwaardige computer in de broekzak
Omdat de smartphoneversie van Ubuntu uiteindelijk vanuit dezelfde codebase als de desktopvariant gecompileerd zal worden, is het mogelijk om beide versies van het OS op één apparaat te draaien. Een smartphone zou dan in een dockingstation geplaatst kunnen worden waarna de desktopversie van Ubuntu op het scherm weergegeven wordt, maar dan wel met dezelfde data en instellingen die op de telefoon gebruikt worden.
Op systemen die net aan de minimum specs komen, zal dit niet mogelijk zijn; Canonical zegt dat deze modus alleen zal werken op high-end-telefoons met minimaal een quadcore Cortex A9- of Intel Atom-soc. We waren heel erg benieuwd naar deze functionaliteit, maar de demonstratie beperkte zich jammer genoeg tot enkel de telefoon. Hoewel we zeker gecharmeerd zijn van de interface is de belofte om een volwaardige desktop in je broekzak te stoppen de optie waar we het meest enthousiast over zijn.
Twee keuzes voor apps: native of web
Ontwikkelaars die applicaties voor Ubuntu op de smarthone willen ontwikkelen, hebben twee opties: een native app op basis van het Qt-framework, of een webapp. In het laatste geval wordt een html5-app binnenin een kleine wrapper-app geladen die ervoor zorgt dat de html5-code kan communiceren met de hardware van de telefoon, zoals de camera.
Hoewel Weevers toegeeft dat een html5-app nooit zo snel zal zijn als een app die in native code geschreven is, hoopt Canonical dat het er wel voor zal zorgen dat er snel simpele apps voor het platform ontwikkeld zullen worden. Het demotoestel had een Facebook- en Gmail-app geïnstalleerd die beide niet veel meer dan wrappers om de mobiele sites waren. We konden de snelheid niet testen maar tot nu toe zijn we nooit erg onder de indruk geweest van webapps; ze zijn altijd trager dan 'echte' apps en daarom minder fijn om mee te werken.
We snappen de keuze van Canonical echter wel; de kans dat Facebook een native-app uitbrengt voor zo'n jong platform is natuurlijk nihil, en dat geldt voor meerdere bedrijven. Via webapps kunnen snel en gemakkelijk apps ontwikkeld worden die anders gewoon nooit beschikbaar zouden komen.
Toch zien we meer in de tweede optie voor ontwikkelaars: het schrijven van een native-app met behulp van het Qt-framework, zoals het nu ook al gebeurt bij ontwikkeling voor de desktopversie van Ubuntu. Het zou zelfs heel eenvoudig moeten zijn voor ontwikkelaars om hun app voor meerdere platforms geschikt te maken. Net als bij Android biedt de sdk de optie om een enkele app te ontwikkelen die op verschillende soorten schermen een andere interface heeft.
Een lange weg te gaan
Ondanks dat de gedemonstreerde versie nog niet featurecomplete was en nog duidelijk optimalisatie nodig had, waren we onder de indruk van wat we zagen, zeker als je bedenkt dat er pas een jaar aan gewerkt wordt. De swipe-interface ziet er goed uitgedacht uit en ook het uiterlijk van de interface kon ons bekoren. Het ziet er echt uit alsof het voor een smartphone gemaakt is en gelijktijdig is meteen duidelijk dat het om Ubuntu gaat.
Voor mensen die nu al Ubuntu gebruiken, of smartphonegebruikers die gewoon graag hun toestel tweaken, lijkt de smartphonevariant van Ubuntu echt een uitkomst. Vooral de mogelijkheid om een via een dockingstation de volledige desktopversie van Ubuntu te gebruiken klinkt heel erg tof en we hopen dit dan ook snel een keer te kunnen testen.
Canonical meent dat er een grote vraag is naar een nieuwe speler op de smartphonemarkt en denkt die plek op te kunnen vullen. Wij zijn daar echter niet zo zeker van. Zelfs een platform als Windows Phone, dat toch genoeg toestellen kent en door Microsoft actief gepromoot wordt, wordt door veel app-ontwikkelaars genegeerd. Een goed gevuld en gezond ecosysteem is vandaag de dag onmisbaar en we zijn er niet van overtuigd dat grote bedrijven apps voor dit platform gaan ontwikkelen. Door mobiele sites via webapps te ontsluiten kom je een eindje, maar gebruikers zullen toch willen Whatsappen en hun bankzaken kunnen doen.
Canonical blijft echter positief en denkt vooral op de enterprisemarkt goed te kunnen scoren omdat systeembeheerders vaak ervaring hebben met Linuxsystemen en in theorie in plaats van een desktop en smartphone maar één apparaat beheerd hoeft te worden. Wanneer dat allemaal zou moeten gebeuren is nog niet bekend; Canonical zegt dat telco's en telefoonfabrikanten veel interesse tonen maar wil geen namen noemen en durft ook niet te zeggen of we dit jaar een eerste Ubuntu-phone gaan zien.