Je zou kunnen zeggen dat er twee 'keynotes' tegelijk waren destijds. Terwijl Apple in de Verenigde Staten zijn iPhone 12-modellen aankondigde, kreeg Nederland op diezelfde avond via een persconferentie te horen over een 'gedeeltelijke lockdown'. Dat was de opvolger van de 'intelligente lockdown' van het voorjaar. Nog voor de iPhone 12 zou uitkomen, anderhalve week erna, had België alarmniveau 4 afgekondigd en de coronamaatregelen aangescherpt.
Het ging daarna nog bijna anderhalf jaar duren voordat alle maatregelen rondom corona zouden verdwijnen. Intussen bleef de iPhone 12 te koop. Tot ineens, in 2023, het Franse telecomagentschap ANFR met een schokkende mededeling kwam: de iPhone 12 moest uit de verkoop, omdat de telefoon te veel straling afgaf. Apple voerde een update door in Frankrijk, een soort virtueel mondkapje voor de telefoon, en de telefoon bleef te koop.
Maar, zo betoogde het telecomagentschap, in andere Europese landen moet Apple die update ook doen. Apple was het daar niet mee eens en deze week publiceerde de Europese Commissie zijn beslissing over dit conflict: de ANFR heeft gelijk; de iPhone 12 moet ook in andere landen deze update krijgen. Dat betekent dat ook jij, als je een iPhone 12 hebt en in Nederland of België woont, met deze update te maken krijgt. Wat gaat dat betekenen?
Wat de update precies doet
Goed om te weten: deze update komt alleen naar de iPhone 12 en dus niet naar de iPhone 12 mini, iPhone 12 Pro en iPhone 12 Pro Max. Telecomagentschappen over de hele wereld hebben die modellen ook getest, maar die zenden gek genoeg in geen geval te veel straling uit. De iPhone 12 doet dat wel en daarom moet die telefoon, en alleen die, de update krijgen.
Met de update laat Apple de iPhone denken dat hij altijd in je hand ligt of in je zak zit. Daardoor beperkt hij het zendvermogen. Dat is een functie die iPhones al jaren hebben en die is bedoeld om straling bij het lichaam te verminderen. Een iPhone die op tafel ligt krijgt van de software iets meer zendvermogen. De software detecteert dat met sensors, vooral natuurlijk bewegingssensors, zoals de gyroscoop. Apple noemt de functie Body Detect.
Het gevolg daarvan is dat iPhones liggend op tafel of op de bank minder zendvermogen hebben na de update. Volgens Apple is de impact minimaal. "In dekkingsgebieden waar het mobiele signaal zwak is, kan deze verandering in antennezendvermogen resulteren in iets lagere mobiele prestaties bij bepaalde toepassingen buiten het lichaam. De overgrote meerderheid van de gebruikers zal naar verwachting geen effect merken."
Dat klinkt plausibel. Immers, in veel gevallen merk je alleen iets van een zwak signaal als je de telefoon gebruikt en dat gebeurt nu eenmaal vaker in de hand. Bovendien geldt het alleen op 4G, niet op 5G of op wifi. In veel gevallen dat klanten zwak signaal hebben is dat binnenshuis, thuis of op school of werk. In veel gevallen zitten iPhones daar vermoedelijk op wifi.
Ook belangrijk: Apple en de Nederlandse Rijksinspectie Digitale Infrastructuur zeggen beide dat een iPhone 12 ook vóór de update veilig is om te gebruiken. De RDI houdt het erop dat er geen 'acuut, ernstig gezondheidsrisico' ontstaat door het overschrijden van de norm.
Dat komt mede door de norm zelf. Er is een grenswaarde, maar het risico is uiteraard steeds hoger naarmate de straling meer wordt. Een waarde van 10W/kg zou veel ernstiger zijn dan de 5,6W/kg van de iPhone 12.
Gebeurt dit vaker?
Agentschappen over de hele wereld testen alle telefoons en die mogen alleen op de markt komen of blijven als ze voldoen aan de norm. Die norm is 4W/kg voor gebruik tegen ledematen aan. Bij het hoofd is de limiet 2W/kg. Daarbij gaat het om de specific absorption rate, of SAR-waarde.
Het gebeurt vaker dat telefoonfabrikanten over die limiet heen gaan. Xiaomi gebeurde dat bijvoorbeeld bij de Poco X3 en die heeft ook een update uitgebracht om het stralingsniveau te verminderen. Samsung had dat met bijvoorbeeld de Z Flip. Van de 1159 tests die het Franse ANFR uitvoerde bij alle smartphones tot nu toe bleek bij 70 telefoons dat de normen werden overschreden.
Bij Apple was het anders, omdat het drie jaar na release gebeurde. Vaak constateerde ANFR rond of vlak na release van de telefoon het probleem. ANFR testte de iPhone 12 een paar jaar eerder en toen was er niets mis.
Wat is er aan de hand?
In september 2023 deed ANFR een hertest van de iPhone 12 en toen bleek dat die boven de norm zat van 4W/kg. Het gevolg: Apple moest de iPhone 12 uit de verkoop halen. De te hoge SAR-waarde bleek geen incident, want de Nederlandse RDI kon de resultaten onderschrijven.
Apple bracht een update uit, maar die verminderde het stralingsniveau alleen in Frankrijk. ANFR vond dat die update in heel de EU moest werken en dat geschil kwam bij de Europese Commissie. Die gaf deze week ANFR gelijk: de update moet werken in de hele Europese Unie.
Die uitspraak gaf veel weg over het proces. Apple blijft beweren dat er een fout zit in de testmethode van ANFR. Die testmethode zou de Body Detect-functie niet aanspreken, waardoor de iPhone denkt dat hij op tafel ligt, maar in feite tegen een ledemaat aan zit.
Apple en ANFR spraken daarbij een testmethode af waarbij een mechanisch apparaat elke twintig seconden op de volumeknop drukt om te zorgen dat Body Detect geactiveerd zou blijven. ANFR constateerde nog steeds een te hoge stralingswaarde.
Daarop ontstond een rare discussie. Volgens Apple was het niet gelukt om de volumeknop in te drukken; volgens ANFR waren daarmee geen problemen. "Apple betwistte [de testresultaten, red.] door te stellen dat het apparaat in een positie stond die de persoon die de test uitvoerde verhinderde handmatig op de volumeknoppen te drukken om de Body Detect-functie te activeren. Apple heeft deze bewering echter niet onderbouwd met onweerlegbaar bewijs. Bovendien heeft CETECOM, een geaccrediteerd laboratorium en dus een laboratorium dat onafhankelijk is beoordeeld door een accreditatie-instantie, geen problemen gemeld met het indrukken van de volumeknop tijdens de test en als gevolg daarvan het activeren van de Body Detect-functie tijdens de tests." De Europese Commissie gaf bij gebrek aan onderbouwing vanuit Apple de ANFR gelijk en legde Apple op dat de update in de hele EU moest gaan werken.
Tot slot
De update zal vermoedelijk weinig effect hebben op iPhone 12-modellen. Het gaat alleen om 4G en het effect is alleen merkbaar bij zwak bereik. Het opvallendste aan deze zaak is het gebakkelei tussen Apple en ANFR.
De vraag blijft waarom dit probleem de iPhone 12 en alleen de iPhone 12 treft. Apple en de ANFR zijn daar beide niet op ingegaan. Wel heeft ANFR in totaal meer dan 30 iPhone-modellen getest en die bleken allemaal de limieten niet te overschrijden.
Het overschrijden van de limiet gebeurt bij andere telefoonfabrikanten ook weleens en vermoedelijk is dat vaak meer een softwarefout dan een ontwerpfout. De overschrijdingen zijn vaak relatief niet zo groot en daarom leveren ze vermoedelijk zelden tot nooit een acuut risico op voor de gezondheid van klanten met die telefoon. De limieten voor stralingen van telefoons blijven belangrijk, dat is wat deze zaak in elk geval ehmmm ... uitstraalt.
Redactie: Arnoud Wokke • Eindredactie: Marger Verschuur