Van Janco Tiano naar Vivianne Miedema
FIFA 23
FIFA 23 is in veel opzichten best een prima voetbalspel, maar dat komt vooral doordat FIFA 22 dat ook al was. Hoewel FIFA 23 in elk spelonderdeel wel dingen toevoegt en verandert, heb je tijdens het spelen niet het gevoel dat je met een totaal nieuw spel hebt te maken. Datzelfde gaat op bij het doorspelen van de Career Mode of het opbouwen van een team in Ultimate Team, dat uiteraard nog steeds pay-to-win is en zelfs iets beter lijkt te zijn geworden in spelers verleiden om meer pakjes te kopen. Wellicht zit dat je in de weg, wellicht niet en wellicht doet de overheid er de komende jaren iets mee. Het is belangrijk en goed dat er naar gekeken wordt, maar ondertussen is het heel goed mogelijk om je te vermaken met FUT. Er is enorm veel te doen en je kunt op veel manieren proberen spelend - en niet kopend - je team te verbeteren. In de overige modi en in de gameplay zien we kleine verbeteringen en wat nieuwe features, maar in grote lijnen blijf je de game op dezelfde manier spelen. De toevoeging van power shots is grappig en zorgt voor spektakel, maar tegelijk is het jammer dat mede daardoor doelpunten nog goedkoper zijn dan ze in de voorgaande games al waren. Daardoor eindigen veel wedstrijden met hoge scores, en dat is niet zoals dat in het echte voetbal gaat. Dat laatste is misschien wel de hoofdgedachte die we hebben bij FIFA 23: vermakelijk, spectaculair, maar op heel veel manieren niet echt realistisch. Daarmee past de game prima in het laatste rijtje games in deze langlopende serie, waarvan de absolute hoogtijdagen gevoelsmatig al een tijdje achter ons liggen.
15 december 1993 is een belangrijke datum in de videogamegeschiedenis. Op die dag bracht EA Sports FIFA International Soccer uit voor de Mega Drive, en dat bleek het begin van een dertig jaar durende samenwerking tussen de wereldvoetbalbond en Electronic Arts, dat in die tijd uitgroeide van relatief kleine ontwikkelaar naar de megalomane multinational die het anno 2022 is. FIFA is niet meer weg te denken uit het jaarlijkse spelaanbod en geldt in de Benelux steevast als een van de best verkopende games.
Voor FIFA 23 zal dat niet anders zijn. De game, die uitpakt met flitsende marketingtermen als Hypermotion 2.0, animaties heeft die verbeterd zijn met behulp van AI-learing, en vrouwenvoetbal een prominentere plek geeft dan ooit tevoren - met Sam Kerr zelfs als coveratleet naast Kylian Mbappé - heeft zijn weg alweer naar duizenden consoles en pc’s gevonden. Het is audiovisueel de meest indrukwekkende en complete voetbalgame die je kunt krijgen. Complete wedstrijdpresentaties worden nagebootst en het arsenaal aan beschikbare licenties is groter dan ooit, met voorop de twee wereldkampioenschappen die dit seizoen plaatsvinden, en de Engelse en Franse competities voor vrouwenteams.
Janco Tiano was stiekem Jan Tian
Hoe anders was dat dertig jaar geleden. Het voetbalspel waar EA in Vancouver aan werkte, zou nog voor het WK van 1994 verschijnen. Voetbal werd pas daarna langzaam populairder in de Verenigde Staten, maar EA was een bedrijf dat enorm op de Amerikaanse markt was gericht. Een voetbalspel? Dat zag lang niet iedereen zitten. Toch wist teamleider Bruce McMillan het project van de grond te krijgen. Met een relatief klein team, met daarin onder meer Jan Tian en Brian Plank, leverde McMillan eind 1993 de eerste FIFA-game af. Om de speler voldoende overzicht te bieden en het idee van diepte te simuleren, kozen de ontwikkelaars voor een isometrisch perspectief, waardoor je de actie op het veld schuin van boven zag. Licenties had het spel niet; je speelde met landenteams die waren gevuld met grotendeels verzonnen namen, op een paar uitzonderingen na. Jan Tian vereeuwigde zichzelf als de Braziliaanse superster Janco Tiano, en Brian Plank dook op in het Duitse elftal.
Ruzie tussen EA en de KNVB
Het succes van FIFA International Soccer was overweldigend: in vier weken tijd vlogen er al zo veel exemplaren van het spel over de toonbank dat het direct het best verkopende spel van het jaar was. Knap, want de markt voor voetbalspellen had met titels als Sensible Soccer en Kick-Off al best wat aansprekende titels. FIFA veegde er de vloer mee aan en het succes werd snel uitgebouwd. Eind 1994 verscheen FIFA 95, met daarin voor het eerst ook clubteams, al bestonden die nog wel uit nepspelers. Een jaar later bevatte FIFA voor het eerst ruim drieduizend echte namen. Die echte namen zijn altijd gebleven, al heeft FIFA nooit écht alle licenties tegelijk gehad. Toen de KNVB meer geld eiste voor het gebruik van de namen en gelijkenissen van de Nederlandse internationals, ontstond er een conflict tussen EA en de KNVB, waardoor het Nederlands elftal jarenlang gevuld was met nepspelers. In de aanloop naar de release van FIFA 10 vonden de gamemaker en de Nederlandse voetbalbond elkaar weer, en konden verzonnen sterren als Hans de Noteboom met pensioen.
In de schaduw van PES
De terugkeer van het Nederlands elftal viel toevallig samen met wat je kunt omschrijven als ‘de terugkeer van FIFA’. Tussen 2000 en 2010 domineerde het voetbalspel van EA weliswaar de verkoopcijfers meestal nog steeds, maar op kwaliteit werd de game zeker halverwege dat decennium steevast - en ruim - afgetroefd door een Japanse, veel minder kapitaalkrachtige concurrent. Konami wist met Pro Evolution Soccer de harten van veel ‘footie-fans’ te stelen. Voor die groep gamers behoren enkele van de in die jaren verschenen PES-games tot de beste (voetbal)games aller tijden en is er nooit een FIFA-game geweest die ook maar in de schaduw daarvan kan staan.
Ultimate Team: voor het eerst in een Champions League-game
Rond 2010 begon het tij te keren in FIFA’s voordeel, en helemaal toevallig is dat niet. Op dat moment bevatte FIFA namelijk een ander aspect, dat de toekomst van het spel verregaand zou veranderen. Enkele jaren eerder had EA in de game UEFA Champions League 2006–2007 al eens geëxperimenteerd met een spelmodus waarin het verzamelen van spelers centraal stond. Gebruikers konden als het ware een ‘ultiem team’ samenstellen uit de beschikbare Champions League-spelers. De modus sloeg nog niet aan, maar in 2008 was dat anders. FIFA 09 was de eerste editie die ‘FIFA Ultimate Team’ bevatte en uiteindelijk waagden ongeveer een miljoen gamers zich aan deze nieuwe spelmodus. De historie is bekend: Ultimate Team groeide uit tot de belangrijkste spelmodus en werd bovendien het fundament onder alle e-sportsactiviteiten rond FIFA, want de beste FIFA-spelers ter wereld gebruiken daarin hun eigen FUT-teams.
Zoeken naar nieuwe ideeën
In de laatste jaren bleek het voor EA Sports steeds moeilijker om nieuwe elementen toe te voegen die net zo veel impact hadden. Er werden licenties toegevoegd, maar aangezien de belangrijkste competities altijd al aanwezig waren, viel de meerwaarde van al die nieuwe, exotischere competities relatief mee. Met verhaalmodus The Journey en het op straat- en zaalvoetbal gerichte Volta werden nieuwe spelmodi toegevoegd en hoewel die op zich vermakelijk waren, groeiden ze niet uit tot meer dan ‘leuke extra’s’. Het gros van de gamers hield zich bezig met FUT, de online spelmodus Seasons of de Career Mode. Ook Pro Clubs won langzaam aan populariteit. Je zou kunnen zeggen dat Pro Clubs de meest realistische manier is om online echt voetbal na te bootsen. In deze modus speelt elke speler alleen met zijn eigen voetballer. Je bestuurt dus niet het hele team, maar moet je teamgenoten om de bal vragen en zorgen dat je vrij staat. Op die manier is het mogelijk om online elf tegen elf te spelen.
Vrouwenteams
FIFA is door de jaren heen dus uitgegroeid tot een enorm veelzijdige game die je op allerlei manieren kunt spelen. We hebben bijvoorbeeld het debuut van de vrouwen in het spel, in 2015, nog niet eens genoemd, maar zij vormen wel een mooie brug tussen dit korte overzicht van hoe dertig jaar FIFA ongeveer is verlopen en de nieuwe - en laatste - FIFA-game. Ooit was FIFA een game waarin je een toernooi of een competitie kon spelen. Inmiddels is het spel uitgegroeid tot zoveel meer. Je zou een aantal van de afzonderlijke modi kunnen omschrijven als aparte game binnen de game. Nu zullen er gamers zijn die elk aspect van de game uitproberen en alles spelen, maar zeker als je FIFA al jaren speelt, heb je waarschijnlijk je ‘vaste’ onderdeel waar je je tijd voornamelijk aan spendeert. Wie dat in FUT doet, krijgt weinig mee van de vernieuwingen in de Career Mode of Pro Clubs, en omgekeerd geldt hetzelfde. Maar of je nu FUT, Career of Pro Clubs of nog iets anders speelt, je wil wel dat ‘jouw’ FIFA voldoende vernieuwd is ten opzichte van de versie van vorig jaar. Dat blijkt een lastige, zo niet onhaalbare eis.
:strip_exif()/i/2005393850.jpeg?f=imagearticlefull)
Betere bewegingen, maar niet altijd
Het spelonderdeel waar alle modi natuurlijk wel gelijkmatig van profiteren, is de gameplay, oftewel het voetbal zelf. Dit is de afdeling waar Hypermotion 2.0 en machinelearning de fundering moeten zijn voor betere gameplay dan ooit. Feitelijk heeft EA de aanpak van vorig jaar als uitgangspunt genomen en hem verder doorgezet. De FIFA-studio heeft twee complete wedstrijden opgenomen via motion capturing, waaronder een wedstrijd tussen twee vrouwenteams om de vrouwelijke spelers in het spel van eigen animaties te kunnen voorzien. Vervolgens zijn de opgenomen animaties de basis geweest voor nog een dosis andere animaties die door machinelearning zijn ontstaan. Dat zorgt er mede voor dat FIFA 23 meer animaties dan ooit eerder bevat. Dat zou in theorie moeten leiden tot een geloofwaardiger ogende voetbalgame.
Overwegend sterke animaties
In de praktijk blijkt die theorie meestal aardig te kloppen, maar niet altijd. Voor we echter naar de missers kijken, verdient de gameplay het om aan te wijzen wat er goed gaat. We zien inderdaad het grootste deel van de tijd realistisch bewegende voetballers. Of het nu gaat om de manier waarop ze rennen, passen, schieten of zelfs duels uitvechten: het zijn geloofwaardige bewegingen. Vooral de manier waarop spelers reageren op impact die ze op elkaar hebben, ziet er bij vlagen heel goed uit. Spelers hangen in duels tegen elkaar aan en gebruiken hun handen tot op zekere hoogte. Dat is precies zoals je het in het echt ook ziet.
:strip_exif()/i/2005393806.jpeg?f=imagearticlefull)
Het is jammer dat het tussen de goede momenten door vaak ook mis gaat. Af en toe zie je een speler wat ‘verspringen’, alsof er een stukje animatie mist. Ook lijkt de game de situatie die in beeld is niet goed te begrijpen. Op die momenten loopt bijvoorbeeld een speler die vlakbij de bal is, op een heel onlogische manier naar die bal toe. Daarnaast zie je te vaak onrealistisch spectaculaire dingen gebeuren. Een laatste man die een bal half achter zich krijgt en met een halve schorpioentrap de bal naar de linksback speelt, is een prachtige actie waar je van kunt genieten. Maar geen enkele laatste man haalt het in zijn hoofd de bal op die manier te verwerken, want als hij hem mist, loopt de spits van de tegenstander zo door naar je keeper. Van hetzelfde laken een pak is dat AI-spelers het leuk blijven vinden om onder druk rustig te combineren met de keeper en verdedigers om ze heen. Knap gevoetbald, maar het gebeurt in FIFA veel te vaak en dat is niet realistisch.
Anders rennen
Andere dingen die van invloed zijn op hoe spelers bewegen, zijn features als technical dribbling en AcceleRATE. Dat laatste gaat over de manier waarop een speler sprint, en in FIFA 23 zijn de spelers hierbij verdeeld over drie categorieën: controlled, explosive en lengthy. Als je bijvoorbeeld Antony en Haaland zou vergelijken, dan is Antony een speler met explosieve sprintsnelheid. Haaland komt langzamer op gang, maar houdt het langer vol en behaalt uiteindelijk een hogere topsnelheid. De andere manier van rennen is duidelijk te zien en het is een leuke toevoeging. Voor technical dribbling geldt dat tot op zekere hoogte ook, al is het een fancy naampje voor iets dat grotendeels automatisch gebeurt in de gameplay. De game bepaalt de optimale dribbel op basis van de input van de speler, waarbij de gameplay zo reactief moet zijn dat je je tegenstanders op het verkeerde been moet kunnen zetten, simpelweg door handig met je linkerstick om te gaan. Het is dus niet zozeer een speciale manier van dribbelen, maar meer een aanpassing aan het dribbelen in het algemeen.
Die aanpassing komt vrij goed uit de verf. De engine is de laatste jaren beter geworden in het rekening houden met het momentum van een speler. Als jij een speler op je af ziet sprinten, kun je die speler, door zelf van richting te wisselen, vaak wel uitkappen. In FIFA 23 luisteren die koerswijzigingen nog nauwer en kun je gebruikmaken van de momenten dat iemand net een stap zet waardoor hij even op het verkeerde been staat, waardoor jij er langs kunt glippen. We snappen dat dit wat vaag klinkt, maar het is feitelijk waar spelers passeren in het echt ook op neerkomt: zorgen dat jij in een richting beweegt waar je tegenstander op dat moment even niet naartoe kan.
:strip_exif()/i/2005393874.jpeg?f=imagearticlefull)
Het dribbelen voelt dus best aardig aan, maar helaas is de spelervaring niet continu hetzelfde. Het is lastig om te bepalen waar het aan ligt, maar we hadden het gevoel dat die responsiviteit af en toe even wegviel. Het kan simpelweg toeval zijn, maar het kan ook zijn dat de wirwar van mogelijke animaties de gameplay af en toe even te machtig is. Die momenten doen pijn, want ze zorgen meteen voor een deuk in je spelplezier. Je wil het gevoel hebben dat alles wat er gebeurt, je eigen prestatie of je eigen fout is. Een speler die niet of niet snel genoeg doet wat jij de controller vertelt, past daar niet bij.
Zet de competitieve schakelaar aan
Een hulpmiddel of tip is daarbij om de competitieve schakelaar in de settings voor je controller om te zetten. Dit is een schakelaar die de besturing in één keer zo instelt zoals dat verplicht is in competitieve spelmodi en e-sports. Dit schakelt meteen alle hulpmiddelen uit en zorgt op die manier voor de meest pure spelervaring. Dat is even wennen, maar als je tot dan met hulpmiddelen aan speelde, zul je meteen merken dat de game meer doet wat jij wil. FIFA 23 kan gamers flink helpen, met vrijwel elk aspect van de gameplay, maar dat zorgt er ook weleens voor dat er dingen voor jou gedaan worden die je eigenlijk helemaal niet had gewild. Leer dus spelen zonder zijwieltjes, dan heb je waarschijnlijk de beste ervaring, ook al zal het aanvankelijk misschien wat lastiger zijn dan met de hulpmiddelen aan.
Doelpuntenregen en mooier gras
Onderdeel van die best mogelijke gameplayervaring is, als je tegen de computer speelt, dat je zult merken dat het verdedigende niveau van de AI flink is toegenomen. Computergestuurde spelers lopen een stuk beter met hun man mee en zijn ook beter in het ‘lezen’ van passlijnen, zodat het rondspelen van de bal wat minder makkelijk is dan voorheen. Uitzondering hierop is de steekpass door de lucht, waarmee je zeker centrale verdedigers te makkelijk kunt verrassen. Dat blijft een aandachtspuntje, maar het geheel is in elk geval een stuk meer solide dan vorig jaar. Dat geldt helaas niet voor het laatste onderdeel van de verdediging: de doelverdedigers. Keepers hebben prachtige reddingen in huis, maar laten soms ballen door die vlak langs ze gaan. Het niet tegenhouden van een houdbare bal hoort op zich bij voetbal, maar hoe vaak gebeurt dat de beste keepers van de wereld nu echt? Niet zo vaak als in FIFA 23, dat is zeker.
Power shots
Het werk van de keepers wordt in FIFA 23 wel lastiger gemaakt door een nieuwe, opvallende feature: het power shot. Door beide schouderknoppen (uitgaande van de standaardbesturing) ingedrukt te houden terwijl je schiet, maakt de speler die de bal heeft zich klaar voor een extra hard schot. De camera zoomt een beetje in terwijl de speler eventjes licht inhoudt om goed aan te kunnen leggen, en dan volgt er een vlammend schot op doel. Dat schot is in veel gevallen onhoudbaar voor de keeper. Het is dus zaak om zo’n schot te blokkeren en aangezien de tijd om dat schot te lossen ongeveer een seconde is, lukt dat ook vaak wel.
De vraag is dan nog: is het leuk? Zo’n kiezelhard schot afvuren is op zich zeker leuk. Het ziet er spectaculair uit en maakt spelers met een goed schot nog dodelijker, maar het draagt ook bij aan een overkoepelend probleem dat zich al enkele jaren manifesteert. Er wordt in FIFA namelijk veel te veel gescoord. Uitslagen met vijf of meer goals zijn eerder regel dan uitzondering. Goed, niemand zit te wachten op bloedeloze gelijkspelletjes, maar elke wedstrijd afsluiten met 6-3, 2-5 of 4-4 is ook niet echt de bedoeling. Ajax speelt per slot van rekening niet elke week tegen Napoli. In FIFA 23 regent het dus doelpunten en dat kost de game wel wat van zijn geloofwaardigheid.
:strip_exif()/i/2005393800.jpeg?f=imagearticlefull)
Iets anders dat nieuw is, is de manier waarop je vrije trappen en penalty's neemt. Penalty's zijn vooral vereenvoudigd. Je kiest een hoek en moet je schot dan goed timen met een bewegend cirkeltje om je speler heen. Doe je dat goed, dan schiet je speler automatisch secuur in de hoek die jij hebt gekozen, waarbij de kracht van het schot dan mede bepaalt hoe houdbaar die bal is. Simpel genoeg, het werkt, maar is verder niet heel interessant. Leuker zijn de vrije rappen. Je bepaalt nu met de rechter-thumbstick waar je speler de bal zal raken en dat bepaalt wat het traject van de bal zal zijn. Leren waar je de bal het best kunt raken, is best leuk en niet te makkelijk. Het kost best even wat oefening om vrije trappen raak te kunnen schieten, wat de voldoening des te groter maakt als het eindelijk lukt. Het systeem had voor mij niet per se op de schop gehoeven, want het werkte in FIFA 22 ook al best goed, maar het nieuwe systeem zorgt in elk geval voor wat verfrissing.
Gooi alle features die we tot hier besproken hebben bij elkaar, mix ze met al langer bestaande features van de gameplay en je hebt dus FIFA 23. Wat is dan het verdict over die nieuwe mix? Vooropgesteld staat dat het leuk genoeg is om een jaar lang te spelen. Dat komt echter vooral door die al opgebouwde basis en niet per se door wat FIFA 23 eraan toevoegt. Anders gezegd: de vernieuwingen ten spijt blijkt toch dat FIFA 23 uiteindelijk niet heel anders aanvoelt dan FIFA 22, net zoals FIFA 22 niet heel anders aanvoelde dan FIFA 21. Zelf zet ik dezelfde combinaties op, laat ik spelers op eenzelfde manier loopacties maken en hopelijk laat ik ze dan succesvol afronden, vaak met een gecontroleerd schot in de verre hoek. Dat is precies zoals ik dat al jaren doe. Het is al met al een spel dat jaarlijks in details evolueert, maar in grote lijnen steeds niet zo heel erg verandert.
Mooier en sfeervoller
Datzelfde kun je zeggen over hoe alles eruitziet. We hebben de verbeterde animaties - en het feit dat het soms toch nog even misgaat - al genoemd, maar FIFA 23 kan ook rekenen op weer net wat mooier beeld en meer sfeer. Die sfeer wordt onder meer gebracht door meer opgenomen stadionliedjes van diverse clubs, beter en levendiger ogend publiek en realistischer gras en doelnetten. Dat laatste klinkt misschien als iets onbelangrijks, maar het feit dat een speler na een flinke sliding een streep achterlaat op het gras, laat dat gras geloofwaardiger ogen. Netten ogen niet alleen beter, ze reageren ook beter op impact van de bal of op spelers die in de netten terechtkomen. Het zijn kleine puntjes, maar ze zijn wel belangrijk. Datzelfde geldt voor sfeershots om wedstrijden heen. Start bijvoorbeeld de derby tussen Manchester City en United eens op: dat oogt en klinkt prachtig.
:strip_exif()/i/2005393866.jpeg?f=imagearticlefull)
Verder valt op dat meer spelers beter op zichzelf lijken, al lijkt EA hier niet echt grote stappen te zetten ten opzichte van vorig jaar. Er komen vooral meer nagemaakte spelers bij, en de kwaliteit daarvan is ongewijzigd. Natuurlijk lijken niet alle spelers goed op zichzelf en ook valt op dat het regelmatig mis gaat met details in het stadion. Zo speelden wij een wedstrijd met het damesteam van Arsenal tegen het damesteam van PSG, waarbij in het stadion ineens overal Real Madrid-spandoeken hingen. Dat is niet heel erg, maar wel slordig. Het blijft ook raar dat bij Eredivisiewedstrijden duidelijk herkenbaar Engelse politieagenten langs het veld staan. Dit is ook zo’n detail dat niet in de weg zit, maar wel als slordigheid kan worden betiteld.
FUT Moments en ander Chemistry-systeem
We gaan verder met alle inhoud om de wedstrijden heen. Zoals op de eerste pagina al gemeld: dat is nogal wat. Je kunt FIFA 23 op allerlei manieren spelen. De meeste gamers doen dat door Ultimate Team op te starten en te beginnen met bouwen aan een nieuw team. Daar kun je een hoop van vinden en dat gaan we verderop in deze review zeker ook goed, maar laten we eerst eens kijken hoe de spelmodus dit jaar in elkaar zit en op welke punten hij verschilt van de versie van vorig jaar.
Wie begint aan FUT in FIFA 23 en ooit eerder FUT heeft gespeeld, zal eerst de vraag krijgen of je je resterende FIFA Points uit het vorige spel wil overzetten naar het nieuwe spel. Dat kan niet de andere kant op, dus je neemt feitelijk afscheid van je oude Ultimate Team, maar dat was je waarschijnlijk toch al van plan toen je FIFA 23 kocht. In het verdere begin kom je een herhaling van zetten tegen: je kiest een startpakket met focus op een bepaald land en mocht je de special edition van FIFA 23 hebben besteld, dan kun je je pakketje met extra FIFA Points, een draft token en andere extra’s innen. Daarna kun je beginnen met het samenstellen van je team en eventueel het openmaken van pakjes die alvast klaar staan, of extra pakjes aankopen.
:strip_exif()/i/2005393840.jpeg?f=imagearticlefull)
Veel van de functies in FUT verschillen niet echt ten opzichte van de versie van vorig jaar. De Squad Builder laat je nog steeds snel een team met een bepaalde focus samenstellen, dubbele kaartjes kun je nog steeds kwijt op de transfermarkt, en daar kun je uiteraard ook op zoek gaan naar specifieke spelers die je graag wil hebben. Tot zover niets nieuws. Wel vinden we het jammer dat er op deze vlakken niet wat beter gekeken is naar sommige saaie taakjes. De spelmodus zit bijvoorbeeld vol met kleine doelstellingen waarvan je er zeker in het begin snel een groot aantal volbrengt. Die moet je vervolgens handmatig een voor een af gaan om de beloningen te innen. Die beloningen, vaak gratis pakjes met spelerskaarten of andere items, moet je daarna een voor een openen. Dit had wat ons betreft wat gestroomlijnder gekund.
Carrière van Mbappé naspelen
Toch hangt bovenstaand kritiekpunt samen met iets dat in algemene zin een pluspunt is. Er is in FUT namelijk veel te doen en veel te verdienen. De spelmodus zit boordevol spelmodi die leuk zijn om te spelen én snel goede beloningen kunnen opleveren. De al jaren bestaande Squad Battles, waarbij je een ranking behaalt op basis van prestaties tegen teams van andere spelers die bestuurd worden door de computer, zijn bijvoorbeeld best leuk als je het online spelen tegen anderen iets te uitdagend vindt, maar er is nog veel meer. Nieuw is bijvoorbeeld FUT Moments: dit zijn korte gameplayfragmenten waarin je een specifiek doel meekrijgt. Bereik je dat doel, dan verdien je een ster en die sterren kun je inwisselen voor beloningen, zoals exclusieve pakjes. Sommige uitdagingen in FUT Moments zijn een tikkeltje saai, maar andere zijn heel leuk. Er is bijvoorbeeld een reeks momenten die gebaseerd zijn op gebeurtenissen in de carrière van Kylian Mbappé. EA zal de beschikbare uitdagingen in FUT Moments van tijd tot tijd updaten; je zult hier dus vaker kunnen terugkeren.
:strip_exif()/i/2005393804.jpeg?f=imagearticlefull)
Verder is het nog steeds mogelijk om online tegen anderen te spelen en, mocht je daar nu heel goed in zijn, jezelf te plaatsen voor de Weekend League, waar de beste prijzen worden verdeeld maar ook de beste gamers van de wereld aan meedoen. Ben je wat minder begenadigd, dan zijn de FUT Drafts iets voor je. Die zijn niet nieuw, maar ze ontpopten zich dit jaar tot onze favoriete spelmodus binnen FUT. Je speelt hier niet met je eigen team, maar kiest spelers voor een team waarmee je dan maximaal vier wedstrijden speelt. Win je ze alle vier, dan krijg je de beste beloning en die beloning wordt minder naar mate je minder wedstrijden wint. Bij het selecteren van je team krijg je steeds vijf keuzes per positie, waarbij je natuurlijk niet alleen moet kijken naar hoe goed de spelers zijn die je kunt kiezen, maar ook of ze passen bij je gekozen formatie en de overige spelers die je opstelt. Het leukste aan de FUT Drafts is dat je steeds met een ander team speelt en in dat team ook echt heel goede spelers zult hebben die je in je eigen Ultimate Team niet zomaar te pakken krijgt.
Chemistry werkt anders
Een van de dingen waar je zowel in je eigen team als in je Draft-teams op moet letten, is chemistry. Dat is ook niet nieuw, maar de manier waarop het werkt is wel anders. Chemistry is een indicator van hoe goed spelers van je team bij elkaar passen en hoe goed ze samen kunnen spelen. Elke speler heeft op zijn kaartje zijn nationaliteit, club en competitie waarin die club uitkomt staan, en elk van die elementen draagt bij aan de chemie die spelers met elkaar hebben. Stel je bijvoorbeeld Blind en Tadic op, dan hebben zij chemie op basis van de gedeelde club (Ajax) en de gedeelde competitie (Eredivisie), maar niet op basis van hun land. Op deze manier is het de bedoeling dat je zo dicht mogelijk bij het maximum van 33 punten voor chemistry komt voor je opstelling. Dat is even puzzelen, maar het wordt dit jaar makkelijk gemaakt doordat spelers niet meer naast elkaar hoeven te staan om hun chemistry te laten meetellen. Staan er twee Brazilianen in je team, dan hebben ze samen chemistry, ook al staat de een linksback en de ander rechtsbuiten.
FUT bevat zo best wat leuke dingen, maar als we eerlijk zijn, is de belangrijkste reden dat we in FIFA 23 weer aardig verslingerd zijn geraakt aan deze spelmodus dat we hem de voorgaande edities hebben overgeslagen. De laatste keer dat we een aardig FUT-team hebben opgebouwd en daar ook lang mee zijn doorgegaan, moet in FIFA 20 of zelfs 19 zijn geweest. Dat maakt dat ook de onderdelen die er al jaren in zitten en amper zijn veranderd, nu gewoon leuk zijn. Heb je vorig jaar echter het hele jaar doorgespeeld, dan zul je niet echt het idee hebben dat je een heel andere versie van FUT voorgeschoteld krijgt, zelfs al is de manier waarop je je team opbouwt anders en zijn er nieuwe uitdagingen om mee aan de gang te gaan.
De verleiding van het kopen van pakjes in FUT
Als we het hebben over FUT, is er natuurlijk een olifant in de kamer, en die olifant houdt enorm van geld. De ‘pay-to-win’-olifant is er, daar hoeven we niet moeilijk over te doen. Je kunt in FUT pakjes kaarten verdienen en je kunt pakjes kopen met Coins en FIFA Points. De muntjes verdien je in het spel zelf, door wedstrijden te spelen of door kaartjes te verkopen op de transfermarkt. De FIFA Points koop je met echt geld. Hoe meer pakjes je koopt, hoe groter de kans dat je een heel zeldzaam kaartje weet te vinden. Die speler maakt je team beter of levert je op de transfermarkt een flinke lading munten op, waarmee je dan weer andere spelers kunt kopen. Het is duidelijk dat geld uitgeven om meer pakjes te kopen je zeer waarschijnlijk veel sneller een goed team oplevert. Dat maakt het ergens wel vervelend als je online een team tegenkomt waar Haaland, Lewandowski en Mbappé voorin lopen, aangezien je nooit zult weten hoeveel geld die speler uitgegeven heeft. Het voelt niet helemaal eerlijk.
Veel speciale pakjes
Tot hier zeggen we niets nieuws over FIFA en FUT. Dit is hoe het al jaren werkt en al jaren leggen miljoenen spelers zich neer bij deze oneerlijkheid. Er is echter een ander aspect dat we even willen aanstippen. Het kan zijn dat het komt doordat we vooral rond de releasedag hebben gespeeld en dat EA die dagen uitpakt met extra veel promo’s, maar er staan vrijwel dagelijks nieuwe soorten speciale pakjes klaar. Die pakjes bieden een grotere kans op specifieke beloningen, zoals de garantie dat een pakje ten minste één speler met een waardering van boven de 83 punten bevat. Een ander pakje heeft niet die garantie, maar bevat wel meer spelers en dat is ook interessant. Ik merkte persoonlijk dat ik haast ‘fomo’ kreeg als ik een pakje koos om te kopen, omdat ik dan het andere pakje niet meer zou kunnen aanschaffen. Wel fijn is dat de Preview Packs, waarvan je de inhoud kunt zien alvorens je besluit het wel of niet te kopen, behouden zijn. Als je dat pakje echter niet koopt, moet je een etmaal wachten alvorens dat pakje vervangen wordt door een ander pakje, dus daar heb je maar beperkt iets aan.
:strip_exif()/i/2005393814.jpeg?f=imagearticlefull)
Geconfronteerd worden met teams die veel meer topspelers hebben dan jijzelf en weten dat er doorlopend speciale pakjes met hopelijk waardevolle spelers klaarstaan, is een vervelende, misschien zelfs gevaarlijke combinatie. Ik ben zelf helemaal niet iemand die snel zijn portemonnee erbij pakt voor in-game aankopen, maar ik heb in deze versie van FUT al meerdere keren getwijfeld of ik niet toch maar gewoon honderd piek aan FIFA Points moest halen, zodat ik mijn team wat sneller goed kan maken. Wat deze werking van de game gaat doen met mensen die hier nog vatbaarder voor zijn, is een beangstigende vraag. Dit gaat ‘gewoon leuk’ voorbij. Het is een kant van de spelmodus die tot in de puntjes is geperfectioneerd om het kopen en openen van pakjes zo verleidelijk mogelijk te maken. Koop zo’n prachtig gouden of speciaal pakje en geniet van opzwepende muziek en feestelijke animaties, want jij wil toch ook een beter team? De game zegt het niet letterlijk tegen je, maar de verleiding is evident.
Deze wetenschap geeft FUT een vervelende bijsmaak. Het is niet zo dat we de modus daarom niet meer spelen. Het blijft een leuke spelmodus, ook als je er geen geld aan uitgeeft. Af en toe een ander team bouwen blijft leuk en als je eenmaal een leuk team hebt staan en de spelers goed kent, kun je ook met een team dat niet bol staat van de wereldtoppers best wedstrijden winnen en zeer handige beloningen binnenslepen. De wetenschap dat de optie om (veel) geld uit te geven er is en dat zat gamers dat ook echt doen, werpt echter toch een schaduw over de modus. Het valt niet te ontkennen dat het concept van pakjes kopen in de hoop dat je je team er beter mee kunt maken, te relateren is aan problematiek rond gokverslaving. Of je nu een pakje opent en Haaland ziet verschijnen, of het balletje op jouw nummer ziet vallen bij roulette: het dopamine- en/of endorfineshot dat je hersenen daarbij loslaten, zal aardig vergelijkbaar zijn.
:strip_exif()/i/2005393822.jpeg?f=imagearticlefull)
Weinig nieuws in Career Mode
Hoewel Ultimate Team inmiddels veruit de populairste spelmodus in FIFA is, zijn er uiteraard tal van andere spelmodi in FIFA 23. Vast onderdeel daarin is natuurlijk de optie om losse potjes te spelen. Dat kan in FIFA 23 op allerlei manieren, waarin je met House Rules ook gekke regels aan kunt zetten. Je kunt in de game ook profielen aanmaken om bij te houden hoe vaak je al tegen iemand gespeeld hebt en wie er aan kop gaat in de algemene stand. Dat is allemaal niet per se nieuw, maar het zijn fijne features en goed om te benoemen. Wel nieuw zijn de nieuwe clubs en teams die je dit jaar tegenkomt, met daarbij Juventus weer eens volledig gelicenseerd, maar ook enkele vrouwelijke clubteams. Landenteams had je al langer, maar nu kun je ook aan de slag met clubteams uit Frankrijk en Engeland. Wetende dat Duitsland, Spanje en Nederland ook een aantal prima clubteams hebben, kun je zeggen dat dit een vrij beperkt aanbod is, maar het is weer een stapje vooruit en je kunt in elk geval met het Arsenal van Miedema spelen tegen het PSG van Martens.
Ted Lasso
De meeste offline uurtjes zullen gamers waarschijnlijk halen uit overige modi, en de Career Mode blijft daarbij vooroplopen. De Career Mode speelt in grote lijnen niet heel anders, maar er zijn wel wat wijzigingen. Dat begint met de komst van echt bestaande managers. Je hoeft niet per se met je eigen avatar te spelen, je kunt er ook voor kiezen om een bestaande manager te nemen. Er is behoorlijk wat keuze, maar helaas zitten de hoofdtrainers uit de Eredivisie er niet bij. Wel is er goed nieuws voor Mark van Bommel-fans, want de trainers uit de Belgische 1A Pro League zijn wél aanwezig. Ook aanwezig en leuk voor de fans: Ted Lasso uit de gelijknamige serie van Apple TV+. Je kunt zelfs met zijn AFC Richmond spelen, dat bestaat uit alle spelers die je kent uit de serie, met natuurlijk aanvoerder Roy Kent op het middenveld, Jan Maas in de verdediging en Jamie Tartt en Dani ‘Football is Life’ Rojas in de voorhoede. Kies je voor Richmond, dan mag je zelf een competitie kiezen om aan mee te doen, wat ten koste gaat van een ander team in die divisie. Let er wel even op dat het niveau van de spelers best hoog is, dus instromen in alles lager dan de Premier League maakt je eerste seizoen(en) waarschijnlijk erg makkelijk.
:strip_exif()/i/2005393832.jpeg?f=imagearticlefull)
Ben je eenmaal bezig in de Career Mode, dan zul je merken dat de interface veranderd is. De nieuwe menu’s zien er goed uit en bieden her en der ook echt meer overzicht. Daarnaast zul je al snel merken dat trainen een belangrijk onderdeel is van je routine. Je kunt de trainingen handmatig afwerken, waarbij een optimale prestatie zorgt voor de beste uitwerking op je spelers, maar je kunt ze ook simuleren. Dat zul je na een tijdje zeker doen, want zo heel veel verschillende trainingen zijn er niet en zodra je ze een keer hebt gedaan, zul je met simuleren altijd je beste zelf behaalde prestatie krijgen. Trainen is dus vooral een kwestie van alle trainingen een keer zelf doen, zodat je het daarna altijd kunt overslaan. Dat maakt de centrale positie in de spelmodus een beetje vreemd en het steeds doorklikken wordt na een tijdje ook wat irritant.
Transferanalist beoordeelt deals
In de transfers verandert niet veel, anders dan dat er rond transfers wat nieuwe animaties te zien zijn en dat er nu een transferanalist is die je een beoordeling geeft op basis van de deal die je hebt gemaakt. Je krijgt daarbij te horen of je het onderste uit de kan hebt gehaald, of dat je onderhandelingspartner je vast een betere deal had willen geven als je beter je best had gedaan aan de onderhandelingstafel. Heeft dit nu echt meerwaarde? Geen transfer is hetzelfde, dus tenzij je echt stelselmatig miljoenen overbiedt, kunnen we ons eigenlijk niet voorstellen dat iemand hier veel aan heeft. Daarnaast kun je je afvragen hoe realistisch dit is. Krijgt een technisch directeur een dag na het sluiten van een deal een belletje van een analist die zegt “je had hem voor vijf miljoen minder kunnen krijgen, joh”? Goh, bedankt man, had je me niet gisteren kunnen bellen dan? De aanwezigheid van de analist is geen ramp, maar de meerwaarde ontgaat ons.
:strip_exif()/i/2005393792.jpeg?f=imagearticlefull)
Ondertussen is er niets veranderd aan de manier waarop je onderhandelt. Althans, dat is niet helemaal waar. Je onderhandelingspartner heeft een indicator waarmee aangegeven wordt hoeveel geduld de overkant van de tafel nog heeft. Zit je laatste bod ver van de vraagprijs, dan vult dat metertje zich sneller en zullen de onderhandelingen sneller stuklopen. Vooruit, dat is best een handige toevoeging. Maar de manier waarop je spelers kunt zoeken en hoe je je scouts aan het werk zet, werkt al jaren op exact dezelfde onhandige manier. Daar iets aan doen lijkt ons nuttiger dan het toevoegen van een transferanalist.
Bij het spelen van wedstrijden is met name veranderd dat je nu een alternatief hebt, naast zelf spelen of een wedstrijd simuleren. Je kon al simuleren en besluiten om zelf de wedstrijd in te gaan als dat nodig was, maar de game kan nu ook highlights klaarzetten die je vervolgens zelf kunt spelen. Je bent er dan dus bij als de tegenstander dreigt te gaan scoren of als je team zelf in kansrijke positie komt, maar spoelt de rest van de wedstrijd door. Dat zorgt ervoor dat je op een hoger tempo door de seizoenen heen kunt, zonder dat je te veel invloed verliest op het verloop van de wedstrijd.
Ondanks leuk verzonnen features als deze geldt voor de Career Mode hetzelfde als voor de gameplay en voor FUT: het voelt niet aan als nieuw. De veranderingen zitten in details, niet in de hoofdlijnen. Eigenlijk vinden we het kunnen spelen met AFC Richmond nog de leukste toevoeging aan de Career Mode, en je kunt je afvragen of dat het voornaamste pluspunt zou moeten zijn als je kijkt naar wat een modus in FIFA 23 anders doet dan in FIFA 22.
:strip_exif()/i/2005393836.jpeg?f=imagearticlefull)
Volta & Pro Clubs: twee modi, één progressie
In elk geval wél duidelijk anders is de positie van FIFA Volta en Pro Clubs. In FIFA 23 zijn die twee spelmodi min of meer samengevoegd. Dat heeft alles te maken met je avatar, want alles wat je in Pro Clubs en in Volta doet, draagt bij aan een algemeen ervaringsniveau en dus aan je progressie. Door lekker op de pleintjes en zaaltjes van Volta te spelen, kun je de speler waar je later elf tegen elf mee gaat spelen dus beter maken, en dat is best leuk bedacht. Zelfs de arcade-minigames in Volta leveren ervaringspunten en dus progressie op. Dat is voor Volta wel een uitkomst, want we misten in voorgaande jaren een duidelijk doel waarom je steeds maar weer meer potjes zou willen spelen. Voor gamers die veel Pro Clubs spelen is die reden er nu.
Inhoudelijk valt in Volta vooral op dat er niet veel nieuws te vinden is. De focus ligt duidelijk op het ontwikkelen van je eigen speler. Je verdient wel steeds nieuwe cosmetische items om je prof leuker aan te kleden, maar verder stelt het niet veel voor. Uiteraard kun je potjes tegen andere spelers spelen en zijn er nieuwe minigames om uit te proberen, maar het lijkt erop dat EA Sports het idee dat Volta op zichzelf een volwaardige spelmodus zou kunnen zijn, heeft laten varen. Dan nog is het best vermakelijk om af en toe wat Volta-potjes tussendoor te spelen, want zeker met vrienden zijn de potjes straat- of zaalvoetbal leuk. Veel meer waarde dan dat had het voor ons niet.
:strip_exif()/i/2005393826.jpeg?f=imagearticlefull)
De waarde zit dus in wat je kunt bereiken door Volta - of Pro Clubs - te spelen. Hier is wel aan gesleuteld, want EA was niet tevreden over hoe de progressie werkte in Pro Clubs. Het kostte spelers te veel moeite om hun niveau naar het maximum te brengen, er zat te veel tijd tussen het verdienen van bruikbare verbeteringen, en bonussen werden te langzaam vrijgespeeld. Dat is in FIFA 23 allemaal anders. Het maximale niveau is van 25 naar 100 gebracht, waardoor je sneller klimt in niveau. Daarnaast worden alle bonussen al in de eerste 25 niveaus vrijgespeeld, zodat je in een eerder stadium kunt experimenteren om uit te vinden wat voor jou lekker werkt.
In de verdere Pro Clubs-modus zijn wat aanpassingen doorgevoerd aan de modus Invalwedstrijden, waarin je als eenling aansluit bij een wedstrijd. Deze wedstrijden duren nu nog maar vier minuten per helft en eindigen bij gelijke stand met twee Golden Goal-periodes. Als het dan nog gelijkstaat, eindigt de wedstrijd in gelijkspel. Ook worden stadions en shirts meer gerouleerd, zodat je niet de hele tijd dezelfde wedstrijd aan het spelen bent. Na wedstrijden krijg je vijf spelers te zien met verschillende topprestaties, die daar een beloning voor krijgen, bijvoorbeeld als ze de grootste afstand gerend hebben of de meeste tackles hebben gemaakt. De ervaringspunten helpen je om bonussen vrij te spelen en daarbij zijn ook een aantal nieuwe bonussen te vinden. Dat geeft Pro Clubs-spelers al met al genoeg nieuws om te ontdekken, zonder dat de algemene werking van de modus al te veel op de schop gaat.
Crossplay
Pro Clubs profiteert trouwens nog niet van crossplay, dat in FIFA 23 bij launch beschikbaar is. Crossplay is niet helemaal nieuw, want EA experimenteerde er in mei al mee en het zit sindsdien ook al in FIFA 22, maar de functies worden wel verder uitgebreid. FIFA 23 bevat bijvoorbeeld meer modi die crossplay ondersteunen. Goed om te weten is dat de Xbox One en PlayStation 4 uitgezonderd zijn van crossplay voor Windows, PlayStation 5 en Xbox Series X en S. FIFA 23 voor die platformen is net anders en kan dus niet samen met de moderne, volledige versie van FIFA 23 voor de sterkere platformen. Ook is er nog geen coöperatieve crossplay. Je kunt wel tegen spelers met een ander platform spelen, maar dus nog niet samen met hen. Dat komt in de toekomst mogelijk nog, net als ondersteuning voor crossplay Pro Clubs. Wanneer dat gebeurt, is nog niet bekend.
Conclusie
Lang verhaal kort: FIFA 23 is in veel opzichten best een prima voetbalspel, maar dat komt vooral doordat FIFA 22 dat ook al was. Ondanks dat FIFA 23 in elk spelonderdeel wel dingen toevoegt en verandert, heb je tijdens het spelen niet het gevoel dat je een totaal nieuw spel aan het spelen bent, en datzelfde geldt bij het doorspelen van de Career Mode of het opbouwen van een team in Ultimate Team, dat uiteraard nog steeds pay-to-win is en zelfs iets beter lijkt te zijn geworden in het verleiden van spelers om meer pakjes te kopen. Wellicht zit dat je in de weg, wellicht niet en wellicht doet de overheid er de komende jaren iets mee. Het is belangrijk en goed dat ernaar gekeken wordt, maar het is ondertussen heel goed mogelijk om je te vermaken met FUT, want er is enorm veel te doen en je kunt op veel manieren proberen spelend - en niet kopend - je team te verbeteren.
In de overige modi en in de gameplay zien we kleine verbeteringen en wat nieuwe features, maar in grote lijnen blijf je de game op dezelfde manier spelen. De toevoeging van power shots is grappig en zorgt voor spektakel, maar tegelijk is het jammer dat mede daardoor doelpunten nog goedkoper zijn dan ze in voorgaande games al waren. Daardoor eindigen veel wedstrijden met hoge scores en dat is niet zoals dat in het echte voetbal gaat. Dat laatste is misschien wel de hoofdgedachte die we hebben bij FIFA 23: vermakelijk, spectaculair, maar op heel veel manieren niet zoals het in echt voetbal gaat. Daarmee past de game prima in het laatste rijtje games in deze langlopende serie, waarvan de absolute hoogtijdagen gevoelsmatig al een tijdje achter ons liggen.
Wat ooit begon als simpel voetbalspelletje met alleen landenteams, een isometrische camerapositie en geen enkele echte speler in het spel, is dertig jaar later uitgegroeid tot een game die zo veel verschillende modi wil hebben en onderhouden, dat je je kunt afvragen of het wel realistisch is om te hopen dat elk van die spelmodi elk jaar ook echt een grote sprong voorwaarts kan laten zien en kan aanvoelen als een nieuwe game. De realiteit laat zien dat FIFA 23 het product is van een jarenlange evolutie, die steeds wel wat dingetjes verandert en bijschaaft, maar jaar op jaar niet al te veel verschil laat zien. Wellicht is het daarom ook wel goed dat het ‘tijdperk FIFA’ nu op zijn einde loopt. Natuurlijk is de kans levensgroot dat EA deze game als basis gebruikt voor EA Sports FC, maar er ligt een kans voor een reset en een nieuwe start. Zelfs de meest trouwe fans van FIFA zullen daar onderhand wel een keer aan toe zijn.
:fill(white):strip_exif()/i/2005274244.jpeg?f=thumblarge)
:strip_exif()/i/2005393782.jpeg?f=imagearticlefull)
:fill(white):strip_exif()/i/2005274244.jpeg?f=thumbmedium)
/i/2005280956.png?f=fpa)
:strip_icc():strip_exif()/u/50542/alice.jpg?f=community){kind=small}
:strip_icc():strip_exif()/u/453808/image.jpg?f=community){kind=small}
/u/1512562/crop5fc4c0241b06d_cropped.png?f=community){kind=small}
:strip_icc():strip_exif()/u/30867/got_ne.jpg?f=community){kind=small}
:strip_icc():strip_exif()/u/78725/train-icon3.jpg?f=community){kind=small}
:strip_icc():strip_exif()/u/559958/crop61e2431155a86_cropped.jpg?f=community){kind=small}
:strip_exif()/u/267506/crop6737566d09e92_cropped.gif?f=community){kind=small}
:strip_icc():strip_exif()/u/758243/crop570b48007c6bd_cropped.jpeg?f=community){kind=small}
:strip_exif()/u/493826/crop573f497045fd8.gif?f=community){kind=small}
/u/117187/crop60f810c7cd3a6_cropped.png?f=community){kind=small}
:strip_icc():strip_exif()/u/354650/crop638369a0e6dd5.jpg?f=community){kind=small}
/u/581632/crop619e32955ccf8_cropped.png?f=community){kind=small}
/u/591847/crop5fb965d9e3c24_cropped.png?f=community){kind=small}
/u/1618274/crop6181a1f8ee39f_cropped.png?f=community){kind=small}
:strip_icc():strip_exif()/u/151168/joypad.jpg?f=community){kind=small}
/u/1526674/crop62273e2b180be.png?f=community){kind=small}
:strip_icc():strip_exif()/u/247150/SOnic_ava.jpg?f=community){kind=small}