MINISFORUM GK50 Mini PC

MINISFORUM GK50 Mini PC

Review/Gebruik, Tech. niveau: Simpel, bijgewerkt: zie "Change log t/m: 21-12-2023"
Geschatte leestijd is 20-25 minuten (zonder de foto's/plaatjes met evt. tekst).

Change Log

22-03-2023: update van de review voornamelijk met"X86-64" alternatieven voor deze GK50.
22-03-2023: hoofdstukken en inhoudsopgave toegevoegd nu de review wat langer is geworden
12-04-2023: mini-pc Beelink Intel CPU N100 spec's van 2 verschillende modellen toegevoegd.
21-04-2023: Toegevoegd Mini-pc's met Intel J4125 en N305 en de AMD Ryzen U-series als
....................alternatief.
21-10-2023: Nieuwe varianten voor PC met N100 CPU toegevoegd in hfdstk
...................."Nog mooiere alternatieven (meestal wel met fan)", met ook foto.
21-10-2023: Een aantal foto's tussen de tekst geplaatst (niet allemaal!)
17-11-2023: Meerdere (nieuwere modellen) alternatieven voor deze GK50 mini pc toegevoegd.
....................De Blackfriday "terugkomst/goede-aanbieding"van de GK50 toegevoegd (Intro).
20-11-2023: Foto koelblok GK50 toegevoegd.
21-11-2023: Nieuw hoofdstuk “Hardware / Optimalisatie”
…………....: Links verplaatst van hoofdstuk “Mijn GK50” naar “Hardware / Optimalisatie”.
27-11-2023: Zotac Intel barebones toegevoegd (hfdstk: "Nog mooiere alternatieven (............".
21-12-2023: Foto's toegevoegd (detail van de M2.SATA opslag) &
..................:Hfstk toeg.: "De Spec's & metingen uit de Minisforum documentatie"
....................Het betreft de (reclame)folder van Minisforum (2 afbeeldingen, 18 blz's).
.
Terug naar Inhoudsopgave bovenaan
.

Intro

Aangezien de Raspberry PI pc'tjes al vele maanden niet te koop zijn (sept. 2022), ben ik op zoek gegaan naar een alternatief voor een Smarthome pc'tje met Home Assistant (HA). Odroid is een beetje hetzelfde als Raspberry PI, je moet er nog veel bij kopen om hem compleet te krijgen met o.a. goed opslag (SSD/ M2). Ook Odroid pc'tjes zijn momenteel niet goed verkrijgbaar, maar wel beter dan de Raspberry's! Dan heb je ook nog de "Barebones" Intel NUC mini-pc's die ook veel gebruikt worden voor HA. Deze zijn echter qua prijs een stuk duurder want je moet er nog geheugen en opslag bij kopen. Alternatief is een "X86-64" mini-pc die al compleet komt met geheugen/opslag. De Raspberry-PI-4 8GB komt met opslag, kastje, koelvin-blok, voeding al gauw in de buurt van de instap modellen "kant-en-klaar "X86-64" mini-PCs met de zelfde "kracht". Deze Minisforum GK50 is nog een stap verder, namelijk een stuk sneller en meer aansluitingen dan een Pi-4.

Niet alle foto's staat "tussen" de tekst. De foto's staan wel allemaal achteraan en daar kun je ze eventueel scherp vergroten, mochten ze tussen de tekst NIET scherp/leesbaar zijn.

DE GK50 (Pentium N5030 8GB/128GB of 256GB en ook o.a. 2xLAN, Fanless) is nu (17-11-2023) weer te koop op Amazon.nl voor 152 of 160 euro (blackfriday!) . Zie hiervoor de links:
8GB/128GB (152 euro):
https://www.amazon.nl/-/n...=1-85&th=1&language=nl_NL
8GB/256GB (160 euro):
https://www.amazon.nl/-/n...=1-85&th=1&language=nl_NL

Op 21-12-2023 is de GK50 (Pentium N5030 8GB/256GB(M2.SATA) en ook o.a. 2xLAN, Fanless)
te koop voor 135 euro op Amazon, zie link:
https://www.amazon.nl/MIN...um+GK50%2Caps%2C79&sr=8-2

Foto 01, hieronder: Omvang levering GK50

.
Terug naar Inhoudsopgave bovenaan
.

De Spec's & metingen uit de Minisforum documentatie

De specificaties en metingen van Minisforum zelf staan allemaal in hun documentatie/reclame folder, die weergegeven wordt in 2 afbeeldingen hieronder. Je moet wel achteraan deze review er even op klikken voor een scherp/leesbaar beeld en links/rechts/boven/onder scrollen om alles te lezen. Direct hieronder kun je alleen de "koppen" met de onderwerpen/titels lezen.

Foto 25, hieronder: Blz 1-9 Documentatie & Metingen GK50 (folder Minisforum).


Foto 26, hieronder: Blz 10-18 Documentatie & Metingen GK50 (folder Minisforum).


Terug naar Inhoudsopgave bovenaan
.

Wat ontbreekt bij de GK50 t.o.v. PI-4

De GK50 heeft geen GPIO (die pinnen aansluitingen). Er zijn wel "X86-64" moederborden met "Pi-4 compatibel" GPIO maar dan kom je ook weer in het duurdere segment. Dus wil je GPIO en letten op je budget dan kom je toch weer bij PI-4 of Odroid PC'tjes.
Zie voor verschillen tussen een X86-64 mini-pc en een Raspberry-Pi-5 (YouTube filmpje van Jeff Geerling): YouTube: When Did Raspberry Pi become the villain?

Foto 17, hieronder: Raspberry Pi 3+ moederbord-deel met de GPIO pinnen.

Foto 08, hieronder: GK50 aan de binnenkant.


Foto 23, hieronder: De M2 SATA 128GB opslag in de GK50 (detail foto).

.
Terug naar Inhoudsopgave bovenaan
.

Mijn GK50

Ik heb deze "fanless" GK50 met een Intel Pentium N5030 (TDP 6watt) gekocht op amazon.de voor 211 euro in okt. 2022 inclusief Windows 10-PRO (zonder problemen zelf "ge-upgrade" naar W11 Pro). De W10-pro staat op de M2-Sata-128GB opslag en standaard Boot de GK50 vanaf deze M2-Sata-128GB. De Boot-vanaf kan verandert worden in de BIOS/UEFI naar Boot-vanaf de "bijgeplaatste" 2,5inch Sata-SSD/HDD i.p.v. de M2-Sata-128GB !.
Dit model GK50 gaat er uit en is nu bijna niet meer verkrijgbaar (22-3-2023) voor een redelijke prijs.
Ik heb een GK50 geleverd gekregen met 2 x LAN aansluiting . Soms worden ze geleverd met 1x LAN, zie foto.
Ik heb zelf in de GK50 nog een 2,5inch SATA SSD in het kastje geplaatst (had er eerst een 2,5 HDD in gezet).
Ik heb de GK50 nu 15 maanden in gebruik en ben erg tevreden. De CPU temperatuur blijft schommelen tussen de 37 en 41 graden Celsius bij gebruik voor alleen HA bij een omgevingstemperatuur van 15-16 graden Celsius. Gaat de omgevingstemperatuur verder omhoog dat stijgt de CPU temperatuur lineair mee. Dus tijden de hitte dagen in juni 2023 met een omgevingstemperatuur van 28 graden Celsius is de CPU temperatuur zo'n 52-53 graden Celsius.
De GK50 is gewoon razend snel voor HA en het energieverbruik is echt laag tussen de 3,5 en 5 Watt. Ook de HA-App op mijn Moto G5 (en Moto G5 plus) Android smartphone werkt echt snel.
Ik heb er nu op aangesloten:
- 30x Zigbee componenten via een Sonoff plus-P zigbee-usb-stickje, via ZHA.
- Een Ecowitt 868MHz GW2000 gateway(tje) met een weerstation en nog 6 andere componenten via LAN
- 12x HA Add-ons, 5 gebruikers en 4 HACS integraties.
- P1 kabel voor gas en stroom verbruik (DSMR 4.2 slimme meter)
- 3x moto smartphones, 1 Brother laser kleurenprinter
- 3x Google Chromecast voor Google TV

Foto 03, hieronder: 2 x LAN aansluitingen op deze GK50


Foto 04, hieronder: BIOS/UEFI GK50

.
Foto 20, hieronder: Koelblok passieve/fanless GK50 (= reclame foto !)


Terug naar Inhoudsopgave bovenaan

Hardware / Optimalisatie

Ik ben geen hardware specialist. Dus ik schrijf hier mijn “simpele” bevindingen van de GK50.

Op de GK50 zijn bijna alle onderdelen gesoldeerd (de N5030 processor, 8GB RAM geheugen, Wifi/LAN/Bluetooth netwerk-controllers). Dus die onderdelen staan al “goed ingesteld” volgens
Minisforum in de BIOS/UEFI. De 2 zelf te plaatsen of te vervangen opslag mogelijkheden (M.2 en 2,5") zijn beide SATA. SATA is vrij standaard en dus zullen vrijwel alle zelf te plaatsen/vervangen SATA opslag mogelijkheden het gewoon doen.
De Aptio Setup Utility (American Megatrends, Inc.) voor de BIOS/UEFI heeft daarom ook NIET het tabblad “Advance”, “ChipSet” of “Turbo” op de GK50 voor specifieke hardware instellingen.
Kortom je kunt er niet veel aan instellen, behalve de Boot volgorde (M2, SD, 2,5inch-Sata SSD/HDD) EN de datum/tijd.

Wat vaak voorkomt bij Fanless/passief gekoelde (mini)-PC’s is dat de processor wat afgeknepen wordt om oververhitting en “throttling ” (vermindering van de kloksnelheid van de processor om oververhitting te voorkomen) te voorkomen. De Pentium N5030 processor komt dan ook niet boven de 2,85GHz snelheid en max. 85 graden Celsius, terwijl die volgens de spec’s een 3,1GHz snelheid en een max. van 105gr Celsius kan halen.
De Youtuber Robtech met veel reviews van/over Mini-pc's, heeft ook de GK50 daar ge-reviewed.
Het is volgens hem een langzaam mini-pc'tje. Dat is vooral voor "gamen / grafische topprestaties", wat je niet nodig hebt bij HA. Wel wat prestatiecijfers van de GK50, zie:
YouTube: Faster than a snail? Minisforum GK50 Review

De mogelijkheden om zelf het stroomgebruik van de GK50 te verminderen zijn dus minimaal.
Op het Tweakers Forum “Het grote zuinige server topic - deel 3” heb ik nog wat meetresultaten
gezet (zie URL/links hieronder). Wat kun je wel zelf:
1) Je kunt de niet gebruikte (netwerk/display/HI’s) controllers van het moederbord uitschakelen
....op besturingssysteem niveau (OS).
2) Je kunt geen of een “zuinige” SSD aansluiten op op de “2,5inch” SATA aansluiting *.
….(dus in ieder geval geen HDD)
3) Je kun een “zuinige M2” aansluiten op het M.2 2280mm SATA slot *.
* = zal weinig opleveren.

Zie GK50 ook op Tweakers, bij:
Home Assistant: Open source Python3 home automation - deel 4
https://gathering.tweaker...message/73285472#73285472

Het grote zuinige server topic - deel 3
https://gathering.tweaker...message/73290888#73290888
https://gathering.tweaker...message/73357784#73357784
https://gathering.tweaker...message/73360890#73360890

Het moederbord van de Minisforum GK50 is een BESSTAR Tech GB7 & Hardware.
Zie op het internet hiervoor:
https://linux-hardware.or...=c87dfaac1f&log=dmidecode
https://bsd-hardware.info...memory_kind&v=LPDDR4&p=-1

Foto 21, hieronder: BIOS/UEFI schermen (zie mogelijkheid voor uitvergroting achteraan)


Foto 22, hieronder: Max. snelheid van de Pentium N5030 in de GK50 (foto Robtech)

.
Terug naar Inhoudsopgave bovenaan

Alternatieve "X86-64" (niet de GK50)

De opvolger van de Intel Pentium N5030 in dit soort mini-PC'tjes is de Intel Celeron N5100 (TDP 6 Watt) of N5105 (TDP 10 Watt), die met mini-pc's verkrijgbaar zijn met fan of passief gekoeld. Ook die iets wat mindere fanloze mini-PC's met een Intel J4125, bijvoorbeeld de Minisforum J4125 8GB/256GB-M2-SATA/2xLAN/4xUSB3/SATA-SSD-HDD-2,5inch-aansluiting (21-4-2023: 167 euro op amazon.de, inclusief NL BTW en verzending) zijn krachtiger dan een Raspberry PI-(4) 8GB en opgeteld echt niet duurder dan een PI-4 met kastje voeding, SSD/M2. De Raspberry PI-4 heeft wel een lage TDP van 7,5 Watt en een TDP-down van maar 3 Watt. De Intel J4125 is minder zuinig met een TDP van 10 Watt.
De mini-PC's met Intel N6000 of N6005 zijn ook een alternatief maar over de fanloze uitvoeringen zijn veel klachten over dat ze erg/veel-te warm worden.
Er zijn ook al kant-en-klaar mini-pc'tje met 4 a 8GB geheugen, 64/128GB opslag en een wat 'minder sterke" Intel Celeron (bij: Intel Celeron N4100) of AMD processor voor 120-150 euro. Deze zijn vaak ook zeer geschikt voor Home Assistant en zeker zo "sterk" als een Raspberry-Pi-(4).
De Mini-PCtjes Intel Celeron N5095 8GB/128GB/fan zijn ook niet zo duur maar de Intel N5095 heeft een TDP van 15watt en daar komt het verbruik van een FAN voor koeling van de CPU nog bij!

Er zijn ook vele "minder en onbekende Chinese" verkopers op Amazon.nl/de/com (wel of niet geleverd door Amazon !) met soortgelijke mini-pc's met uitbreiding van 2,5inch SSD/HDD.
Het is hier erg verstandig goed op te letten wat de reviews melden. Werkt alles naar behoren en ook op een Linux variant, zeker voor HA met met HAOS (HA eigen Operating System is een Linux variant) .

Foto 02, hieronder: 4x USB bij aan-/uit-knop.

.
Terug naar Inhoudsopgave bovenaan
.

Nog mooiere alternatieven (de goedkopere meestal wel met fan)

Nieuw (febr. 2023) is de Intel N100 CPU met TDP van 6 Watt die vaak geleverd in een mini-pc met met 16GB en NMVe512GB/fan (Beelink EQ met 2xLAN/DDR5, Beelink-pro met 1xLAN/DDR4, Trigkey, Morefine ,Miniforum met 2xLAN). Er zijn Mini-PC's met Intel N100 in 8GB/256GB vanaf 169 euro (prijspeil 23-10-2023) ) en 16GB DDR4,DDR5/512Gb uitvoeringen vanaf zo'n 200 euro (prijspeil 23-102023). Ik zou die laatste nemen, ook met uitbreidingsmogelijkheid van een 2,5inch Sata HDD/SSD. Chuwi heeft nu (27-11-2023) zelfs fan mini-pc's met Intel N100 van 143-150 euro (LarkBox X 2023/12GB/512GB en HeroBox 2023 8gb/256GB).
Ik zie de N100 voornamelijk in fan-gekoelde mini-pc's (febr. 2-023). Dat maar "verkleinen" van de CPU levert schijnbaar toch een warmte probleem op bij dezelfde TDP van 6 Watt en misschien is er daarom toch nu altijd een FAN nodig voor de CPU koeling (ben geen hardware/CPU specialist !! ). Ik weet jammer genoeg niet of de CPU-fan uit gaat bij lage load zoals bij HA vaak het geval is. Dus als iemand hierover meer weet: s.v.p. een reactie op deze review geven!

Sinds juli/aug 2023 zijn er ook "fanless/passieve" moederborden & mini-pc's te koop. De stand van de gevonden reviews over deze passieve spullen is per 26-11-2023.
ASRock met Intel N100:
- N100M micro-ATX (moederbord nog geen reviews)
- ASRock N100DC-ITX (moederbord nog geen reviews)
mini-PC's Neosmay:
- AC8-N met Intel N100 ("positieve review qua koeling en performance")
... YouTube: Fanless N100 Mini PCs Are Here! Neosmay AC8-N Review
- AC8-N met Intel N200 ("review meldt; niet veel beter dan de N100")
... YouTube: Intel N200 is Finally Here! Neosmay N200 AC8-N Mini PC Review
ASUS mini-pc's::
- PN42-BBN200MV, zie reviews van de Asus met Intel N100
- PN42-BBN100MV, vele reviews op Amazon: pc wordt te heet en throttling!!
Zotac levert nu een diverse "barebone" mini-pc's zonder fan:
- ZBOX-CI337NANO N100 Intel DDR5 (rond 280 euro, nog geen reviews)
- ZBOX C Series CI669 Intel I7 1355u DDR5 (rond 750 euro, nog geen reviews).

Foto 23, hieronder: Zotac ZBOX-CI337NANO & ZBOX C Series CI669


"Fanless" mini-PC met Intel N100 (of andere Intel "low TDP" processor) en een geribbelde koelings-kast/behuizing (allemaal onbekende merken) zijn sterk af te raden omdat de processor alleen via een koperplaatje met de koelings-kast is verbonden (aan 2 kanten met koelpasta!), dat is dik onvoldoende voor koeling.
Deze ribbel kastjes zijn ook nog een rondom en boven gesloten (dicht) en alleen onder zitten openingen. Warmte gaat naar boven (stijgt op), dus daar heb je ook niet veel aan qua koeling.
Deze mini-PC's worden vooral verkocht via AliExpress en Amazon en daar staat het dan ook vol met "klaag reviews" over de "hitte". Het commentaar van de verkopers: plaats een fan aan de bovenkant op de kast en evt. onder ook. Vaak helpt het vervangen van de koelpasta door een goede variant (beide kanten van het genoemde koperen plaatje) een beetje, namelijk 3-5 graden minder. Dit is echter ook NIET de oplossing. Deze modellen worden dus allemaal te heet en zijn helemaal ongeschikt voor 24uur continue gebruik.
Er moet gewoon een flink/groot blok geribbeld aluminium direct op de N100 processor zitten wil "fanless" überhaupt werken, zoals bij de mini-pc van deze review (met Intel Pentium N5030) en de zojuist genoemde losse moederborden met een Intel N100 !
Ik heb 2de hands zo'n X86-64 ribbelkastje met een Intel N6000 gekocht. Er zit een 4-pins CPU-FAN aansluiting op het moederbord van een ongebruikelijk zeer klein formaat. Ik moet eens kijken op Ali of ze daar zoiets kunnen leveren.
Ik ga er in ieder geval aan de bovenkant van die ribbelkast een gat in zagen, zodat er straks een oud "getweakte CPU koelblok met fan" op/in past. Wordt een vreemd gezicht een koelblok dat uit de kast steekt, maar dat gaat denk ik werken.

Foto 16, hieronder: "Merkloze" mini-PC (5x LAN, 1xSIM) met Intel N6000. Via het koperen plaatje zeer slechte koeling


Foto 18 en 19, hieronder: Zeer kleine CPU-fan aansluiting op mini-PC met Intel N6000.



De Intel N95 kom vaak in een mini-pc met 8GB/256GB/fan maar heeft een TDP van 15 Watt, dit is net als de Intel N5095 een stuk meer verbruik. De Intel (I3)-N300 met 8 cores en een TDP van maar 7 Watt. Ik heb nog geen mini-pc gezien met een N300 (24-4-2023).
Zotac heeft wel een mini-pc met een Intel N300 aangekondigd met een nieuw soort koeling (24-05-2023) zie:
nieuws: Zotac toont eerste mini-pc met actieve 'koelchip' die prestatieboost ...
De meest krachtige in deze nieuwe zuinige Intel e-cores serie is de Intel (i3)-N305 met 8 cores en een TDP van 15 Watt en een TDP-down van 9 Watt (Mini-pc Beelink EQ12 Pro N305 8-cores/16GB/500GB, Miniforum met 2xLAN, 8GB/16GB, 500GB). Nadeel van al deze nieuwe intel N-serie is wel dat ze maar 1 "channel" (1 geheugenslot) kunnen aansturen en dat kan negatief uitpakken bij de performance.
AMD heeft ook vele krachtige Ryzen CPU's met een TDP van 10-25 Watt (U-serie: 3200U, 4500u, 4800u, 5500u, 5625u, 4800u, 6800u) die geleverd worden in mini-PC's met 16GB/500GB.

De boven genoemde nieuwe Intel CPU's (N95, N100, N200, N300 en N305) zijn "low energy consumption" en hebben geen "(high) Performance cores" maar alleen E-cores (Intel's Efficient architecture exclusively) en zijn daarom erg geschikt voor HA pc's. Deze HA pc's staan 24u/7dgn per week aan en al die sensor-metingen verwerken is natuurlijk "een makkie". Maar een beetje power is wel handig al je deze opgeslagen sensor-data gaat analyseren en grafisch presenteren!
Zie ook:
nieuws: Nieuwe N-serie processors van Intel heeft alleen maar E-cores

.
Terug naar Inhoudsopgave bovenaan
.

Waar moet je op letten bij "X86-64" voor HA

Let op bij een "X86-64" mini-pc voor HA:
- TDP waarde van de CPU. Veel "Chinese" Mini-pc's zijn meestal een stuk goedkoper maar hebben
..vaak wel een wat oudere CPU die (veel) meer stroom verbruikt dat de nieuwe CPU modellen .
..Behalve de oude & nieuw Intel N... CPU's, hebben zowel Intel als AMD CPU-modellen met typ/id
..eindigend met de letter "U" en dat zijn de zuinige modellen.
- CPU Fan of passief-gekoeld.
- Hoe kleiner de transistors in de CPU hoe moeilijker het wordt de warmte af te voeren.
..Dus ook hoe moeilijker dit nog passief (fanless) te doen.
..Dus eigenlijk zijn de oudere 14nm (nanometer) CPU's van Intel makkelijk passief te koelen
..dan de Intel 10nm of de AMD van 7nm-4nm (deze zijn dan wel krachtiger).
- Kan je de BIOS/UEFI aanpassen zodat PC boot vanaf een 2de opslag medium (2,5inch-Sata
..SSD/HDD of een 2de M2-slot voor SSD).
- Interne uitbreidingsmogelijkheid met SDD/HDD SATA 2,5inch opslag of 2de M2-slot SSD.
- Draait op die mini-pc ook Linux, dus meer kans dat Docker/VM/HAOS daarop goed gaat werken!
- Is het een beetje betrouwbaar merk (lees vooral de reviews op Amazon.de en Amazon.com)
.

Foto 15, hieronder: Foto GK50 gegevens in Home Assistent scherm


Terug naar Inhoudsopgave bovenaan
.

Nog wat andere stuff

Zie ook de foto's onderaan . Ook foto van P1-kabel naar slimme meter: Kaifa MA105C (DSMR 4.2.2). Werkt uit de doos!
Oh ja: verplichte kost voor lezers van Alarm en Smarthome stuff :
forumtopic: Waar moet een draadloos DIY Alarm met smarthome aan voldoen

Foto 13 hieronder: gebruikte P1-kabel

.
Terug naar Inhoudsopgave bovenaan
.

Slot

Het loont zich zeker om eens naar die "X86-64" Intel/AMD mini-PC'tjes te kijken voor Home Assistant, ook voor de aanschafprijs. Bij de Intel CPU's met Lage TDP is het stroomverbruik net als de Pi-4 erg laag. Voor de prijs, de "kracht" en de uitbreidingsmogelijkheid die je koopt met de GK50 is het een grote concurrent voor de Pi-4 met SSD/M2. Van de "X86-64" kun je ook nog krachtigere versies (met Intel N100) of minder krachtig (bijv. met Intel Celeron N4100) kopen t.o.v deze GK50. Ik ben in ieder geval blij met mijn GK50.
De Intel NUC's zijn een stuk duurder en die zijn al heel wat jaartjes op de markt en hebben dus een bewezen "track-record" van betrouwbaarheid, levensduur en eventuele BIOS-updates bij problemen.
Behalve voor de BIOS-updates, hoop ik hetzelfde trackrecord te gaan halen met de GK50, we gaan het zien!
Foto 11, hieronder: GK50 aansluiting 2,5inch SATA (HDD, SSD)

.
Terug naar Inhoudsopgave bovenaan
.