"We moeten af van het beeld dat machines mensen gaan vervangen", vindt Gerard Smit, chief technology officer voor IBM in de Benelux. Ai-systemen die beslissingen voor en soms over ons nemen, hebben slechts op sommige plekken nut. Veel vaker komt de technologie beter tot zijn recht in een symbiose tussen mens en machine waarbij de mens uiteindelijk het laatste woord heeft.
Met de enorme groei van datahoeveelheden is de mens op veel plekken de grootste beperkende factor geworden. De ideale route berekenen op basis van tienduizend bestellingen, evenzoveel adressen en verschillende aflevermomenten? Laat dat maar aan een algoritme over. Dit beeld van 'de computer die beslist' is ook het populaire beeld over ai. In veel scenario's is het echter prettiger dat de computer onze beslissingen ondersteunt in plaats van volledig overneemt.
Ai ondersteunt, maar vervangt niet
Natuurlijk, ai kan de mens op veel plekken vervangen. De best passende medische behandeling bij een bepaald ziektebeeld is te berekenen. Net zoals een optimaal hypotheekadvies, maar willen we dat ook? Een denkrichting waar IBM veel waarde aan hecht, is die van augmented intelligence, waarbij systemen mensen ondersteunen bij het nemen van de beste beslissingen. Ethiek en transparantie zijn daarbij belangrijke overwegingen. Om dat te borgen heeft het technologiebedrijf toevoegingen aan zijn portfolio gedaan, zoals de IBM Watson Openscale AI Ethics-toolkit. Die is ontwikkeld om ai-systemen eerlijker te maken, en heeft mogelijkheden om datamodellen waar nodig te trainen. Ook is IBM een actieve deelnemer in de AI Ethics Board van NLdigital, sinds 1 oktober de nieuwe naam van branchevereniging ICT Nederland.
Het zijn de logische volgende stappen in de evolutie van ai. In 1996 versloeg het IBM-systeem Deep Blue voor het eerst een grootmeester, Gary Kasparov, in een schaakwedstrijd. In 2011 won IBM's Watson-supercomputer van alle menselijke deelnemers tijdens een populaire tv-quiz, Jeopardy, en ook in een debatwedstrijd is deze computer mensen inmiddels de baas. Ook de toekomst van ruimtevaart lijkt in ai te liggen. Al deze ontwikkelingen lijken misschien de superioriteit van machines te bevestigen, maar zo moeten we dit niet zien. Iets wat Kasparov met zijn tweekamp tegen Deep Blue juist duidelijk wilde maken, is de noodzaak van samenwerking tussen mens en machine.Resultaten moeten uitlegbaar zijn en als gebruiker moet je kunnen aangeven welke criteria belangrijk zijn.
Uitlegbare resultaten hebben meer waarde
"Wij geloven dat we de twee werelden, mens en machine, kunnen samenbrengen, met de mens die de eindbeslissing neemt", zegt Gerard Smit. "De som van de twee delen is beter. Verschillende onderzoeken hebben dit ook uitgewezen. We willen alleen niet dat ai een black box is. Resultaten moeten uitlegbaar zijn en als gebruiker moet je kunnen aangeven welke criteria belangrijk zijn. De ethiek achter ai staat ook voor IBM centraal, iets waaraan het ook invulling geeft door het voortouw te nemen in de maatschappelijke discussie en onder meer bij te dragen aan de ai-gedragscode van Nldigital en de Nationale AI Coalitie, die onlangs werd geïntroduceerd.
Volgens nieuw onderzoek van Gartner doet op dit moment 37 procent van de bedrijven iets met ai. Voorbeelden zijn in verschillende sectoren te vinden. In de retail bijvoorbeeld, waar een grote Nederlandse retailer ai gebruikt voor het bepalen van het assortiment per winkel, maar ook in de sport wordt ai toegepast. Het Austin Martin Red Bull Formule 1-team zet het in voor het bepalen van het ideale pitsstopmoment voor Max Verstappen en zijn wisselende teamgenoten. Het systeem meet tal van datastromen uit de auto zelf en de omgeving, en berekent de ronde voor het wisselen van bijvoorbeeld de banden. Het is vervolgens aan de teamleiding om aan de hand van wedstrijdgebeurtenissen te bepalen of het dit voorstel overneemt.
Stel een schilderij een vraag
Vijftig procent van de applicaties op je mobiele telefoon is al ai-powered. Tennisfans krijgen bijvoorbeeld live updates tijdens Wimbledon en de US Open door een systeem dat wedstrijdspanning meet aan de hand van beeld- en geluidsherkenning. Voor het Mauritshuis in Den Haag trainde IBM een ai-systeem waardoor museumbezoekers een schilderij dat daar hangt, vragen kunnen stellen. Wie is bijvoorbeeld de dode man die op de snijtafel ligt in Rembrandts 'De Anatomische Les van Dr. Nicolaes Tulp'? En waarom heeft dokter Tulp een hoed op? Het toont aan dat de toepassing van ai in elke organisatie anders zal zijn, maar wel is overal duidelijk dat de verantwoordelijkheid voor het inrichten van processen bij dit soort toepassingen allang niet meer bij it alleen ligt.
Ai is niet louter een technisch feestje. Ai is ook geen toverkunst.
Ai is niet louter een technisch feestje. Ai is ook geen toverkunst. Om ai succesvol toe te passen in een organisatie, moet worden voldaan aan een aantal voorwaarden, of bouwblokken. "Ai-succes is gebaseerd op een simpel principe: er is geen ai zonder ia, of informatiearchitectuur", aldus Smit. "Om echt succesvol te zijn, heb je een methodologie nodig. In de kern is het zo dat ondernemingen hun data ai-ready moeten maken op een manier die betrouwbaar en transparant is voor diegenen die hier straks op moeten vertrouwen en er hun beslissingen op moeten baseren. Er is dus ai nodig die betrouwbaar, verklaarbaar, zonder vooroordelen, eerlijk en controleerbaar is. Dat begint allemaal met de data die ai van de nodige brandstof voorziet."
Leg de verbinding naar het nieuwe
Het invoeren van ai in het beslissingstraject is óók een proces op zichzelf, zegt Smit. "Klein beginnen met een pilotproject is een aanbeveling. Om vervolgens bij succes op te schalen, is het echter belangrijk dat de rest van de organisatie óók weet wat het effect is van de technologie." Goed communiceren wat van iedereen in de organisatie wordt verwacht, biedt dan ook voordeel bij het leggen van de verbinding tussen het oude en het nieuwe operatingmodel. Daarbij gaat het nieuwe uit van een symbiose tussen mens en machine. Dit klinkt gemakkelijker dan het in de praktijk meestal werkt. Smit vergelijkt het met het vervangen van de motoren van een vliegend vliegtuig. "Mensen zijn gewend aan een bepaalde manier van werken waarmee ze altijd resultaat hebben behaald. Neem de zorg, waar we systemen kunnen trainen om ziekten te voorkomen en om behandelplannen met heldere beslissingen te ondersteunen. Als iedereen daarvan overtuigd is, gaat de invoering ervan een stuk gemakkelijker. We moeten dan wel van het beeld af dat machines mensen gaan vervangen, want dat doen ze niet. De expertise van de arts en de handen aan het bed hebben we ook in de toekomst nog heel hard nodig."
Dit artikel is geen redactioneel artikel, maar een advertorial. Mocht je ideeën met ons willen delen over deze vorm van adverteren, dan horen wij dat graag. Hierover kun je met ons in gesprek via [Discussie] Reclame algemeen, daar zullen collega's aanwezig zijn om jouw vragen en/of opmerkingen te bespreken/beantwoorden.
:strip_exif()/i/1286274802.jpeg?f=fpa)
:strip_icc():strip_exif()/u/295871/crop5aa2f170e0323_cropped.jpeg?f=community){kind=small}
