Justitie VS klaagt vermoedelijke maker van SpyEye-trojan aan

De Amerikaanse autoriteiten hebben een 24-jarige Rus voorgeleid. Hij wordt beschuldigd de ontwikkelaar te zijn van SpyEye Trojan, een doe-het-zelf-kit voor het maken en beheren van botnets. SpyEye zou tal van keren zijn ingezet bij het stelen van geld.

Dat meldt Krebs On Security. De verdachte, Aleksander Panin geheten, werd al in juni opgepakt in de Dominicaanse Republiek en uitgeleverd aan de VS. De uitlevering van de Rus zorgde nog voor de nodige diplomatieke deining met Rusland, maar Panin stond hoog op de lijst van gezochte personen van Interpol. Hij zou 5 miljoen dollar hebben verduisterd met het stelen van geld bij internetbankieren. Eerder werd ook een 24-jarige man uit Algerije, die ervan wordt verdacht te hebben geholpen bij de ontwikkeling van de SpyEye-trojan, vanuit Thailand uitgeleverd aan de Verenigde Staten.

Panin is inmiddels voor een Amerikaanse rechtbank in staat van beschuldiging gesteld. De 24-jarige Rus zou verantwoordelijk zijn voor de SpyEye Trojan, een doe-het-zelf-kit voor het maken en beheren van botnets. Met behulp van SpyEye hebben cybercriminelen via botnets geld buitgemaakt bij tal van bedrijven en consumenten.

De SpyEye-trojan stelt kwaadwillenden in staat om op afstand toegang te krijgen tot de pc's van geïnfecteerde slachtoffers. Zo kan de aanvaller screenshots maken en gegevens die worden verzonden naar het internet onderscheppen. Daarbij kan het bijvoorbeeld gaan om logingegevens of creditcardnummers waarmee fraude kan worden gepleegd. Microsoft slaagde er in maart vorig jaar in om SpyEye grotendeels uit te schakelen. Ook gaf de softwaregigant aan justitie een aantal aanwijzingen richting de daders.

Reacties (41)

[demonic]

Waarom worden deze personen uitgeleverd aan de VS?
Ze staan dan misschien wel hoog op de lijst van Interpol, maar waarom zou een land als de VS dan de straf mogen bepalen, terwijl het genoemde programma/tooltje waarschijnlijk over de hele wereld word gebruikt.

[Verwijderd]

Waarom worden deze personen uitgeleverd aan de VS?
Ze staan dan misschien wel hoog op de lijst van Interpol, maar waarom zou een land als de VS dan de straf mogen bepalen, terwijl het genoemde programma/tooltje waarschijnlijk over de hele wereld word gebruikt.

Omdat de US heeft geconstateerd dat de bots in hun land mensen beroofde en omdat ze de maker daarvoor wilde bestraffen. De meeste andere landen doen amper moeite om dit soort misdadigers te bestraffen.

Het klinkt of je hier een probleem mee hebt maar zolang er nog geen wereldrechtbank is zal het aan staten zijn om mensen die wereldwijd schade aanrichten te bestraffen. Wat is daar mis mee?

[demonic]

Ik ben er niet op tegen dat de VS de zaak aanpakt, maar wat is de reden dat de VS zo'n zaak aanpakt, waarom worden deze mensen niet in hun eigen land berecht, of voor Het Internationaal Gerechtshof?(ik snap dat dit wellicht een te kleine zaak is voor zo'n instantie, maar zou het niet tijd worden dat er een onafhankelijke rechtbank komt die dit soort kwesties op pakt?)

Ze hebben niet alleen in de VS de wet overtreden, maar ook in andere landen, op deze manier zou het impliceren dat ze zowel in de VS als ik elk ander land waar deze vorm van software is voorgekomen berecht kunnen worden.

[Crovmon]

Klein detail, maar het Internationaal Gerechtshof gaat over zaken die tussen landen spelen (bijvoorbeeld Kosovo vs Servie over de legaliteit van de onafhankelijkheidsverklaring van Kosovo), dus daar is hier niet echt sprake van.

Dan is er nog het Internationaal Strafhof, maar om dit een oorlogsmisdaad, genocide, of misdaad tegen de menselijkheid te noemen gaat misschien ook wat ver.

Je conclusie dat er op het gebied van internationaal recht nog veel problemen en gaten zijn is helemaal juist. Maar zo makkelijk is dat natuurlijk nog niet op te lossen, je ziet bijvoorbeeld al dat Rusland hier niet zo gelukkig mee is. De rechtsprekende macht is niet voor niets onderdeel van de Trias Politica, het is uiteindelijk ook een vorm van politiek.

Zolang we in de EU al moeilijk doen over gezamenlijke standaarden voor mensenrechten en verregaande politieke concessies/samenwerking zie ik dit op globale schaal zo snel nog niet gebeuren. Dus is het aan staten afzonderlijk om hier mee om te gaan en ad hoc oplossingen te verzinnen, zij het via bilaterale of multilaterale deals en samenwerking.

[Galeton]

Wat betreft de klachten waarom het de VS is die dit oppakt? Als deze Rus na zijn veroordeling in de VS ook nog in bijvoorbeeld de UK wordt berecht, dan levert de VS hem gewoon weer uit na zijn straf aan de Engelsen.

@Crovmon
Ik begrijp de bezwaren die je hier aankaart en daar ben ik het ook helemaal mee eens. EU zal en moet verder met elkaar samenwerken maar werkt elkaar op juridisch gebied vooral veel tegen.

Maar in dit geval gaat het niet om de EU, maar wereldwijd. In hoeverre kun je sowieso spreken van een "Nederlands internet"? Geldt dat voor de domeinnamen? Nee want www.tweakert.nl kan te Moskou gevestigd zijn. Geldt het dan voor de fysieke servers? Ja in principe wel, maar dat is toch eigenlijk belachelijk? Sinds wanneer gaat het om een enkele server die kracht levert?

Wat ik bedoel te zeggen is dat cybercriminelen juridisch gezien net zo goed op zee (internationale wateren) hun misdaad hadden kunnen plegen, want de regels zijn vaag en non-conform tussen landen of zelfs binnen landen over internet en de afbakening. Op dit moment wordt zo iemand die een botnet uitzet vaak alleen veroordeeld voor inbraak, diefstal e.d. omdat landen niets anders kunnen dan alleen daarvoor veroordelen, terwijl hij eigenlijk gewoon bij het uitzetten van het botnet (niet het maken) al iets illegaals doet doordat hij privacy wetten overtreedt. Er zou dus een nieuw (europees/wereld) hof moeten komen dat met cybercriminaliteit omgaat.
Probleem dan nog alleen is dat landen wel moeten meewerken aan dit grapje... Trias Politica indeed.

[Verwijderd]

jouw betoog slaat kant nog wal..
je bent strafbaar in het land waar je je strafbare daden pleegt.
tegenwoordig betekend dit voor internet dat je in praktijk strafbaar bent in het land waar je je daden (aan de andere kant van de lijn) ten uitvoer brengt.

een internationaal hof is praktisch onmogelijk, omdat (op dit moment) de wereld erg kritisch staat op nog een supra nationale organisatie.. ohh, en de VS die toch geen hof boven haar eigen erkend..

[Verwijderd]

Vermoedelijk omdat de feiten gepleegd werden op Amerikaanse systemen. De VS zal met de Dominicaanse Republiek een uitleveringsverdrag en/of afspraak i.v.m. deze Rus gemaakt hebben. Gelijkaardig verhaal over de man die zich in Thailand bevond.

[Verwijderd]

Ze hebben niet alleen in de VS de wet overtreden, maar ook in andere landen, op deze manier zou het impliceren dat ze zowel in de VS als ik elk ander land waar deze vorm van software is voorgekomen berecht kunnen worden.

En dat kan dan ook. Stel dat er geen overeenkomsten zouden zijn tussen landen en deze jongen op Schiphol aangehouden zou worden na de straf uitgezeten te hebben in de US kan hij hier ook gewoon voor de rechter gesleept worden.
Maar er zijn wat overeenkomsten gemaakt, dus vermoedelijk zou hij niet gepakt worden hier.

Met het steeds groter wordende probleem van criminaliteit op het Internet zal het me niets verbazen als we in Den Haag een nieuwe rechtbank krijgen voor grote(re) zaken. De rest wordt door de lokale rechtbanken gedaan.

[Armin]

Als je in Belgie en Nederland steelt, kun je zowel in Belgie als Nederland berecht worden. Dat Belgie je wellicht eerst arresteert, wil niet zeggen dat Belgie de strafmaat voor de Nederlandse diefstal bepaald, en Nederland dan dus geen eigen rechtzaak meer kan beginnen.

[Verwijderd]

Ja leuk, maar als een amerikaan in den haag zou worden berecht voor precies een vergelijkbare zaak, dan dreigt de VS met oorlog.

Het is algemeen bekend dat de VS hun eigen recht boven dat van andere landen en internationale rechten plaatst. Daarom is de verontwaardiging terecht.

[Verwijderd]

Vermoedelijk omdat het niet gaat over het schrijven van de software maar wel om oa. het verduisteren van geld van banken door in te breken op netbanking applicaties d.m.v. de trojan? Een trojan of virus schrijven is m.i. niet noodzakelijk illegaal. De trojan inzetten zonder toestemming van het slachtoffer wel. Bv. als ik vroeger een programmaatje schreef dat in autoexec.bat een format c: toevoegt of equivalent het één-lijn programmaatje echo "cat /dev/null > /dev/sda" >> /etc/rc.local voor een modernere Linux maak, dan heb ik niets illegaal gedaan (ga dit nu niet proberen als root hé). Doe ik dit op jouw computer zonder uw toestemming; dan wel (computervredebreuk, vandalisme van een informaticasysteem, weet-ik-veel hoe het vandaag de dag noemt, etc).

[drdelta]

Panin is inmiddels voor een Amerikaanse rechtbank in staat van beschuldiging gesteld. De 24-jarige Rus zou verantwoordelijk zijn voor de SpyEye Trojan, een doe-het-zelf-kit voor het maken en beheren van botnets. Met behulp van SpyEye hebben cybercriminelen via botnets geld buitgemaakt bij tal van bedrijven en consumenten.

Hem wordt dus verweten dat anderen gebruik hebben gemaakt van zijn software. Ik kan niet wachten totdat de Amerikaanse wapenbedrijven voor het gerecht komen omdat gebruikers anderen doorschieten met de producten die deze bedrijven maken.

[Verwijderd]

Neen, RTFA: hem wordt oa. verweten 5 miljoen dollar te hebben verduisterd met het stelen van geld d.m.v. in te breken op internetbanking applicaties (d.m.v. zijn eigen software). Dat is los van het schrijven van de software waarmee hij het gedaan heeft in ieder geval een criminele daad. Zo ver ik weet zowel in de landen die hem uitleveren als in de VS.

[drdelta]

Hij zou 5 miljoen dollar hebben verduisterd met het stelen van geld bij internetbankieren.

Hem wordt verweten dat hij 5 miljoen dollar heeft verdient/verduisterd aan het (indirect) stelen van geld. Er staat namelijk, 'met het stelen van geld', niet 'door het stelen van'. Er staat niet, 'hem wordt verweten dat hij 5 miljoen dollar heeft gestolen die hij vervolgens verduisterde'. Maar er staat dus dat hij dankzij de diefstal van geld bij internetbankieren zelf 5 miljoen dollar kon verduisteren, er staat nergens dat hij dat geld gestolen heeft. Het gaat er waarschijnlijk om dat die 5 miljoen dollar afkomstig is van mensen die geld gestolen hebben mbv. SpyEye, en hem daarmee betaald hebben.

[Verwijderd]

Da's opdracht geven tot diefstal. Strafbaar.

[Armin]

waarom zou een land als de VS dan de straf mogen bepalen, terwijl het genoemde programma/tooltje waarschijnlijk over de hele wereld word gebruikt.

De VS bepaalt niet de straf voor de hele wereld, maar enkel voor de schade/overtredingen/misdrijven zoals gepleegd in de VS.

Andere landen kunnen ook om uitlevering vragen en hem ook berechten voor zaken daar.

[Verwijderd]

Denk je dat als Rusland NSA medewerkers om uitlevering vraagd, dat de VS of ieder ander land er gehoor aan zou geven? Toch pleegt de NSA een misdaad in het buitenland. Spionage is immers verboden. Maar geen land durft een amerikaan uit te leveren, omdat ze dan meteen door de VS worden gestraft. Dus dat is de reden waarom je vragen mag stellen bij het recht van de VS om dit te doen.. immers hoort deze ook andersom te gelden en dat is niet het geval. De VS levert nooit eigen onderdanen uit, en daarom vervalt wat mij betreft hun recht ook buiten eigen landsgrenzen. Dus uitleveren aan de VS is wat mij betreft onwettelijk en onrechtmatig en zou bestraft moeten worden als zijnde in strijd met internationaal recht. Internationaal recht zou onlosmakelijk moeten zijn van internationaal plicht.

P.S. Roepen dat ieder land spionage pleegt is wat anders dan hard bewijs die er voor de NSA wel is.

[Reactie gewijzigd door Verwijderd op 22 juli 2024 23:04]

[Fiander]

Goed dat ze dit stoppen, maar het lijkt nu wel heel erg op dat de VS geen concurrentie duldt..

[eonflux]

Doe niet zo gek. Je gaat deze vent toch niet opsluiten. Je laat hem gewoon rustig doorontwikkelen maar dan voor jou. Zoals ik het lees werkt dit beter dan het hele prism programma.

[Collen]

wel raar, Microsoft, oracle, adobe en al die andere software boeren
hadden ook gewoon hun software kunnen patchen, of beter hun. werk kunnen doen

was t probleem ook opgelost.

[Verwijderd]

Als je je voordeur laat openstaan en er wordt ingebroken, dan wordt de inbreker wel gestraft, maar door het verlagen van de drempel kun je spreken van uitlokking, en zal zijn straf vast lager uitvallen dan dat hij explosieven gebruikt om je voordeur op te blazen.

Daarnaast zal de verzekering weigeren uit te betalen, of minder, omdat je nalatig bent geweest.

Dus inderdaad hebben software leveranciers een grote verantwoordelijkheid en zijn mede schuldig aan de misdaad, al dan natuurlijk minder dan de hacker.. Echter, in de VS wordt de verantwoordelijkheid niet enkel 100% op de dader verhaald, maar zelfs 150% ter compensatie en verdoezeling van de verantwoordelijkheid van de "kansenbieder" / "uitlokker". Dit zie je in de VS altijd terugkomen.. je mag iemand doodschieten omdat hij je fiets wilde jatten.. doel heiligt alle middelen daar.

Misdaad moet ALTIJD worden afgewogen aan de drempel.. Niet alleen past dit beter bij de natuur van de mens, maar zou ook bijvoorbeeld de verantwoordelijkheid van de wapenindustrie eerlijker betrekken bij de misdaden die worden gepleegd.. en amerikanen maken graag de vergelijking met auto's om wapenbezig te verdedigen, want met auto's kun je ook mensen vermoorden, dus waarom zou je wapens verbieden als je auto's niet ook verbiedt? Scheve vergelijking natuurlijk, want auto's hebben als primair doel vervoer, net als een boterhammes bedoeld is voor brood. Waar zijn de handwapens primair voor bedoeld anders dan op mensen schieten?

Los daarvan moeten autos zeker ook aan veiligheidseisen voldoen, achteruitkijkspiegels, airbags, om zo veilig mogelijk te zijn.

[Reactie gewijzigd door Verwijderd op 22 juli 2024 23:04]

[Teijgetje]

Alle wapens zijn natuurlijk primair om je mee te verdedigen of te jagen.
En handwapens zijn dan makkelijker bij je te dragen dan een groot automatisch geweer.
Net zoals wij liever kleine telefoontjes hebben die alles kunnen.

En jezelf of je bezit verdedigen mag, als je een (hand)wapen als aanvalsmiddel gebruikt weer niet, bv met overvallen.
Zo zijn ook automatische geweren aan banden gelegd.

Veel lijkt krom maar als je er mee opgegroeid bent is het jouw waarheid en realiteit.......zo fietsen wij hier blindelings door rood of gooien papiertjes en peuken op de grond.(dat zou een amerikaan of canadees niet in zijn hoofd halen)

En softwareboeren medeschuldig?
Uitlokking door bugs?
Je moet gewoon van en uit andermans spullen blijven! PUNT.
Niemand wordt opgevoed met dat je alles van iedereen mag stelen en overal mag inbreken.
Doe je dat wel dan volgen straffen, dat weet je ook.
En die straffen zijn in de USA niet mals, "if you can`t do the time, don`t do the crime......"
Alleen in Nederland krijg je straffen waardoor misdaad lonend wordt, daar niet.

Dat de verzekering braaksporen eist vóór ze uitkeren heeft niets met die door iedereen erkende ongeschreven regel te maken, maar met fraude.
En uitlokking is echt wat meer dan je deur open zetten, dat is je dure fiets op een druk plein zonder slot neerzetten, of je auto draaiend met sleutels erin onbeheerd laten staan om een boodschap te halen.
Ik ken zat mensen die eigenlijk nooit hun (achter)deur afsluiten, in de stad is dat een beetje dom met al die kansloze gauwdieven.
Maar uitlokking is zeker geen software installeren waarin kwaadwillenden gaten zoeken om te misbruiken. Ook die softwarebouwer gaat er bij de release van uit dat het veilig is.

Trojans ed uitgezonderd. maar daar krijg je dus hoge straffen voor.

[Reactie gewijzigd door Teijgetje op 22 juli 2024 23:04]

[Mic2000]

Lekker hypocriet, laten we dan fabrikanten van geweren, bommen en raketten ook direct aanklagen!

[Teijgetje]

Ook mijn eerste gedachte.
Maar die zijn alleen maar dodelijk in verkeerde handen natuurlijk, daar is duidelijk verschil.
De makers moorden dan weer niet en zelfverdediging moet kunnen........

Niettemin goed dat dit aangepakt wordt, hij zou niet alleen geschreven hebben maar ook verduisterd, net als zijn maatje.
quote;
"Hij zou 5 miljoen dollar hebben verduisterd met het stelen van geld bij internetbankieren."

Het lijkt me aannemelijk dat hij/beide dat heeft/hebben gedaan met de door henzelf ontwikkelde software en gegevens hebben gestolen d.m.v. een botnet.

Dat is hier doorslaggevend denk ik, al weet je het nooit natuurlijk.

(pakt telefoon en zoekt nummer van Snowden )

[Reactie gewijzigd door Teijgetje op 22 juli 2024 23:04]

[Verwijderd]

Toch knap voor een 24 jarige.. die skills worden weliswaar verkeerd gebruikt (criminaliteit) maar desalniettemin vind ik het wat zonde van talent om het achter tralies te stoppen. Kan me voorstellen dat hij uiteindelijk ook door NSA wordt ingezet om Rusland en andere landen te bespioneren. En dan is het opeen wel okee.

[Verwijderd]

Botnet software bouwen is niet veel moeilijker dan een andere soort netwerk software te bouwen. Er zijn ook opensource trojankits en voorbeelden genoeg en eigenlijk is het gewoon niet zo heel moeilijk. Dit is dus geen skill die erg uniek is.

[RebelwaClue]

Het leveren van wapens aan criminelen of bepaalde landen is dan ook erg strafbaar.

[Virtlink]

Het schrijven van een computerprogramma is net zoiets als het schrijven van een boek. Mag ik een boek schrijven waarmee iemand anders een bom kan maken? Mag ik een botnetprogramma schrijven waarmee iemand anders creditcardfraude kan plegen?

Als programmeur vind ik dat ik de vrijheid moet hebben om te programmeren wat ik wil. Dus ook een botnetprogramma. Dat anderen dat kunnen misbruiken voor illegale activiteiten zou mij niet strafbaar mogen maken.

Want als Aleksander Panin dit programma niet mag schrijven, wat weerhoudt men ervan om de ontwikkelaars van Tor op te pakken? Kinderporno en wapenhandel vind ik toch wat erger dan creditcardfraude. Maar bij Tor, en ook bij SpyEye, zou men de misdadigers moeten aanpakken die de software misbruiken, niet de ontwikkelaars.

Notabene: als Panin andere illegale activiteiten heeft ontplooid, dan vind ik het terecht dat hij daarvoor wordt opgepakt. Maar niet voor het schrijven van deze software.

[arjankoole]

Jij mag gewoon een botnet programma schrijven hoor.

Maar je mag vervolgens niet dat verkopen als doe het zelf pakket met als doel misdaden te plegen, dan ben je net zo strafbaar als de misdadigers die de boel inzetten om creditcard fraude te plegen, of andere duistere zaakjes.

Dus, jij hebt die vrijheid, maar daarmee komt ook de verantwoordelijkheid er geen criminele zaken mee te gaan doen.

[Verwijderd]

Nu vraag ik me daar wel bij af wat de juridische gevolgen zijn van een opensource library dat een programmeur helpt bij het bouwen van botnet software a) te bouwen en ontwerpen en b) te distribueren (als opensource software met bv. een licentie eraan gekoppeld die de typische geen-garantie&geen-verantwoordelijkheid clausule bevat, zoals GPL).

Want in geval de library programmeur medeplichting gesteld wordt dan is diegene die /usr/include/sys/socket.h ergens rond de jaren 70 bedacht heeft medeplichting aan heel wat botnet software en is W. Richard Stevens's boek het equivalent in de software development wereld van dat éne boek dat uitlegt hoe je bommen kan maken.

Trouwens, die uitleg over bommen kan ook gebruikt worden om oa. tunnels te graven m.b.v. explosieven. Alfred Nobel gebruikte zijn uitvinding initieel ook niet om mensen maar wel om rotsen op te blazen.

Ik vermoed dat juridisch gezien de intentie en de bijgeleverde licentie doorslaggevend zal zijn ..

[kevieeen]

klaag de uitvinder van het vuurwapen anders aan voor alle doden die in de loop der jaren gevallen zijn....idiots

[Coolstart]

Wat een domme opmerking. Een vuurwapen kan je ook gebruiken als middel voor uw zelfverdediging en zelfs als hobby. Dit stukje software is specifiek gemaakt om kwaadwillenden een handje te helpen.

"De SpyEye-trojan stelt kwaadwillenden in staat om op afstand toegang te krijgen tot de pc's van geïnfecteerde slachtoffers. "

Iedereen mag programmeren wat hij wil, maar het publiekelijk verdelen om heel specifiek misdadigers het leven makkelijker te maken is gewoon een brug te ver.

[Reactie gewijzigd door Coolstart op 22 juli 2024 23:04]

[Verwijderd]

Dat is een nog slechtere opmerking, een vuurwapen is ook maar voor één doel gemaakt: doden.

[Verwijderd]

Spionage is verboden maar kan ook worden gebruikt uit zelfverdediging (tegen terroristen).

[cire]

Hmm... ik lees "Hij zou 5 miljoen dollar hebben verduisterd met het stelen van geld bij internetbankieren"

wat mij betreft mag iemand daarvoor worden berecht... wat is precies je probleem?

[Verwijderd]

Nou anders weet ik ook nog wel een hele goede eerste gelegaliseerde harddrug Alcohol/tabak, de veroorzaker van veel geweld en leed en ongevallen en ook heel veel doden! Bierbrouwers, wijnboeren, distillerijen van drank met een hoog Alcohol gehalte, allemaal nog steeds gewoon Hypocriet als drug toegelaten ?

[ De internationale Narcostaten van de wereld ? via Al Ca Pone :: Al Co Hol ] Dat mag dus gewoon wel weer ?

www.ethesis.net/drinken/drinken.htm

Dat besefte ik dus ook niet, maar het is wel zo
Als Alcohol nu toegelaten zou moeten worden, kwam het op de Harddrug Opiumlijst I zie ook:

http://informatiecentrumc...-rondom-cannabis/opiumwet

Lijst I van de Opiumwet: harddrugs
""Deze lijst omvat middelen die volgens de overheid een onaanvaardbaar groot risico met zich meebrengen. Daarbij gaat het bijvoorbeeld om heroïne, cocaïne, amfetamine, LSD en XTC, zware pijnstillers en Ritalin.""
http://wetten.overheid.nl...dsdatum_27-01-2014#LijstI

Lijst II van de Opiumwet: softdrugs
http://wetten.overheid.nl...sdatum_27-01-2014#LijstII

De internationale hypocriete Overheden met hun opgebouwde repressieve organisaties die ten koste van alles in stand moeten worden gehouden met belastinggelden van de burgers, en alles dat hun niet bevalt gewoon wettelijk gaan verbieden, maar "Deze de gevaarlijkste zaken" dus weer niet ?
Want dat levert toch wel (onwetend en verborgen?) heel veel accijnzen op

[avdr2]

Lijkt op een virus dat ik ook heb gehad. Maar dat zond om de 5 seconden een screenshot naar buiten toe. Gelukkig was het niet al te lastig om te verwijderen.

[DocSnuggels]

Overheden houden niet van concurrentie