Rondreizend gamemuseum Game On-expo maakt pitstop in Groningen

Met als aanleiding 'gaming bestaat 50 jaar' is sinds 2 oktober een Game On-expo te zien in Groningen. Deze naar eigen zeggen grootste, wereldwijd rondreizende game-expositie, bevat met behulp van een groot scala aan donaties 120 speelbare gameapparaten. Wij namen er een kijkje.

Het concept van Game On werd pakweg twintig jaar geleden bedacht in het Londense Barbican en is in principe vrij simpel: het fenomeen gaming vieren door een grote verzameling aan games, consoles, controllers, arcadekasten en andere game-gerelateerde spullen uit te stallen. Als je even voor het gemak twintig jaar vooruit spoelt, kun je niet anders dan stellen dat met behulp van onder meer privéverzamelaars, de tweedehandsmarkt en gamebedrijven zelf de expositie een aardige verzameling heeft opgebouwd. Nu Game On zich in Groningen bevindt, is die ook met eigen ogen te zien.

Je steentje bijdragen

Game On is een internationaal rondreizende expositie, wat betekent dat het gros van de verzameling, waaronder alle logge arcadekasten, steeds weer naar een andere plek in de wereld wordt vervoerd en tentoongesteld. Zo was de expo begin vorig jaar nog in Spanje te bezoeken.

Vanaf november bestaan games vijftig jaar, dus qua timing hadden ze het in het Forum Groningen, waar de expo zich nu bevindt, goed voor elkaar. ''We hebben in het verleden al met Barbican samengewerkt aan de expo AI: More Than Human, dus vandaar dat we een goede band met ze hadden en de tentoonstelling nu hierheen konden halen'', aldus Hans Poll, directeur programma en marketing van Forum Groningen. Het werpt zijn vruchten af; tijdens de herfstvakantie waren er dagelijks zo'n vierhonderd bezoekers. ''Sommige mensen komen tot drie keer toe terug, of blijven zelfs zeven uur lang,'' lacht Poll. ''Het loopt echt hartstikke goed.''

De tentoongestelde gameverzameling moet volgens de originele visie van de Londenaren de evolutie binnen deze entertainmentindustrie goed weergeven. Dat gebeurt niet alleen door met een chronologische tijdlijn te werken; elke individuele game staat er om een reden, vertelt Jos Westra, gids bij Forum Groningen en tevens zelf fervent gamer. ''Ze moeten allemaal een bepaald pionierschap hebben in videogames en op hun eigen manier een bijdrage aan de industrie hebben geleverd.''

Soms kan zo'n bijdrage best nog wel niche zijn, leggen Poll en Westra uit, terwijl we door het thema 'World Games' lopen. Zo is er Prince of Persia, die als eerste game soepele bewegingen gebruikte. Of Cuphead, die zijn plekje hier verdiend heeft door de oude-Disney-tekenfilmstijl en de hoge moeilijkheidsgraad. Ook de obscure PS2-titel Hanuman: Boy Warrior is speelbaar. Deze game is in het Westen totaal onbekend, maar heeft volgens de rondleiders als eerste Indiase videogame alsnog wel impact gehad, al was dat niet wereldwijd.

Neerlands trots

Het feit dat Game On van een internationale organisatie is, brengt ook wat beperkingen met zich mee. Zo mist het Nederlandse team wat creatieve vrijheid. De thema's waarin de verzameling is opgedeeld, waaronder indiegames, multiplayergames, filmgames, moeten bijvoorbeeld over de hele wereldwijde linie hetzelfde blijven. En aangezien de collectie zelf ook steeds weer grotendeels wordt overgedragen, verschilt Game On niet bijzonder veel per editie. Eén aspect is daarentegen wel uniek aan de Groningse versie: de grote nadruk op de Nederlandse game-industrie.

Met dat eigen onderwerp heeft deze editie wel enkele unieke stukken die grotendeels geschonken zijn door Nederlandse verzamelaars, stichtingen of gamebedrijven. Overigens blijft het wel echt bij Nederland; er zit niets uit België in de collectie.

Een voorbeeld van een Nederlands item in de expo is de zeldzame Philips VideoPac-console, die dankzij de Stichting tot Behoud van Historische Philips Producten te zien is. Een ander voorbeeld is het Wii U-spel Underground, dat ontwikkeld is in samenwerking met het UMCG in Groningen voor chirurgen-in-opleiding en daar als trainingssoftware nog steeds wordt gebruikt. Maar het gaat niet alleen om commerciële producten. Westra en Poll laten als voorbeeld het deel in de expo over de Dutch Demo Scene zien.

Dutch Demo Scene: modden voordat het cool was

Toen de eerste thuisconsoles opkwamen, beseften gamers met een beetje technisch vernuft al snel dat het mogelijk moest zijn om te rommelen met de spelcode om zo dingen in de game aan te kunnen passen. Pioniers en trendsetters op dat gebied waren de 1001 Crew uit Alkmaar, zo stelt Westra. ''Die mensen kwamen erachter dat je broncode van de cassettes van de Commodore 64 met wat programmeerwerk redelijk eenvoudig kon kraken op de computer.''

''Ze pasten zo bijvoorbeeld de introducties van games aan. Dan voegden ze een tag toe, net als graffiti, en zetten ze er hun eigen naam in.'' Zo'n aangepaste intro, ook wel een 'cracktro' genoemd, werd gekopieerd en op floppy's gedeeld. Een paar daarvan zijn zichtbaar in de expo; die zijn afkomstig van de 1001 Crew. Met die cracktro's ontstond een soort vroege mod-scene, maar dan in eerste instantie alleen om op te scheppen met je programmeervaardigheden en niet zozeer om echt dingen toe te voegen aan games, zoals nieuwe levels.

Reusachtige robotcontroller

Door zo'n groot scala aan thema's en onderwerpen in de expo probeert de organisatie zo veel mogelijk mensen te bereiken. Kinderen kunnen meteen door naar het moderne gedeelte en de hele dag FIFA spelen en volwassenen kunnen nostalgische gevoelens de vrije loop laten door retrotitels te spelen. Echte gameliefhebbers moeten volgens Poll en Westra ook genoeg 'nieuws' te zien krijgen, wat wellicht ook wel de reden is dat er zoveel niche-aspecten zitten in de tentoonstelling.

Als laatste voorbeeld van iets dat vooral een niche bedient, laten Westra en Poll een pronkstuk van de expositie zien: de game Steel Battalion, inclusief zeldzame reuzecontroller. Westra: ''Dit spel is ontwikkeld als experiment: wat kunnen we nog meer met controls doen en hoever kunnen we daarmee gaan?'' Om die vraag te beantwoorden heeft ontwikkelaar Capcom een militair-achtig dashboard gemaakt, alsof je echt in een robot zit. Spelers moeten op commando een voor een op de juiste knoppen drukken en de juiste schuiven omzetten. ''Je moet aardig pro zijn wil je dit spel kunnen spelen, maar supergaaf dat zoiets bestaat,'' exclameert Westra enthousiast.

Met een groot en divers scala aan dergelijke unieke, innovatieve gameproducten doet Game On goed zijn best om het fenomeen gaming en alles wat daarbij komt kijken - groot en klein, bekend en onbekend - uitgebreid te vieren. Tot en met 6 maart 2022 blijft de tentoonstelling in Nederland. Daarna wordt alles weer ingepakt om naar een nog onbekende bestemming elders te verkassen. Een kaartje voor de expo kost 12,50 euro.