Inleiding: een langverwachte update
Nog geen enkel bedrijf dat een mobiel besturingssysteem heeft gebouwd, is het gelukt om met de eerste versie een volwassen systeem uit te brengen. Deels ligt dat natuurlijk aan het moordende tempo waarin ontwikkelingen in de mobiele markt zich voltrekken, maar vaker lijkt het erop dat makers in het complexe proces van de ontwikkeling van een mobiel besturingssysteem geen tijd kunnen inruimen voor simpele dingen, zoals bijvoorbeeld aparte volumes voor ringtones en media.
Het is inmiddels meer dan vier jaar geleden dat Microsoft het toenmalige Windows Mobile 6.5 in een keer van tafel veegde ten gunste van Windows Phone 7, met zijn compleet nieuwe interface. Net toen Phone 7 volwassen kon worden, moesten ontwikkelaars de kernel porten van Windows CE naar Windows NT voor versie 8. Via de GDR-updates kwamen er features bij, maar mondjesmaat.
Microsoft maakt nu met Windows Phone 8.1 een inhaalslag. Veel van de features van deze versie hadden misschien allang in het systeem moeten zitten, zoals vpn en toggles om snel zaken in- en uit te schakelen. Maar WP 8.1 is nog iets meer dan dat: het bevat enkele nieuwe ideeën en features en natuurlijk een nieuwe spraakassistent: Cortana. Het is nog niet mogelijk om Windows Phone 8.1 te installeren, maar Tweakers kon de update even bekijken en uitproberen op diverse bestaande toestellen van medewerkers van Microsoft.
/i/1396470606.jpeg?f=imagenormal)
Action Center, meer tiles
Actiecentrum
Windows Phone heeft diverse manieren van het bijhouden van notificaties: er zijn meldingen op het lockscreen, toast-notificaties bovenin het scherm en live tiles. Voor veel gebruikers is dat voldoende, maar soms levert het wel frustratie op. Ten eerste is het lastig om verdwenen toast-notificaties te bekijken en ten tweede gebeurt het dat de telefoon in de zak trilt en vervolgens niet te achterhalen is welke app nu precies een notificatie geeft.
Daarvoor - en omdat zoveel gebruikers erom vroegen - heeft Microsoft Actiecentrum gemaakt, in het Engels Action Center. Actiecentrum combineert twee elementen: bovenaan staan toggles, knoppen waarmee gebruikers snel wifi, bluetooth of andere zaken aan- en uit kunnen zetten. Gebruikers kunnen zelf de toggles bepalen. Op grotere schermen zijn er vijf toggles
Heel origineel is dat niet; Samsung past ze al jaren toe in Android en inmiddels zitten ze ook al in Googles uitgave van Android op een aparte pagina van de notificatiebalk. Apple heeft ze in iOS gezet in een menu dat van onderaan het scherm kan worden opgeroepen.
Onder de toggles staat een snelkoppeling naar het Instellingen-menu. Als de gebruiker even snel een veeg van boven het scherm naar beneden doet, verschijnen eerst alleen die toggles. Bij verder naar onder vegen verschijnen notificaties. Dat gebeurt per app. Die meldingen kunnen allemaal in een keer gewist worden of per notificatie; dat gebeurt door ze naar rechts te vegen.
Gebruikers krijgen grote controle over het Actiecentrum. Er is in te stellen welke apps erin verschijnen en wat de telefoon moet doen bij een notificatie: een geluid laten horen, trillen, beide of helemaal niets. Ook is per app een ander geluidje in te stellen.
Een van de meestgevraagde features voor deze update is een splitsing van de verschillende volumes. Wie nu zijn geluid uitzet om bijvoorbeeld een spelletje te spelen in de trein, hoort vervolgens zijn ringtone ook niet meer, omdat Windows Phone 8 naast het in-call volume maar een 'hoofdvolume' heeft voor zowel notitificaties als apps. Dat is nu voorbij: ringtones en notificaties hebben een eigen volume, los van media, apps en games. Overigens kun je nu al wel via een toggle bepalen of de telefoon alleen geluid maakt of ook een ringtone moet laten horen.
/i/1396472210.jpeg?f=imagenormal)
Startscherm
Er passen meer tegels op het startscherm: van de kleine tegels passen zelfs op de kleinste Windows Phones zes tegels naast elkaar. Dat kan nu alleen op de grootste Windows Phones. Het voordeel is dat er meer op het scherm past, maar gebruikers van een Lumia 520 bijvoorbeeld zullen er wel een loep bij moeten nemen: het font is namelijk ook veel kleiner en op de 4,5"-schermen waarop we Windows Phone 8.1 zagen, waren die nog net aan te lezen; de Lumia 520 heeft een veel kleiner scherm met lagere resolutie en dat zal daarop dus lastiger zijn.
Ook kunnen gebruikers een achtergrond voor het startscherm instellen. De tegels met een accentkleur worden daarmee transparant: je ziet de achtergrond als het ware door de tegels heen. Je verwacht misschien dat de wallpaper meescrollt met de tiles, maar dat is niet zo: de wallpaper blijft grotendeels op zijn plek. Het is een grappig effect, maar omdat veel tiles een eigen kleur hebben, zie je de wallpaper nooit helemaal. Wie dus een geliefde of kinderen op de achtergrond wil zetten, ziet daar vaak niet veel van.
Andere features
Windows Phone 8.1 heeft ondersteuning voor vpn en s/mime. Ook kunnen gebruikers hun scherm projecteren via usb, waarbij een extern scherm ook als touchscreen kan fungeren; de telefoon hoeft dus niet erbij gehouden te worden in presentaties; het toestel kan ergens liggen, terwijl de presentator op het scherm zijn presentatie geeft en bedient via het touchscreen.
Internet Explorer heeft een update gehad naar versie 11, met onder meer ondersteuning voor WebGL. Ook staan tabs nu als losse knop in de interface, waardoor het makkelijker is om tussen tabs te wisselen. In het overzicht van recente apps, te bereiken via een lange druk op de Back-knop, staan de tabs als aparte vensters. Dat is een handige toevoeging voor wie snel tussen diverse tabs en apps wil wisselen.
De kalender heeft een grote interface-update gehad en heeft nu een weekoverzicht; bij het klikken op de dag vouwen de afspraken van die dag zich uit in hetzelfde scherm, wat er gelikt uitziet. Ook is het nu makkelijker om tussen dagen te wisselen in de agenda-weergave.
Het toetsenbord heeft een nieuwe functie met Word Flow, waarbij de gebruiker van letter naar letter kan vegen om woorden te maken. Microsoft claimt dat het toetsenbord het snelheidsrecord voor typen op een smartphone heeft verbroken. De eerste indruk was gematigd positief: hij heeft het soms goed, maar soms ook niet. In tegenstelling tot bijvoorbeeld Swype kan de gebruiker niet een letter twee keer maken door een kringeltje erop te maken. Daardoor zijn er meer opties voor de software en dat maakt dat hij beter moet gokken. Het is wel een handige nieuwe feauture.
Cortana: tussen Google Now en Siri
De ster van de show in Windows Phone 8.1 is Cortana, Microsofts antwoord op Siri van Apple en Google Now. Het zal nog minstens een jaar duren voordat Cortana in het Nederlands zal werken. Wie dus gebruik wil maken van Cortana, moet zijn toestel in ieder geval deels op het Engels zetten. Wel kunnen gebruikers er ondanks de Engelse taal voor kiezen om Nederlandse tijd- en datumnotatie, graden in Celsius, meters en euro's te gebruiken. Ook het Nederlanstalige toetsenbord is dan nog beschikbaar.
Cortana is daadwerkelijk een kruising tussen Siri en Google Now. De spraakherkenning lijkt op het eerste gezicht prima in orde, de integratie in Windows Phone en in apps is al in deze eerste versie aanwezig en gebruikers hebben voldoende controle over gegevens waartoe Cortana toegang heeft.
/i/1396474479.jpeg?f=imagenormal)
De spraakassistent is op diverse plekken te vinden: hij kan notificaties geven in toast-vorm of op de live tile en hij zit achter de Zoek-knop naast de Windows-toets. Die notifcaties kunnen uit allerlei zaken bestaan, van nieuws waarvan het denkt dat je het wil tot aan een melding om eerder naar een volgende afspraak in de agenda te vertrekken omdat onderweg file staat.
Gebruikers kunnen Cortana - genoemd naar een personage uit Halo - toegang geven tot Facebook, waarna de assistent een melding geeft als de verjaardag van een contactpersoon eraan komt. Bovendien geeft de software op basis van likes suggesties voor cadeaus, hoewel het onduidelijk is hoe dat in elkaar zou zitten. Daarnaast kan het na toestemming mails scannen op bijvoorbeeld vluchtgegevens.
Daarnaast kan Cortana veel van wat Google Now en Siri ook kunnen: wekkers zetten, afspraken in de agenda zetten en vragen beantwoorden over bijvoorbeeld het weer of restaurants in de buurt. Er is ook integratie met apps: zo is het mogelijk om rechtstreeks in te checken met Foursquare, een url te openen, een tweet te plaatsen op Twitter of een foto te posten op Tumblr. Ontwikkelaars kunnen Cortana toegang geven tot een bepaalde functie.
Controle uitoefenen over Cortana gaat via het Notebook, waarin hij gegevens van de gebruiker bijhoudt. Dat kunnen net als bij Google Now favoriete plaatsen en contactpersonen zijn. Vanwege die 'inner circle' zit de functie Quiet Hours, het equivalent van Do Not Disturb in iOS en de Blokkeringsmodus in Samsungs Android-skin, onder Cortana. Alleen bij telefoontjes van bepaalde mensen maakt de telefoon dan geluid.
Een toevoeging aan Cortana, maar vermoedelijk ook de gewone versie van Bing in Windows Phone 8.1, is lokaal zoeken: als je bijvoorbeeld zoekt op een naam, komen contactpersonen met die naam, maar ook e-mails, berichtjes en andere communicatie met die persoon boven. Het is een implementatie van 'universal search' door de inhoud van een telefoon.
Vermoedelijk gaan veel Nederlanders die het Engels voldoende beheersen na de update hun toestel op Engels zetten, want op het oog is Cortana op zijn minst het proberen waard. Het is een van de meest veelbelovende techologieën die Microsoft afgelopen jaren heeft uitgebracht en op termijn zou het zomaar een nog centralere plek in Windows Phone kunnen krijgen.
Gallery
Tot slot
Windows Phone 8.1 komt officieel pas in de zomer naar veel toestellen die nu versie 8 draaien als over-the-air-update, maar veel tweakers zullen hem al eerder hebben. Via de app Preview for Developers kunnen geregistreerde ontwikkelaars - een registratie die geen geld hoeft te kosten - de update al binnen enkele weken downloaden. Voor de uitgave van Nokia, die de naam Lumia Cyan aan de update geeft, moet iedereen wel langer wachten.
De update wijzigt veel aan de interface en voegt vooral veel elementen toe. Omdat de verbeteringen in zoveel apps en features zitten, zal er voor heel veel mensen in elk geval wel iets boeiends tussen zitten, of dat nu Cortana, het Actiecentrum, het veegtoetsenbord, vpn of de nieuwe kalender-app is. De wijzigingen lijken op basis van onze korte hands-on tijd goed uitgewerkt en prima toevoegingen.
Wel heeft de update iets misleidends: de ophoging van het versienummer van 8 naar 8.1 doet vermoeden dat het gaat om slechts enkele toevoegingen, terwijl een versienummer als 8.5 of 9 meer op zijn plaats was geweest. Maar Microsoft wil uitstralen dat het zijn platformen gelijk trekt en een gelijk versienummer is daarvoor - in elk geval marketingtechnisch - vermoedelijk een zwaarder wegend argument dan recht doen aan de wijzigingen.
Het is niet het enige dat Microsoft doet aan Windows Phone: er komen reference designs van toestellen die fabrikanten met minimale aanpassingen uit kunnen brengen en fabrikanten hoeven voortaan geen licentiekosten meer af te dragen, iets wat de prijs zou kunnen drukken. Microsoft doet er ondanks de overname van Nokia alles aan om zoveel mogelijk hardwarefabrikanten aan boord te brengen.
Het platform is met deze update een stuk meer volwassen. Fans kunnen een significante update tegemoet zien, terwijl liefhebbers van andere platformen hun notificatiecentrum en digitale assistent niet langer hoeven te missen als ze overstappen.
Een Microsoft dat vol inzet op Windows Phone en zijn best doet om iOS en Android in te halen en op achterstand te zetten is goed voor alle smartphonegebruikers: als Apple en Google de hete adem van een grote concurrent in de nek voelen, zullen ze zich meer inspannen om waardevolle features toe te voegen en te innoveren - en daar zou op termijn iedereen van profiteren.