Inleiding
Er zijn in het afgelopen jaar weinig trends geweest die meer tot de verbeelding spreken dan Bitcoins. Deze 'virtuele valuta', die zelfgemaakt kan worden, heeft in menig tweaker een ware goudkoorts ontketend. De koers van de Bitcoin is, na een rustige start, zeer volatiel gebleken en kende hoge pieken, maar ook diepe dalen. Juist die pieken spreken tot de verbeelding; je kunt rijk worden met geld dat je zelf met je computer kunt produceren. Bovendien accepteren steeds meer instanties deze vorm van 'internetgeld' en kan de valuta op beurzen verhandeld worden voor andere crypto- of traditionele valuta.
De Litecoin is nog steeds heel goed zelf te produceren
Zo makkelijk als het ooit was om Bitcoins te produceren is het echter al lang niet meer. Naarmate meer mensen de valuta produceren, neemt de moeilijkheidsgraad om ze te produceren toe. Inmiddels zijn er gespecialiseerde chips, zoals asics en fpga's, die de productie effectiever maken dan computerhardware. Daardoor wordt de moeilijkheidsgraad nog hoger en loont het inzetten van huis-tuin-en-keuken-pc's nog minder.
Gelukkig is de Bitcoin niet de enige virtuele valuta die, of het enige cryptogeld dat, in omloop is. Een van de vele alternatieven, maar wel een met een goede basis en voldoende gebruikers, is de Litecoin. Die is nog steeds heel goed zelf te genereren, met je eigen computer. Tweakers trok de knip open en bestelde de nodige hardware om zelf aan de slag te gaan met energiezuinige Litecoin-miners. De grote vraag is dan: kun je, en zo ja hoe snel, winst maken met zo'n mining-pc? Wanneer ben je uit de kosten, niet alleen voor de aanschaf, maar ook wat de energiekosten betreft?
/i/1387523502.png?f=imagenormal)
Cryptovaluta: een achtergrond
De oervader van de cryptovaluta is de Bitcoin, die sinds 2009 in omloop is. Het principe van de Bitcoin en daarvan afgeleide cryptogeldversies, werkt als volgt. Bitcoin is een gedecentraliseerd systeem, waarbij een peer-to-peer-netwerk gebruikt wordt om de munteenheid uit te wisselen. Daarbij wordt een zogeheten block chain, of logboek, van alle transacties of blocks bijgehouden. Deelnemers in het netwerk verifiëren transacties door middel van een cryptografische berekening. Voor dat werk en voor het genereren van nieuwe Bitcoins, worden de deelnemers uitbetaald in stukjes Bitcoin.
De miner wordt beloond met een percentage van een Bitcoin
Zogeheten miners rekenen aan getallen die, wanneer ze een cryptografische bewerking ondergaan, een specifiek resultaat opleveren. Bij Bitcoins wordt een dubbele sha256-hash gebruikt, waarbij alleen getallen met een bepaald aantal nullen vooraan geldig zijn. Voor het oplossen van die berekening wordt de miner beloond met een percentage van een Bitcoin. Het verifiëren van de transacties kost rekenkracht, die gecompenseerd wordt met Bitcoins. Tegelijk voorkomt het bijhouden van alle transacties in een gedecentraliseerd netwerk dat Bitcoins dubbel worden uitgegeven of anderszins frauduleus worden ingezet.
Bitcoins, en andere cryptogelden, zijn slechts in een beperkt aantal in omloop. Voor Bitcoins is het maximum 21 miljoen en voor Litecoins 84 miljoen. Om de productie van de valuta onder controle te houden, wordt de moeilijkheidsgraad steeds aangepast, zodat de hashes steeds lastiger te vinden zijn. De tijd om een enkel block te verwerken is bij Bitcoins 10 minuten, waardoor een transactie dus minstens 20 minuten verwerkingstijd heeft. Om die rekentijd per block constant te houden, wordt de moeilijkheidsgraad geregeld aangepast: wanneer meer miners actief zijn, gaat de moeilijkheidsgraad omhoog.
Momenteel zijn ongeveer twaalf miljoen Bitcoins in omloop, met een gezamenlijke waarde van ruim vijf miljard euro. Dagelijks wordt voor meer dan honderd miljoen euro aan Bitcoins verhandeld, waarbij de transactiekosten bijzonder laag zijn. Dat, samen met de anonimiteit van Bitcoins, maakt de valuta bijzonder interessant.
Voor Litecoins zijn de statistieken wat bescheidener: er zijn weliswaar zo'n vierentwintig miljoen Litecoins in omloop, ongeveer tweemaal het aantal Bitcoins, maar het handelsvolume is 'slechts' zestig miljoen euro. De totale waarde van de Litecoin bedraagt op moment van schrijven zo'n 235 miljoen euro.
Litecoins
Waar Bitcoins met een sha-256-hash werken en er uiteindelijk 21 miljoen van in omloop komen, is de Litecoin enigszins anders opgezet. Het idee is dat de Litecoin tekortkomingen van Bitcoin verbetert, zoals de snelheid van transacties, en minder geschikt is voor gespecialiseerde hardware als fpga's en asics. Bovendien moeten er meer van in omloop komen.
Een aardige analogie is dat Litecoin het zilver is naast Bitcoins goud
De Litecoin werd ontwikkeld onder een MIT-licentie en werd in oktober 2011 geïntroduceerd. Net als naar Bitcoins kun je met een pc naar Litecoins minen en de verworven valuta uitgeven. Het gros van de Litecoins wordt gebruikt om Bitcoins te kopen; de Bitcoin is lastig zelf te minen, terwijl de Litecoin met de eigen pc gemined kan worden. Litecoins kunnen via zogeheten exchanges worden ingewisseld voor Bitcoins, maar ook voor traditioneel geld. Via dergelijke exchanges, zoals BTC-e, kunnen ook direct Bitcoins of Litecoins gekocht worden.
Litecoins verschillen in een aantal opzichten van Bitcoins. Ze kunnen sneller geproduceerd worden, transacties worden sneller verwerkt en het gebruikte algoritme voor het hashen is anders. De productie van een nieuw block in de block chain van Litecoin vergt 2,5 minuten, waardoor transacties veel sneller bevestigd kunnen worden dan met Bitcoins. Voor kleine betalingen zou Litecoin dan ook een makkelijker alternatief voor Bitcoins vormen en sneller verwerkt worden. Een aardige analogie is dat Litecoin het zilver is naast Bitcoins goud. Gebruikers kunnen een deel van een Bitcoin inwisselen voor Litecoins en die valuta als betaalmiddel gebruiken.
Een groot verschil is het cryptografische algoritme dat Litecoin gebruikt. Hashes worden berekend met scrypt in plaats van sha-256. Scrypt is ontwikkeld om veel geheugen in te nemen, waardoor gespecialiseerde hardware als asics en fpga's er ongeschikt voor is. Videokaarten zijn echter wel zeer geschikt voor het algoritme, zodat miners met videokaarten effectief zijn. Hoe effectief dat is, zien we op de volgende pagina.
Budgetminer: componenten
Een Litecoin-miner is nu nog economisch aantrekkelijk; de Litecoins zijn nog relatief eenvoudig te minen en voorlopig hoef je niet bang te zijn voorbijgestreefd te worden door asics en fpga's. Een stevige videokaart is voldoende. De rest van de hardware mag extreem budget zijn, met in het achterhoofd een lage energierekening.
# |
Product |
Prijs |
Subtotaal |
1 |
AMD Athlon II X2 340 Boxed |
€ 33,71 |
€ 33,71 |
1 |
Asus F2A55-M LE |
€ 46,37 |
€ 46,37 |
2 |
Club3D Radeon HD 7870 '13Series |
€ 141,50 |
€ 283,- |
1 |
Rasurbo BC-10 |
€ 23,56 |
€ 23,56 |
1 |
Transcend JetRam JM1333KLU-2G |
€ 19,38 |
€ 19,38 |
1 |
be quiet! System Power 7 450W |
€ 51,- |
€ 51,- |
Bekijk collectie Importeer producten |
Totaal |
€ 457,02 |
Met de bovenstaande configuratie waren we 450 euro kwijt voor een systeem dat op papier goed is voor omstreeks 800 khashes per seconde, op het moment van publicatie omgerekend zo'n 0,25 Litecoin per dag of bijna 8 Litecoin per maand. Wij installeerden Windows op een ssd die we nog hadden liggen, maar om de hardware- en energiekosten nog verder te drukken, kun je ook Linux vanaf een usb-drive als besturingssysteem gebruiken.
Met een gemiddelde koers van ongeveer 20 euro per Litecoin moet dat 160 euro per maand opleveren. Aan stroom kost het minen omgeveer 50 euro per maand, dus na vier maanden minen zijn we uit de kosten. Met een fors gekelderde koers van 10 euro per maand zijn we echter pas na meer dan een jaar uit de kosten. Een ander aspect waarmee rekening moet worden gehouden, is de moeilijkheidsgraad van het minen: deze wordt moeilijker naarmate er meer Litecoins worden 'gevonden'. Dat betekent dat het minen steeds iets moeilijker wordt en naar verhouding dus een grotere investering van tijd en stroomkosten vergt.
De berekening staat of valt niet alleen met de zogenoemde difficulty. Ook de koers van de Litecoin is van groot belang. Aangezien die nogal fluctueert, is het minen van Litecoins een risico. Als we naar de koersontwikkeling sinds oktober kijken, is de waarde op het moment van schrijven ruwweg verdubbeld, maar of die trend zich doorzet, is koffiedik kijken. Ter vergelijking, in die periode is de Bitcoin van minder dan 100 euro naar ongeveer het zesvoudige gegroeid. Aangezien de Bitcoin en Litecoin redelijk nauw verbonden zijn, is het aannemelijk dat de Litecoin-koers de Bitcoin-ontwikkeling blijft volgen.
Budgetminer: opgenomen vermogen en optimalisaties
We hebben het systeem van de vorige pagina in elkaar gezet en er een oude 160GB Postville-ssd in gezet met Windows 8.1 erop. Als mine-software maken we gebruik van guiminer en voor aanpassingen aan de kloksnelheden gebruiken we het bios en Overdrive van de AMD-drivers.
Guiminer heeft een aantal presets om met diverse videokaarten te minen. Je hebt een account bij een Litecoin-pool als WeMineLTC nodig en voor elke gpu moet een zogeheten worker worden aangemaakt. Vervolgens kunnen instellingen getweakt worden om de intensiteit en andere parameters aan te passen.

Standaard komen we op een opgenomen vermogen tijdens idle van 51 watt. Daar kunnen we nog wat aan tweaken door de kloksnelheid van de processor en Vcore wat terug te schroeven.
Onze miner is uiteraard niet bedoeld om niets te doen; het minen is waar het ons om gaat.
Opgenomen vermogen |
Activiteit | Score in watt, lager is beter |
Stock, idle |
*******
51W |
Stock, mining |
******
370W |
Tweaked, idle |
******
52W |
Tweaked, mining |
*****
382W |
Kloksnelheden en miningprestaties | Stock | Tweaked |
Cpu |
3200MHz |
2000MHz (Vcore 1,3V) |
Gpu-core |
1000MHz |
900MHz |
Gpu-geheugen |
1200MHz |
1250MHz |
Mininginstellingen |
t=8192, i=19, w=256 |
t=15508, i=20, w=256 |
Miningsnelheid |
328khashes/s |
400khashes/s |
Het maakt voor het opgenomen vermogen niet heel veel uit of we met overgeklokt geheugen en hogere intensiteit minen. Het tweaken van de gpu-clocks en verhogen van de intensiteit levert echter wel bijna twintig procent betere resultaten.
Opmerkelijk en belangrijk detail: met de lage intensiteit en stock settings konden we het enkele 2GB-geheugenreepje gebruiken. Om de hogere intensiteit te realiseren moeten we naar tweekanaalsgeheugen overstappen; met het enkele reepje crashte het miningprogramma steeds.
Het zoeken naar ideale instellingen hangt sterk af van de gebruikte hardware en software. Over het algemeen lijkt de geheugenkloksnelheid optimaal te werken met het klokken van de gpu-core op ongeveer 0,6x tot 0,7x. Verder kun je met de intensiteit en thread concurrency spelen om optimaal te minen.
Conclusie: to mine or not to mine
Wie aan de slag wil met het minen van Litecoins of een andere vorm van cryptogelden, doet er goed aan een en ander eerst goed door te rekenen. De koersen op de beurzen zijn extreem volatiel en zoals onlangs zichtbaar werd, kunnen ze zomaar instorten.
De kosten van een miningsysteem moeten dan ook niet alleen worden afgezet tegen de huidige koers van de te minen valuta, maar ook de energiekosten, moeilijkheidsgraad en koersontwikkeling moeten worden meegenomen. Vooral die laatste is lastig te voorspellen. In elk geval moet een dergelijk systeem enkele maanden draaien om zich een beetje terug te verdienen, tenzij de koers natuurlijk sterk stijgt. Je kunt wel online berekenen wat je verwachte winsten, zonder aanschafkosten, zijn bij de huidige koers en moeilijkheidsgraad, via handige rekenhulpjes.
Ook de energiekosten en koersontwikkeling moeten worden meegenomen
Ons miningsysteem kost ongeveer 450 euro en levert per maand, bij de huidige moeilijkheidsgraad, ongeveer 7,5 Litecoin op. In ongeveer acht maanden is het systeem dan terugverdiend. Hierbij is echter geen rekening gehouden met de almaar stijgende moeilijkheidsgraad en fluctuerende koers. Als de koers stijgt, is dat veel sneller, maar het kan ook tegenvallen en aanzienlijk langer duren. Wie een beetje handig is, verkoopt het systeem bovendien na een tijdje weer, wat de termijn voor winstgevendheid verkort. En wie nog wat hardware heeft staan, kan de instapkosten uiteraard verlagen. Als je alleen een videokaart nodig hebt en de rest al hebt liggen, kun je al na een paar maanden uit de kosten zijn.
Kortom, het minen van cryptogelden of het verhandelen van de valuta op de diverse beurzen is een interessante bezigheid, die echter alleen ondernomen zou moeten worden met geld dat je kunt missen. Net als bij traditionele beleggingen is het niet handig je hypotheek- of huurgeld te investeren, maar wie geld heeft om te speculeren, kan zijn lol op.
Naschrift: in het artikel is op diverse plaatsen verduidelijkt dat de waarde van Litecoins kan fluctueren en dat de toenemende moeilijkheidsgraad invloed kan hebben op de terugverdientijd van eventuele investeringen. Zoals altijd bij speculatie geldt: in het verleden behaalde resultaten bieden geen garantie voor de toekomst.