In mei werd op het Toshiba World 2011-event tussen neus en lippen door bekendgemaakt dat de fabrikant bezig was met de ontwikkeling van de Regza ZL2, de eerste productie-tv met glasses-free 3d.
Dergelijke autostereoscopische tv's zijn volgens Toshiba de heilige graal voor de doorbraak van 3d in de huiskamer. Ook op Tweakers.net lijkt die gedachte te leven, getuige de vele reacties van tweakers die gekant zijn tegen het gebruik van een 3d-bril om naar 3d-video te kunnen kijken.
Hoewel Toshiba in Japan eerder al twee autostereoscopische 3d-tv's uitbracht, had de grootste daarvan een beelddiagonaal van slechts 20". Om een plekje in de huiskamer te kunnen veroveren, zijn uiteraard grotere schermen noodzakelijk.
Toshiba toonde begin dit jaar op de CES al twee prototypes van grotere autostereoscopische 3d-schermen. De beeldkwaliteit en het kijkcomfort van die prototypes waren echter nog onvoldoende, maar op de IFA van 2011 is de ZL2, met een resolutie van 3840 bij 2160 pixels, officieel gepresenteerd. Tweakers.net ging langs om te zien of Toshiba de problemen met 3d-zonder-bril opgelost heeft.
Huidige problemen
De twee autostereoscopische 3d-tv-prototypes op de CES maken gebruik van een vaste lenslaag. Dit levert een aantal problemen op. Ten eerste is het aantal sweet spots - de plekken vanaf waar kijkers goed 3d-beeld hebben - beperkt en bovendien zijn de overgangen tussen deze sweet spots duidelijk zichtbaar doordat buiten deze sweetspots de 3d-weergave tijdelijk verloren gaat.
Ook zorgt de opdeling van de pixels voor de sweet spots voor een reductie van de resolutie, zowel voor de 3d-weergave als bij het vertonen van 2d-content. Terwijl de twee kleinere modellen in Japan beide negen sweetspots hebben, was dit bij de twee grotere prototypes gereduceerd tot drie om de 3d-resolutie hoog te houden.
Marcel Gonska, consultant voor Toshiba, gaf op de CES in een gesprek met Tweakers.net al aan dat er werd gewerkt aan nieuwere technologie, waarbij de problemen met de kijkhoeken en de resolutie tot het verleden zouden behoren. De fabrikant zou deze willen verhelpen met een actieve lenslaag op basis van lcd.
Actieve lcd-lenslaag
Het prototype van de nieuwe Regza ZL2 is met een dergelijke lcd-lenslaag uitgerust. Volgens Gonska deelt de nieuwe paneelconstructie het 3d-beeld op in vijf zones, waarbinnen weer negen kijkposities voor 3d gedefinieerd zijn. Hoewel Toshiba de panelen met lenticulaire lenslaag voor de twee in Japan verschenen tv's in zijn eigen fabrieken maakte, zijn ze bij het ZL2-prototype door een andere partij geleverd. Het is niet bekend welke fabrikant dat is.
De tv is voorzien van een ir-camera die de hoek van kijker tot het scherm kan bepalen. Daarbij wordt irisherkenning gebruikt, zodat de positie van de gebruiker kan worden herkend. Daardoor kan het licht anders door de lcd-lenslaag worden gestuurd als de gebruiker zich van de ene kijkzone naar de andere beweegt.
In de korte tijd die wij met het nieuwe model hebben kunnen spelen, werd duidelijk dat het resultaat al veel beter het ideaalbeeld van 3d-weergave zonder 3d-bril benadert, al was het nog niet optimaal. Zo waren nog wat overgangen te zien bij het zijwaarts bewegen van je hoofd.
Dit werd volgens Gonska veroorzaakt doordat het minibioscoopje op de beurs eigenlijk een halve meter te klein was, waardoor de zones niet optimaal benut konden worden. "De minimale kijkafstand luistert bij dit scherm nauwer dan bij andere 3d-tv-oplossingen", aldus Gonska. Ook was pas een dag eerder een werkende firmware voor de 3d-weergave geïnstalleerd. Sowieso is de maximale 3d-resolutie per kijkpositie maar 720p.
In tegenstelling tot het wat vlakke 3d-beeld van de twee prototypes op de CES, is het 3d-effect bij de ZL2 duidelijk aanwezig. De kleuren van het 3d-beeld zijn daarnaast levendiger dan bij de vaste, lenticulaire lenslaag.
Wel zagen we vooral bij egale kleurvlakken een soort patroon in de achtergrond in het beeld. Volgens Gonska deze moiré worden veroorzaakt door de interferentie tussen de lcd en de actieve lcd-lenslaag. Dit patroon was zowel in 2d als 3d zichtbaar.
4K2K bij 2d-weergave
Omdat Toshiba voor de ZL2 een paneel gebruikt met 3840 bij 2160 pixels - in de volksmond ook wel 4K2K geheten - in combinatie met een actieve lcd-lenslaag, is het mogelijk om foto's in de native resolutie van het paneel weer te geven. De lcd-lenslaag laat daarvoor het licht van de onderliggende 4K2K-lcd ongemoeid passeren.
Bij de vaste, lenticulaire lenslaag is de 2d-resolutie gelijk aan de 3d-resolutie omdat elke lens precies negen pixels afdekt. Daardoor wordt de resolutie zowel in 2d als in 3d bepaald door het aantal lensjes van deze laag.
Foto's in de 4K2K-resolutie van het paneel kunnen eenvoudig vanaf een sd-kaart geladen worden, maar voor het tonen van 4K2K-video werd op de stand nog een kastje gebruikt om full hd-video naar de native resolutie van het paneel op te schalen.
De scherpte van de foto's met de hoge native resolutie van het 4K2K-paneel is gigantisch en moet je eigenlijk zelf ervaren om je daar een beeld van te vormen. Ook het 4K2K-videosignaal is van ongekende scherpte. Hoewel video's in een dergelijke resolutie nog lang op zich zullen laten wachten, is de toepassing van de hoge resolutie van het paneel voor foto's eentje die direct een toegevoegde waarde biedt.
Meer kapers op de kust
Ook Sony en LG werken aan brilloze 3d-tv's met een actieve lcd-lenslaag. Zo vertoont Sony op de IFA een laptop met een voorzet-lcd-lenslaag en heeft ook LG op de IFA-stand een autostereoscopisch 3d-display staan, die een camera gebruikt om de kijker te volgen.
Ten opzichte van de huidige Regza ZL1 is het prototype van de ZL2 dunner. Dit komt omdat Toshiba in zijn nieuwe topmodel een edge-lit led-backlight gebruikt in plaats van een full led-backlight, zoals eerder bij de ZL1.
De keuze voor leds aan de randen van het paneel vinden we wat vreemd. Het nadeel ervan, zeker bij het 55"-paneel van de ZL2, is dat er problemen met de uniforme belichting van de lcd op kunnen treden.
Ook is er geen fijnmazige local dimming mogelijk. Zo heeft de Regza ZL1 in totaal 3072 leds achter het paneel, onderverdeeld in 512 led-zones. Dat model staat bekend om zijn diepe zwartweergave en de uniforme verlichting.
Net als de Samsung D8000-serie heeft de Regza ZL2 een chromen rand, maar daarbinnen zit nog een zwarte strip die de rand van het paneel afdekt. De onderste bezel heeft een kleine uitstulping onderaan. In het midden van de onderste bezel zit de headtrackingcamera, terwijl we links ook een beeldsensor menen te ontdekken. Deze laatste zal waarschijnlijk gebruikt worden voor de gezichtsherkenning om automatisch profielen te kunnen laden.
:fill(white)/i/1314916372.jpeg?f=thumb)
:fill(white)/i/1314916373.jpeg?f=thumb)
:fill(white)/i/1314916374.jpeg?f=thumb)
:fill(white)/i/1314916375.jpeg?f=thumb)
:fill(white)/i/1314916376.jpeg?f=thumb)
:fill(white)/i/1314916377.jpeg?f=thumb)
De aansluitingen wijzen bij de Regza ZL2 allemaal naar de zij- of onderkant. De afwerking bij dit prototype is echter nog een rommeltje.
Aan de zijkant zien we onder meer een usb-poort, een optische s/pdif-uitgang, een sd-kaartslot en een CI+-slot. Verder bevinden zich hier een voor ons onbekende aansluiting en twee tulpconnectors. Onderaan aan de zijkant treffen we drie hdmi-poorten aan. Aan de onderkant zien we onder meer een satellietaansluiting, een ethernetpoort en een vierde hdmi-aansluiting.
:fill(white)/i/1314917838.jpeg?f=thumb)
:fill(white)/i/1314917839.jpeg?f=thumb)
Gezien de Japanse tekens op de afstandsbediening en de vroege versie van de tv is het lastig om conclusies over de remote te trekken. Deze ligt goed in de hand, maar de hoekige, verzonken d-pad vinden we maar niks.
Aanvankelijk waren we sceptisch toen we in de minibioscoop van Toshiba plaatsnamen voor een demonstratie van de actieve lcd-lenslaag. Gezien eerdere ervaringen met autostereoscopische 3d van Toshiba hadden we zo onze bedenkingen over de levensvatbaarheid van 3d-zonder-bril.
We zijn echter aangenaam verrast door het resultaat. Het is bijzonder gemakkelijk om 3d-beelden te bekijken zonder een 3d-bril op te zetten. De kleuren zijn helder, terwijl het 3d-effect in een sweetspot vergelijkbaar is met dat van passieve en actieve 3d-tv's. Wel zagen we hier en daar nog overgangen bij de grenzen van de kijkzones en hebben we onze bedenkingen over de keuze voor een edge-lit led-backlight.
Het belangrijkste struikelblok voor consumenten zal echter de prijs zijn. Toshiba is van plan om de Regza ZL2 in december op de markt te brengen voor ongeveer 8000 euro, 3000 euro duurder dan de huidige Regza 55ZL1.
:fill(white)/i/1314916372.jpeg?f=imagegallery)
:fill(white)/i/1314916376.jpeg?f=imagegallery)
:fill(white)/i/1314917838.jpeg?f=imagegallery)
:fill(white):strip_exif()/i/1314952676.jpeg?f=thumbmedium)
:strip_icc():strip_exif()/i/1355987138.jpeg?f=fpa_thumb)
:strip_icc():strip_exif()/i/1304676421.jpeg?f=fpa_thumb)
:strip_icc():strip_exif()/i/1302819423.jpeg?f=fpa_thumb)
:strip_icc():strip_exif()/i/1294442230.jpeg?f=fpa_thumb)
/i/1302819461.png?f=fpa)
/i/1317819731.png?f=fpa)
/i/1315134751.png?f=fpa)
:strip_exif()/i/1296474747.gif?f=fpa)
/i/1299143559.png?f=fpa)
:strip_exif()/i/1210695531.gif?f=fpa)
:strip_exif()/u/49248/DPCkoeienUD.gif?f=community){kind=small}
:strip_icc():strip_exif()/u/40447/crop64d49c15ee865_cropped.jpg?f=community){kind=small}
:strip_icc():strip_exif()/u/297796/Cryptum60.jpg?f=community){kind=small}
:strip_icc():strip_exif()/u/254499/crop5e13460d6bdb6_cropped.jpeg?f=community){kind=small}
:strip_icc():strip_exif()/u/291391/crop6148d881d04cd_cropped.jpg?f=community){kind=small}
/u/191860/Hal64.png?f=community){kind=small}