Je hebt techliefhebbers die van tech hun identiteit maken en je hebt er van wie je niets weet van hun techliefde, tenzij je ernaar vraagt. Dat laatste is wat we doen in deze rubriek; we vragen bekende Nederlanders naar hun tech. In deze derde editie spreken we met muzikant Colin Benders over waarom hij de trompet verruilde voor een modulaire synthesizer, over experimenteren met AR, VR en Unreal Engine, en hoe hij het liefst een robotarm had om samen muziek mee te maken.
Colin Benders is vooral bekend als trompettist en componist Kyteman, die met zijn hiphoporkest tussen 2009 en 2011 zo'n beetje op elk Nederlands festival stond en wiens megahit Sorry elke dag op de radio te horen was. Lange tijd was het stil rond de muzikant, maar dat was niet omdat hij stilzat. Integendeel, hij leerde een nieuwe liefde kennen: de modulaire synthesizer. Het kostte hem jaren om dat instrument te leren bespelen. In 2017 staat hij, nog wat onwennig, voor het eerst met het instrument op het podium tijdens Awakenings. Vanaf april dit jaar is hij samen met audiovisueel kunstenaar Boris Acket te zien in Nederlandse theaters met de show 'rhizome part 1', een show waarvan hij zelf ook nog niet precies weet wat hij daar gaat maken. "De ingrediënten zijn Boris, ik en een licht- en geluidsinstallatie van heb ik jou daar. Ik weet alleen maar dat het volledig gaat escaleren."
:strip_exif()/i/2005018458.jpeg?f=imagenormal)
Je bent klassiek geschoold en wist iedereen te verrassen met je trompet; je componeert en dirigeert. Hoe komt een artiest als jij uit bij de modulaire synthesizer?
"Ik ben altijd gefocust geweest op akoestische muziek, op samenspelen met andere muzikanten. Tegelijk was ik geïnteresseerd in techno. Dat voelde altijd aan als een compleet andere wereld, waar ik niet bij mocht komen. Natuurlijk componeerde ik wel muziek met programma's als Logic. In het begin vond ik het vet om daarmee muziek te maken. Ik maakte The Hermit Sessions in mijn eentje met Logic. Dat is tegelijk het laatste dat ik op de computer heb gemaakt en waarvan ik dacht: fuck yeah, dit is vet."
"Muziek maken met de computer werd snel saai en ik miste het gevoel van een instrument, maar als ik er weer een instrument bij pakte, miste ik het rauwe van elektronische muziek. Ik heb nog lang beats proberen te maken in Logic, maar ik was zo klaar met muziek maken door met een muis op een scherm te klikken. Ik haalde er geen inspiratie uit, ik miste het overzicht. In no-time had ik 80 blokjes onder elkaar gezet voor één loop van vier seconden waar geen structuur in zat. Op een gegeven moment heb ik het gewoon opgegeven en toen ging ik alleen nog maar met het orkest spelen."
"Tot een vriend van me vertelde over de modulaire synthesizer. Dit was precies het instrument dat ik zocht. Een instrument dat reageert en teruggeeft, dat met je pingpongt. Ik was op slag verkocht toen ik er voor het eerst een tsjirp uit kreeg. Het klonk nog nergens naar, maar het was gewoon vet dat het lukte. Ik ben toen blind gaan shoppen zonder dat ik wist wat ik moest hebben. Ik kocht gewoon dingen die ik er vet uit vond zien. Uiteindelijk, na veel trial-and-error, kwam daar een systeem uit waar ik iets mee kon."
:strip_exif()/i/2005018474.jpeg?f=imagenormal)
Wat is een modulaire synthesizer?
Een modulaire synthesizer is opgebouwd uit modules met elk een eigen functie. Om tonen te maken gebruiken synthesizers oscillators. Die kunnen een elektrisch signaal genereren op basis van de parameters die je instelt: de vorm van het signaal, bijvoorbeeld een blok- of sinusvormige golf, de amplitude en de frequentie van het signaal. De vorm van het signaal bepaalt de klank, de frequentie, ofwel de snelheid waarmee de vorm repeterend wordt gegenereerd, bepaalt de toonhoogte en de amplitude bepaalt het volume.
Muzikanten maken met kabels verbindingen tussen de oscillators, en verschillende effect- en functiemodules, waardoor tonen, polyfonie en beats gemaakt kunnen worden. Een set-up bestaat doorgaans uit een aantal oscillators, voltage-controlled amplifiers, filters, envelope generators en sequencers. Eén oscillator genereert in principe één toon. Wil je er muziek mee maken, dan moet je dus voor elke toon een eigen patch ontwikkelen: een eigen pad van de oscillator naar de vca en het filter. In een reguliere synthesizer is dit allemaal ingebouwd; in een modulaire synthesizer kiest de muzikant alle modules zelf.
De modulaire synthesizer is een heel technisch apparaat. Moest je naast kennis van muziek ook veel kennis opdoen van elektrotechniek en dingen als solderen?
"Ik moet eerlijk bekennen dat ik nog steeds slecht ben in solderen. Het grootste deel van mijn Eurorack is opgebouwd uit kant-en-klare componenten. Er zitten een paar componenten in die ik zelf ontworpen heb, maar die heb ik door een designer laten bouwen. Ik heb ook maar heel beperkt kennis van elektrotechniek en natuurkunde. Ik snap wel op elementair niveau wat er gebeurt met de geluidsgolven. Die kennis is belangrijk, anders kan ik er niet op vertrouwen dat ik de resultaten er uithaal die ik in mijn hoofd heb."
:strip_exif()/i/2005032772.jpeg?f=imagemedium)
"Als je geen muzikale achtergrond hebt, maar wel kennis van elektrotechniek, dan kun je supertoffe resultaten krijgen. Als je geen elektrotechnische achtergrond hebt, maar wel muzikale kennis, dan leer je door ervaring vanzelf dat je bijvoorbeeld niet twee outputs op elkaar moet aansluiten. Los daarvan is de enige beperking als je echt geen elektrotechnische kennis hebt, dat je niet weet hoe een voltage-controlled amplifier werkt. Dat hoeft je niet te belemmeren, je gaat alleen bepaalde approaches van het instrument niet verkennen. Een voorbeeld: ik ben niet goed in binaire logica. Iemand als Richard Devine is daar supergoed in en dat hoor je in zijn muziek."
"Dat vind ik ook wel weer het toffe aan dit instrument. Tien mensen met vergelijkbaar talent, maar verschillende achtergronden, kunnen tien jaar steken in het instrument en vervolgens achter het instrument van een ander stappen en geen idee hebben hoe het werkt en totaal andere resultaten krijgen met dezelfde basisset aan modules. De modulaire synth is een reflectie van je eigen interesse en kunnen, en de zoektocht vanaf het moment waarop je bent gestart tot waar je op dat moment bent, zonder dat het ook maar iets over het instrument zelf zegt."
:strip_exif()/i/2005033266.jpeg?f=imagenormal)
En hoe is die zoektocht voor jou gegaan?
"Het begon bij een foto van het apparaat. Ik had al vrij snel in gedachten wat ik wilde doen met het instrument, maar ik had geen idee hoe ik dat voor elkaar moest krijgen. Het was toen niet te doen om dat te ontdekken. De modular scene bestond voornamelijk uit Duitsers met stofjassen die elkaar op fora dingetjes aan het sturen waren. Ik ben gaan uitzoeken hoe alles werkte; ik stelde op fora allerlei vragen over polyfone synthese. In het begin kocht ik een heleboel dingen die ik niet nodig had en had ik veel dingen die ik wel nodig had niet. Het was een chaos aan modules die eigenlijk niet bij elkaar aansloten. Ik begon met 20 of 30 modules, waar ik dus amper geluid uit kreeg."
:strip_exif()/i/2005033268.jpeg?f=imagemedium)
"De obsessie van dat ding aan de praat krijgen ging steeds meer en meer van mijn tijd innemen, omdat ik het zo vet vond. Het was geen bewuste keuze, maar dat was precies het moment dat ik wist dat ik niet meer met het orkest bezig wilde zijn, want daar had ik alles mee gedaan wat ik wilde doen. In die tijd groeide mijn collectie uit tot een rack van 243 modules. De hele tijd bestond als het ware uit balanceerrondes. Als ik zestien oscillatoren had en maar twee vca’s, dan had ik minder oscillatoren of meer vca's nodig. Wat sequencing betreft begon ik met basale sequencerapparatuur waar ik eigenlijk geen tracks mee kon maken, alleen acid-based baslijntjes. Toen haalde ik een goede sequencer en kon ik ineens echt meerstemmig aan de slag. Daardoor had ik veel meer ruimte om experimentele ideeën uit te voeren. Toen kwam er een tweede sequencer bij, vervolgens werd de drumsectie uitgebreid en daarna werden de effecten uitgebreid."
:strip_exif()/i/2005033300.jpeg?f=imagemedium)
"Ik wilde een speeltuin hebben, maar die is wat uit de hand gelopen. Inmiddels liggen overal modules; op zolder staan kratten met modules die geen functie hebben in mijn huidige set-up. Wat ik heb, is echt totale overkill voor wat ik ermee wil doen; het slaat helemaal nergens op. In een recente stream zei ik: welcome to my descent into financial ruin. Dat is pretty much waar het op neerkomt. Eurorack wordt niet voor niets eurocrack genoemd. Tegelijk heb ik er absoluut geen spijt van dat ik zoveel geïnvesteerd heb in mijn kast."
Koop je nu nog steeds vooral gewoon wat er leuk uitziet?
"Nee, inmiddels weet ik beter wat ik wil en wat modules me kunnen brengen. Uitbreiden gebeurt soms op basis van een bepaalde klank die ik zoek, maar meestal op basis van een functie. Ik heb twee handen en wil 80 functies beïnvloeden. Als ik tien knoppen tegelijk wil indrukken, dan gaat dat eigenlijk niet. Dan moet ik iets verzinnen waarop ik al die functies kan omleiden naar een systeem waardoor ik met een enkele druk op de knop al die functies tegelijk kan uitvoeren."
Benders in 2016 met zijn kleine synthesizer, die hij meestal meeneemt als hij optreedt
"Het is eigenlijk een soort van programmeren op een analoge computer. Je hebt een input, je hebt de oscillator en je gebruikt kabels om patches aan te leggen tussen modules; die geven het geluid karakter. Je voegt functies toe en je hebt een output. De programmeertaal is synthese en je bent beperkt door je eigen lichaam. Je moet slimme oplossingen bedenken om met die beperking te werken. Stel dat je een script moet schrijven en je zou gelimiteerd zijn doordat je voor elke regel code die je schrijft, een fysieke module nodig hebt. Dan ga je heel efficiënt schrijven of heel simpele code maken. Zo werkt dit systeem ook."
Recente track van Benders van zijn album Rigmarole, dat tot stand kwam tijdens zijn livestreams
Is de modulaire synth een gateway drug geweest voor al die andere techgerelateerde dingen waarin je tegenwoordig geïnteresseerd bent, zoals virtual reality, livestreamen en cryptocurrency?
"Ik was altijd al wel een nerd, maar ik kwam daar niet echt voor uit. Ik denk dat het meer was dat ik als nerd 'uit de kast kwam', doordat ik met de modular synth ging spelen. In dezelfde tijd dat ik met het orkest bezig was, zat ik nachtenlang EVE Online te spelen, maar daar had ik het niet echt over. Hetzelfde met crypto. Ik was daar al mee bezig toen de bitcoin nog op vijf euro stond. Ik heb de hele trend zich zien ontwikkelen van Mt. Gox tot het hele Ether-ding, de komst van smart contracts en de eerste keer dat we Punks naar elkaar gingen sturen. En ook daarmee heb ik, net als met de modulaire synth, ongeveer alle fouten gemaakt die je kunt maken."
"En met streamen, VR en AR, dat gebeurde eigenlijk organisch. Ik was uren bezig met dat apparaat en op een gegeven moment dacht ik: waarom ga ik dit niet gewoon streamen? Er was nog helemaal geen show, er waren geen boekingen en ik had geen tracks. Ik ging gewoon live met een paar webcammetjes. Toen dat ging lopen, wilde ik dat serieuzer aanpakken. In eerste instantie was het idee om samen met visuele kunstenaars Tristan Gieler en Sem Schreuder iets te doen met projecties. Maar de ptz-camera's die ik kocht, hebben een Unreal Engine-integratie. Toen was het ineens: waarom zouden we nog dingen met projectie doen als we helemaal in AR kunnen gaan? Sem en Tristan schreven veel van de software daarvoor zelf, omdat de trackingsoftware veel te clunky was om mee te werken. Ik bedacht de AR-studio zoals hij nu is. Het technische gedeelte komt van hen; ik heb het bij elkaar getrokken en bedacht, en betaald natuurlijk."
:strip_exif()/i/2005033276.jpeg?f=imagenormal)
Je was gewend om met anderen op een podium te staan, voor publiek te spelen. Hoe veranderde het je wereld dat je jezelf opsloot in je studio om een nieuw instrument te leren?
"Stoppen met het orkest, met trompetspelen, met de modulaire synth aan de slag en streamen, dat waren een hele hoop veranderingen ineens. Tegelijk was het ook wel fijn. Ik ben eigenlijk helemaal niet zo supersociaal, volgens mij. Ik raak heel snel overprikkeld door mijn ADD als er heel veel mensen om me heen zijn. Ik had de hele tijd het orkest om me heen. Dat zijn stuk voor stuk supergoede artiesten en ze zijn hartstikke fijn om mee te werken, maar zodra we niet aan het spelen waren, glitchte ik helemaal. Dat was er niet meer. Ik had alleen nog maar die kast om muziek mee te maken."
"De kast straalt een soort eindeloos geduld uit, wat het overzichtelijk voor me maakt en wat het fijn maakt om mee te werken. Ik had dat erg nodig denk ik. Het orkest was de vetste groep waar ik ooit mee gespeeld heb, de beste muzikanten die ik heb kunnen vinden, maar ik kon die groep op dat moment niet verder brengen. We hadden het samenspelen als het ware uitgespeeld. De synth had een therapeutische werking op me. Een van de dingen die ik met ADD altijd heb, is dat ik aan honderd dingen tegelijk denk en niet per se een soort rangorde heb van welke gedachte belangrijker is dan de andere. Met dit instrument word ik gedwongen om te monotasken en lineair te denken; dat ik aan één draadje trek tot het ergens uitkomt. Die flow geeft me helder een begin, midden en eind in een patch. Dat ken ik met niets anders zo en het dwingt me om niet de hele tijd op Reddit te zitten. Ik kan van hieruit niet alt-tabben, iets wat ik wel deed toen ik nog met Logic werkte."
:strip_exif()/i/2005033278.jpeg?f=imagenormal)
En toen je eindelijk klaar was om met je instrument het podium op te stappen, ging het land op slot en kon je niet meer optreden. Hoe was dat?
"Bizar. Het was een rare tijd. Het maakte enorme indruk op me dat het blijkbaar mogelijk was dat wat ik als vanzelfsprekend aannam, optreden, van de ene op de andere dag verboden kon zijn. Het was verschrikkelijk om te zien hoeveel muzikanten, organisatoren, podiumbouwers, lichttechnici en zoveel anderen gestopt zijn en niet meer terugkomen. Dat vind ik nog heel heftig."
"Tegelijk was het heel dubbel. Er was vaak niets te doen, mijn agenda was leeg. Daarom bracht ik alleen maar meer tijd in mijn studio door en ging ik meer streamen. Ik bouwde een Discord-platform en nam honderden uren aan lockdownstreams op. Dat kon alleen maar onder deze omstandigheden. Ik denk dat dat een enorme groeispurt voor me is geweest, voor het leren spelen met de modulaire synth en het uitbouwen van mijn AR- en VR-set-up. Ik had anders nooit zoveel tijd gehad om te experimenteren.
Livestreamen gaat natuurlijk ook over interactie met het publiek. Je hebt het over de AR-set-up; is dat ook bedacht om meer interactie met je publiek te krijgen?
"Jazeker. Wat ik vet vind aan streamen, is de directe interactie. Bij een concert kan ik nooit met zoveel mensen direct in gesprek gaan als met een stream. De community staat dichterbij dan een livepubliek. Ik wilde een manier creëren om het publiek ook fysiek te laten bijdragen aan het maakproces."
:strip_exif()/i/2005033284.jpeg?f=imagemedium)
"In eerste instantie probeerden we dat met een sequencer waar de community controle over kreeg via een consensusalgoritme. Dat was veel te omslachtig en hebben we uiteindelijk maar één keer ingezet. Op dit moment hebben kijkers een Jack, dat is een poppetje, gemaakt van jackkabels, waarmee ze over de synth kunnen lopen in AR. Leden van de community op Discord hebben Jack zelfs nagemaakt om te 3d-printen. Dat vind ik zo vet."
"We zijn nu bezig met het ontwikkelen van de VR-ervaring. We hebben hier de Kinect-sensor en de basestations voor de Valve Index hangen. We hebben de synth nagebouwd in een Unreal-wereld. Het enige waar we nog mee zitten te klooien, is dat we een kabel nodig hebben die lang genoeg is om de Index door de muur heen te trekken. Vervolgens kan ik bij wijze van spreken geüpload worden naar de VR-omgeving voor een inverted stream waarbij ik aan het jammen ben in de VR-wereld met een 3d-render van de modulaire synth, waar mensen vervolgens als Jack kunnen rondlopen in die VR-wereld."
"Het lijkt me tof om positiedata van knoppen door te kunnen sturen, zodat dat allemaal klopt in VR, en om met gestures te gaan werken. Zover zijn we nog niet. Door de Kinect kan ik wel al modules aanwijzen waarbij extra informatie verschijnt over de module. En het lijkt me nog geweldiger om een robotarm te hebben die hier fysiek mee kan patchen, aangestuurd door de community. Met sensoren erop, zodat de robot in de berg kabels onder mijn kast kan differentiëren welke kabel hij moet pakken en kan meehelpen met patchen. En dat we dan een systeem verzinnen waarmee je coördinaten kunt mappen om de jacksockets te targetten. Dat zou echt de shit zijn, maar ik heb nog geen robotarm gevonden die accuraat genoeg is."
:strip_exif()/i/2005033290.jpeg?f=imagenormal)
Foto: Colin Benders op Twitter
Tot slot, je hebt nu ook een nieuwe tour, rhizome part 1. Kun je daar iets over vertellen?
"De nieuwe tour is een live experiment met lichtkunstenaar Boris Acket, met wie ik eerder op Lowlands heb gestaan. Het wordt gestoord. We zijn echt all out aan het gaan. Dit is het derde project dat we samen doen. Bij eerdere projecten maakte ik de soundtrack bij zijn lichtshow en hij het licht bij mijn muziek. Dit is een stap dieper, doordat we live op elkaar reageren. De ingrediënten zijn hij, ik en een licht- en geluidsinstallatie van heb ik jou daar. Daarin komt het jammen dat ik zo mooi vond van het orkest, ook terug."
"We weten nog niet goed wat het gaat worden. Ik kan nu wel zeggen: het wordt een technoset met een hele installatie, maar het kan net zo goed zijn dat we op dat moment denken dat het veel toffer is om het dik ambient te gaan maken en een soort scifi-ervaring te maken. Je weet niet hoe tof een gesprek is voordat je het hebt gevoerd. Ik kijk er heel erg naar uit om dit met hem te gaan doen, maar ik weet nog niet waar ik het met hem over ga hebben. Ik weet wel dat het volledig gaat escaleren."
Stem op je favoriete onderwerpscategorie
Ben je Plus-abonnee? Dan horen we graag van je in welke onderwerpscategorieën je meer Plus-artikelen zou willen lezen. Je kunt stemmen in het Aboforum.