Schoothondjes met tanden 4: Toshiba Satellite X200-21R

Inleiding

Toshiba voorzijde klein Computers die gemaakt zijn om te verplaatsen worden al sinds begin jaren tachtig geproduceerd. De Xerox NoteTaker uit 1976 wordt als allereerste draagbare computer gezien, maar dat betrof een prototype. De eerste commerciële modellen, zoals de Osborne 1, waren echter nauwelijks draagbaar te noemen. Het Japanse elektronicabedrijf Toshiba introduceerde in 1986 een draagbare personal computer die als de eerste laptop wordt beschouwd: de T1000. Het model beschikte over een 4,77MHz-cpu, 512KB werkgeheugen en een monochroom lcd-scherm met een resolutie van 640 bij 200 beeldpunten.

De Toshiba T1000

Twintig jaar later is de laptop populairder dan ooit en kunnen de specificaties zich meten met die van het gemiddelde desktopsysteem. Begin 2005 introduceerde Toshiba zijn eerste gamingnotebook: de P35. Met zijn 3,3GHz Mobile Intel Pentium 4-processor, 512MB geheugen en ATi Mobility Radeon 9700 met 64MB geheugen kon het systeem echter weinig indruk maken.

Halverwege 2006 verscheen de P100-204, een model in de Satellite-serie die met zijn Intel Core Duo T2500 en nVidia GeForce Go 7900 GTX gamersharten sneller moest doen kloppen. Ook hiermee wist Toshiba niet echt voet aan de grond te zetten op de markt voor gamenotebooks.

Dit jaar probeert het bedrijf het met de in juni geïntroduceerde X200, die in twee smaken op de markt is gekomen: de Satellite X200-191 en de -21R. Voornaamste verschil is dat het 191-model over een Intel Core 2 Duo T7700 en de nVidia GeForce 8700M GT beschikt. Wij kregen van Toshiba de 21R, die over de Intel Core 2 Duo T7800 beschikt en twee 8600M GT's met zich mee torst.

Uiterlijk en indruk

Uit de verpakking

De doos waarin de Toshiba X200 bij het Tweakers.net -hoofdkwartier werd bezorgd, is het vermelden niet waard. Nadat we de verpakking opengemaakt hebben, treffen we een afstandsbediening, enkele cd's en wat papierwerk aan.

De afstandsbediening lijkt rechtstreeks uit de jaren tachtig te komen en past totaal niet bij de laptop zelf. Alleen door het Windows Vista-logo in het midden zien we dat deze toch vrij recent gefabriceerd moet zijn. Met het apparaat is Windows Media Center binnen Vista te bedienen.

De twee cd-roms kunnen gebruikt worden om Vista Home Premium weer in de originele staat terug te brengen en het gedrukte materiaal bestaat uit een uitgebreide gebruikershandleiding, een quickstart-folder en een instructiehandleiding voor veilig gebruik.

Uiterlijk en indruk

Net als de Asus G2S en de Dell XPS M1730 is de Toshiba X200 geen kleine jongen. De laptop is 39,9 cm lang, 28,8 cm breed en 5,2 cm dik. Daarmee is Toshiba's X200 nog dikker dan de Dell M1730. Aan de voorzijde is het model echter slechts 3,6 cm dik zodat je niet de indruk hebt met een groot, lomp apparaat van doen te hebben. Daarbij weegt de X200 met 3,79kg meer dan een kilo minder dan de XPS van Dell en ook ruim een halve kilo minder dan de G2S van Asus.

Toshiba lijkt met het uiterlijk een totaal ander publiek voor ogen te hebben dan we gewend zijn bij gamelaptops. We zien hier geen opvallende belichting, stickers of andere toeters en bellen die vooral jeugdige gamers zullen aanspreken. In plaats daarvan levert het Japanse merk een stijlvolle, bijna sobere laptop af. De achterzijde van het scherm is voorzien van een 'golvend' rood-bruine opdruk met in het midden het Toshiba-logo.

Enige frivoliteit zien we bij de speakers, die bedekt zijn met transparant plastic en die roze-rood omrand zijn. Verder lichten het Sattelite-logo en enkele statusindicatoren aan de voorzijde rood op.

Het scherm

Het scherm zit niet, zoals vaak gebruikelijk, op twee punten bevestigd aan de rest van de laptop, maar in het midden met een lang scharnier. Het beeldscherm kan hierdoor niet geheel horizontaal geklapt worden en bovendien is er de kans dat zich stof en ander vuil gaat ophopen in het scharnier, hoewel dit waarschijnlijk niet tot grote problemen zal leiden.

Als we het scherm aan de bovenzijde bij beide hoeken pakken, en we de punten afzonderlijk proberen te bewegen, constateren we wat flexibiliteit. Ook zien we speling als we op het midden van de achterkant van het scherm drukken. Bovengemiddeld is dit echter niet en de rest van de laptop is erg solide.

De beeldkwaliteit van het scherm is prima. Het scherm is licht glanzend, geeft kleuren helder en beelden contrastrijk weer en kent een uitstekende kijkhoek. Wat maximale resolutie betreft, moet de X200 het met zijn 1680 bij 1050 beeldpunten afleggen tegen concurrenten in zijn prijsklasse.

Speakers

Toshiba is voor de geluidsweergave van zijn laatste generatie gaming- en multimedia-modellen de samenwerking aangegaan met de Amerikaanse fabrikant voor audio-apparatuur Harman Kardon. Dit is absoluut een goed besluit geweest: de X200 geeft voor een laptop uitzonderlijk goed geluid weer. De twee tweeters zorgen voor sprankelend hoog terwijl de twee bass-speakers die daarnaast liggen en de subwoofer aan de onderzijde voor aangenaam laag zorgen.

De vier speakers die zich boven het toetsenbord bevinden, worden bedekt door plastic waarin gaten zijn geperforeerd. De vraag is of zich onder deze bescherming vuil gaat ophopen dat niet makkelijk verwijderd kan worden.

Toetsenbord en omgeving

De X200 is door Toshiba voorzien van een volledig qwerty-toetsenbord inclusief numeriek gedeelte. De toetsen voelen licht, maar degelijk aan.

Boven het toetsenbord heeft Toshiba zeven tiptoetsen geplaatst, waarvan de meest linker de aan/uit-knop betreft. Daarnaast zit een refresh-knop voor de webbrowser, een knop voor het starten van de cd/dvd/hd-dvd-speler en bedieningsknoppen voor de Windows Media Player.

Voor het numerieke gedeelte van het toetsenbord bevindt zich een lezer voor vingerafdrukken. Hiermee kan de bezitter van de X200 zijn apparaat beveiligen, zodat alleen personen die zich door middel van hun vooraf geregistreerde vingerafdruk kunnen identificeren, zich kunnen aanmelden bij Windows Vista.

Het touchpad van de X200 kent een aantal uitgebreide functies. Met een dubbelklik op het icoontje aan de rechterbovenkant zijn deze te activeren. De icoontjes lichten dan blauw op en de linkerzijde van het touch-gedeelte wordt ingenomen door de volume-controle. Met de drie icoontjes aan de onderzijde kunnen door de gebruiker toegewezen programma's snel worden opgestart. Met een druk op de bovenste afbeeldingen op het touchpad zijn met een klik de Windows Vista Fotogalerie, de Toshiba-applicatie voor verbindingen en de Vista-mailclient te openen.

De extra functionaliteit wordt gelukkig niet snel ongewild geactiveerd en door de weergave van de icoontjes zelf op het touchpad verloopt de bediening eenvoudig. Wie toch de voorkeur geeft aan een eenvoudig touchpad, kan de extra mogelijkheden simpel uitschakelen.

Voorgeïnstalleerde software

Toshiba voorziet de X200 standaard van een grote hoeveelheid applicaties, waarvan er veel voor gamers, en andere gebruikers, overbodig zullen zijn. Ronduit irritant is de knoppenbalk die standaard in beeld komt als de muiswijzer zich aan de bovenzijde van het scherm bevindt. De knoppen doen niks anders dan de mogelijkheid geven om via de muis de FN-functies te activeren, zoals de slaap- en sluimerstand en het regelen van de brightness. De balk komt echter te pas en te onpas tevoorschijn. Daar komt bij dat ook aan de linkerkant van het scherm een extra balk opdoemt als de muiswijzer zich daar bevindt. Ook het continu en direct beschikbaar zijn van deze functionaliteit, het bedienen van de geïntegreerde camera, is nou niet bepaald noodzakelijk. Wat ons betreft leveren fabrikanten van laptops dergelijke software alleen mee op cd zodat gebruikers zelf kunnen kiezen of ze de applicaties installeren of niet.

Warmteontwikkeling en geluidsproductie

De warmteafvoer van de X200 verloopt via de zijkanten en de temperatuur van het apparaat kan flink oplopen. Voordeel hiervan is dat de gebruiker vrij eenvoudig zijn handen kan verwarmen in deze koude maanden, maar bij het verplaatsen van de laptop is het niet altijd even prettig. Ook aan de onderkant kan de temperatuur bij intensief gebruik behoorlijk stijgen.

De geluidsproductie daarentegen is minimaal. Zelfs als de laptop het grafisch zwaar te verduren krijgt, houdt de X200 zich ronduit stil. Ook het geluid van de optische drive valt ruim binnen de acceptabele norm. Bovendien levert Toshiba een applicatie mee die wel weer handig is: een geluiddemper. Hiermee is de rotatiesnelheid van de drive te verlagen zodat de geluidsproductie nog verder terug te brengen is.

De specificaties

Hardware
Processor	Intel Mobile Core 2 Duo T7800 2,6GHz
Chipset	Intel PM965
Geheugen	3072MB ddr2 667MHz
Intel Turbo Memory	1GB
Grafische kaart	2x nVidia GeForce 8600M GT, 256MB gddr3, sli-configuratie
Harde schijf	400GB, 5400 rpm
Behuizing
Afmetingen	39,9 x 28,8 x 3,6 (voorzijde) / 5,2(achterzijde) cm
Gewicht	3,79 kg
Scherm
Diagonaal	17,1" WSXGA+
Standaardresolutie	1680x1050
Optische drive
	hd dvd-rom drive
Draadloze communicatie
	802.11a/b/g/ draft n (Intel 4965AGN), bluetooth 2.0 + edr
Interfaces
	6-in1-kaartlezer: SD, SDIO, MMC, MS, MS-Pro, xD
	1x hdmi
	1x S-Video
	1 x vga (D-sub 15 pin)
	6x usb 2.0
	1x expresscard
	1x microfoon-in
	1x hoofdtelefoon-uit
	1x s/pdif
	1x ieee 1394
	1x rj45 lan
	1 x rj11 modem
Extra
Camera	1,3 megapixel
Biometrische beveiliging	Fingerprint Reader
Accu
Type	Lithium-ion, 9 cell 6000 mAh

De processor

Toshiba voorziet het 21R-model van de X200 van de Intel Mobile Core 2 Duo T7800. Dit lijkt ons een prima keuze voor een laptop met een adviesprijs van 2600 euro: alleen de de Core 2 Extreme-cpu's X7800 en X790 zijn sneller. Met zijn kloksnelheid van 2,6GHz beschikt de gaminglaptop niet verwonderlijk over de snelste cpu van de tot nu toe door ons getest modellen. Overigens heeft het kleinere broertje van de 21R, de X200-191 die volgens Toshiba driehonderd euro goedkoper zou moeten zijn, een Core 2 Duo T7700 op 2,4GHz onder de motorkap.

De grafische kaart

Belangrijker dan de processor is de grafische kaart; of in dit geval: kaarten. De X200-21R beschikt namelijk over twee nVidia Geforce 8600M GT-kaarten in sli-opstelling. Op het moment dat Toshiba dit model uitbracht was er een snellere DirectX-10-mogelijkheid binnen handbereik: twee 8700M-kaarten in sli-configuratie. Waarschijnlijk uit kostenoverwegingen heeft het Japanse bedrijf voor de 8600M GT gekozen. De X200-191 beschikt over een enkele Geforce 8700M-kaart, die een hogere core, shader- en geheugenkloksnelheid biedt. Helaas hebben we niet kunnen testen of twee 8600M GT-kaarten in sli nu zoveel sneller zijn dan een enkele 8700M-gpu.

....en de rest

Met 3072MB aan geheugen heeft de bezitter van een X200 niks te klagen. Met zijn harde schijf die 5400 rotaties per minuut maakt, voegt de laptop zich daarentegen keurig bij de drie mobiele gamingsystemen die we eerder aan een blik mochten onderwerpen. Het is vreemd dat voor high-endsystemen nog steeds voor dit type schijf wordt gekozen aangezien laptop-hdd's van 7200rpm toch al lang geen vreemde verschijning meer zijn. Opnieuw zal de reden weer zijn om de prijs nog enigszins binnen de perken te houden.

Toshiba heeft een gigabyte aan Intel Turbo Memory aan zijn gamelaptop toegevoegd. Dit flashgeheugen, ook wel Robson Cache genoemd, moet Vista en applicaties sneller doen opstarten. We testten de opstarttijd van de Toshiba en na 56 seconden was Vista Home Premium gebruiksklaar. De stopwatch bleef na het opstarten van de Dell XPS M1730 ook onder de minuut en de twee seconden winst van de X200 kunnen net zo goed, of misschien zelfs beter, toegeschreven worden aan de gigabyte meer werkgeheugen waarover dit model beschikt.

Toshiba Satellite X200-21R - aansluitingen rechts

Aan de rechterkant van de X200 zien we vier usb 2.0-poorten, een modem-aansluiting en de hd-dvd-drive. Dat Toshiba voor dit type optische drive heeft gekozen is niet verwonderlijk, het bedrijf is immers een van de belangrijkste krachten achter het hd-dvd-opslagmedium. Of het formaat wat pc-gaming betreft een groot succes wordt, valt echter nog te bezien. Electronic Arts en Vivendi bevinden zich namelijk in het blu-raykamp.

Toshiba Satellite X200-21R - aansluitingen links

Aan de linkerkant bevinden zich de ExpressCard-sleuf, de mini-FireWire-aansluiting en de hdmi-interface. Daarnaast een s-video-uitgang, opnieuw twee usb 2.0-poorten en de erthernet-aansluting. Na het rooster zien we nog een vga- en de adapteraansluiting. Omdat het model zijn warmte via roosters aan de zijkant afvoert, bevinden de meeste aansluitingen zich vrij ver naar voren. Zo zijn de audio-in- en uitgangen helemaal op de voorzijde geplaatst, evenals de 6-in-1-kaartlezer, een schakelaar voor het in- en uitschakelen van de draadloze netwerkadapter en een volumeregelaar. Gebruikers die kabels het liefste zo ver mogelijk van zich af houden, zullen het als een nadeel ervaren dat bijvoorbeeld alle zes de usb 2.0-aansluitingen ver naar voren zitten.

Aan de onderzijde treffen we de compartimenten voor de twee harde schijven, het geheugen en de accu aan.

Prestaties

PCMark05
Toshiba X200 PCMark Score	5313
Processor	6472
Geheugen	5127
Graphics	4417
Harde schijf	4270

Dell XPS M1730 PCMark Score		6006
MSI GX600 Performance (Turbo) PCMark Score		5745
MSI GX600 Performance PCMark Score		5314
Asus G2S PCMark Score		4996

PCMark Vantage
Toshiba X200 PCMark Vantage Score	3240
Memories	2211
TV and Movies	2502
Gaming	3611
Music Score	3321
Communications	2937
Productivity	2910
HDD	2284

Dell XPS M1730 PCMark Score		3602
MSI GX600 Performance (Turbo) PCMark Score		3436
MSI GX600 Performance PCMark Score		3119
Asus G2S PCMark Score		2589

Ondanks de op papier prima specificaties, stelt de X200 bij PCMark05 en PCMark Vantage teleur. Vooral de lage score van de harde schijf speelt de laptop hier parten, waardoor deze bij PCMark05 zelfs een lagere score krijgt toebedeeld dan de niet-overgeklokte MSI GX600.

3DMark06
Toshiba X200 3DMarks	6998

Dell XPS M1730 3DMarks		8267
Asus G2S 3DMarks		4284
MSI GX600 Performance (Turbo) 3DMarks		3891
MSI GX600 Performance 3DMarks		3822

Bij 3DMark06 laat de X200 een score zien die, zoals verwacht, aanzienlijk boven die van de Asus G2S met zijn enkele 8600M GT met 356MB gddr3 ligt, en onder die van de Dell M1730 met zijn twee 8700M-kaarten.

CineBench Release 10
Rendering 1 cpu	1619
Rendering xcpu	4792
OpenGL Standard	3777

SiSoft Sandra XII 2008
Processor Arithmetic
Dhrystone ALU	23938 mips
Whetstone iSSE3	16643 flops
Processor Multi-media
Integer x8 iSSE3	143712 iit/s
Floating point x4 iSSE2	78053 fit/s
Geheugenbandbreedte
Integer gebuffered iSSE2	4488 MB/s
Floating point gebuffered iSSE2	4466 MB/s
Bestandssysteem
Drive index	32MB/s
Random Acces Time	18ms

De accu

Zoals de classic- en de read-test van Battery Eater laten zien, eisen de Intel T7800-processor, het 3GB-geheugen en de twee grafische kaarten hun tol wat energieverbruik betreft. Bij intensief gebruik, houdt de 6000 mAh-accu het nog geen 50 minuten vol. Hoewel accutijd voor gamers misschien niet het belangrijkste is, zijn dit natuurlijk geen beste scores.

Battery Eater Pro v2.70
Classic	48 minuten
Read	75 minuten

Gamebenchmarks

Bij de test van 'The Beast' van Dell bleek dat twee 8700M-gpu's de vloer aanveegden met een enkele 8600M GT. De X200-21R van Toshiba stelt ons in staat te kijken of twee 8600M-kaarten een 8700-duo een beetje kunnen bijbenen bij Crysis.

Crysis (demo) 800x600, geen AA, alles low, average fps
Toshiba Satellite X200	67,6
Dell XPS M1730	71,4
Asus G2S	65,9
MSI GX600 Performance (Turbo)	50,8
MSI GX600 Performance	50,2

Crysis (demo) 1024x768, geen AA, alles low, average fps
Toshiba Satellite X200	54,2
Dell XPS M1730	62,4
Asus G2S	50,7
MSI GX600 Performance (Turbo)	38,5
MSI GX600 Performance	38,0

Crysis (demo) 1280x800, geen AA, alles low, average fps
Toshiba Satellite X200	45,9
Dell XPS M1730	53,2
Asus G2S	41,9
MSI GX600 Performance (Turbo)	30,0
MSI GX600 Performance	28,9

De benchmarks laten zien dat de winst die de X200 pakt met zijn sli-opstelling ten opzichte van de Asus met zijn enkele 8600M GT, minder is dan het verlies dat de Toshiba leidt ten opzichte van de XPS van Dell. Dit verlies treedt op ondanks de aanwezigheid van een snellere processor en meer ram-geheugen. Dat een snelheidsverhoging tot een slechts marginale winst leidt bij Crysis zagen we natuurlijk ook al bij de MSI GX600.

Crysis (demo) 1680x1050, geen AA, alles low, average fps
Toshiba Satellite X200	36,3
Dell XPS M1730	37,1

Crysis (demo), 800x600, average fps
Toshiba Satellite X200, medium, no AA	33,8
Toshiba Satellite X200, medium, 2x AA	29,7
Toshiba Satellite X200, high, no AA	26,5
Toshiba Satellite X200, high, 2x AA	19,6

Waar de Dell M1730 een flinke duikeling maakt bij de verhoging van de resolutie naar 1680x1050, houdt de X200 het nog aardig vol waardoor de achterstand afneemt. Bij het verhogen van de settings naar 'medium' en 'high', en het toepassen van 2x anti-aliasing, zien we een gelijkmatige afname van het gemiddeld aantal fps.

UT3 (demo) 800x600, geen AA, alles low, average fps - DM_HeatRay_bot
Toshiba Satellite X200	61,5
Dell XPS M1730	61,7
MSI GX600 Performance (Turbo)	59,2
MSI GX600 Performance	58,8
Asus G2S	56,5

UT3 (demo) 1024x768, geen AA, alles low, average fps - DM_HeatRay_bot
Toshiba Satellite X200	58,4
Dell XPS M1730	61,2
MSI GX600 Performance (Turbo)	47,6
MSI GX600 Performance	45,6
Asus G2S	45,0

UT3 (demo) 1280x800, geen AA, alles low, average fps - DM_HeatRay_bot
Toshiba Satellite X200	53,5
Dell XPS M1730	59,4
MSI GX600 Performance (Turbo)	40,0
MSI GX600 Performance	38,8
Asus G2S	38,5

UT3 (demo) 1680x1050, geen AA, alles low, average fps - DM_HeatRay_bot
Toshiba Satellite X200	35,6
Dell XPS M1730	45,2

Bij Unreal Tournament scoort de X200 aanzienlijk beter dan de enkelvoudige 8600M-systemen. De Dell blijft echter buiten bereik en bij hogere resoluties neemt het verschil toe.

Conclusie

Toshiba heeft met de X200-21R een uitstekende multimedialaptop afgeleverd waarmee ook prima te gamen is. Het Japanse elektronicaconcern geeft het Satellite-model een adviesprijs van 2600 euro mee en gezien de snelle processor, de hoeveelheid geheugen en de aanwezigheid van een hd-dvd-drive is dat geen gekke prijs. Tel daarbij enkele extra's op zoals de fingerprintreader, de welklinkende Harman Kardon-speakers en de lage geluidsproductie en we komen tot de conclusie dat Toshiba een goed apparaat heeft gefabriceerd.

Het probleem is dat het merk de X200 als 'ultieme gamersnotebook' aanprijst en dat is de schootcomputer zeker niet. Voor de prijs die Toshiba adviseert zijn laptops met hogere resoluties en krachtiger grafische kaarten te krijgen. Net als bij de Dell XPS-machine moeten we ook bij de X200 aantekenen dat nVidia inmiddels beter presterende mobiele kaarten heeft uitgebracht dan de Geforce 8600M en de 8700M. Voor multimedia-liefhebbers die ook van gamen houden is de X200-21R een prima keus. Laptopliefhebbers die een systeem puur voor gamen aan willen schaffen, kunnen hun heil beter elders zoeken.