Inleiding
Samengevat
Sony's AF9 biedt alles wat je maar van een high-end oled-tv zou willen: een strak design, een nauwkeurige kleurweergave en een uniek audiosysteem, waarbij het geluid daadwerkelijk uit het scherm komt. Bovendien kan de AF9 worden ingezet als centerspeaker in een surroundopstelling. De tv draait op Android TV van Google en hoewel er nog altijd een relatief goedkope soc wordt gebruikt, werkt de interface vlot en soepel. Helaas is al dat moois allesbehalve goedkoop.
Eindoordeel
Begin augustus waren we in New York bij de introductie van twee nieuwe high-end Sony-televisies. De nieuwe modellen, een oled en een lcdtv, vormen de top in de line-up van de Japanse fabrikant en vormen samen de Master Series. Hiermee wil Sony aangeven dat kosten noch moeite zijn gespaard om de beste beeld- en geluidskwaliteit te realiseren. Het nieuwe lcd-topmodel, de ZF9, zullen we later aan de tand voelen, want in deze review zullen we zien of de nieuwe oled, de AF9, de hooggespannen verwachtingen weet waar te maken.
/i/2002229319.jpeg?f=imagenormal)
Wij bekeken de 55"-versie van de AF9, die op het moment van schrijven voor zo'n 3000 euro in de Pricewatch te vinden is. Er is ook een 65"-versie, die 4200 euro moet opbrengen. Stevige prijzen dus, maar daar staan dan ook unieke eigenschappen tegenover. Zo is de AF9 voorzien van een nieuwe versie van Acoustic Surface™, een audiosysteem waarbij het geluid daadwerkelijk uit het scherm komt. Bij de oude versie die we kennen van de eerdere A1- en AF8-modellen, waren er twee schermkanalen beschikbaar, maar daar is nu een derde schermkanaal bijgekomen, dat bovendien dienst kan doen als centerspeaker in een surroundopstelling en gebruikt kan worden met een losse av-receiver.
Het oledpaneel, dat van LG Display afkomstig is, kan nu nog nauwkeuriger worden afgesteld dankzij een color management system waarmee de primaire en secundaire kleuren kunnen worden aangepast: een primeur voor Sony-televisies. Doordat de fabrikant, net als zo'n beetje alle grote tv-merken, de samenwerking is aangegaan met Portrait Displays, is nu ook een automatische kalibratie mogelijk. Als je tenminste beschikt over de juiste meetapparatuur en CalMAN-software. Ook als je niet van plan bent om de tv te (laten) kalibreren, belooft Sony, in ieder geval bij het kijken naar Netflix, een perfect afgesteld beeld dankzij de nieuwe Netflix Calibrated Mode.
Uiterlijk en aansluitingen
Wat design betreft heeft de AF9 veel weg van de A1. Er is aan de voorkant van de tv geen voet te zien. Je ziet dus bijna alleen maar beeldscherm en dat levert een zeer strak uiterlijk op. Om te voorkomen dat de tv voorover valt, helt het scherm, net als bij de A1, enigszins achterover: zo'n zes graden. Hiermee is het ontwerp wat minder geschikt om op een wat hoger tv-meubel te worden geplaatst. Er is opnieuw gekozen voor een inklapbare standaard aan de achterkant, waarin de aansluitingen en de basluidsprekers zijn aangebracht.
In de standaard zijn vesa-bevestigingsgaten gemaakt, waarmee de AF9 aan de muur kan worden opgehangen. Hierdoor is de afstand tot de muur, net als bij de A1, relatief groot bij wandbevestiging. Doordat de woofers opzij zijn gericht, heeft het geluid er in ieder geval niet onder te lijden als je hem ophangt. Ook blijven de aansluitingen relatief goed bereikbaar doordat het onderste gedeelte van de steun aan de achterkant te verwijderen is.
Rondom het 7mm dunne scherm is een geborstelde, zwarte metalen rand aangebracht. Voor het oledpaneel zit een glasplaat die helemaal tot de rand doorloopt, waardoor het, als het toestel uitstaat, lijkt dat de tv geen bezels heeft. Nadat je de tv hebt ingeschakeld, zie je dat het actieve beeld zo'n 7mm van de rand begint aan de boven- en zijkanten en 10mm van de rand aan de onderkant. Onder het scherm zit een 11mm brede, zwarte strip met daarop, aan de linkerkant, een onopvallend Sony-logo. In het midden zit er een led-indicator op met daarnaast aan weerskanten twee kleine gaatjes waarachter microfoons zijn gemonteerd.
Aansluitingen
De achterkant is voorzien van twee afneembare panelen die met zwarte stof zijn bekleed. Als je de onderste verwijdert, krijg je de aansluitingen te zien. Aan de linkerzijkant zitten de knoppen waarmee de tv zonder afstandsbediening te gebruiken is. Daaronder zit een usb-aansluiting die alleen te bereiken is nadat je een klepje hebt verwijderd. De meeste aansluitingen zitten onderaan. Helemaal links zit de aansluiting voor het afneembare netsnoer. Het meegeleverde exemplaar is bijna twee meter lang, maar doordat er een C18-connector op de tv is gebruikt, is een langer snoer zo gevonden.
/i/2002229415.jpeg?f=thumblarge)
Daarnaast zitten twee connectoren waarmee de AF9 te gebruiken is als centerspeaker in combinatie met een av-receiver. De aansluitingen zijn geschikt voor gestripte kabel, spades en, als je de twee plastic dopjes verwijdert, banaanstekkers. De impedantie van de luidsprekeraansluiting is hoog, doordat de versterkers in de tv zelf worden gebruikt. Hierdoor hoeft de aangesloten versterker geen vermogen te leveren, waardoor elke willekeurige av-receiver kan worden gebruikt.
Daarnaast zitten twee aansluitingen voor satelliet, en een antenneconnector die geschikt is voor Digitenne en kabel. Er zijn een rj45-netwerkaansluiting, een 3,5mm-connector voor composietvideo met stereoaudio en een toslink- digitale audio-uitgang. Rechts daarvan zitten drie van de vier hdmi-ingangen, waarvan de middelste van een audio return channel is voorzien. Hoewel er geen hdmi 2.1 op de AF9 zit, is er ondersteuning voor earc, waarmee ook lossless audioformaten naar een aangesloten av-receiver of soundbar kunnen worden gestuurd.
Er is een usb3-aansluiting, die bedoeld is voor een harde schijf voor tv-opnamen. Daarnaast zit nog een usb2-aansluiting, waarmee het totaal aan usb-connectoren op drie komt. De 3,5mm-aansluiting daarnaast is bedoeld voor een koptelefoon, maar kan ook als analoge audio-uitgang worden ingezet. Aan de rechterkant, achter een klepje, zitten de vierde hdmi-aansluiting en het CI+-slot. Helaas is het klepje niet terug te plaatsen als je de ca-module gebruikt, doordat deze een beetje uitsteekt.
Android TV en afstandsbediening
De AF9 draait op Android TV 8 Oreo van Google. In vergelijking met eerdere Android-tv's draait de interface een stuk soepeler. Het zou kunnen dat de snelheidswinst hem zit in de nieuwere Android-versie, maar het helpt zeker mee dat nu een wat snellere soc is toegepast. Waar de eerdere oleds van Sony gebruikmaken van een MediaTek MT5891, is deze keer gekozen voor een MT5893, die is voorzien van vier Cortex-A73 rekenkernen die draaien op een kloksnelheid van tussen de 1 en 1,5GHz. Nog altijd geen high-end soc dus, maar in ieder geval snel genoeg om de tv snel op commando's te laten reageren.
/i/2002222327.jpeg?f=imagenormal)
Het homescreen is vernieuwd en is nu beter naar eigen inzicht aan te passen. Zaken als apps, tv-zenders, YouTube-filmpjes en Netflix-aanbevelingen worden als horizontale balken gepresenteerd. Je kunt zelf kiezen welke van deze 'kanalen' je op je homescreen wil hebben en ook is de volgorde vrij aan te passen. Alleen het appskanaal is niet te verwijderen en staat altijd bovenaan. Daar weer boven vind je de zoekfunctie, de externe ingangen en het instellingenmenu.
/i/2002223657.jpeg?f=imagenormal)
Net als bij eerdere Sony-televisies is er weer een 'action menu': een snelmenu met daarin de meestgebruikte beeld- en geluidsinstellingen. De elektronische programmagids is erg overzichtelijk en wordt over het lopende programma heen getoond, waarbij het geluid doorloopt. We hadden liever gehad dat het beeld in een hoek te zien was, maar de epg werkt in ieder geval vlot. Ten opzichte van eerdere Sony-tv's is de snelheid veel beter voor elkaar. Alleen het schakelen tussen tv-kanalen en externe ingangen had van ons nog wat sneller gemogen, maar verder valt er nu goed mee te leven.
/i/2002223659.jpeg?f=imagenormal)
Hoewel er al een half decennium uhd-tv's beschikbaar zijn met een resolutie van 3840x2160 pixels, is er nog geen enkele tv te vinden waarvan de interface ook daadwerkelijk op deze resolutie wordt gerenderd. Ook bij de AF9 draait de interface nog altijd op 1920x1080 pixels, waardoor vooral tekst er rafelig uitziet. De twee microfoons onder het beeldscherm zijn bedoeld om te worden gebruikt met de Google Assistant, maar deze functie werkt nu nog niet. Wanneer de assistent beschikbaar zal zijn, is op dit moment nog niet bekend.
Afstandsbediening
De meegeleverde afstandsbediening is ongewijzigd ten opzichte van voorgaande jaren en dat vinden we een prima keuze van Sony, want hij werkt fijn. Hij is twintig centimeter lang en weegt zo'n 135 gram inclusief twee AAA-batterijen. Dankzij de afgeronde hoeken ligt hij prettig in de hand en doordat de bovenkant uit één geheel is gemaakt, kan er geen vocht of vuil tussen de toetsen komen. Ook is hij hierdoor eenvoudig schoon te maken met een vochtig doekje, een eigenschap die we graag ook bij andere merken zouden willen zien.
De lay-out is duidelijk, waardoor je er snel mee overweg zult kunnen. De ingebouwde microfoon voor spraakzoekopdrachten werkt via bluetooth en doordat de spraakherkenning op de servers van Google plaatsvindt, werkt deze erg goed. Helaas, zoals op bijna alle afstandsbedieningen tegenwoordig zijn er twee gesponsorde knoppen aanwezig, voor Google Play en Netflix. Deze kunnen handig zijn als je deze diensten gebruikt, maar programmeerbare toetsen hebben onze voorkeur.
Inputlag en chroma subsampling
Als je je tv gebruikt om op te gamen, heb je belang bij een zo laag mogelijke inputlag. Hoe langer een tv erover doet om de gamebeelden die via hdmi binnenkomen, daadwerkelijk weer te geven, hoe moeilijker actiegames zijn te spelen. /i/2002212001.jpeg?f=thumblarge)
Hoe belangrijker de timing van bepaalde acties in het spel zijn, hoe meer je last hebt van inputlag. We hebben de inputlag van de AF9 gemeten met een Leo Bodnar-lagtester. Deze genereert een 1080p60-beeldsignaal en meet vervolgens, door middel van een optische sensor, hoe hoog de inputlag is. Gemeten met de tv in de spelmodus kwamen we tot 28ms; dat is iets minder dan twee beeldjes vertraging bij 60fps. Een redelijke score, maar de snelste televisies van dit moment hebben minder dan één beeldje vertraging.
Om de inputlag te kunnen testen bij het weergeven van uhd-4k-beelden, hebben we een HDFury Linker gebruikt, die het signaal opschaalt naar 2160p60. Dit had geen significant effect op de inputlag. Om te kunnen testen bij het weergeven van hdr-beelden, hebben we een HDFury Integral, die een hdr10-flag aan het hdmi-signaal toevoegt, ingezet. Dit had evenmin een significant effect op de inputlag die, in de spelmodus, op de AF9 dus 28ms bedraagt.
Chroma subsampling
Veel moderne televisies maken intern gebruik van chroma subsampling om bandbreedte te besparen bij de verwerking van 2160p60-beelden. Daar merk je bij het kijken naar video niets van, doordat zo'n beetje alle codecs die voor videodistributie worden gebruikt, dit ook doen. Als je echter games speelt in 4k of als je de televisie gebruikt als scherm bij een pc, kun je het wel zien. Vooral kleine letters op een witte achtergrond vertonen duidelijk kleurartefacten als er chroma subsampling wordt gebruikt.
Bij de AF9 heb je ook te maken met chroma subsampling als je 2160p60-beelden bekijkt, maar daar is wat aan te doen. In het instellingenmenu moet je navigeren naar 'Externe ingangen' > 'Indeling HDMI-signaal'. Hier kun je bij alle vier de hdmi-ingangen kiezen voor 'Verbeterde indeling'. Dan ben je er nog niet, want in het 'Action menu' moet je onder 'beeld' ook nog kiezen voor de beeldmodus 'Spel' of 'Grafisch'. Als je dat allemaal hebt gedaan, krijg je 2160p60-beelden op de volledige kleurresolutie te zien. We vinden het nogal jammer dat deze extra stappen nodig zijn. Het was veel duidelijker geweest als chroma subsampling niet afhankelijk was van de gebruikte beeldmodus.
Energiegebruik en geluid
Televisies met een oledscherm behoren over het algemeen niet tot de zuinigste modellen van het moment. Hoewel de individuele pixels geheel uitgeschakeld worden bij het weergeven van zwart, zijn de efficiëntste televisies voorzien van een lcd, waarbij de backlight meestal blijft branden. Ook de AF9 heeft energielabel B gekregen, net als de meeste andere oleds. Ernstig is het verbruik niet; bij een helderheid van 120cd/m² maten we een verbruik van 104W. Als we de helderheid maximaal opschroeven bij het weergeven van sdr-beeld, komen we tot een gemiddelde helderheid van 290cd/m² en een verbruik van 181W.
Met de helderheid op de laagste stand produceert de AF9 zo'n 49cd/m² aan licht. Dat is genoeg voor een redelijk beeld in een compleet verduisterde ruimte, maar het houdt niet over. Als je de tv niet onnodig energie wil laten gebruiken, kun je gebruikmaken van de ingebouwde lichtsensor, die de helderheid van het beeld aanpast aan de hoeveelheid omgevingslicht.
Geluid
De oledtelevisies van Sony onderscheiden zich van die van andere merken door het Acoustic Surface-audiosysteem. Dit systeem, dat op de A1 werd geïntroduceerd, gebruikt het oledpaneel zelf om geluid op te wekken. De werking is vergelijkbaar met die van conventionele luidsprekers, namelijk door middel van spreekspoelen die in een magnetisch veld bewegen. Ze zijn echter niet gemonteerd op een papieren of kunststoffen luidsprekerconus, maar gelijmd achter op het oledpaneel, dat hierdoor in trilling wordt gebracht. Om te voorkomen dat je het paneel ziet trillen, worden de lage tonen door conventionele woofers aan de achterkant van de tv opgewekt.
Het audiosysteem is voor de AF9 verbeterd door grotere spreekspoelen met zwaardere magneten te gebruiken. Bovendien is het lijmoppervlak vergroot, waardoor het vermogen kon worden vergroot. De eerdere versies hadden vier spoelen die werden ingezet in twee groepen, aan de linker- en rechterkant van het paneel, waardoor er twee schermkanalen waren. Bij de AF9 is hieraan een centerkanaal toegevoegd, waardoor nu in totaal zes spreekspoelen zijn gebruikt. Ze kunnen allemaal 13W aan vermogen aan en doordat de twee woofers aan de achterkant 10W per stuk zijn, komt het totale vermogen nu uit op 98W.
Doordat er nu een centerkanaal is, klinken stemmen beter en is de geluidskwaliteit minder afhankelijk van je positie ten opzichte van de tv, al klinkt het geluid nog altijd wat harder als je recht voor de tv zit. De geluidskwaliteit is prima, maar de lage tonen, die worden opgewekt door twee ovale woofers van ongeveer 5x8cm, zijn alles behalve indrukwekkend. De maximale geluidssterkte is prima in orde, hoewel de geluidskwaliteit op hogere volumes iets terugloopt.
Het mooie van het audiosysteem van de AF9 is de unieke mogelijkheid om de tv te laten fungeren als centerspeaker in een surroundopstelling die gebruikmaakt van een av-receiver. Je sluit hiervoor de luidsprekerkabel eenvoudigweg aan op de rode en zwarte aansluitingen aan de achterkant. Het resultaat is overtuigend; het feit dat stemmen daadwerkelijk uit het scherm komen, voegt veel toe voor de beleving.
We hebben de AF9 getest in combinatie met een Onkyo-receiver en nadat we het volume van het centerkanaal hadden afgestemd op de andere kanalen, klonk het gelijk zeer goed. Het volume aanpassen moet overigens op de av-receiver gebeuren, want nadat we op de tv hadden gekozen voor Audiosysteem, viel er niets meer aan het geluid aan te passen. In de centerspeakerstand doen alle kanalen van de tv mee, maar uiteraard ligt de nadruk op het centerkanaal van het scherm. Hierdoor kan de tv tot op flinke volumes goed meekomen met de andere kanalen. Dankzij het basmanagement van de receiver, die de lage tonen beneden een bepaalde frequentie naar de frontspeakers of een subwoofer stuurt, klinkt ook het laag van het centerkanaal erg goed.
Al met al zijn we erg te spreken over de mogelijkheid om de AF9 als centerspeaker in te zetten. Dure, audiofiele centerspeakers klinken absoluut beter dan deze oplossing, maar er is ook veel te zeggen voor geluid dat, net als in de bioscoop, uit het scherm komt. Of je deze oplossing goed vindt, hangt vooral af van wat je gewend bent. Voor audiopuristen die vele duizenden euro's in hun thuistheateraudiosysteem steken, is de geluidskwaliteit wellicht niet goed genoeg, maar de meesten zullen heel tevreden zijn met de centerspeakeroplossing die de AF9 biedt.
Beeldverwerking
Televisiefabrikanten proberen zich van de concurrentie te onderscheiden door het toepassen van allerlei 'beeldverbeteraars'. Dit doen ze omdat de gemiddelde consument bij een directe vergelijking tussen televisies in een winkel vaak zal kiezen voor de tv met het helderste, kleurrijkste, scherpste of contrastrijkste beeld. Helaas hebben deze aanpassingen juist tot gevolg dat het beeld niet wordt weergegeven zoals het bedoeld was. Je doet er dan ook goed aan om na aanschaf van een tv het menu in te duiken en al deze algoritmes uit te schakelen.
A/i/2002228089.jpeg?f=thumblarge)
ls je bij de AF9 alles uitzet, krijg je een redelijk donker beeld te zien. Dat komt door de instelling Piekverlichting. Als deze uitstaat en je kijkt naar sdr-beelden, krijg je slechts 100cd/m² aan helderheid te zien. Dat is de exacte waarde waarop professionele schermen die bij het graden van beelden worden gebruikt, moeten worden afgesteld, maar dit soort monitoren worden bekeken in een volledig verduisterde ruimte. Afhankelijk van het omgevingslicht bij je thuis heb je flink meer helderheid nodig voor een mooi beeld en moet je Piekverlichting dus op Laag, Midden of Hoog zetten.
Door Piekverlichting te gebruiken ben je strikt genomen sdr-beelden aan het aanpassen richting hdr, doordat je het dynamisch bereik groter maakt, maar dit is iets wat elke tv die meer dan 100cd/m² kan weergeven, altijd al deed. Het beeld ziet er dan ook doodnormaal uit als je het aanzet. Ook als je naar hdr-beelden kijkt met Piekverlichting uit, krijg je een gereduceerde maximale helderheid te zien. We weten niet waarom Sony ervoor heeft gekozen om het dynamisch bereik op deze manier in stappen te regelen. Als je het eenmaal weet, werkt het prima, maar erg duidelijk voor de gebruiker vinden we het in ieder geval niet.
/i/2002228091.jpeg?f=thumblarge)
De functie 'Vloeiende gradatie' zit alleen op Sony-televisies. Je kunt hiermee colourbanding in het beeld tegengaan. Het is zeer effectief en als je slecht beeldmateriaal bekijkt, komt het goed van pas. Als je het toepast op goed beeldmateriaal, gaan er echter subtiele details in het beeld verloren. Dit geldt ook voor de twee ruisonderdrukkers: 'Digitaal ruis verminderen' en 'Willekeurige ruis verminderen'. Ze werken allebei goed, maar hebben moeite met het onderscheid tussen ruis en subtiele details.
Je kunt beweging in beeld er soepeler en scherper uit laten zien door middel van beeldinterpolatie. Bij Sony heet deze functie Motionflow en als je het gebruikt bij filmbeelden, die zijn gemaakt op een lage framerate, kun je last krijgen van het soap-opera-effect. Daar is niet iedereen even gevoelig voor, maar los daarvan veroorzaken interpolatiealgoritmen altijd fouten in het beeld. Vooral bij complexe scènes waarbij objecten in beeld achter andere vandaan komen, is perfect interpoleren zo goed als onmogelijk. Toch kan Motionflow van pas komen bij het bekijken van snelle actiebeelden, zoals bij sport. In de stand Gebruiker kun je namelijk de beeldinterpolatie uitzetten door Soepelheid op de laagste stand te zetten. Vervolgens kun je met Helderheid op Hoog 'black frame insertion' aanzetten, waarna snel bewegende beelden duidelijk scherper worden weergegeven ten koste van wat helderheid. Helaas is in deze stand ook goed te zien dat het beeld knippert, waardoor het duidelijk minder ontspannen kijkt.
Beeldeigenschappen
De lcd-techniek heeft het mogelijk gemaakt dat televisies steeds platter zijn geworden, dat de resolutie kon worden verhoogd en dat de productiekosten afnamen, waardoor de gemiddelde schermmaat kon toenemen zonder dat daar een hogere prijs tegenover stond. Helaas zitten er ook een paar belangrijke nadelen aan de lcd-techniek, zoals beperkte kijkhoeken, problemen met de uniformiteit van de backlight en een matige zwartweergave, waardoor het contrast aan de lage kant is. De oledtechniek lost deze problemen zo goed als volledig op.
Zo zijn de kijkhoeken van de AF9 erg goed. Dit is goed te zien op bovenstaande foto's, die zijn gemaakt met identieke belichting, waarbij de rechter onder een hoek van vijfenveertig graden genomen is. Bij een lcd-tv nemen de helderheid en de kleurverzadiging onder een hoek flink af, maar daar heeft het oledpaneel van de AF9 geen last van. Wel zien we dat de kleuren een tikje koeler zijn als je onder een hoek kijkt, maar dat is zo weinig dat het met het blote oog nauwelijks opvalt.
Een belangrijke uitdaging bij het maken van een groot scherm op basis van lcd-techniek zit hem in het uniform maken van de backlight. Oledschermen maken geen gebruik van een backlight, waardoor het beeld een veel gelijkmatigere helderheid heeft. De foto's zijn belicht voor middengrijs om eventuele helderheidsverschillen te benadrukken. Het beeld is zeer uniform wat helderheid betreft en ook onder een hoek ziet het er zeer uniform uit. Wel is opnieuw op de foto's te zien dat de kleurtemperatuur een tikje hoger uitvalt als je niet recht voor het scherm zit.
Doordat de individuele leds in een oledpaneel volledig uitgeschakeld kunnen worden, is zwartweergave simpelweg perfect. Bij een lcd blijft altijd wat licht zichtbaar bij het weergeven van zwart; aan een oled-tv kun je, afgezien van een eventuele powerled, niet eens zien dat hij aanstaat. En in een verduisterde ruimte kun je ook absoluut niet zien waar de randen van het scherm zijn. Het resultaat is een enorm contrast in het beeld, waardoor het veel meer indruk maakt en soms haast diepte lijkt te bevatten, hoewel er gewoon 2d-beelden worden vertoond.
Metingen en hdr
Omdat bij een oled de individuele pixels geheel worden uitgeschakeld bij het weergeven van zwart en er dan dus totaal geen licht uit het scherm komt, is het meten van het contrast zinloos. De contrastverhouding komt altijd uit op 1:∞, oftewel perfect. Dit perfecte contrast wordt in de praktijk alleen gehaald in een totaal verduisterde ruimte, doordat reflecties in beeld de zwartweergave negatief beïnvloeden. Dat geldt overigens niet alleen voor oledtelevisies. Het scherm van de AF9 is voorzien van een antireflectielaag die redelijk goed werkt, maar sterke lichtbronnen in de kijkruimte veroorzaken wel degelijk reflecties in beeld.
We hebben de prestaties van de AF9 gemeten met onze SpectraCal C6-colorimeter, die we in CalMAN 5 hebben voorzien van een meterprofiel door middel van een X-Rite i1Pro 2-spectrometer. Van alle beeldpresets levert Bioscoop de nauwkeurigste weergave op.
Het scherm is een tikkeltje te blauw, maar de afwijking is klein. De gemiddelde ΔΕ2000 komt uit op 1,6. Dat is erg goed en betekent dat de te blauwe weergave met het blote oog niet is te zien. Het gammaverloop is zo goed als perfect, waardoor er geen details in beeld verloren gaan. Een zeer goed resultaat dus.
Ook de meting van de primaire en secundaire kleuren levert een zeer goed resultaat op. De gemiddelde ΔΕ2000 komt hier zelf uit op slechts 1,1. We zijn onder de indruk van deze minieme afwijkingen. Een kalibratie is dan ook overbodig, omdat je het resultaat daarvan met het blote oog toch niet zult kunnen waarnemen.
Hdr
De AF9 kan hdr weergeven in de formaten hdr10, hlg en Dolby Vision, waarmee de belangrijkste formaten van dit moment allemaal worden ondersteund. Er is geen ondersteuning voor hdr10+, een formaat dat net als Dolby Vision voorziet in dynamische metadata, maar er is op dit moment geen enkele hdr-tv die zowel hdr10+ als Dolby Vision kan weergeven. We denken dat dit komt doordat een van de voorwaarden voor het gebruik van hdr10+ is dat er geen ondersteuning voor Dolby Vision op de tv mag zitten of andersom. Zeker weten we dit niet, maar het is jammer dat er sprake is van een hdr-formatenoorlog, want daar is de consument de dupe van.
Het kijken naar hdr-beelden op de AF9 is een waar genot dankzij het enorme eigen contrast van het oledscherm. Voor het beste hdr-effect moet je wel in een zo donker mogelijke kamer kijken. Als je ogen eenmaal aan het donker gewend zijn, zien de heldere delen van het scherm er fel uit, maar dit effect neemt, door de relatief lage maximale helderheid van de oledtechniek, sterk af bij meer omgevingslicht.
De hoogste piek die we hebben gemeten, bedroeg 785cd/m², waarbij we een wit vlak dat twee procent van het scherm besloeg, op een zwarte achtergrond weergaven. De hoogste helderheid wordt overigens niet direct gehaald, maar loopt langzaam op en zwakt na een tijdje weer langzaam af. Als er grotere witte vlakken worden weergegeven, schroeft de tv de helderheid steeds verder terug. Deze automatic brightness limiter voorkomt dat de oleds meer stroom verbruiken dan waar de voeding en de 'bekabeling' in het paneel op berekend zijn.
Hierboven zie je hoe de helderheid steeds verder afneemt als er een groter wit vlak moet worden weergegeven. Bij een vlak van 10 procent komt er 622cd/m² uit het scherm, bij 25 procent nog maar 454cd/m² en bij een volledig wit scherm daalt de helderheid tot rond de 183cd/m², waardoor het beeld er een beetje grijs uit begint te zien. Doordat de abl z'n werk zeer snel doet, merk je er over het algemeen niets van als je naar normale beelden kijkt.
Ook bij het weergeven van hdr-beelden levert de beeldmodus Bioscoop de beste resultaten op. De afwijkingen drukken we bij het meten niet meer uit in ΔΕ2000, maar in plaats daarvan gebruiken we voor hdr ΔΕICtCp. Dit is omdat ΔΕ2000 nooit ontworpen was om afwijkingen van, licht uitstralende, beeldschermen uit te drukken en er bij de hogere helderheden grote afwijkingen optreden. Meer over dit onderwerp lees je hier en hier.
Bij het weergeven moeten hdr-beeldschermen helderheidspieken die boven het maximaal mogelijke liggen, afkappen en weergeven met de piekhelderheid van het scherm zelf. Daarbij gaan dus details in de hooglichten verloren. Om wat meer detail in de helderste delen van het scherm te behouden, passen de televisiefabrikanten een bepaalde mate van roll-off toe bij het knikpunt in de electro-optical transfer function. Dat is de functie, vergelijkbaar met gamma bij sdr-beelden, die bepaalt hoe fel een bepaalde signaalwaarde daadwerkelijk moet worden weergegeven.
Door deze roll-off van de helderheid ontstaan er wat grotere afwijkingen rond het kantelpunt. Dit zie je terug in de middelste grafiek. Met een gemiddelde ΔΕICtCp van 2,8 zijn de afwijkingen met het blote oog net niet zichtbaar. In de bovenste grafiek zie je de afwijkingen waarbij de helderheidsfout buiten beschouwing is gelaten. Door de schaal van de grafiek lijken deze afwijkingen flink, maar het tegendeel is waar; er is een zeer kleine kleurafwijking, wat resulteert in een gemiddelde ΔΕICtCp van slechts 1,5. Al met al is de AF9 in de fabriek dus heel nauwkeurig afgesteld en is een kalibratie niet nodig voor een perfecte weergave.
Netflix-modus en automatische kalibratie
Doordat Sony de samenwerking is aangegaan met Netflix en Portrait Displays, beschikt de AF9 over een 'Gekalibreerd voor Netflix'-preset en kun je de tv automatisch kalibreren als je over de juiste meetapparatuur en CalMAN-software beschikt. We hebben de Netflix-stand niet kunnen nameten, doordat deze alleen in te schakelen is als je de Netflix-app gebruikt. We konden onze patroongenerator, waarmee we testbeelden genereren, zo dus niet gebruiken. Op het oog levert deze stand in ieder geval een beeld op dat sterk lijkt op dat van de Bioscoop-modus; prima dus.
Na het draaien van een automatische kalibratie, die ongeveer een kwartiertje in beslag nam, kregen we het bovenstaande resultaat. De kleurbalans is, zonder dat de helderheid daarbij is meegenomen, duidelijk nog wat verbeterd, maar helaas is de helderheid juist wat onnauwkeuriger geworden. Dit komt doordat de automatische kalibratie geen speciale hdr-metingen verricht. Hierdoor is het resultaat erg goed voor het kijken naar sdr, maar voor kijken naar hdr heb je er dus niet zoveel aan. Wellicht dat hierin in de toekomst nog verbetering komt, maar voor nu is het nut van deze mogelijkheid beperkt.
Conclusie
Nog voordat je Sony's AF9 hebt aangezet, maakt deze oledtelevisie al indruk door het strakke ontwerp. Doordat het scherm enigszins achterover helt, kan de voet aan de voorkant achterwege blijven. Dit design leent zich wat minder voor wat hogere televisiemeubels en bij ophangen is de afstand tot de muur relatief groot, maar daar staat tegenover dat, van voren gezien, er niets is wat van het beeld afleidt. Ook de achterkant van de tv is prachtig afgewerkt en kabels zijn bovendien netjes uit het zicht weg te werken achter een afneembaar paneel.
De AF9 vertegenwoordigt de beste beeldkwaliteit die Sony op dit moment in huis heeft. Doordat alle oledtelevisies die op dit moment te koop zijn, gebruikmaken van beeldpanelen die zijn ingekocht bij LG Display, zijn de onderlinge verschillen niet groot, maar de AF9 is af fabriek ook nog eens zeer nauwkeurig afgesteld. Hierdoor is een kalibratie na aanschaf overbodig, maar mocht je hem ergens in de toekomst alsnog willen (laten) afstellen, dan is daarvoor nu een prima color management system beschikbaar. Bovendien kun je de AF9 automatisch kalibreren, mits je over de juiste meetapparatuur en CalMAN-software beschikt.
Ook het luidsprekersysteem van deze tv is bijzonder doordat het beeldpaneel wordt ingezet om geluid voort te brengen. Hierdoor komen stemmen daadwerkelijk uit het scherm, waardoor ze heel natuurlijk overkomen. Sony paste dit audiosysteem al eerder toe op de A1 en de AF8, maar voor de AF9 is het duidelijk verbeterd door de toepassing van grotere spreekspoelen. Bovendien is nu een centrumkanaal toegevoegd, wat vooral de verstaanbaarheid van stemmen heeft verbeterd. De laagweergave is nog altijd niet wereldschokkend, maar voor veel mensen goed genoeg. Wie het beste van het beste wil wat geluid betreft, heeft een goeie aan de AF9, doordat hij is in te zetten als centerspeaker in een surround-luidsprekeropstelling die wordt aangestuurd door een av-receiver.
Eerdere Sony-televisies maakten gebruik van een slome soc, waardoor Android TV alles behalve soepel draaide. De soc in de AF9 is nog altijd geen snelheidsmonster, maar snel genoeg voor een redelijk soepele interface en soepele bediening. De menu's worden nog altijd niet op de volledige uhd-resolutie gerenderd, maar dat doet nog geen enkele televisie. De, voor gamers belangrijke, inputlag behoort niet tot de laagste van dit moment, maar is zeker niet slecht.
Er valt veel positiefs te melden over de A9 en bovendien zijn er geen grote minpunten. Behalve dan de hoge prijs die voor al dat moois betaald moet worden. Nu zijn alle oledtelevisies flink duurder dan de gemiddelde lcd-tv, maar de AF9 is op zijn beurt een heel stuk prijziger dan de gemiddelde oled. Hierdoor is de prijs-prestatieverhouding niet zo goed als bij de concurrentie, maar als je de ideale televisie zoekt voor in je thuistheater, moet je bij de AF9 zijn.
Eindoordeel
:fill(white):strip_exif()/i/2002188397.jpeg?f=thumblarge)
:strip_exif()/i/2002229365.jpeg?f=imagegallery)
:strip_exif()/i/2002229367.jpeg?f=imagegallery)
:strip_exif()/i/2002229369.jpeg?f=imagegallery)
:strip_exif()/i/2002229431.jpeg?f=imagegallery)
:strip_exif()/i/2002229433.jpeg?f=imagegallery)
:strip_exif()/i/2002229429.jpeg?f=imagegallery)
:strip_exif()/i/2002229421.jpeg?f=imagegallery)
:strip_exif()/i/2002229419.jpeg?f=imagegallery)
:strip_exif()/i/2002229423.jpeg?f=imagegallery)
:strip_exif()/i/2002229501.jpeg?f=imagegallery)
:strip_exif()/i/2002229503.jpeg?f=imagegallery)
:strip_exif()/i/2002229511.jpeg?f=imagegallery)
:strip_exif()/i/2002229509.jpeg?f=imagegallery)
:fill(white):strip_exif()/i/2002188397.jpeg?f=thumbmedium)
/i/1354102800.png?f=fpa)
:strip_icc():strip_exif()/u/16600/marv.jpg?f=community){kind=small}
:strip_icc():strip_exif()/u/427246/XB1_avatar.jpg?f=community){kind=avatar}
was inderdaad vooral als feedback bedoeld naar Tweakers. Al het werk dat er nu wordt gestopt in bijv. de metingen, zou meer opleveren als de vergelijking gemaakt wordt; zoals Vincent Teoh wél doet. Alle OLEDs hebben "true black levels", maar er in de processing verschilt het soms enorm. Sim K. heeft absoluut de kennis en kunde, dus daar ligt het niet aan - enkel de presentatie van de feiten./u/438991/crop60e72c64b6ce6_cropped.png?f=community){kind=small}
:strip_icc():strip_exif()/u/442865/crop57a3d4c98c7db.jpeg?f=community){kind=small}
:strip_icc():strip_exif()/u/78347/crop6166dc3133cd8_cropped.jpg?f=community){kind=small}
/u/664291/crop55c885bd3122a_cropped.png?f=community){kind=small}
/u/32637/crop677ea9d840dae_cropped.png?f=community){kind=small}
/u/336463/crop61a6352d9866b_cropped.png?f=community){kind=small}
/u/425976/crop5ce66117be203_cropped.png?f=community){kind=small}
:strip_exif()/u/14826/GoT_logo.gif?f=community){kind=logo}
:strip_icc():strip_exif()/u/511209/ima.jpg?f=community){kind=small}
:strip_icc():strip_exif()/u/536669/crop59dd2b5792542_cropped.jpeg?f=community){kind=small}
:strip_exif()/u/653055/crop57c7ec8ed1f28_cropped.gif?f=community){kind=small}
:strip_icc():strip_exif()/u/151537/crop5db7498ca4eda_cropped.jpeg?f=community){kind=small}
:strip_icc():strip_exif()/u/102237/jcash.jpg?f=community){kind=small}
/u/278921/clicker.png?f=community){kind=small}
:strip_exif()/u/30886/yg3.gif?f=community){kind=small}
:strip_icc():strip_exif()/u/1048733/crop5afd5ca5a85ee_cropped.jpeg?f=community){kind=small}
/u/375226/crop62effc38c6e6e.png?f=community){kind=small}
:strip_exif()/u/92610/GenghisKhan.gif?f=community){kind=small}
/u/331213/crop56ef13408ff38_cropped.png?f=community){kind=small}
). Dat is dacht ik ook de reden dat Samsung geen OLED tv's meer produceert, omdat blauwe oleds sneller sleten dan de groen en rode. Hierdoor zouden Samsung OLED tv's 2 blauwe, 1 groene en 1 rode oled per pixel moeten hebben. Dat was te duur, waarna LG met witte OLEDs kwam en daar patent op kreeg. Wat weer de reden is dat alle fabrikanten LG OLED panelen gebruiken. 
/u/102837/Windows%25208%2520logo.png?f=community){kind=small}
:strip_icc():strip_exif()/u/517503/crop602112b4ac9cb_cropped.jpeg?f=community){kind=small}
/u/152928/crop5f2a6769d94ac.png?f=community){kind=small}
:strip_icc():strip_exif()/u/131974/crop5c18c83bc8f30_cropped.jpeg?f=community){kind=small}
:strip_exif()/u/78564/kang.gif?f=community){kind=small}
:strip_icc():strip_exif()/u/235816/crop596740581e453_cropped.jpeg?f=community){kind=small}