Inleiding
Samengevat
Sony's topmodel, de ZD9, is een zeer fraaie televisie, die indruk weet te maken met een prachtig uiterlijk, een schitterend beeld en een overtuigende hdr-weergave. Het mooie beeld wordt mogelijk gemaakt door een 'full array local dimming backlight' met zo'n 650 zones. Hierdoor zijn de zwartweergave en het daarmee samenhangende contrast veel beter dan bij andere lcdtv's. Het belangrijkste nadeel van deze televisie is echter de hoge prijs. Je kunt namelijk voor honderden euro's minder een oledtelevisie kopen in dezelfde maat en hoewel het beeld van de ZD9 erg goed is, is het niet zo goed als dat van een oled-tv.
Eindoordeel
De ZD9 is Sony's nieuwste topmodel-uhdtv, die op de afgelopen IFA in Berlijn aan het grote publiek werd voorgesteld. Anderhalve maand daarvoor waren we bij de onthulling voor de pers in Londen. We hebben dus al gezien hoe een bijzondere backlight een overtuigende hdr-weergave mogelijk maakt zonder dat er een oledpaneel wordt gebruikt. Sony had in 2008 als eerste een oledtelevisie in de winkels staan en de allerbeste oledreferentieschermen die in de broadcast- en filmindustrie worden gebruikt, zijn van het Japanse merk. Toch gebruikt de fabrikant nu uitsluitend lcd-panelen voor zijn tv's.
Doordat Sony de ZD9 heeft voorzien van een fijnmazige full array local dimming backlight, kan deze televisie zeer contrastrijke beelden weergeven. Ook is de piekhelderheid een flink stuk hoger dan bij normale televisies en dat maakt de ZD9 zeer geschikt voor het vertonen van hdr-beelden. Omdat het hier het topmodel betreft en omdat uhd-televisies met een kleine beeldmaat nauwelijks zin hebben, wordt hij alleen in grote en zeer grote beeldmaten geproduceerd. De grootste heeft zelfs een diagonaal van maar liefst 100 inch. Deze enorme tv kost zo'n 70.000 euro en wordt alleen op bestelling gemaakt. Hij is in principe niet in de Benelux leverbaar, maar als je daadwerkelijk zoveel geld aan een tv kan en wil uitgeven, valt er vast wel wat te regelen.
Als je voor een maatje kleiner kiest, hoef je nog maar 8000 euro te betalen en daarvoor krijg je een nog altijd respectabele 75"-versie. Wij bekeken de kleinste maat, die een 65"-beeldpaneel heeft en voor zo'n 5000 euro van eigenaar wisselt. Geen malse bedragen allemaal, maar daarvoor krijg je dan ook wat terug, want naast een mooi beeld heeft de ZD9 een prachtig design en een hoogwaardige afwerking. Hierbij is zelfs de achterkant niet vergeten, want die is voorzien van een aantal klepjes waarachter alle aansluitingen en kabels zijn verstopt. De ZD9 draait Googles Android TV en heeft een afstandsbediening met ingebouwde microfoon. Het is mogelijk om 3d weer te geven door middel van actieve brillen, die, en dat is tegenwoordig redelijk uniek, gewoon worden meegeleverd.
Uiterlijk en aansluitingen
Dat de ZD9 het topmodel is, valt goed aan het uiterlijk af te zien, want het design is zeer strak en de gebruikte materialen zijn van hoog niveau. De bezels zijn van zwart afgewerkt metaal. Ze zijn aan de boven- en zijkanten 13mm breed en die aan de onderkant is 17mm breed. De champagnekleurige randen zijn geborsteld afgewerkt en het geheel straalt luxe uit. Onder het scherm zit de welbekende ledbalk, die Sony al enige jaren toepast op de wat luxere modellen. De helderheid ervan kan in het menu worden ingesteld en uiteraard kan hij ook worden uitgeschakeld.
Als je de ZD9 vanaf de zijkant bekijkt, valt op dat hij wat minder plat is dan je wellicht zou verwachten. Veel moderne televisies maken gebruik van een edge-lit backlight, waarbij de leds in de randen zijn verwerkt en waarmee bijzonder platte ontwerpen mogelijk zijn. De fald-backlight van de ZD9 heeft leds die achter het scherm zijn geplaatst en daarvoor moest de kast een tikje dikker worden. De randen zijn hierdoor zo'n twee en een halve centimeter dik en onderaan, waar de luidsprekers zijn geplaatst, is de kast zeven en een halve centimeter diep.
Het ontwerp van de voet is zeer uitgesproken. Vooraan zit een schuin geplaatste rechthoek van metaal, die aan de bovenkant zwart is en een geborstelde afwerking heeft. De zijkanten hebben dezelfde champagnekleurige afwerking als de randen rond het scherm. De achterkant is voorzien van een patroon met rechthoeken en is zwart uitgevoerd. Alle aansluitingen zijn verstopt achter klepjes en dankzij een ingenieus kabelmanagementsysteem en een groot afneembaar paneel in het midden zijn alle kabels volledig uit het zicht weg te werken.
Aansluitingen
Om de kabels volledig aan het zicht te kunnen onttrekken, heeft Sony alle aansluitingen onder een hoek van negentig graden gemonteerd. Alleen de scartaansluiting is recht naar achteren geplaatst. Tegenwoordig wordt de oude, analoge scartaansluiting niet veel meer gebruikt, maar als je hem toch wil gebruiken, zit er een afdekklep voor. Om ervoor te zorgen dat deze klep niet weggelaten hoeft te worden, zit er weer een kleiner klepje in dat je kunt verplaatsen, zodat er een opening voor de scartaansluiting ontstaat.
Achter hetzelfde klepje treffen we van boven naar beneden drie hdmi 2.0a-aansluitingen, een antenneaansluiting die geschikt is voor kabel en Digitenne, en twee aansluitingen voor satelliet. Een tweede klepje aan de zijkant biedt onderdak aan drie usb-aansluitingen, waarvan één usb 3.0-aansluiting. Verder zitten hier een 3,5mm-koptelefoonaansluiting, een vierde hdmi 2.0a-connector, een 3,5mm-composietaansluiting, een Toslink- digitale audio-uitgang en een rj45-netwerkaansluiting. Achter het derde klepje bovenaan treffen we een CI+-aansluiting. Sony heeft verscheidene handige kabelgeleiders aangebracht, zodat de kabels geen kracht uitoefenen op de klepjes, waardoor ze allemaal netjes op hun plek blijven zitten en de achterkant er zeer strak uitziet.
Bediening op afstand
De afstandsbediening die je bij de ZD9 krijgt meegeleverd, kennen we al van eerdere 2016-modellen. Om hem wat beter te laten aansluiten bij het high-end uiterlijk van de tv, is de achterkant nu voorzien van een laagje geborsteld metaal. Dit materiaal voelt prettig aan en doordat de randen zijn afgerond, ligt hij ook lekker in de hand. Hij weegt 136 gram, en is zo'n 20cm lang en bijna 5cm breed. De bovenkant is uit één stuk gemaakt, maar elke toets is wel duidelijk voelbaar. Doordat er geen naden tussen de toetsen zitten, is hij zeer eenvoudig schoon te maken en kan hij waarschijnlijk net wat beter tegen gemorste drankjes, al hebben we dat niet getest.
De hele achterkant moet worden verwijderd om de twee meegeleverde AAA-batterijen te vervangen en dat vinden we een mooiere constructie dan een los klepje, dat makkelijk kwijt kan raken. Het is voor het grootste deel een gewone infraroodafstandsbediening, maar de ingebouwde microfoon voor zoekopdrachten door middel van spraak maakt gebruik van bluetooth om met de tv te communiceren. Er wordt dus geen tweede 'smart'-afstandsbediening meegeleverd en dat vinden we de enige juiste keuze. Doordat er een groot aantal knoppen aanwezig is, kun je namelijk snel navigeren zonder dat je al te veel op menu's aangewezen bent en kun je eenvoudig kanaalnummers intoetsen.
Er zitten twee grote, opvallende knoppen op: een rode voor Google Play en een witte voor Netflix. Dat kan handig zijn als je deze diensten veel gebruikt, maar wij hadden liever twee knoppen gezien waarvan je zelf kunt instellen welke app ze starten. De knoppen voelen allemaal prettig aan en hebben een duidelijk hoor- en voelbare 'klik'. De lay-out van de knoppen kent geen verassingen, waardoor je nooit naar een knop hoeft te zoeken. Al met al is het een goed ontworpen afstandsbediening, die erg prettig werkt.
Het leuke is dat de nieuwe afstandsbediening ook met de C-modellen van vorig jaar werkt. Je moet hem dan koppelen door naar de bluetooth-instellingen te gaan en een nieuw apparaat toe te voegen. Als je vervolgens de knop 'volume -' ingedrukt houdt, waarbij je tegelijk de microfoonknop drie seconden indrukt, wordt hij als bluetooth-apparaat door de tv herkend en kun je hem koppelen. Hierna werkt de afstandbediening precies zoals op de nieuwe D-modellen van Sony.
Video & TV Sideview-app
Sony heeft een zeer uitgebreide app waarmee de tv bediend kan worden. Dit kan op verschillende manieren. Uiteraard kun je de knoppen van de normale afstandsbediening op het touchscreen van je telefoon of tablet weergeven. Ook kun je de touchpad van de smart-remote van vorig jaar emuleren of een muispijl bedienen. Dat laatste is vooral handig als je de ingebouwde Opera-webbrowser op de tv gebruikt. Alle op de tv geïnstalleerde apps kunnen worden getoond en gestart. Ook handig is de mogelijkheid om teksten via het schermtoetsenbord van je mobiele apparaat in te voeren.
De app is voorzien van een uitgebreide tv-gids, die ook aanbevelingen kan doen. Als je een harde schijf via usb op de tv aansluit, kun je programma's opnemen. Via de app kun je deze ook op afstand inplannen: een erg handige functie. Foto's en video's die je op je telefoon of tablet hebt staan, kunnen op de tv worden afgespeeld. Je kunt echter ook content vanaf je netwerk, door middel van dlna, naar de tv sturen. Meestal vinden we dit soort apps niet veel toevoegen, maar Sony's app heeft een aantal zeer handige functies, waar we erg over te spreken zijn.
Android TV
De ZD9 draait op versie 6 van Googles Android TV. De modellen die tot nu toe uitkwamen, draaien allemaal nog op versie 5, maar krijgen later een update. Wanneer dat precies zal zijn, heeft Sony nog niet bekendgemaakt en dat is misschien maar goed ook, want ook bij de ZD9 schiet de stabiliteit nog tekort. Hoewel Google in versie 6 veranderingen heeft doorgevoerd die dit moeten verbeteren, moesten we tijdens de reviewperiode zelfs een keer de stekker uit het stopcontact halen om de tv weer te kunnen gebruiken.
/i/2001239199.jpeg?f=imagenormal)
Het niveau van de software is wel stukken beter dan bij de introductie van de eerste Sony Android TV-modellen van vorig jaar. Zo werkt de tv redelijk vlot en worden de commando's zonder vertraging opgevolgd. De snelheid is wellicht ook wat beter doordat niet alleen het besturingssysteem, maar ook de soc een update heeft gekregen. Er is nu gebruikgemaakt van de MediaTek MT5891, die voorzien is van 2GB ram, vier ARM Cortex-A53-cores en een Mali-T860-gpu. Er is in totaal 8GB flashgeheugen, waarvan ongeveer 7GB beschikbaar is voor apps.
/i/2001239203.jpeg?f=imagenormal)
Hoewel de soc snel genoeg is voor de meeste taken, vallen de prestaties bij het spelen van 3d-games tegen en krijg je bij wat complexere scènes lage framerates te zien. Waarschijnlijk wil Sony de hardware van de verschillende modellen zoveel mogelijk gelijk houden, zodat de softwareontwikkeling niet te veel wordt gehinderd. Toch vinden we het teleurstellend dat een zeer dure tv het moet doen met zo'n goedkope soc. Op dit moment voldoet deze soc prima, maar over een paar jaar zal hij hopeloos verouderd zijn. Dit is overigens een probleem waar zo'n beetje alle smart-tv's mee kampen.
/i/2001239207.jpeg?f=imagenormal)
De interface is nog precies dezelfde als bij de Android TV-modellen die draaien op versie 5.x Lollipop. Dat betekent dat het homescreen en het grootste deel van de instellingenmenu's zijn vormgegeven door Google. Andere inteface-elementen, zoals het 'action menu' en het infoscherm dat getoond wordt als je een kanaal hebt gekozen, zijn ontworpen door Sony en hebben dan ook een donkerdere vormgeving. Beide stijlen zien er mooi uit, maar ze leiden wel tot een wat rommeliger ogende interface.
/i/2001239211.jpeg?f=imagenormal)
De elektronische programmagids ziet er overzichtelijk uit en haalt extra informatie op via internet. De epg wordt als overlay over het huidige kanaal getoond. Dat ziet er best mooi uit, maar wij zouden liever zien dat het lopende programma als inzet in een hoek wordt getoond, zoals andere merken dat ook hebben, zodat je het kunt blijven volgen terwijl je iets opzoekt. De tweedeling tussen instellingen onder aan het hoofdmenu en de snelle instellingen via het action menu wennen snel, maar in het begin kan het even zoeken zijn naar de locatie van een instelling.
Mediaspeler
De ingebouwde mediaspeler kan foto's, video's en muziek afspelen. Dat kan vanaf usb en vanaf het netwerk, via dlna. De belangrijkste bestandsformaten en codecs worden allemaal ondersteund, en ook worden ondertitels keurig weergegeven. Het is niet mogelijk om de positie en afmetingen ervan aan te passen. Ook is er geen gebruikgemaakt van outlines of een drop shadow, waardoor de witte letters af en toe wegvallen tegen een lichte achtergrond. Het leuke van Android TV is dat er in de Play Store verschillende goede mediaspelers zijn te vinden waarbij de ondertitels wel naar eigen inzicht zijn aan te passen. Ook is de ingebouwde Google Cast-support een handige toevoeging.
Energiegebruik, geluid en hdr
Alle moderne televisies met een lcd-paneel gebruiken leds als lichtbron. Dat heeft positieve gevolgen voor het energiegebruik, want leds zijn zeer efficiënt en dus hebben de meeste nieuwe televisies tegenwoordig een A- of A+-energielabel. De ZD9 gebruikt ook leds, maar omdat deze achter het scherm zitten in plaats van aan de randen, moet het licht door middel van een diffuser zo egaal mogelijk worden verspreid. Anders zouden de afzonderlijke zones duidelijk zichtbaar zijn en dat zou ernstige afbreuk doen aan de kijkervaring. Het nadeel van deze diffuser is dat het licht niet volledig wordt doorgelaten, waardoor de efficiëntie van de backlight afneemt. Dit levert een ongunstig B-energielabel op voor de ZD9.
/i/2001240395.jpeg?f=imagenormal)
Het hoogste gemiddelde energiegebruik wordt bereikt met de backlight in de hoogste stand: 282W, waarbij we een zeer hoge helderheid van 845cd/m² meten. Een dergelijk fel beeld kan zeker van pas komen bij veel omgevingslicht in de kijkruimte, maar om 's avonds bij gematigd licht mee te kijken is het overdreven. Als we de backlight op 120cd/m² afstellen, zakt het verbruik naar 94W, geen heel slechte waarde voor een 65"-tv. De laagste backlightstand levert een verbruik van 83W en een helderheid van 86cd/m² op, waarmee het beeld in een volledig verduisterde ruimte nog best aardig is.
Als je local dimming inschakelt, valt er, afhankelijk van de beeldinhoud en de helderheid van de backlight, nog wat te besparen. Op de hoogste stand is het beeld met een helderheid van 1010cd/m² nog feller, maar is het gemiddelde verbruik met 279W een paar watt afgenomen. Afgesteld op 120cd/m² zakt het gemiddelde verbruik naar 93W en dat scheelt dus nauwelijks ten opzichte van het verbruik zonder local dimming. In de laagste stand meten we exact hetzelfde verbruik als zonder local dimming: 83W gemiddeld. Als je maximaal wil besparen, raden we je aan de omgevingslichtsensor te gebruiken, want daarmee wordt de backlight automatisch op het juiste niveau ingesteld, zodat je onder alle lichtomstandigheden een prachtig beeld hebt zonder dat je energie verspilt.
Geluid
Dat de ZD9 een dure televisie is, kun je prima afzien aan het uiterlijk en de beeldkwaliteit, maar te horen valt het zeker niet. Er is op zich niet veel mis met het audiosysteem, maar in een topmodel zou je een beter geluid verwachten. Doordat de luidsprekers naar beneden zijn gericht en relatief dicht bij elkaar zijn geplaatst, is het stereobeeld beperkt. Met een vermogen van tweemaal tien watt kunnen luidsprekers ook redelijk hard zonder dat het geluid gaat vervormen, maar de laagweergave stelt niet veel voor. Hier hebben veel televisies last van, maar uit een tv met een beelddiagonaal van 165cm verwacht je gewoon een betere bas. Sony verkoopt een losse, draadloze subwoofer om de laagweergave te verbeteren, maar liever hadden we gezien dat er wat grotere luidsprekers waren gebruikt, want daarvoor is plaats genoeg.
De ZD9 is voorzien van ClearAudio+, wat een beter geluid moet opleveren. Het effect lijkt nog het meest op een exiter, maar het is zo subtiel dat het verschil bij veel content nauwelijks hoorbaar is. De functie Spraakzoom werkt wel goed en levert beter verstaanbare stemmen op door de middentonen te versterken. Het is ook mogelijk om stemmen juist meer naar de achtergrond te verplaatsen als je graag met de tv meezingt. De instelling Nacht reduceert de dynamiek van het geluid, zodat je je huisgenoten 's avonds niet tot last bent. Ook handig is de automatische volumeregeling, die verschillen in geluidssterkte tussen tv-zenders en ingangen gelijktrekt. Voor huishoudens met een hardhorend persoon is de onafhankelijke volumeregeling van de koptelefoon een uitkomst.
Hdr
Dit jaar zetten alle televisiefabrikanten in op hdr om de duurdere modellen aan de man te brengen. Voor een goede hdr-weergave heb je een groot verschil tussen licht en donker, oftewel contrast, nodig en dat is nu juist het zwakke punt van de lcd-techniek die in verreweg de meeste televisies wordt gebruikt. Het enorme contrast van de oledtechniek maakt dat deze van nature zeer geschikt is voor hdr. Een lcd heeft hiervoor hulp nodig van een local dimming backlight. Verreweg de meeste televisies hebben tegenwoordig edge-lit backlights, omdat die goedkoop te produceren zijn, maar helaas levert een dergelijke backlight veel te grote dimming zones op, waardoor de hdr-weeergave tegenvalt.
De ZD9 is uitgerust met een full array local dimming backlight, die in veel kleine zones is opgedeeld, waardoor hdr-beelden er wel mooi uitzien. Door de relatief kleine zones kunnen delen van het beeld die donker moeten zijn, zeer effectief worden gedimd, waardoor het contrast in het beeld sterk toeneemt. Wel zijn er met deze techniek halo's rond lichte objecten op een donkere achtergrond te zien. Sony doet officieel geen uitspraken over het aantal zones, maar tijdens de persintroductie werd er wel gesproken over meer dan duizend. Ook werd verteld dat de zones op alle drie de ZD9-modellen even groot zijn en dat het precieze aantal dus afhangt van de beeldmaat.
We hebben ze op ons 65"-reviewexemplaar geteld en kwamen tot een aantal van net geen 650 afzonderlijke zones. Geen duizend dus, maar wel veel meer dan de ongeveer driehonderd die tot nu toe op televisies met een fald-backlight zaten. Als we het aantal omrekenen naar de grotere maten, komen we uit op ongeveer 820 voor de 75"-versie en meer dan 1500 voor de 100"-beeldmaat. Als je hdr wil kijken via een externe bron dan werkt dat alleen via hdmi-ingangen 2 of 3.
Bij het bekijken van hdr-materiaal in een donkere ruimte hadden we bij de meeste beelden geen last van halo's, maar bij vertoning van bijvoorbeeld witte letters op een zwarte achtergrond waren ze goed te zien. Heel storend zijn ze zeker niet en hdr-beelden zien er dan ook schitterend uit op de ZD9, maar oledtelevisies zijn wel duidelijk nog een stuk beter op dit vlak. Doordat bij een oled de pixels individueel gedimd en uitgeschakeld kunnen worden, is het lokale contrast veel groter en dat levert duidelijk nog mooiere beelden op. Toch doet de ZD9 het erg goed; het is wat hdr-weergave betreft de beste lcdtv die we ooit hebben gezien.
Inputlag, gebruik met pc en 3d
/i/2001239261.jpeg?f=imagenormal)
Consolebezitters die hun tv gebruiken om op te gamen, doen er goed aan om bij de aanschaf van een nieuwe tv te letten op de inputlag. Dit is de tijd die de tv nodig heeft om de beelden die worden aangeleverd, daadwerkelijk weer te geven. Als de tv er te lang over doet, worden actiegames lastiger om te spelen en heeft de spelbeleving eronder te lijden. De laagste inputlag maten we bij de ZD9 in de speciale spelmodus: 42ms. Dit resultaat valt een beetje tegen, aangezien sommige Sony-hd-modellen tot de beste gametelevisies behoren, met een inputlag van rond de 20ms. De genoemde score werd overigens behaald met local dimming uitgeschakeld. Als je deze aanzet, bijvoorbeeld omdat je in hdr wil gamen, neemt de inputlag met zo'n 5ms toe.
Gebruik met pc
Onze Leo Bodnar-lagtester kan alleen meten met een full-hd-signaal. We hebben wat inputlag betreft geen verschil gemerkt tussen een 1080p60- en een 2160p60-signaal. Waarschijnlijk zal de daadwerkelijke inputlag bij de eigen resolutie van de tv dus ook ergens rond de 42ms liggen. Als je de tv wil gebruiken om het beeld van een pc weer te geven op de volledige resolutie, heb je er belang bij dat de kleurresolutie niet door de interne beeldverwerking van de tv wordt verlaagd door chroma-subsampling. Gebeurt dat wel, dan zie je kleurartefacten rond kleine lettertjes. Door in het 'Externe ingangen'-menu naar 'Indeling HDMI-signaal' te gaan kun je voor 'Verbeterde indeling' kiezen, waarna een 2160p60-signaal zonder chroma-subsampling wordt weergegeven.
3d
In de bioscopen zijn nog elke dag 3d-films te zien, maar in de huiskamer lijkt de populariteit van films met diepte af te nemen. Een aantal televisiefabrikanten is zelfs helemaal gestopt met het produceren van 3d-televisies. Sony nog niet en bij de ZD9 krijg je de daarvoor benodigde actieve brillen gewoon meegeleverd. Als je die los moet aanschaffen, ben je zo'n vijftig euro per stuk kwijt. De brillen wegen slechts 32 gram inclusief lithiumbatterij, waardoor ze best comfortabel zitten. Ook zijn ze prima te combineren met je eigen bril, als je een redelijk normaal montuur bezit.
De 3d-weergave werkt goed; doordat het beeld van de tv erg helder is, wordt er ruimschoots gecorrigeerd voor het lichtverlies van de 3d-brillen. Het 3d-beeld is niet alleen helder, er is ook niet al te veel crosstalk te zien. Helaas is het knipperen van de bril wel duidelijk te zien als je in een helder verlichte kamer kijkt. Dit probleem is flink te verminderen door in het donker te gaan kijken, maar zo rustig als bij passieve brillen wordt het beeld niet. We vinden het dan ook jammer dat Sony niet voor passieve 3d-brillen heeft gekozen, want die kennen op een uhdtv eigenlijk geen nadelen en zijn bovendien veel goedkoper als je extra brillen nodig hebt.
Beeldeigenschappen
Op deze pagina kijken we naar een aantal kwalen waar alle lcd-televisies in meer of mindere mate last van hebben. Een belangrijk nadeel van de lcd-techniek is dat je recht van voren een beter beeld te zien krijgt dan als je onder een hoek kijkt. Om dit te illustreren hebben we twee foto's gemaakt die identiek zijn belicht. De eerste foto is recht van voren genomen en de tweede onder een hoek van vijfenveertig graden.
Sony heeft de ZD9 voorzien van een va-paneel. Hiervan zijn de kijkhoeken over het algemeen wat minder goed dan bij een ips-paneel. Daar staat tegenover dat een ips-paneel een veel slechtere zwartweergave en daardoor een lager contrast heeft. Doordat het contrast zo'n beetje de belangrijkste eigenschap is voor goed beeld, hebben wij een grote voorkeur voor va-panelen en dus zijn we het volledig eens met Sony's keuze. We zien dat het beeld van de ZD9 onder een hoek inderdaad minder helder is en een lager contrast heeft. Ook zijn de kleuren minder verzadigd. Toch valt het beeld onder een hoek alleszins mee en valt er ook als je niet recht voor de tv zit, zeer goed naar te kijken.
Een andere uitdaging voor televisiefabrikanten is ervoor zorgen dat het licht van de backlight mooi uniform over het beeld wordt verdeeld. Om de verschillen in helderheid duidelijk te laten zien, hebben we foto's gemaakt van een volledig wit scherm waarbij we hebben belicht voor middengrijs.
Door het gebruik van een direct-led backlight met veel afzonderlijke leds wordt al het licht mooi uniform verdeeld. We zien wel wat plekken die donkerder zijn, zoals die aan de rechterkant, en ook zijn de uiterste hoeken wat minder goed verlicht, maar toch is de uniformiteit veel beter dan bij televisies met een edge-lit backlight. Ook onder een hoek ziet het beeld er uniform uit, al is de afname in helderheid wel goed te zien.
Een belangrijk nadeel van de lcd-techniek is backlight-bleeding; het is simpelweg onmogelijk om al het licht van de backlight tegen te houden, waardoor zwart er niet echt zwart uitziet. We brengen het probleem in beeld door een volledig zwart scherm te fotograferen met een lange sluitertijd.
We zien dat het paneel van de ZD9 goed presteert en zwart wordt mooi donker weergegeven, al zien we wel een paar lichtere plekken. Onder een hoek worden de helderheidsverschillen groter en ziet het beeld er niet meer zo mooi uit. Deze foto's zijn gemaakt met local dimming uitgeschakeld en laten dus niet goed zien waartoe de ZD9 in staat is. Als je local dimming aanzet, worden de backlicht-leds bij een volledig zwart beeld simpelweg uitgeschakeld en is het beeld perfect zwart. De zwartweergave van de ZD9 is dus een sterk punt. Als je bijvoorbeeld naar een Cinemascope-formaatfilm kijkt met zwarte balken, valt dit goed te zien. Het beeld is dan ook veel mooier dan dat van een gewone lcdtv met een edge-lit backlight.
Beeldverwerking
Moderne televisies zijn zo'n beetje allemaal uitgerust met een hele rits functies die een mooier beeld moeten opleveren. De fabrikanten proberen zich met deze 'beeldverbeteraars' te onderscheiden van de concurrentie en hoe duurder de tv, hoe meer verbeteralgoritmen erop zitten. De ZD9 vormt daarop geen uitzondering, maar zoals gebruikelijk doen dit soort trucs weinig positiefs en kun je ze maar beter uitschakelen. Zo leiden de twee aanwezige ruisonderdrukkers inderdaad tot minder ruis in het beeld, maar poetsen ze ook subtiele details weg. Met 'Vloeiende gradatie' pakt de tv colour banding aan, maar ook hier heeft het detail in het beeld onder te lijden.
/i/2001240461.jpeg?f=imagenormal)
Met 'Zwart aanpassen' worden donkere tinten donkerder gemaakt, waardoor er meer zwart in het beeld te zien is en het contrast toeneemt. Meer contrast in beeld ziet er in eerste instantie wellicht mooier uit, maar het gaat ten koste van de doortekening van de schaduwen. Ook 'Geav. contrastoptimalisatie' levert een contrastrijker beeld op, waarbij ook de hooglichten worden aangepast. Ook hierdoor gaan er subtiele details in het beeld verloren. Alleen bij beeldmateriaal waarmee daadwerkelijk iets mis is, heb je iets aan dit soort functies. In het geval van kwalitatief hoogwaardig beeldmateriaal kan het beeld er alleen maar minder van worden.
Als je in het bezit bent van een dure televisie die geschikt is voor hdr-weergave, heb je daar slechts in beperkte mate wat aan, doordat het benodigde beeldmateriaal nog dun gezaaid is. Om het tekort aan hdr-beelden op te vangen, zijn hdr-tv's allemaal uitgerust met de optie om gewone sdr-beelden om te zetten in hdr. Het levert een zeer contrastrijk beeld op, wat wellicht leuk is om even te demonstreren hoe fel de hooglichten weergegeven kunnen worden, maar het leidt in de meeste gevallen tot zeer onnatuurlijke beelden, die enorm afwijken van wat de makers voor ogen hadden. Ook bij de ZD9 vinden we het beeld er niet beter door worden. Alleen als we echte hdr-beelden bekijken, is het effect mooi en alleen dan voegt het echt iets toe aan de kijkervaring.
/i/2001240467.jpeg?f=imagenormal)
Toch zijn niet alle beeldverbeteraars nutteloos. In Sony's Motionflow-beeldinterpolatie is namelijk backlight scanning verstopt. De meeste standen van Motionflow leveren alleen beeldinterpolatie op met de bekende nadelige gevolgen van dien: het soap opera effect en zichtbare fouten in beeld. De stand Helder biedt naast beeldinterpolatie ook backlight-scanning. Het beste kun je voor de stand Gebruiker kiezen, want hierbij kun je backlight-scanning aanzetten door de Helderheid op een hoge stand te zetten, waarbij de beeldinterpolatie is uit te schakelen door Soepelheid op de laagste stand te zetten. Dit leidt tot veel meer scherpte in het beeld bij sportuitzendingen, al kun je het scherm in de hoogste stand wel duidelijk zien knipperen en neemt de helderheid flink af.
Metingen en kalibratie
/i/2001231205.jpeg?f=imagenormal)
Van alle metingen is die van het contrast de belangrijkste, want hoe hoger het contrast, hoe indrukwekkender en realistischer het beeld is. De ansicontrastmeting is een goede graadmeter voor daadwerkelijk ervaren contrast bij het bekijken van normale beelden. Aan deze test kunnen we ook goed zien dat de fald-backlight van de ZD9 zijn werk goed doet. Zonder local dimming aan stelden we een ansicontrast van 4704:1 vast: een keurig resultaat voor een lcdtv. Na het inschakelen van local dimming nam het contrast toe tot 11.272:1, meer dan een verdubbeling, waarmee deze tv tot de absolute top van de lcdtv's behoort. Toch is er nog ruimte voor verbetering, want we stelden nog wel wat licht in het midden van de zwarte vlakken vast. Als de dimmingzones nog wat kleiner zouden zijn, hadden de leds midden in de zwarte vlakken geheel uit kunnen staan, waarbij de contrastmeting naar ∞:1 zou zijn gegaan, zoals dat ook bij oledschermen het geval is.
We meten altijd alle beeldmodi om te kijken welke het beste presteert. Bij de ZD9 levert Gebruiker het beste resultaat op.
/i/2001239299.png?f=imagenormal)
We zien dat alle grijstinten netjes worden weergegeven, en dat de afwijkingen van kleur en helderheid minimaal zijn. De gemiddelde ΔΕ2000 komt hierdoor uit op 1,8 en dat is ruim onder de grens van 3, waardoor de afwijkingen met het blote oog niet zichtbaar zijn. Ook komt de gemiddelde gamma uit op 2,2 en dat is exact de juiste waarde. De kleine dipjes in de grafiek mogen geen naam hebben en zijn in de praktijk onzichtbaar.
/i/2001239301.png?f=imagenormal)
Ook de primaire en secundaire kleuren zien er zo uit de doos al zo goed als perfect uit en opnieuw ligt de gemiddelde ΔΕ2000 onder de zichtbare grens van 3. Alleen blauw komt een klein beetje boven deze grens uit, maar omdat blauw niet voorkomt in huidtinten en andere belangrijke kleuren, is het de minst kritische primaire kleur. De afwijking is bij normaal kijkwerk eigenlijk ook niet zichtbaar.
Kalibratie
Ondanks de uitstekende prestaties van de ZD9 zo uit de doos, gaan we aan de slag met onze Spectracal C6-colorimeter in combinatie met Calman 5-software om de weergave te perfectioneren.
/i/2001239303.png?f=imagenormal)
We hebben een tweestapsgrijskalibratie uitgevoerd, waarna de gemiddelde ΔΕ2000 uitkwam op slechts 0,8. Een zeer net resultaat, waarmee deze tv op referentieniveau presteert. Om tot dit resultaat te komen hebben we de gain van groen en blauw op respectievelijk -3 en -2 gezet. De bias van blauw hebben we het meest moeten aanpassen, naar een waarde van -5. Als je zelf een ZD9 bezit, zou je deze waarden kunnen proberen, maar doordat geen twee televisies exact hetzelfde zijn, is er geen garantie dat het beeld er ook beter van wordt.
/i/2001239305.png?f=imagenormal)
Bij de primaire en secundaire kleuren kwam de gemiddelde ΔΕ2000 na de kalibratie uit op een respectabele 1,5. De kleine afwijking van blauw hebben we een beetje kleiner gekregen. Doordat Sony-televisies geen cms hebben, valt hier verder ook niets aan te doen. Zoals gezegd is dit geen enkel probleem en is de kleurweergave in onze ogen perfect.
Specificaties en fotogalerij
| Categorie |
Televisies |
| Merk |
Sony |
| Serie |
Bravia |
| Product |
Sony Bravia ZD9 |
| Uitvoering |
65" zwart |
| Vorm scherm |
Vlak |
| Resolutie (tv) |
3840x2160 (ultra hd) |
| Beeldverhouding |
16:9 |
| Televisietype |
Ultra hd |
| Paneeltype |
Lcd |
| Local of microdimming |
Ja |
| Hdr-ondersteuning |
Ja |
| 3d-weergave |
Ja |
| 3d-technologie |
Actief |
| 2d-conversie |
Ja |
| Meegeleverde 3d-brillen |
2x |
| Smart-tv |
Ja |
| Smart-tv-besturingssysteem |
Google Android TV |
| Overige onlinecontent |
Webbrowser |
| Video in |
Composiet, 4x hdmi, scart |
| Hoogste hdmi-versie |
Hdmi 2.0 |
| Google Cast |
Ja |
| Verbinding (audio) |
Audio (3,5mm), audio digitaal (s/pdif) |
| Verbinding (ethernet) |
Ethernet 100Mbit/s |
| Verbinding (usb) |
3x usb |
| Wifi aanwezig |
Ja |
| 5GHz-ondersteuning |
Ja |
| Bluetooth aanwezig |
Ja |
| Speakers |
Intern stereo |
| Frontspeakervermogen (rms) |
2x10W |
| Stroomverbruik |
210W |
| Stroomverbruik (stand-by) |
0,5W |
| Energiekosten per jaar op basis van 4 uur per dag kijken en €0,23 per kWh |
€70,52 |
| Televisie-eigenschappen |
24p, appbediening, firmware-upgrade mogelijk, opnemen / timeshift, osd, ruisonderdrukking |
| Introductiejaar |
2016 |
| Televisiekleur (voorkant) |
Zwart |
| Televisiekleur (zij-/achterkant) |
Zwart |
| Voetkleur |
Zwart |
| Hoogte |
920mm |
| Hoogte (zonder voet) |
847mm |
| Breedte |
1,462m |
| Diepte |
268mm |
| Diepte (zonder voet) |
78mm |
| Gewicht |
35,7kg |
| Fabrieksgarantie |
1 jaar onsite |
| Specs van fabrikant |
Productinformatie van de fabrikant |
Conclusie
Sony's ZD9 is een indrukwekkende televisie, waarvan je de minpunten eigenlijk vooral als minpunt ervaart doordat het een duur topmodel betreft. Zo vinden we de door Sony gebruikte soc van MediaTek aan de zwakke kant en niet passen bij zo'n dure tv. We zijn echter nog nooit een snelle soc tegengekomen in een televisie met Googles Android TV. Bovendien heb je alleen last van de zwakke soc als je 3d-games speelt en voldoet hij prima voor de meeste andere toepassingen. Helaas is dit ook niet de beste tv voor consolebezitters, vanwege de middelmatige inputlag.
Ook is het audiosysteem niet zo goed als je van een topmodel zou mogen verwachten. Vooral de laagweergave valt tegen. Dit is een probleem waar verreweg de meeste televisie last van hebben, maar de ZD9 is een heel grote en dure tv, en daar verwacht je nu eenmaal wat meer van. Nu zul je wellicht denken dat mensen die zoveel geld kunnen en willen uitgeven aan een tv ook nog wel wat over zullen hebben voor een los audiosysteem, maar in de praktijk worden verreweg de meeste televisies uitsluitend gebruikt met de interne luidsprekers. In de grote behuizing lijkt in ieder geval plaats genoeg te zijn voor wat betere basweergevers.
De positieve kanten aan deze tv hebben duidelijk de overhand. Zo is het uiterlijk prachtig verzorgd en zijn er mooie materialen gebruikt voor de constructie. Ook het feit dat alle aansluitingen en kabels aan de achterkant achter klepjes zijn weggewerkt, is redelijk uniek. Zoals je van een topmodel mag verwachten, is de beeldkwaliteit zeer goed. De kleurweergave is zeer nauwkeurig en de traditioneel zwakke punten van de lcd-techniek zijn succesvol aangepakt door de unieke backlight met veel afzonderlijk dimbare zones. Hierdoor heeft de ZD9 een goede zwartweergave, een hoog contrast en een zeer hoge maximale helderheid. Dit levert een overtuigende hdr-weergave op, waar andere lcdtv's niet aan kunnen tippen.
Het grootste probleem van de ZD9 is niet de tv zelf, maar zit hem in de concurrentie van oledtelevisies, die wat beeldkwaliteit betreft op een nog hoger niveau zitten. Alleen op het gebied van maximale helderheid is de ZD9 hiermee vergeleken in het voordeel. De 65"-versie die wij bekeken, moet zo'n 5000 euro opbrengen en dat is ook nog eens 500 euro meer dan een 65"-oledmodel van dit jaar. Als Sony een serieus alternatief wil bieden voor een oled-tv, wat deze tv zeker zou kunnen zijn, moet de prijs dus een flink stuk omlaag.
Eindoordeel
:fill(white):strip_exif()/i/2001205313.jpeg?f=thumblarge)
:strip_exif()/i/2001241197.jpeg?f=imagegallery)
:strip_exif()/i/2001241199.jpeg?f=imagegallery)
:strip_exif()/i/2001241201.jpeg?f=imagegallery)
:strip_exif()/i/2001241203.jpeg?f=imagegallery)
:strip_exif()/i/2001241205.jpeg?f=imagegallery)
:strip_exif()/i/2001241207.jpeg?f=imagegallery)
:strip_exif()/i/2001241209.jpeg?f=imagegallery)
:strip_exif()/i/2001241211.jpeg?f=imagegallery)
:strip_exif()/i/2001241213.jpeg?f=imagegallery)
:strip_exif()/i/2001240451.jpeg?f=imagegallery)
:strip_exif()/i/2001240453.jpeg?f=imagegallery)
:strip_exif()/i/2001240455.jpeg?f=imagegallery)
/i/2001231105.png?f=imagegallery)
/i/2001231107.png?f=imagegallery)
/i/2001231109.png?f=imagegallery)
:strip_exif()/i/2001241187.jpeg?f=imagegallery)
:strip_exif()/i/2001241189.jpeg?f=imagegallery)
:strip_exif()/i/2001240457.jpeg?f=imagegallery)
:strip_exif()/i/2001240459.jpeg?f=imagegallery)
:strip_exif()/i/2001241217.jpeg?f=imagegallery)
:strip_exif()/i/2001241225.jpeg?f=imagegallery)
:fill(white):strip_exif()/i/2001205313.jpeg?f=thumbmedium)
:strip_exif()/i/2002136001.jpeg?f=fpa)
:strip_exif()/u/19341/billencaptains60x60.gif?f=community){kind=small}
.
/u/90124/RedRobot%2520-%2520Nieuw.png?f=community){kind=small}
:strip_icc():strip_exif()/u/312772/crop63d3a8d18ee78_cropped.jpg?f=community){kind=small}
/u/46032/74daijirox.GIF?f=community){kind=small}
:strip_exif()/u/27216/bosmonster_dropdown.gif?f=community){kind=small}
:strip_icc():strip_exif()/u/168345/tweakers2.jpg?f=community){kind=small}
/u/34200/crop6554f56fe2075_cropped.png?f=community){kind=small}
:strip_icc():strip_exif()/u/161314/1285883144966.jpg?f=community){kind=small}
. Geef je 5000 euro uit en kun je nog een chromecast o.i.d er aan gaan hangen. Echt te triest voor woorden.
:strip_icc():strip_exif()/u/270970/close-button.jpg?f=community){kind=small}
:strip_exif()/u/37788/8_70mach1_1.gif?f=community){kind=small}
:strip_icc():strip_exif()/u/235816/crop596740581e453_cropped.jpeg?f=community){kind=small}
:strip_icc():strip_exif()/u/10049/fgth.jpg?f=community){kind=small}
:strip_icc():strip_exif()/u/114881/LinuxvsFreebsd2613.jpg?f=community){kind=small}
/u/2801/crop5ccb23f820755.png?f=community){kind=small}
/u/664291/crop55c885bd3122a_cropped.png?f=community){kind=small}
:strip_exif()/u/11342/S_borg98.gif?f=community){kind=small}
:strip_icc():strip_exif()/u/214241/crop63d44b1154951.jpg?f=community){kind=small}
:strip_exif()/u/7013/spunky_main.gif?f=community){kind=small}
:strip_icc():strip_exif()/u/476420/crop5623d9ad036cf_cropped.jpeg?f=community){kind=small}
:strip_icc():strip_exif()/u/404704/animal_muppet_60.jpg?f=community){kind=small}
:strip_icc():strip_exif()/u/220992/profilemini_sharp_dark.jpg?f=community){kind=small}
:strip_exif()/u/284473/crop598caffe294d9.gif?f=community){kind=small}
/u/12612/crop65b399f21bc43_cropped.png?f=community){kind=small}
/u/503905/crop5fb2f8a0df890_cropped.png?f=community){kind=small}
:strip_icc():strip_exif()/u/271496/rsz_avatar.jpg?f=community){kind=avatar}
:strip_icc():strip_exif()/u/687589/crop55c08a35a29cc_cropped.jpeg?f=community){kind=small}
:strip_icc():strip_exif()/u/35873/sim_icon.jpg?f=community){kind=icon}
:strip_icc():strip_exif()/u/441690/crop581cb0e5ec837_cropped.jpeg?f=community){kind=small}
:strip_icc():strip_exif()/u/109762/crop63cfada0dde8a_cropped.jpg?f=community){kind=small}
:strip_icc():strip_exif()/u/4580/crop63277a49e9b9d_cropped.jpg?f=community){kind=small}
:strip_exif()/u/269059/crop568ff26252157_cropped.gif?f=community){kind=small}