Voor de beste filmervaring heb je een groot scherm nodig. Op het gebied van beeldkwaliteit is een oledtelevisie op dit moment wel zo'n beetje het beste, maar iedereen die wel eens naar de bioscoop gaat, weet dat de beleving van een film nu eenmaal intenser is als je naar een heel groot scherm kijkt. Wil je je eigen thuisbioscoop, dan ligt de keuze voor een projector met een scherm, in plaats van een grote tv, voor de hand. In een eerder artikel over dit onderwerp hebben we gezien dat projectoren die gebaseerd zijn op de lcos-techniek, het mooiste beeld opleveren door het hoge contrast dat deze techniek biedt.
In de afgelopen jaren hebben alleen Sony en JVC projectoren op basis van deze techniek uitgebracht, waarbij de d-ila-modellen van JVC het hoogste contrast opleverden. Sony bood al een tijdje 4k-modellen aan, maar bij JVC waren ze nog niet zover en was er een trucje nodig om 4k-beelden weer te geven. De panelen hadden namelijk een hd-resolutie van 1920x1080 pixels, maar door het beeld razendsnel een halve pixel op te schuiven was het mogelijk om een hogere resolutie te bereiken. De scherpte die met deze e-shift-techniek in de praktijk werd gehaald, lag ergens tussen hd en uhd in.
Sony had in de afgelopen tijd dus een duidelijke voorsprong en als JVC wilde blijven concurreren op de markt voor high-end projectoren voor in de thuisbioscoop, moest er een model komen met native 4k-panelen. Omdat JVC niet graag de tweede viool wilde spelen, is het achter de schermen druk bezig geweest om niet alleen de opgelopen achterstand in te halen, maar tegelijk een voorsprong op te bouwen ten opzichte van de concurrentie. Het resultaat werd op de afgelopen IFA door JVC onthuld: de DLA-Z1. Om de grote stap voorwaarts mogelijk te maken wordt er niet langer gebruikgemaakt van een projectielamp, maar wordt het licht, net als in Dolby Cinema-zalen, opgewekt door lasers.
We hebben een 0,25l-waterflesje naast de DLA-Z1 gezet, zodat je kunt zien hoe groot hij is
De DLA-Z1 is een beest van een projector met een gewicht van maar liefst 39kg. Alles aan dit apparaat is groot; hij is maar liefst 72cm lang, 50cm breed en 22cm hoog. De volledig gemotoriseerde zoomlens heeft een doorsnee van 10cm en is opgebouwd uit achttien glazen elementen in zestien groepen. Uiteraard is er lens shift aanwezig en is er lens memory, zodat verschillende lensposities voor diverse beeldverhoudingen automatisch op te roepen zijn. Het licht wordt opgewekt door drie groepen van in totaal 48 laserdiodes, voor een totale lichtopbrengst van 3000 lumen, die volgens fabrieksopgave zo'n 20.000 uur mee moeten gaan. De medewerkers op de beurs wisten ons niet te vertellen wat een nieuwe lasermodule kost, maar met een dergelijke levensduur kun je meer dan 27 jaar elke dag naar een film van twee uur kijken.
Naast de DLA-Z1 lijken de huidige DLA-X-modellen nog best compact
Door de hoge lichtopbrengst is de DLA-Z1 geschikt voor grote schermen, waarbij JVC een maximum opgeeft van meer dan zeven meter diagonaal, al zal bij gebruik van een dergelijk groot scherm de helderheid waarschijnlijk ondermaats zijn. Bij de demonstratie op de IFA werd gebruikgemaakt van een Cinemascope-formaatscherm van Stewart met een breedte van 3,2m. Dat is dus een beelddiagonaal van bijna 140 inch. Er was ruim voldoende helderheid voor een mooie hdr-weergave.
Naast twee hdmi-ingangen zijn er aansluitingen voor 12V-trigger uit, netwerk, rsr232, service en een 3d-emitter
JVC produceerde al eerder d-ila-projectoren met 4k-panelen voor de professionele markt, maar de daarin gebruikte lcos-chips zijn te groot voor gebruik in thuistheaterprojectoren. De Z1 is de eerste projector die gebruikmaakt van drie gloednieuwe 0,69"-chips met een resolutie van 4096x2160 pixels. Hiermee zijn ze geschikt voor de weergave van professioneel 4k-beeldmateriaal volgens dci-specificaties. JVC wilde nog niet vertellen wat de eigen contrastverhouding van de nieuwe lcos-chips is, maar de verwachting is dat die ergens boven de 100.000:1 ligt. De huidige topmodellen uit de DLA-X-serie zitten daar namelijk al ruim boven. De contrastverhouding van de contrastvolste natuurlijke lichtsituatie, een heldere hemel met felle zonneschijn, ligt ook rond de 100.000:1. Genoeg dynamisch bereik voor een overtuigende hdr-weergave dus.
Om de laserdiodes koel te houden zonder dat de ventilators hoorbaar zijn, was een compleet nieuw koelsysteem nodig
De 48 laserlichtbronnen kunnen supersnel worden gedimd en zelfs helemaal worden uitgeschakeld, waardoor er bij de weergave van een volledig zwart scherm ook echt geen licht meer uit de projector komt. Gecombineerd met het hoge contrast is het beeld dan ook vergelijkbaar met dat van een oledscherm, maar dan veel groter. Dit leverde tijdens de demonstraties adembenemende beelden op, die er beter uitzagen dan die van de allerbeste bioscopen. Een ander voordeel van de laserlichtbronnen is dat er geen opwarmtijd is en de projector na het aanzetten bijna direct op volledige sterkte begint met projecteren.
De lens heeft een groot shift- en zoombereik voor een grote vrijheid bij het positioneren
Niet alleen het contrast is beter dan in de bioscoop; de kleurweergave is dat ook. Als lichtbron worden enkel blauwe lasers gebruikt. Om rood en groen licht op te wekken worden twee van de drie groepen lasers op fosfors gericht die het blauwe licht converteren. Door de zeer pure primaire kleuren wordt een enorm kleurbereik mogelijk, dat maar liefst 80 procent van de rec.2020-kleurruimte beslaat. Dit kleurbereik is flink groter dan het dci-p3-bereik van de bioscoop en is ook veel groter dan het kleurbereik van alle televisies die op dit moment te koop zijn.
Op de foto's is bij lange na niet het volledige dynamische bereik van de DLA-Z1 te zien. Daardoor zijn sommige stukken overbelicht.
Om te demonstreren hoe goed het beeld van de DLA-Z1 is, liet JVC een aantal fragmenten zien in een speciaal daarvoor ingerichte ruimte. Zo werd een scène getoond uit de film Lucy, die is opgenomen met de Sony F65-camera. Hierbij maakten de enorme scherpte en het grote contrast direct veel indruk. Omdat alle films gemasterd zijn in dci-p3 was het grote kleurbereik van de DLA-Z1 met deze filmfragmenten niet te zien. Om toch te laten zien wat er mogelijk is, werden er enkele zelf geproduceerde stukken video getoond, die waren opgenomen in 4k op 60fps met rec.2020-kleur. Vooral een opname van vuurwerk wist veel indruk te maken door de felle, intense kleuren tegen een pikzwarte achtergrond. Door de intense kleuren gecombineerd met de hogere framerate riepen deze beelden een sterk gevoel van realisme op.
Het beeld van JVC's nieuwe thuisbioscoopprojector maakte met afstand de meeste indruk van alles wat we op de IFA gezien hebben. We waren dan ook meteen verkocht en eigenlijk hadden we al besloten dat we dit apparaat wilden hebben. Helaas sloeg ons enthousiasme al snel om in teleurstelling toen we de prijs hoorden die al dit moois moet gaan kosten: 35.000 euro. We troosten ons met de gedachte dat de nieuwe 4k 0,69"-chips zeer waarschijnlijk ook in andere, betaalbaardere modellen gebruikt zullen worden. Wellicht dat er volgend jaar een wat bereikbaarder JVC-model wordt getoond op de IFA; we kijken er in ieder geval naar uit en beginnen alvast met sparen.