Inleiding
Hij probeerde het systeem uit te leggen met alleen woorden, want het toestel durfde hij niet te laten zien. De LG-engineer in het hoofdkantoor van de smartphonemaker in de Zuid-Koreaanse hoofdstad Seoul sprak over grote letters, horizontaal vegen door menu's en een voor touchscreens geoptimaliseerde interface. Het was januari 2010 en Windows Phone 7 was nog strikt geheim. Officieel bestond alleen het oude Windows Mobile 6.5, een besturingssysteem dat er in 2010 al antiek uitzag.

Curieus detail: de LG-man dacht dat de uiteindelijke naam Windows 7 Mobile zou zijn. Bij de presentatie later dat jaar bleek het Windows Phone 7 Series te zijn, waarna het woord Series erafging en Windows Phone 7 overbleef. De engineer bleek vijf jaar te vroeg te zijn. Nu, eind 2015, verschijnt het mobiele besturingssysteem met de naamgeving die Microsoft toen kennelijk in gedachten had: Windows 10 Mobile.

Hoewel, die naam noemt Microsoft niet overal. Vaak zal het bedrijf aan het besturingssysteem refereren als gewoon Windows 10, dezelfde naam als die voor desktops, voor zijn ar-bril Hololens, voor internet-of-things-toepassingen en voor de Xbox One. Immers, Microsoft wil alle Windows-producten onder één noemer samenbrengen.
Sinds 2010 is Windows Phone sterk naar het desktop-Windows toegegroeid. Met de stap naar versie 8 in 2012 wisselde Microsoft de kernel van Windows CE in voor NT. Nu, in 2015, zijn het grotendeels dezelfde systemen, maar dan in een andere verschijningsvorm. Daarnaast verschijnt Windows 10 voor smartphones veel later dan voor desktops. De desktopversie kwam eind juli uit; Windows 10 voor mobieltjes kwam eind november uit, samen met de Lumia 950 en 950 XL. We hebben Windows 10 getest met build 10586 op een Lumia 930.
Opbouw en interface
Laten we beginnen bij het begin; iedereen met een sinds eind 2012 uitgekomen Lumia kan updaten naar Windows 10, al kost het bij de een meer moeite dan bij de ander. Bij toestellen met een opslag van 4GB is bijvoorbeeld een sd-kaart nodig voor de update. Behalve Lumia's kunnen ook sommige toestellen van andere merken een update krijgen, maar niet allemaal.
De update gebeurt via de Windows Insider-app op Windows Phone 8.1. Gebruikers moeten hun account aanmelden voor Insider, waarna ze kunnen kiezen voor Slow Ring of Fast Ring. De eerste brengt updates later, maar die zouden stabieler moeten zijn. In de afgelopen maanden zijn die updates niet altijd ideaal gebleken. Zo moesten gebruikers bij sommige updates terug naar Windows Phone 8.1 om een update te doen.
Voor de recentste toestellen zal Microsoft op een later moment een over-the-air-update uitvoeren, maar de kans lijkt klein dat dit bij elk model gaat gebeuren. Het kost veel tijd, moeite en geld om updates langs providers te loodsen en via Insider kan iedereen die dat wil nu al updaten. Wie naar Windows 10 wil, kan dat vermoedelijk het best zelf in de hand nemen.
Belangrijk is de Windows Device Recovery Tool. Met die software op de pc kunnen gebruikers altijd terug naar Windows Phone 8.1 in het geval dat er iets misgaat. Alle gegevens op het toestel ben je dan kwijt. Zorg dus altijd voor een back-up van belangrijke gegevens en eventueel apps.
Over het kwijtraken van gegevens gesproken, het is in veel gevallen aan te raden om een reset uit te voeren voor de update. Het updaten duurt dan minder lang en er is minder kans dat er dingen misgaan na de update. Sommige gebruikers rapporteren na de update problemen die zijn opgelost nadat ze zijn teruggegaan naar de fabrieksinstellingen.
Opbouw
Windows 10 Mobile is totaal anders dan Windows Phone 8.1, en toch weer niet. Er zijn veel dingen onder de motorkap veranderd. Waar Windows Phone 8.1 al de NT-kernel en ondersteuning voor codecs deelde met de desktopversie van Windows, deelt het nu veel meer, waardoor app-ontwikkeling nu makkelijker gaat volgens Microsoft. Het bedrijf duidt dat aan als Universal Windows Platform of UWP. Hoewel er api's zijn die anders zijn voor de diverse categorieën apparaten, zoals desktops en smartphones, is er een deel dat overeenkomt. Wie zijn applicatie daar grotendeels op baseert, hoeft nauwelijks iets om te schrijven om een app geschikt te maken voor een ander apparaat met Windows.
Daarnaast heeft Microsoft zoveel mogelijk losgetrokken van het besturingssysteem. Zaken die voorheen als systeem-apps niet te updaten waren, zoals de Personen-app en de Store-app, zijn nu te updaten via de Store. Het is de eerste keer wel gek om in de Store een update van de Store te zien, maar het werkt wel.
Bovendien heeft Microsoft naar verluidt de 'radio stack', het gedeelte van de software voor de communicatie met mobiele netwerken, losgetrokken van de rest van het besturingssysteem. Dat leidt ertoe dat Microsoft de hele telefoon kan updaten zonder de radio stack te hoeven updaten. Wat dat voor zin heeft? Daardoor hoeven veel updates niet langs de keuring van providers en rollen ze dus veel sneller binnen.
Om te beginnen zit de interface goeddeels hetzelfde in elkaar. Het startscherm bestaat uit een verticale lijst van live tiles. Puntje van irritatie: de tiles voor onder andere e-mail en de Store zijn standaard ingesteld om dingen weer te geven. Bij de Store zijn dat screenshots van apps en games, en bij mail is dat de inhoud van mails. Daardoor zijn ze niet op het oog herkenbaar als icoontjes, waardoor je wellicht even moet zoeken waar ze ook alweer zitten. Bij de Store is dat in elk geval uit te zetten. Bij mails zul je moeten accepteren dat het kenmerkende envelopje niet altijd in de live tile staat.
Rechts van het startscherm zit het hoofdmenu met alle apps op alfabetische volgorde. Wie de statusbalk naar beneden trekt, ziet toggles en notificaties verschijnen. Kortom, de basiselementen van Windows Phone komen terug in Windows 10 Mobile en als vaste gebruiker van Windows Phone zul je dus niet verdwalen in de mobiele versie van Windows 10.
Toch is er ook veel anders, zowel uiterlijk als functioneel. Microsoft heeft de schermanimaties verkort, waardoor je minder lang zit te wachten totdat de animatie klaar is om bijvoorbeeld terug te komen op het startscherm. Dat is een goed idee, want de animaties op Windows Phone zijn relatief lang.
De wijzigingen in de interface zijn talrijk, maar we pikken er een paar voorbeelden uit. De achtergrondafbeelding van het lockscreen is niet langer omhoog te vegen, alleen de tekst. De toggles in het actiecentrum zijn uitvouwbaar, waardoor er veel meer van zichtbaar worden. Verder zit er een 'alle instellingen'-knop rechtsbovenin.
Over de instellingen gesproken, die zijn compleet anders. Niet alleen in uiterlijk, maar ook in sortering. Microsoft heeft de instellingen ondergebracht in categorieën als systeem, apparaten, netwerk, en draadloos en privacy. Dat voorkomt de bizar lange lijst uit Windows Phone 8.1, maar het kan even zoeken zijn om te vinden waar bepaalde opties zitten. Gelukkig is er een zoekfunctie, voor als je weet wat je zoekt. Wie een update doet, zal merken dat sommige functies een andere naam hebben. Wat in Windows Phone 8.1 'thema's' heet bijvoorbeeld, heeft nu de naam 'kleuren' gekregen.
Een andere opvallende wijziging: tegels staan dichter bij elkaar. Er is bovendien een optie bijgekomen voor een achtergrondafbeelding, maar die gaat 'achter de tiles', waarbij in te stellen is hoe transparant de live tiles zijn. De achtergrond zit ook achter de alfabetische lijst van apps.
Een andere nieuwe functie is de mogelijkheid om de Windows-toets lang ingedrukt te houden waarna het scherm omlaagkomt, zodat bediening met één hand makkelijker wordt. Het lijkt op functies die al langer in iPhones en op diverse Android-telefoons te vinden zijn en werkt prima.
Veel apps van Microsoft werken nog steeds op dezelfde manier, met knoppen onder in beeld en drie puntjes ter rechterzijde, waarna daaronder nog meer opties tevoorschijn komen. Dat is niet gewijzigd, maar er is wel iets bijgekomen: een 'hamburgermenu', bekend van apps op iOS en Android, met drie streepjes linksbovenin. Er lijkt niet echt lijn te zitten in welke opties precies waar staan, dus het zal zeker in het begin even zoeken zijn.
De grote teksten boven in beeld voor de diverse 'tabs' in applicaties hebben plaatsgemaakt voor kleinere teksten. Daardoor past het vaak beter, al is het een kwestie van smaak of het mooier is. Het neemt in elk geval minder ruimte in beslag, waardoor er meer ruimte overblijft voor de inhoud van de app zelf.
Hoewel de balk er in veel apps gewoon nog is, is het uiterlijk aangepast. Waar in Windows Phone 8.1 alle iconen dezelfde Metro-look hebben met veel cirkels, is dat in Windows 10 niet langer het geval. Een plusje is gewoon een plusje en andere iconen zijn eveneens simpel. In veel gevallen gaat het om dezelfde iconen, maar dan zonder het rondje.
Apps en instellingen
Microsoft heeft veel apps vernieuwd in Windows 10 Mobile, waaronder de mailclient, kalender en Office-apps. De mailclient heeft de naam Outlook Mail gekregen en de kalender is Outlook Agenda geworden.
De mailclient is een uitermate prettige client geworden, waarin veel zelf is in te stellen. Het uiterlijk is zelf te bepalen, al houdt hij standaard het thema en de accentkleur van het toestel aan. Daarnaast is het mogelijk om zelf veegacties in te stellen. Outlook Mail werkt bovendien snel en prettig. Let wel op bij het gebruik dat er niet langer standaard een live tile voor elk account op het startscherm komt. Dat is in te stellen door in het hamburgermenu lang op het account te drukken en vervolgens 'vastmaken aan start' te selecteren.
Outlook Agenda begint standaard op de agendaweergave met alle gebeurtenissen van de komende dagen. In het hamburgermenu staan de agenda's die getoond kunnen worden; onderin staat het plusteken voor het toevoegen van items en de instellingen. In die instellingen blijkt dat de nieuwe stijl van Windows 10 nog niet consistent is doorgevoerd. Met een tik op de drie puntjes openen de opties zich in het hoofdscherm boven de balk; in het scherm om afspraken toe te voegen schuift de hele balk naar boven en staan de opties eronder, zoals dat in Windows Phone 8.1 gebruikelijk is. De agenda-app werkt verder naar behoren en doet zijn werk vlotjes.
Microsoft heeft inmiddels Office uitgebracht voor alle platforms, maar de Office-toepassingen voor Windows 10 hebben uiteraard een streepje voor. Ze bevatten veel functies, vrijwel alles wat je verwacht in de ribbon op de desktop staat in de balk onderin, terwijl er ook een hamburgermenu met functies is. Uiteraard zijn de apps Universal en met een Lumia 950 kun je ze dus met Continuum als desktop-apps gebruiken. Nadeel is dat Afdrukweergave, de standaardweergave van bijvoorbeeld tekst in Word, op desktops is gericht en klein is voor een smartphone. In Office komt ook het 'balletje' voor het verslepen van de cursor op het scherm het best tot zijn recht.
De browser in Windows 10 Mobile is Edge, net als op de desktop. In de mobiele versie is hij nog belangrijker, omdat alternatieven als Firefox en Chrome niet voorhanden zijn, en dus vrijwel alle gebruikers bij Edge zullen blijven. Het is een fijne browser, die vloeiend scrollen mogelijk maakt op alle hardware, waaronder de goedkopere Windows Phones. Dat is iets wat lang niet elke browser heeft. Hij zou pagina's nog iets sneller kunnen laden, maar in de basis is het een prima browser voor mobiel gebruik.
De Foto's-app is een van de mindere apps die Microsoft heeft gemaakt. Ten eerste moet hij telkens als je hem start synchroniseren, zelfs als hij alleen foto's van het apparaat laat zien, en dat is vreemd. Bovendien zijn de instellingen niet alleen aan de karige kant, maar tegelijk een beetje vaag. Wat de functie 'Alleen mijn cloud-inhoud van OneDrive weergeven' doet, is niet op het eerste gezicht duidelijk. De optie om duplicaten, zoals een jpg en een raw van dezelfde foto, samen weer te geven is prima. Na het synchroniseren, volgend op het starten, doet deze optie het prima.
De muziek-app heet Groove. Voor de duidelijkheid heeft Microsoft het als 'Groove (Muziek)' in het hoofdmenu gezet en dat is logisch. Groove heeft geen balk aan de onderkant, maar alleen een hamburgermenu. Daar kunnen gebruikers wisselen tussen reguliere zaken als Albums, Artiesten, Nummers en Afspeellijsten. Ook is de optie voor Groove Music Pass in de app ingebouwd.
De app Personen heeft nu een andere live tile, waar contactpersonen als bolletjes door de live tile heen vliegen, in plaats van als de zich omdraaiende vierkantjes in Windows Phone 8.1. Personen heeft nog altijd Facebook- en Twitter-integratie, wat vooral handig is om recente tweets van contactpersonen op te zoeken.
De Berichten-app lijkt voor niet veel mensen belangrijk, want wie sms't er nog? De Berichten-app kan echter meer. Ooit had hij ondersteuning voor diverse chatdiensten, waaronder Facebook Messenger, maar dat is verleden tijd. Wel heeft Microsoft nu Skype Chat ingebouwd en dat is een prima toevoeging.
De Windows Store heeft een update gehad en is nu een stukje strakker. Bovendien is deze eveneens voorzien van een hamburgermenu en bevat hij naast apps en games, muziek en films. De Store is niet de snelste app en is bij het herladen soms even niet responsief, maar werkt voor de rest prima en is vooral duidelijk in info over onder meer in-app-aankopen.
Microsoft heeft duidelijk zijn best gedaan op de Windows 10-apps, maar voor externe ontwikkelaars geldt dat minder. Veel apps hebben een Metro-uiterlijk met bijvoorbeeld de grote tabs bovenin en de ronde knoppen in de balk. Dat is duidelijk niet op zijn plek.
Voor wie had gehoopt dat de 'app gap' opgelost zou zijn: dat is helaas niet het geval. Voor veel apps zijn alternatieven verkrijgbaar, maar voor veel andere niet. Het is raadzaam voor wie wil overstappen op Windows Phone om eerst te bekijken of er voor gewenste apps officiële versies of alternatieven beschikbaar zijn. Daar zal voor veel mensen uitkomen dat dat niet het geval is. Voor hen is Windows 10, net als Windows Phone, geen goede optie.
De hoop blijft dat het Universal Windows Platform bij ontwikkelaars groot enthousiasme oproept. Aan de andere kant, dat hoopten liefhebbers ook al in 2010 met Windows Phone 7 en in 2012 met Windows Phone 8. De kans lijkt klein dat het echt gebeurt en daarmee komt Windows 10 Mobile in een kip-ei-situatie: zonder apps geen marktaandeel en zonder marktaandeel geen apps.
Instellingen
Het instellingenmenu is niet alleen in uiterlijk aangepast, maar tegelijk anders ingedeeld. Zo zijn er geen twee 'tabs' meer, maar staan alle instellingen in hetzelfde overzicht. De dubbele instellingen, bijvoorbeeld twee plekken om de helderheid van het scherm aan te passen, zijn blijven bestaan. In Extra's staat een Scherm-optie, die je leidt naar een instellingenscherm met de lay-out van Windows Phone 8.1.
De functie Batterijbesparing heeft de mogelijkheid gekregen om bepaalde apps toe te staan een netwerkverbinding op te zetten als ze actief is. Dat is fijn voor wie Batterijbesparing handig vindt, maar wel mails en WhatsApp-berichten wil blijven zien. Verder is er een optie voor Apparaatversleuteling, om alle gegevens op de telefoon met encryptie op te slaan.
Dan zijn er nog diverse functies die alleen werken op de Lumia 950-serie, zoals Continuum en Windows Hello. Deze vereisen hardwarematige ondersteuning, die andere toestellen niet hebben.
Tests en accuduur
Uiteraard wilden we ook kijken hoe Windows 10 Mobile presteert. Nu is het mogelijk om er synthetische benchmarks op los te laten, maar er zijn niet zoveel interessante benchmarks en bovendien is daarop veelal weinig verschil te verwachten. Benchmarks voor Windows Phone 8.1 richten zich veelal op de hardware, zoals hoeveel berekeningen de processorkernen kunnen doen of hoeveel frames per seconde de gpu kan opleveren.
Daarom hebben we een paar veelgebruikte acties op een rijtje gezet, zoals een WhatsApp-bericht openen vanuit een notificatie en het laden van een game, in dit geval Shuffle Party van Microsoft Studios. Het testapparaat was een Lumia 930.
Er zijn slechts een paar verschillen waarneembaar. Zo lijkt de Store op Windows 10 Mobile trager te zijn en dat strookt met de gebruikservaring. In alle opzichten gaat het langzamer, van het openen tot aan het downloaden en installeren van een app. In alle overige acties is het verschil nauwelijks waarneembaar en zeker niet significant.
Uiteraard hebben we ook onze accutests losgelaten op beide besturingssystemen, via onze eigen app. De videotest faalde op Windows 10, om een ons onbekende reden. De browsetest slaagde wel, maar leverde geen groot verschil op. Onder Windows 10 kwam het toestel tot ruim 3,5 uur en onder Windows Phone 8.1 tot net iets minder dan 3,5 uur. Dat is nauwelijks significant te noemen en wijst er in elk geval niet op dat gebruikers een groot verschil op dat gebied gaan ervaren.
Een kleine noot: het resultaat van de browsetest is fors lager dan dat in de review van de 930 anderhalf jaar geleden. Dat kan twee oorzaken hebben; updates kunnen sinds die tijd de accuduur verkort hebben, maar het ligt meer voor de hand dat het ligt aan het reviewexemplaar. Eerder dit jaar is ons exemplaar van de 930 teruggegaan naar Microsoft en voor dit verhaal hebben we opnieuw een exemplaar opgevraagd. Het is niet uit te sluiten dat het gaat om een intensief gebruikt exemplaar, waarvan de accu al zoveel laadcycli heeft doorlopen dat de capaciteit fors minder is geworden. Deze tests zijn vlak na elkaar gedaan met hetzelfde exemplaar, zodat slijtage geen factor is in de vergelijking.
Conclusie
Het is zo goed als onmogelijk om alle uiterlijke wijzigingen en nieuwe functies in dit verhaal te vatten. Daar zijn het er simpelweg te veel voor. Het is duidelijk dat Microsoft met Windows 10 Mobile echt een nieuw besturingssysteem neerzet.
Het beste van Windows 10 Mobile is dat vrijwel geen gebruiker van Windows Phone achterblijft. Bijna alle smartphones kunnen de update installeren en updates komen bovendien voor alle toestellen tegelijk uit. Google, eat your heart out, want dat is de manier waarop het zou moeten werken op smartphones: toestellen langdurig en snel updates geven, en zo gebruikers veilig en up-to-date houden.
Hoewel het er als besturingssysteem heel anders uitziet en veel andere functies heeft, is het uiteindelijk in de gebruikservaring niet ontzettend anders dan Windows Phone. Door het kleiner maken van de 'tabbalk' is er meer ruimte voor de inhoud van apps, terwijl de balk onder in beeld voor opties is gebleven. Gelukkig, want deze is veel makkelijker te bereiken dan het hamburgermenu linksboven. Desondanks past niet alles in de balk onderin en dus hebben diverse apps alsnog hamburgermenu's gekregen.
Het Universal Windows Platform biedt mogelijkheden voor het porten van apps, maar desondanks lijkt de 'app gap' te blijven bestaan. De kans lijkt daardoor miniem dat Windows 10 Mobile het nieuwe Android wordt. Het nieuwe mobiele besturingssysteem biedt echter genoeg voor de mensen die alle apps kunnen vinden die ze willen. Het is Microsoft gelukt om de vloeiende gebruikservaring te behouden en de functionaliteit fors uit te breiden. Het voelt aan als een vertrouwd, maar toch heel nieuw besturingssysteem: kortom, een update waarmee alle Lumia-gebruikers een nieuwe Windows-phone krijgen.
/i/2000634087.png?f=imagenormal)