Op Tweakers zijn veel bijdragen van communityleden te vinden. Het bekendst zijn natuurlijk de reacties onder artikelen en de productreviews, maar ook de Tweakblogs bevatten soms echte pareltjes. Meer dan eens komen die pareltjes van tweaker sebastius, die op zijn 'knutselblog' laat zien hoe je oude, defecte hardware weer tot leven kunt wekken met behulp van wat gezond verstand, geduld, technische kennis en een soldeerbout.
Omdat de reparatieposts van sebastius zo goed worden ontvangen, hebben we hem gevraagd of hij af en toe een vergelijkbare post voor de frontpage wil schrijven. Dit zag hij gelukkig helemaal zitten en vandaag kun je een nieuwe editie lezen, over de wedergeboorte van een stokoude HP Vectra 386/25n.
Pimp my 386
Door sebastius
De vaart begint in de 112-reeks te komen. Meer tweakers melden toffe projecten aan waar ik graag aan meewerk. Deze keer gaan we een stukje terug in de tijd.
"Een iets andersoortig probleem, mogelijk niet echt een reparatie, maar wel iets waarbij ik de kennis van sebastius zou kunnen gebruiken: ik heb hier een stokoude pc, een HP Vectra 386/25n uit 1993, destijds tweedehands gekregen. Het is letterlijk mijn allereerste pc, waarop ik Qbasic leerde programmeren, en om die reden best dierbaar. Hij staat nu echter zo'n achttien jaar uit en ik durf hem niet meer te starten. Op GoT en websites over oude hardware wordt gewaarschuwd om oud spul niet zomaar in te pluggen en aan te zetten, omdat de kans groot is dat de oude voeding schade aan de rest van de pc toebrengt. Nu heb ik er niet genoeg verstand van om de cruciale onderdelen na te kijken en slecht geworden onderdelen te vervangen. Gespecialiseerde bedrijven zijn ontzettend duur en dit is toch een project zoals veel Tweakers nog hebben staan?"
Het is toch absoluut zonde als iemand z’n eigen allereerste computer niet meer in het stopcontact durft te steken?
Het doel is duidelijk, die pc moet weer gaan werken.
Risico’s van retro
Retrohardware is ontzettend leuk om mee aan de slag te gaan. Het is toegankelijke techniek, er worden nog normale schroeven gebruikt en soldeerwerk is ook vaak relatief eenvoudig. Je krijgt wel te maken met risico’s als je met oude hardware - pc’s, spelcomputers, enzovoort - aan de slag gaat.
Batterijen en condensators
Aan de top staan wat mij betreft de lekkende batterijen. Het meest frustrerende is dat het vaak te voorkomen is. Wat is er aan de hand? Veel computers van na ongeveer 1980 hebben een batterij voor diverse zaken, meestal om de klok bij te houden. Het probleem is dat deze batterijen vaak nooit weggehaald zijn en omdat de computer trouw stroom bleef trekken, was die cel op een gegeven moment leeg. Zodra de batterij leeg is, gaan de chemische reacties zich anders gedragen, ze vallen de behuizing aan. Een batterij gaat lekken en de troep komt eruit.
Dat resulteert in flinke schade aan metalen en componenten. Een ernstiger gevolg kan zijn dat de batterij spectaculair uit elkaar klapt. Vooral de lithiumcellen in de oude Macintosh hebben daar last van. Dan zit ineens je halve machine onder corrosief zuur. Je snapt dat restauratie dan een bijna onmogelijke klus is. Koop je retrohardware? Trek altijd de kap eraf voordat je het aanschaft of in ieder geval voordat je het ding aanzet.
De condensators in een pc hebben diverse functies. Specifiek bij retro heb je kans dat ze uitdrogen. Dan hebben ze minder capaciteit en erger nog: de weerstand neemt toe. Een hogere weerstand betekent meer warmte in de condensator, waardoor het resterende elektrolyt sneller verdampt en in gas overgaat, waardoor hij sneller zal exploderen. Spectaculair is het wel, zowel voor het zicht als voor je portemonnee.
Oude voedingen moet je nooit zomaar aansluiten. Dit geldt vooral voor pre-1975-hardware, buizenradio’s bijvoorbeeld. Bij een pc is het nuttig om even het moederbord en de drives los te koppelen en de voeding los te testen en door te meten. Je kunt dan testen of alle spanningen nog steeds zijn wat ze volgens de sticker moeten zijn.
Overigens kunnen condensators ook subtiel lekken. Het is bijna onzichtbaar, maar ondertussen vreet die troep wel je spoortjes, via’s en componenten weg. Ik heb bij een Mac SE30 gehad dat er een ramchip intern was aangetast door dit spul. Van buiten niets zichtbaar. Lekker dan!
Harde schijven en diskdrives
De derde categorie is niet zozeer destructief als hierboven, maar toch een risico om op te letten. De meeste harde schijven die al jaren stilstaan zullen niet meer werken. De olie is verhard in de lagers, de schijf kan niet meer op eigen kracht gaan draaien, de koppen willen niet meer zonder schade over de plaat gaan, enzovoort. Houdt er rekening mee dat een harddisk in principe verloren is, tenzij je veel geluk hebt. De diskdrives hebben vergelijkbare problemen. Ze zijn niet schoon opgeborgen, dus de leeskoppen kunnen/zullen vuil zijn, en de snaren verdrogen. Allemaal zaken die op te lossen dan wel te vervangen zijn.
De patiënt op tafel, operatie Pacemaker
Zo kwam het beestje binnen: oud, viezig en met de diskdrive los. Na de voeding even een korte inspectie gegeven te hebben - de machine was nog niet zo oud dat ik echte voorzorgsmaatregelen nam - was het tijd om alles te starten. Logisch dat we fouten zien, maar dan nog, dit is al winst: er was beeld. Dat betekent dat veel van het systeem gewoon werkte. Een grove aanname over de getoonde codes: klok niet ingesteld, want batterij leeg; keyboard error, want ik was aan het rommelen; harddisk error, want stuk. Dit zijn namelijk de meest voorkomende fouten.
Als eerste heb ik de batterij bekeken. Wat onwijs fijn is en deze klus enorm heeft vergemakkelijkt is dat dit batterijtje niet op het moederbord zit, maar als losse, goed ingepakte module met klittenband vastzit in de behuizing. Een simpel batterijtje van eBay bood uitkomst. Ik heb de bestaande kabel gebruikt en de boel netjes aan elkaar gesoldeerd. Een beetje krimpkous ter afwerking en we waren klaar.
Het bios bleek prima y2k-compatibel te zijn - ken je die stress/hype nog? - en de klok liep weer prima mee, ook als de machine uitstond. In principe is een werkende klokbatterij niet essentieel. Je kunt een machine prima starten zonder; in het ergste geval krijg je een foutmelding. Berg je een oud apparaat op, knip de batterij er dan in ieder geval uit. Je voorkomt schade waar je anders spijt van zou krijgen.
Harddisk dood? Upgrade mogelijk!
De oude schijf bleek overleden. Hij ging nog wel draaien, maar gaf verder geen sjoege. Ook via een usb-pata-omzetter kon ik hem niet uitlezen, helaas voor de eerste QBasic-werkstukjes van de eigenaar. Er zat oorspronkelijk een 52MB-harddisk in. Repareren is wat mij betreft ondoenlijk en vooral onnodig. Tijd voor iets tofs.
Er bestaan, voornamelijk voor industriële toepassingen, flashdrives voor pata. Tegenwoordig heb je mooie sata-harddisks, toen hadden we pata: een brede kabel met heel veel pennetjes. Eigenlijk gaan we dus een soort ssd inbouwen in onze 386.
Zoals je kunt zien hebben we voor 256MB gekozen. Een leuk getal en ook nog groot genoeg voor DOS, Windows 3.11 en een flinke berg spellen. En hij paste in het budget. Ze zijn ook groter te krijgen, maar bedenk wel dat er voor DOS een maximale diskgrootte geldt en soms ook voor de hardware.
Deze drive werd automatisch gedetecteerd door het bios en goed ingesteld, maar voor oudere computers is het aan te raden on de instellingen even online op te zoeken. Je zoekt een tabel met sectors, heads, cylinders, enzovoort. Ook moet je, voordat ik het vergeet te zeggen, de master/slave jumper kiezen. Is het de eerste drive op de kabel, dan kies je master. Wil je een tweede drive, dan kies je slave. Zo had je op één ide-bus maar liefst twee schijven. Nieuwere pc’s hadden op een gegeven moment twee bussen; je kon ze ook zelf toevoegen. Sommige geluidskaarten hadden een speciale aansluiting voor een cd-rom-drive toen dat nog niet zo standaard was.
Maar goed, nu had ik een pc met een lege harde schijf (oké, ssd). Hoe zou ik hier in vredesnaam weer data op krijgen?
Diskettes? Niet nodig waar wij naartoe gaan
Wat is een diskette? Dat is het plaatje waarop je je Word-documentje opslaat. Hoe de tijd vliegt.
Ooit, lang geleden - ik heb het met mijn 33 jaar ook niet meegemaakt - begonnen de floppydisks op 8 inch. Later werd het 5,25 inch en nog iets later kwam de stevige diskette op 3,5 inch. Er waren diverse andere maten en normen, maar dit zijn de bekendste.
In de 386 zat een 3,5"-drive met een capaciteit van 1,44MB per diskette. Dat was ooit gigantisch groot; nu lachen we er een beetje om met onze usb-apparaatjes. In ons geval is het de primaire manier om data op dit oude ding te krijgen.
Nu heb ik een usb-diskdrive liggen voor noodgevallen, dus ik zou in theorie diskettes kunnen vullen met DOS, daarna Windows 3.11 en daarna wat spellen - oh en ik vergeet drivers - maar dat duurt láng en zie maar eens een goed, nieuw, werkend doosje diskettes te vinden. Er is wereldwijd nog maar één fabriek die die dingen maakt.
Gelukkig zijn er oplossingen. Er zijn ‘antieke’ apparaten die nog steeds gebruikt worden met een diskdrive, zoals industriële computers, keyboards en breimachines. De diskette is echter onbetrouwbaar en wordt schaars. Nu zijn er diverse bedrijfjes op deze markt gesprongen met, I kid you not, floppy-emulatoren met usb-aansluiting. Daarmee kun je op een gewone usb-stick met een stukje software wel honderd diskette-images zetten en deze met de oude hardware benaderen alsof het een gewone diskette is.
Inbouwen is supersimpel. Diskdrive eruit, emulator erin, klaar. Om een usb-stick te prepareren is wat meer werk nodig. De hardware is goedkoop, dus de software is helaas geen schoolvoorbeeld van goed programmeer-, vertaal- en ui-werk. Een andere leverancier bleek software te hebben die wel in een relatief modern besturingssysteem werkt.
Ik heb het niet echt kunnen vergelijken, maar de usb-emulator werkt niet veel sneller dan een ouderwetse diskette. Het is wel veel makkelijker en stiller. Een diskette wissel je door op een knopje te drukken. Zo kun je dus ook prima de multiple-disk-installer van MS-DOS 6.22 gebruiken. En pssst... weet je wat voor andere blast from the past we voor je hebben?
Nu met lasers
Om dit feestje van modernisering compleet te maken, heb ik voor deze pc een speciale usb-stick gemaakt. Tweakers heeft zelf geen usb-sticks met logo, omdat dat meestal ellendedingen zijn. Usb-sticks moeten eigenlijk wettelijk verboden worden, maar dat is slechts mijn mening.
Nu ben ik al een tijdje deelnemer aan een hackerspace: Stichting Revelation Space te Den Haag en daar staat onder andere een lasersnijder. Een aluminium usb-stick is niet zo moeilijk te graveren. Ik heb eerst een malletje gesneden en daar de usb-stick in gelegd. Een DOS-font (perfect DOS) en een nagemaakt Tweakers-logo (van Deathgrunt) maakten de tofste usb-stick voor dit project:
Ik kan iedereen aanraden een keer bij een lokale hackerspace langs te gaan. Je vindt er zoveel gezelligheid, gelijkgestemden en knutselprojecten dat je meteen wil beginnen. De dichtstbijzijnde hackerspace kun je hier vinden. Mocht je geïnteresseerd zijn in retrogaming, dan kan ik je ook nog AwesomeSpace in Utrecht aanraden, met hun enorme huiskamer en hun enorme, enorme verzameling retrogames, die allemaal speelbaar zijn.
Pimp my 386
Tweakers blijven tweakers. Uiteraard stoppen we niet na de schijven te hebben vervangen. We weten dat jullie het willen, dus wij doen het: we gaan die pc pimpen!
Op het moederboard zit een prima vga-videokaart. Toch hebben we ervoor gekozen om een vervangende kaart te plaatsen. De ingebouwde kaart had namelijk als nadeel dat niet alle monitors aangesloten konden worden wegens een afwijkende aansluiting. Dankzij de Trident TVGA9000i-chip met 512kB geheugen hebben we een prima beeld.
Oh mijn God: dat was de reactie toen ik de geluidskaart in handen kreeg. De Creative Labs SoundBlaster AWE32. AWE is eigenlijk een afkorting, maar ik vergelijk het liever met Shock and Awe. Deze AWE32 heeft 2x4MB ram aan boord, de duurste optie, om heel veel midi-instrumenten, ofwel wave-tables, te laden, zodat de muziek extra goed klinkt.
Een netwerkkaart was toen nog een zeldzaamheid, nu is het bijzonder als iets niet aan een netwerk hangt. Wifi bestond niet in isa, dus kozen we voor een Realtek 8019AS-netwerkkaartje met utp-aansluiting. Realtek is supertof, want de drivers voor deze kaart, uit 1997, zijn nog steeds van hun website te downloaden.
Een leuke valkuil van vroeger: irq's en poorten. Na installatie van de netwerkkaart crashte de pc met elk ding dat geluid maakte, hoewel de tests van Soundblaster geen problemen gaven. De netwerkkaart en de soundblaster hadden dezelfde irq, ofwel interrupt request, en poort. Je zoekt je rot en krijgt nergens een duidelijke hint, zoals jouw pc die tegenwoordig geeft. Dit was met het tooltje van Realtek gelukkig eenvoudig op te lossen. Dat was nou plug & play vroeger, waarmee je meteen weet waarom de bijnaam plug & pray was.
Het laatste wat ik moest doen om deze pc in mijn moderne netwerk te hangen was onder Windows 3.11 de tcpip-stack installeren. Die zat er niet standaard bij. Hierna kon ik vrolijk met een Windows 10-pc de data naar de Windows 3.11-machine pompen. Let wel op dat alle bestands- en mapnamen maximaal acht tekens mogen bevatten.
Coprocessor
Vroeger was floating-point-rekenen moeilijk voor processors en de kosten om dit in te bouwen waren te hoog (of het was technisch nog onmogelijk, ik weet het niet precies). Je kon een coprocessor aanschaffen om op het bord erbij te prikken. Wat het voor winst bood voor de eigenaar? Geen idee, tenzij hij flinke Excel-bestanden ging maken onder Windows 3.11, maar het kon erin, dus we stopten het erin.
Deze specifieke chip is ouder dan de rest van de pc; hij is uit 1986. Dat kun je zien aan de tweede tekstregel; daar staat L 0286, wat duidt op de tweede week van 1986.
640 kilobyte was ook in 1993 allang niet meer voor iedereen genoeg. Geheugen moest je kopen op simms en je plaatste ze per twee, anders werkte het niet. Geheugen kostte toen honderd gulden per megabyte. Wij hebben de 386 voorzien van 4x4=16 megabyte geheugen. Toen onbetaalbaar, nu voor de sterveling beschikbaar. Een valstrik is dat er geheugen bestond met en zonder parity. Je kunt een simpele check doen door het aantal chips op de simms in je computer te tellen. Even betekent zonder, oneven betekent mét parity. Dat maakt uit, dus let erop bij aanschaf.
Ik wil een spelletje doen
We zijn bijna aan het slot gekomen van deze aflevering van Hardware 112. Retro is leuk, maar er zijn grenzen zullen we maar zeggen. Na een paar weken te hebben mogen pielen met DOS, Windows 3.11, irq-conflicten, isa-kaarten en parity op simms ben ik er wel even klaar mee. Wat ik erg leuk vond was het opnieuw uitvinden van: ‘Hoe zat het ook alweer?’ want willekeurige crashes waren in die tijd aan de orde van de dag. Het heeft wel wat, een spel doen op de originele hardware. Je kunt emuleren wat je wil, maar het echte metaal voelt altijd beter aan. Hieronder nog een paar prachtige shots van wat klassiekers.
Heb jij nog kapotte hardware liggen?
Heb je iets dat niet meer werkt en dat je toch heel dierbaar is? Meld dan jouw probleem met foto’s en een goed verhaal in 'Hardware 112 - hardware stuq? Meld het hier'. Samen met de redactie kiest sebastius elke maand een project uit om te repareren, met natuurlijk een reparatieverslag op de frontpage.
) Een geleende Seriële muis deed het plug and play!
