Met de vakantie om de hoek denken veel mensen die naar het buitenland vertrekken weer na over de onvermijdelijke vraag: laat ik mobiel internet aan staan voor WhatsApp, Facebook en Maps, eventueel met een buitenlandbundel, of zet ik alles uit en hoop ik een goede wifi-verbinding ergens te vinden? Of wil ik helemaal geen internetverbinding op vakantie?
Die zorgen moeten over twee jaar voorbij zijn, in elk geval in de Europese Unie. Vanaf 15 juni 2017 betaal je namelijk, als alles doorgaat, geen extra roamingkosten meer als je binnen de EU belt, sms't of gebruikmaakt van mobiel internet. Daarmee komt een einde aan een lange strijd van de Europese politiek om dit werkelijkheid te maken.
Het einde aan de roamingtarieven is een grote overwinning voor de Europese politiek. In een tijd waarin vooral de negatieve kanten van de EU aan de oppervlakte komen, is het wegnemen van de frustratie van veel mensen niet alleen een politieke, maar zeker ook een publicitaire overwinning.
Maar wat gaat er precies gebeuren, waarom duurde het zo lang en hoe zal roaming werken vanaf juni 2017? Tweakers dook in de stukken.
Waarom roaming moet verdwijnen
Wie tien of twaalf jaar geleden met zijn telefoon naar het buitenland ging en hem daar ook gebruikte, moest flink lappen: bellen in een buurland kostte al makkelijk een euro per minuut, gebeld worden was niet veel goedkoper. Aan die tijd hebben veel mensen vermoedelijk de - terechte - angst voor het gebruik van de telefoon in het buitenland overgehouden.
Die hoge tarieven waren een grote inkomstenbron voor providers. Het is dus ook niet gek dat de providers op hun achterste benen gingen staan toen de Europese Commissie aankondigde dat er maximale tarieven moesten komen, omdat de roamingtarieven 'fantasiekosten' waren. Dat gebeurde zo'n acht jaar geleden.
Sinds die aankondiging bracht de EU het tarief elk jaar weer een stukje omlaag. Daardoor ontstonden soms gekke situaties; vooral prepaidklanten konden daardoor soms vanuit het buitenland goedkoper sms'en dan binnen het eigen land.
Dat de EU naar lagere tarieven streeft, is niet zo gek. De belangrijkste reden die de politici opgeven is dat het de eenwording van Europa stimuleert. Al jaren zijn de grenscontroles tussen Schengenlanden verleden tijd, er zijn gezamenlijke politieke instanties, er is een gezamenlijke munteenheid, maar als je op je mobiel gaat, bestaan de grenzen nog wel.
Daarnaast heeft het een grote pr-waarde. Veel mensen gaan op vakantie in het buitenland en willen daar hun toestel gebruiken zoals thuis. Ooit was dat om te bellen of te sms'en, inmiddels gaat het veel om toepassingen die via de mobiele internetverbinding lopen, zoals Whatsapp, foto's delen op Facebook of de beoordeling van restaurants opzoeken op TripAdvisor. Het afschaffen van roaming heeft dus gevolgen voor veel mensen.
Bovendien wil de Europese politiek met het einde aan de roamingkosten vrij baan maken voor bedrijven en diensten die vaak grensoverschrijdend werken. Daarbij gaat het bijvoorbeeld over 'connected cars' die moeten blijven werken als ze over een grens rijden.
Het einde aan de roamingkosten staat niet op zich. Het maakt onderdeel uit van een groter pakket aan maatregelen dat het voor bedrijven makkelijker moet maken om in meerdere Europese landen actief te zijn en zaken te doen. Daardoor hebben bedrijven een grotere afzetmarkt en meer potentiële klanten.
Daarnaast sturen providers zelf aan op meerdere fusies en overnames om zo te komen tot 'superproviders', die dankzij hun grootte beter de concurrentie moeten aankunnen met providers die nu al veel groter zijn, zoals China Mobile en Verizon Wireless.
Desondanks hebben diezelfde providers veel in het werk gesteld om het einde van roamingkosten uit of af te stellen, vertelde oud-Eurocommissaris Neelie Kroes onlangs. "Het komt veel te laat, we hebben Europese burgers beloofd roamingkosten eerder af te schaffen. Dat het zolang op zich laat wachten, komt vooral door grote partijen in de industrie, de telco's, die hier grote winsten mee behalen." Kroes zegt dat die telecomproviders allang doorhadden dat roamingkosten iets van het verleden zouden zijn. "Dat zeiden ze tegen mij ook al in een 'bilateraal': 'we weten dat het ouderwets is, maar we gaan ervoor vechten tot het laatste moment'. Daarom duurde het zo lang voor deze overeenkomst is gesloten."
De maatregelen
Het basisidee is volgens de Europese Commissie iets dat men in Brussel uitdrukt met de afkorting RLAT, wat staat voor "Roam Like At Home". Dat houdt in dat elke Europeaan in elk Europees land mobiel internet, sms en telefonie moet kunnen gebruiken zoals thuis. Daarom mogen providers vanaf juni 2017 geen extra kosten meer rekenen voor het gebruik van de smartphone in het buitenland. Als je een bundel hebt, moeten minuten, sms'jes en MB's daar af gaan. Zo simpel ligt het.
Er is wel een uitzondering. Een provider die veel roamende buitenlanders op zijn netwerk heeft en niet uit de kosten komt, mag bij zijn telecomtoezichthouder, in Nederland de Autoriteit Consument en Markt bijvoorbeeld, toestemming vragen om een kleine heffing in rekening te brengen waardoor het kostendekkend wordt. Winst maken met roaming is uit den boze.
Sommige tweakers zullen nu denken: ik heb in een ander land een aantrekkelijk abonnement gezien, als ik dat afsluit kan ik vervolgens constant roamen in Nederland of Belgie. Maar helaas: de Raad van Ministers voorzag die mogelijkheid en was bang voor oneerlijke concurrentie. Want hoewel veel landen in de EU dezelfde munt hebben, is het prijspeil vaak niet gelijk.
Fair use
En dus zit er een ontsnappingsclausule in de regelgeving waardoor KPN niet gelijk hoeft te concurreren met het goedkopere Free uit Frankrijk bijvoorbeeld. Daarvoor hebben de verantwoordelijke ministers van de lidstaten in het compromis iets bedacht dat de 'fair use safeguard' heet, een maximum voor het gebruik van roaming die juist dit moet voorkomen.
Deze 'fair use policy', die de Commissie vast zal stellen in december 2016, houdt rekening met hoeveel data mensen gebruiken, hoeveel Europeanen reizen, in hoeverre prijzen over de hele Europese Unie bij elkaar komen te liggen en moet rekening houden met risico's van concurrentievervalsing. Wat de Commissie daar precies mee bedoelt, legt het niet uit.
Er is nog geen indicatie waar de bovengrens van die fup ligt. Eerdere berichten spraken van 5MB per dag, maar die clausule heeft het niet gehaald. Het zal dus vermoedelijk hoger zijn dan dat, maar lager dan het gemiddelde gebruik in het thuisland. Immers: mensen moeten wel met een gerust hart foto's op Facebook kunnen zetten, maar moeten niet elke dag de hele dag tijdens de looptijd van het abonnement roamen.
Het zal niet makkelijk worden om te realiseren dat mensen daadwerkelijk zorgeloos kunnen internetten in het buitenland, zonder dat mensen massaal een buitenlands abonnement afsluiten. Een oplossing zou kunnen zijn om de 'safeguard' uit te breiden naar enkele maanden. Als iemand drie maanden lang meer dan bijvoorbeeld 2GB in het buitenland verbruikt, zou de 'fair use'-limiet bereikt kunnen zijn. Zo treft de Europese Commissie in elk geval geen vakantiegangers. Bovendien moeten providers klanten inlichten over het bereiken van de limiet. Kosten die de provider daarna berekent, mogen niet liggen boven de maximumtarieven die volgend jaar al gelden.
Maar ook daar is een uitzondering op: providers mogen roamende buitenlanders een tijdelijk abonnement bieden met bijvoorbeeld lagere prijzen dan de 'thuisprovider'. Gebruikers mogen daarvoor kiezen en het abonnement op elk moment kosteloos opzeggen, zo stellen de regels.
Hoewel het afschaffen van roamingkosten makkelijk klinkt, blijkt zo af en toe welke ingewikkelde techniek erachter schuilt. In 2013 ging het bijvoorbeeld mis bij KPN, toen een enkele kabelbreuk ertoe leidde dat veel klanten van de provider geen verbinding meer konden maken met een netwerk. Toen de eerste storing was opgelost, ging het mis bij een herstelactie, waardoor klanten in onder meer Frankrijk nog steeds niet online konden.
Het punt is dat providers elkaar het verkeer moeten overdragen. Als jij in Frankrijk de frontpage van Tweakers opzoekt, stuurt de Franse provider gegevens naar KPN om het verzoek te verwerken, zodat de juiste afrekening kan worden gemaakt. Omdat MB's in het buitenland van de eigen bundel afgaan, blijft dat nog steeds noodzakelijk. Sterker nog, hoe meer data mensen in het buitenland verbruiken, hoe dikker de datapijpen tussen verschillende landen hiervoor moeten zijn.
Tot slot
Het einde van de roamingkosten per 2017 is allerminst een verrassing. Al sinds 2007 stuurt de Europese politiek erop aan en de kosten voor roaming zijn in die jaren al verlaagd. Dat gebeurde in stapjes, waarbij het maximumbedrag dat providers klanten mogen rekenen steeds iets verder omlaag ging. Dat gebeurt in 2016 voor de laatste keer.
In de tussentijd zijn er veel alternatieven gekomen. Veel providers hebben dag-, week- of maandbundels voor het gebruik van mobiel internet in de Europese Unie. Hoewel die geen honderden euro's kosten, kost het wel iets extra's ten opzichte van het normale abonnement. Het voordeel is natuurlijk dat de rekening de maand erop in elk geval geen schok is.
Hoewel de regelgeving ervoor zorgt dat roaming binnen de Europese Unie niet meer zal bestaan, is er niets geregeld voor reizigers die de grenzen van de Europese Unie over gaan. Wie op vakantie gaat naar de Verenigde Staten, Zuid-Afrika of Japan, zal nog steeds te maken kunnen krijgen met hoge roamingkosten.
In elk geval geldt tot 2017 binnen Europa - en daarna nog steeds daar buiten - dat elke reiziger zich zou moeten verdiepen in de vraag wat hij of zij wil doen met mobiel internet in het buitenland. Gaat het helemaal uit? En zo niet, hoe kun je de kosten beperken? Dat kan via een van de vele bundels, via beperkt gebruik of via bijvoorbeeld een lokale simkaart.
Als de 'fair use safeguard' een beetje gunstig uitvalt, hebben Nederlandse en Belgische toeristen of mensen die zakelijke reizen maken binnen Europa een zorg minder. Hoewel wellicht ook veel mensen dan nog steeds hun dataverbinding uit zullen zetten op vakantie. Voor veel mensen betekent de vakantie immers ook vrij zijn van de dagelijkse beslommeringen op Facebook en WhatsApp, en die wens zal misschien wel nooit verdwijnen.