Een jarenlange traditie
Steeds meer mensen hebben het door; er is niets gratis aan de 'gratis' telefoons die providers beloven bij het afsluiten van een abonnement in Nederland. Het is een telefoon op afbetaling, waarbij mensen maandelijks een voor hen vaak onbekend bedrag betalen om de aanschafprijs van de telefoon te bekostigen.
De 'gratis' telefoons waren destijds, eind vorige eeuw en begin deze eeuw, een uitkomst voor zowel providers als mensen die mobiel wilden gaan bellen. Mobiele telefoons waren ook toen niet goedkoop en mensen overtuigen om zowel een abonnement te nemen als honderden euro's te spenderen aan een toestel om ermee te kunnen bellen, was een enorme opgave.
/i/1396290115.jpeg?f=imagenormal)
De 'gratis' telefoons maakten een enorm verschil. Veel mensen hadden het idee dat ze minder geld kwijt waren en snel gingen steeds meer mensen over tot de aanschaf van een telefoon met abonnement. Het systeem van subsidies op telefoons bij een abonnement bleef lang de populairste optie bij providers. Tot eind vorig jaar, toen Nederlanders ineens meer toestellen los kochten dan bij een abonnement.
Hoe komt dat en wat zijn de gevolgen voor Nederlandse mobiele gebruikers en providers? Tweakers dook in deze stille evolutie van de telecommarkt.
Waarom losse toestellen populairder worden
Hoeveel mensen kopen losse toestellen en hoeveel mensen gebruiken daardoor sim-only? Het is lastig om daarover openbare cijfers te vinden; providers laten weinig los, maar op basis van Retail Reports van GfK is een trend vast te stellen.
Deze cijfers zijn een benadering op basis van GfK's eigen Retail Reports. Soms ontbreken harde cijfers, maar de grafiek geeft de waarden in elk geval bij benadering en de trend in zijn geheel weer. In 2011 kochten Nederlanders nog driekwart van de telefoons in combinatie met een abonnement; anno 2014 is dat bijna gehalveerd. Het aantal verkochte losse toestellen verviervoudigde in diezelfde periode, van 11 procent toen tot naar schatting meer dan 40 procent nu.
Het gekke is dat de ontwikkeling van sim-only minder spectaculair is. Dat steeg ook wel, maar veel minder snel.
Bijna de helft van alle gekochte abonnementen en prepaidpakketten betreft inmiddels een sim-only-aansluiting, tegenover 35 procent een paar jaar geleden. Marktonderzoeksbureau Telecompaper verstrekte deze cijfers aan Tweakers. Het is duidelijk dat het aantal los verkochte toestellen en het aantal sim-only-abonnementen rond hetzelfde niveau zijn komen te liggen.
De voornaamste reden is geld. Providers verlaagden vanaf medio 2011 de korting op dure smartphones in combinatie met een abonnement, waardoor veel mensen ineens niet meer goedkoper uit waren met deze constructie. GfK constateerde dat ook toen al. "Tot nu toe (augustus 2011, red.) hebben providers de smartphone zwaar gesubsidieerd, wat heeft geresulteerd in een aanzienlijke verkoop van high-end modellen in vergelijking met andere landen. Het voornaamste doel hiervan was het stimuleren van het mobiele internetgebruik. Nu dit gerealiseerd is, worden providers geconfronteerd met dalende inkomsten uit gesprekken, als gevolg van een toegenomen applicatiegebruik. De providers hebben gereageerd met de aankondiging van hogere tarieven voor mobiel internet en lagere subsidies op smartphones. Naar verwachting zal dit de huidige groei van smartphones afremmen en leiden tot een hogere omzet van middensegmentmodellen."
De leaseconstructie heeft veel mensen bewust gemaakt van de kosten van het toestel
Het gevolg van een verlaging van die korting was dat steeds meer mensen goedkoper uit waren met een sim-only-abonnement en een los toestel, zoals tweaker Kiswum meer dan eens tot in detail heeft uitgerekend.
Bovendien maakten sommige providers duidelijk hoeveel je precies extra betaalt voor een telefoon bij het abonnement. KPN deed dat met zijn desastreuze 'leasen' van toestellen. Voor een vast bedrag per maand 'huurden' klanten toestellen, waarna KPN de telefoon na twee jaar terugwilde of de klant hem kon overnemen. De constructie bleek zo impopulair, dat KPN er binnen een paar jaar mee stopte.
Wat nu populair is geworden en wat bijvoorbeeld door Vodafone wordt toegepast, is dat klanten betalen voor een toestel uit een bepaalde klasse, vaak aangeduid met letters. Voor toestellen in een bepaalde klasse betaal je een bepaald bedrag bij per maand.
Waarin de leaseconstructie wel is geslaagd, is dat zij veel mensen bewust heeft gemaakt van de kosten van het toestel in het abonnement. De virtuele providers, veelal budgetmerken van de grote providers, maakten daardoor een grote opmars. De prijsverschillen met de gevestigde merken zijn veelal zo groot, dat inmiddels vier op de tien abonnementen bij een virtuele provider worden afgesloten en dat percentage stijgt nog steeds snel.
De lagere subsidies vormen waarschijnlijk maar een deel van het verhaal. Een ander deel is dat een fatsoenlijke smartphone steeds minder geld hoeft te kosten. Waar Nederlanders voorheen vanwege de hoge kortingen vooral gingen voor de duurste modellen op de markt, zijn nu ook goedkopere modellen in trek. Merken als Huawei en Motorola boekten in de afgelopen tijd verkoopsucces in Nederland met hun goedkopere toestellen en LG en Google bewezen dat je voor 350 euro een uitstekende telefoon kan kopen, in Nederland in de vorm van een Nexus 5.
Tim Poulus, onderzoeker van Telecompaper: "Als je dan zelf een toestel koopt, dan is een iPhone wel een flinke uitgave in één keer. Dus dat kan best bijdragen aan de populariteit van goedkopere smartphones. Verder: midrange- en zelfs low-end smartphones worden steeds beter, dus het kwaliteitsverschil met een iPhone wordt kleiner, terwijl het prijsverschil groot blijft."

Een niche voor goedkope smartphones: geïmporteerde Chinese toestellen
Gevolgen
De gevolgen op lange termijn van de opkomst van sim-only zijn lastig te duiden, maar de gevolgen tot nu toe zijn wel makkelijk na te gaan. Als we kijken naar wat Nederlanders gemiddeld uitgeven aan een mobiel abonnement, is er een kleine aardverschuiving zichtbaar. Waar we drie jaar geleden gemiddeld 43,66 euro uitgaven, is dat nu gedaald tot iets onder de 31 euro, een daling van bijna 30 procent.
We hebben deze data verzameld door de in de kwartaalcijfers van de providers vermelde 'average revenue per unit', oftewel omzet per klant, te verzamelen. Providers splitsen deze arpu uit naar prepaid en postpaid, dus abonnementen. KPN doet dat overigens pas sinds 2011, dus de waarde uit 2010 is een benadering. Die laatste categorie bevat zowel abonnementen per toestel als sim-only.
Naast de steeds goedkopere abonnementen die mensen afnemen, is er een andere oorzaak voor de scherpe daling: het 'WhatsApp-effect'. "Dit komt vooral door de afname van sms en de algehele prijsdruk als gevolg van concurrentie", zegt Poulus. "Denk aan de opkomst, afgelopen jaren, van Tele2. Sim-only heeft hier waarschijnlijk niet eens zoveel mee te maken."
Wat je per maand betaalt, hangt nu vooral af van de databundel
Het gevolg van deze daling laat zich moeilijk overschatten. Bij een gelijk aantal klanten wordt er iedere maand gemiddeld meer dan 12,50 euro per persoon minder verdiend. Over de looptijd van een abonnement van twee jaar betalen we dus gemiddeld 300 euro minder aan een provider. Dat geld is uit te geven aan losse toestellen.
De onrust was dan ook te zien bij de providers in de afgelopen jaren. Gemiddeld ongeveer eens in de negen maanden tot een jaar kwam er een nieuwe reeks abonnementen om 'af te stemmen op de wensen van onze klanten'. Dat is niet alleen marketing; wat mensen willen in een mobiel abonnement verandert inderdaad drastisch. Waar belminuten en sms'jes ooit het belangrijkste waren, is dat nu voor veel mensen data. Daarom is onbeperkt sms'en en soms onbeperkt bellen mogelijk, terwijl voor data limieten gelden. Wat je per maand betaalt, hangt nu vooral af van de databundel.
Het aandeel van sim-only-abonnementen en de rol van virtuele providers zullen alleen maar toenemen, maar het is voor bestaande providers ook een risico. Ze houden klanten vast dankzij aanbieders als Simyo (KPN), hollandsnieuwe (Vodafone) en Ben (T-Mobile), maar het levert ze veel minder op. De investeringen in het 4g-netwerk hebben veel gekost, dus ze zullen proberen om linksom of rechtsom meer geld te verdienen, bijvoorbeeld met het leveren van extra diensten. Dat doen ze al met bijvoorbeeld muziekdiensten, zoals Spotify bij KPN en Deezer bij T-Mobile. Ook kunnen ze diensten bundelen, als bij KPN Compleet, met mobiel bellen, vast bellen, vast internetten en tv.
Vodafone ziet vooral dat de vraag naar toestellen bij abonnementen gebonden is aan nieuwe releases. "Als er een nieuw aansprekend toestel uitkomt, zoals een nieuwe iPhone, dan stijgt het aantal abonnementen met toestellen weer." Andere providers zijn er minder uitgesproken over, maar T-Mobile benadrukt wel dat het belangrijk is om de 'nieuwste mobiele toestellen' bij abonnementen te leveren. Het is de vraag of die focus in de toekomst meer mensen ertoe kan overhalen om weer een telefoon bij een abonnement te nemen.
Tot slot
Wie zegt er nu 'nee' tegen een gratis telefoon? Steeds meer mensen, zo blijkt, en dat heeft grote gevolgen. We sparen op een tweejarig abonnement gemiddeld 300 euro uit ten opzichte van drie jaar geleden, een fors bedrag,
Komen de tijden ooit terug dat je bij een schappelijk geprijsd abonnement een high-end telefoon 'kreeg' zonder bijbetaling? Die kans lijkt niet groot; het is niet meer nodig om mensen te verleiden om mobiel internet te nemen, want iedereen die het wil, heeft het onderhand al. Er zijn veel meer mensen die hun abonnement met mobiel internet verlengen dan dat er abonnees bijkomen.
Een van de meest logische gevolgen is dat mensen langer gaan doen met hun dure telefoon of vaker een toestel kopen dat iets goedkoper is. Hoe deze ontwikkelingen de prijzen en abonnementen die we betalen en kunnen afsluiten in de komende jaren zullen beïnvloeden, is onbekend.
Een ding is zeker; de providers dachten in 2011 weg te komen met een verlaging van de korting op smartphones en een verhoging van de prijzen van abonnementen. Sindsdien geven we gezamenlijk meer dan een miljard euro per jaar minder uit aan mobiele abonnementen, terwijl we steeds vaker zonder tussenkomst van providers onze telefoons kopen. Je kunt dus stellen dat de providers het deksel op de neus hebben gekregen.