Het jaar van de schermen
Na 2012 te hebben bestempeld als het jaar waarin laptops in een identiteitscrisis verkeerden, besloten we het overzicht van dat jaar traditiegetrouw met een vooruitblik op 2013. Onder druk van Microsofts Windows 8 en Intels nieuwe ultrabookconcepten waagden fabrikanten zich aan convertible ultrabooks, waarbij laptops steeds meer op tablets gingen lijken en vice versa. 2013 was dus het jaar waarin laptopschermen op alle mogelijke manieren aan de rest van een laptop bevestigd werden, maar het was ook het jaar waarin het scherm zelf veranderde. Schermresoluties werden opgeblazen en iedere nieuwe laptop van meer dan 1000 euro had, op een enkele gamelaptop na, een ips-scherm.
De identeitscrisis was in 2013 echter nog niet over. Alle fabrikanten brachten convertible ultrabooks met verschillende schermconstructies uit, maar welk concept was nou het beste? We hebben zo veel mogelijk uitschuifbare, kantelbare en omklapbare ultrabooks getest en daarbij bleek iedere fabrikant weer een andere draai - pun intended - aan het scherm te hebben gegeven.
:fill(white)/i/1378385287.jpeg?f=thumb)
Lenovo en HP hielden het bescheiden met de ThinkPad Twist en de Elitebook Revolve. We kenden de draaischermen al van eerdere HP-laptops, die al jaren voordat er sprake was van ultrabooks waren voorzien van een omklapbaar touchscreen. Voor Lenovo bleef het overigens niet bij het draaischerm; de laptopbouwer trok de stoute schoenen aan en bouwde met de inventieve Yoga-serie ook een laptop waarbij het scherm om de behuizing heen klapt.
:fill(white)/i/1361281137.jpeg?f=thumb)
Niet alleen Lenovo was inventief bij het ontwikkelen van unieke schermconstructies. Sony ontwikkelde in de vorm van de Vaio Duo 11 en 13 twee sliders, waarbij het scherm in ingeklapte toestand het toetsenbord volledig bedekt. Sony bleek nog meer in petto te hebben. De Vaio Fit multi-flip schaart zich samen met Dells XPS 12 in het rijtje onopvallende convertibles, waarbij op het eerste gezicht niet duidelijk is dat het om omklapbare schermen gaat.
:fill(white)/i/1366530502.jpeg?f=thumb)
De convertibles die wij uiteindelijk het hoogst waardeerden, waren de meestal wat dikke tablets met x86-hardware en een afneembaar toetsenbord. Microsoft begon de trend met de Surface Pro en in 2013 testten we in die categorie de Surface 2 Pro, Samsung Smart PC en Asus' Transformer Book TX300. De TX300 ging met de beoordeling 'Zeer goed' aan de haal en sinds kort blijkt ook het kleine broertje, de Transformer T100, behoorlijk wat populariteit te genieten.
1920x1080 pixels zijn niet meer genoeg
Apple deed het eind 2012 al met de Retina-schermen op de MacBook Pro, maar in 2013 barstte de pixelrace ook bij andere laptopmerken los. Full hd, tot 2013 toch wel zo'n beetje de maximumresolutie die iemand zich op een laptop kon wensen, was niet meer genoeg. Google antwoordde in februari en dwong Apple om zijn tagline bij de MacBooks met Retina-scherm aan te passen. Apple adverteerde met 'The highest resolution notebook ever. And the second-highest', maar Google wist met de Chromebook Pixel de schermresolutie van de 13"-MacBook Pro te overtreffen. Het 12,85"-scherm van de Pixel kreeg een resolutie van 2560x1700 pixels, met een zonderlinge beeldverhouding van 3:2.
:fill(white)/i/1365504103.jpeg?f=thumb)
Die beeldverhouding kon onze goedkeuring wegdragen, want vooral tijdens browsen en kantoortaken bleek het hoge scherm prettig te werken. Een hoge contrastverhouding en dito pixeldichtheid leverden een bijzonder mooi beeld op. Of Google van de Pixel een bestseller wilde maken, is de vraag. De prijs van 1299 euro laat zich, ondanks de high-end hardware, moeilijk combineren met het relatief eenvoudige ChromeOS, dat voor simpele en goedkope hardware is ontwikkeld. Een mooi statement maakte Google er wel mee.
Een 1080p-scherm bleek keer op keer niet binnen het budget te passen
De Retina-schermen van Apples MacBooks worden gemaakt door LG en Samsung, en laatstgenoemde fabrikant liet in 2013 zien ook voor het eigen merk knappe schermpjes te kunnen bouwen. In juni kondigde Samsung de Ativ Book 9 Plus aan, met een resolutie van maar liefst 3200x1800 pixels. Daarmee legde die laptop wat pixeldichtheid betreft de lat nog hoger, op 276ppi. Het besturingssyteem bleek daarmee echter nog wat moeite te hebben.
:fill(white)/i/1381401520.jpeg?f=thumb)
Apple en Google met zijn Pixel hebben het voordeel dat ze zowel de hardware als de software binnenshuis ontwikkelen. Voordat beide bedrijven hun laptops met hoge resoluties uitbrachten, is de software ongetwijfeld uitgebreid aangepast en getest, zodat de ui mooi met de resolutie meeschaalt. Samsung had dat voordeel met Windows 8 uiteraard niet en moest wachten op Windows 8.1, dat meer schalingsopties biedt voor dergelijke pixeldichtheden.
Apple, Google en Samsung wisten de resolutielat dus steeds wat hoger te leggen, maar waren niet de enige die laptops met meer pixels op hetzelfde oppervlak uitbrachten. Lenovo, Dell en HP kondigden ook aan het Samsung-paneel met 3200x1800 pixels te gaan gebruiken. Acer, Asus en opnieuw Dell en HP kondigden daarnaast laptops aan met resoluties van 2560x1440 pixels, en vlak voor het einde van het jaar kwam MSI met een GT60 met 2880x1620-scherm, dat we ook al op Sony's Vaio Fit Multiflip zagen.
Dan rijst de vraag natuurlijk of we ook op goedkopere laptops knappe schermen tegenkwamen, want eerlijk is eerlijk, de prijzen van de bovengenoemde laptops liggen allemaal boven de 1250 euro en dat zal voor velen buiten hun budget vallen. Voor de Laptop Best Buy Guides ging de GOT-community ook in 2013 iedere twee maanden op zoek naar drie laptops met op dat moment de beste prijs-kwaliteitverhouding. Hoogste doel voor de basislaptop, van maximaal 600 euro, was een 1080p-scherm. Dat bleek keer op keer niet binnen het budget te passen, hoewel de Dell Inspiron 15R SE en Lenovo's IdeaPad E530 het bijna tot Best Buy geschopt hadden, maar daarbij ging het om tijdelijke aanbiedingen. Wellicht dat 2014 het jaar wordt waarin ook laptops van 600 euro een fijne 1080p-resolutie meekrijgen.
Cpu's: Intel, AMD, ARM
Voor de high-end laptops was 2013 het jaar van de Haswell-processor. Dankzij de nieuwe Intel-chip en bijbehorende chipset daalde het verbruik van ultrabooks sterk en konden we accuduren van meer dan acht uur noteren.
:fill(white)/i/1372165113.jpeg?f=thumb)
Een mooi voorbeeld van die verbeterde accuduur is Microsofts Surface Pro, waarvan in 2013 de tweede generatie uitkwam, met die Haswell-processor. De accucapaciteit van de oude Surface is gelijk aan die van de nieuwe, maar de accuduur is met bijna twee uur toegenomen, grotendeels dankzij de nieuwe processor.
De snelheid van de nieuwe Intel-processors ging er overigens niet noemenswaardig op vooruit. De Ivy Bridge-processor was al snel en Haswell deed daar nog een paar procent bij, maar maakte geen enorme stappen.
:fill(white)/i/1379532413.jpeg?f=thumb)
Dat was ook niet nodig, want concurrent AMD wist Intels high-end ultrabooks niet bij te benen. We testten dit jaar slechts enkele malen laptops met AMD-processors en moesten bij MSI's GX60 concluderen dat de snelle videokaart door de apu werd afgeremd. In de round-up van vier laptops van rond de 500 euro kwam de AMD-apu beter uit de verf vanwege de voor dat geld gunstige grafische prestaties. In de review van de Samsung Ativ Book 9 Lite bleek de apu weer vrij traag, hoewel het daarbij meer de vraag is of Samsung er goed aan heeft gedaan om de Temash-apu, die eigenlijk voor tablets is bedoeld, in een laptop van 800 euro te verwerken.
AMD blijkt eind 2013 ook geen populaire keus te zijn voor laptopbouwers. In de Pricewatch staan slechts 139 laptops die voorzien zijn van een AMD-processor, tegenover maar liefst 1702 Intel-varianten. Er gloort echter hoop aan de horizon; AMD-apu's met codenaam Kaveri maken hun opwachting. Die nieuwe processors moeten sneller en efficiënter zijn en de concurrentiepositie ten opzichte van Intel verbeteren.
Op de scheidslijn van tablets en laptops zijn er dan nog altijd de arm-processors, waar alleen Windows RT en de Samsung Chromebook op draait. Een handjevol tablets - 13 stuks volgens de pricewatch - maakt gebruik van de architectuur die staat of valt met Windows RT. De populariteit van Windows RT lijkt in ieder geval tanende, zeker dankzij de introductie van Intels Bay Trail-processor, die gewoon x86-instructies ondersteunt.
2014: het jaar van de ultranetbook?
Met de pixelrace, die in 2013 een hoogtepunt breikte, hopen we voor 2014 opnieuw dat er betere panelen naar goedkopere laptops komen en wellicht lukt het volgend jaar wel om een Best Buy Guide te schrijven waarin we een laptop van 600 euro met full-hd-scherm kunnen aanbevelen.
/i/1384336563.jpeg?f=imagenormal)
Op processorgebied belooft 2014 in ieder geval een mooi jaar te worden. AMD komt begin 2014 met apu's, die gebruikmaken van hUMA, hQ en HSA, wat er kortgezegd op neerkomt dat de cpu en de gpu intensiever gaan samenwerken. De werklast wordt verdeeld en toegewezen aan de processor die het meest geschikt voor de taak is, wat weer efficiëntere apu's moet opleveren. Begin 2014 presenteert AMD de Kaveri-desktopprocessor en een zuinige variant voor laptops volgt vermoedelijk later dat jaar.
/i/1382352956.png?f=thumb)
Intel zal in 2014 uiteraard ook niet stilzitten. Na de 'tock' die Haswell in Intels productieschema is, zal Broadwell aan het eind van 2014 de volgende 'tick' vormen. Broadwell zal een dieshrink van de Haswellarchitectuur vormen, waarmee Intel afscheid neemt van het 22nm-procedé en verdergaat met 14nm-processors. Als het goed is leidt dat weer tot zuinigere processors en hogere klokfrequenties binnen hetzelfde tdp-package als de processors van de vorige generatie. Op een volgende generatie ultrabooks moeten we helaas nog tot wachten 2015; in 2014 introduceert Intel alleen Broadwell-processors voor de desktop.
Het uiterlijk van laptops zal in 2014 waarschijnlijk niet enorm veranderen. Dun, licht en convertible is de norm, en die lijkt zijn weg te vinden naar goedkopere laptops. Uitgerekend Asus, dat in 2007 met de Eee PC de netbookrevolutie ontketende, lijkt met de Transformer Book T100 weer een bijzonder interessant concept in handen te hebben, waarbij de gedachtegang lijkt op die bij de eerste Eee PC. Ultrabook-convertibles zijn snel en zien er mooi uit, maar zijn bovenal ook duur. De T100 haalt die prijs flink naar beneden door gebruik te maken van een goedkoper scherm, een Atom-processor en een kleinere ssd: een convertible voor 'het gewone volk', dat geen 1000 euro voor een laptop overheeft. Met een prijs van 350 euro is de T100 al enkele weken de populairste tablet in de Pricewatch.
Dat Kaveri en Broadwell eraan komen is wel zeker. Dat goedkope convertibles populair worden, ligt voor de hand, gezien de populariteit van de Transformer Book T100, en ergens zou het best kunnen dat de maximale schermresolutie volgend jaar verder wordt opgekrikt, waardoor we 4k-schermen op laptops krijgen. Het praktisch nut is aanvechtbaar, maar 4k is wel weer een buzzword waarbij pr-managers hun vingers aflikken. Misschien wordt de pixelrace volgend jaar echter een halt toegeroepen en blijft 3200x1800 pixels het maximum dat we op een laptop gaan vinden. Dan kunnen fabrikanten zich gaan toeleggen op oled-schermen op laptops of zelfs op gebogen oled-schermen op laptops. Dus wat er ook gebeurt, mooie tijden liggen in het verschiet.