Inleiding
Netwerk- en securityspecialisten hadden het voorheen relatief gemakkelijk: gebruikers, data en applicaties bevonden zich binnen de bedrijfsmuren. Inmiddels wil men niet alleen bedrijfstoepassingen en -gegevens van buiten kunnen benaderen, maar moeten werknemers ook hun eigen - al dan niet mobiele - devices mee naar binnen kunnen nemen. De moderne werknemer brengt daarbij niet alleen zijn eigen hardware mee, maar ook eigen apps en een complete (sociale) cloud. Ontwikkelingen als Het Nieuwe Werken en de versmelting van werk en privé hebben deze beweging onomkeerbaar gemaakt.
Waar beveiligingsspecialisten voorheen de opdracht kregen om de bedrijfsnetwerken zo goed mogelijk dicht te timmeren, wordt ze tegenwoordig juist gevraagd hoe de infrastructuur opengegooid kan worden - maar dan wel op een veilige manier. Een essentieel onderdeel van Het Nieuwe Werken is immers dat werknemers hun applicaties en data op elk moment kunnen benaderen, vanaf elke locatie en met elk apparaat: 'anytime, anyplace, from any device'.
Hoewel dit in eerste instantie een technische aangelegenheid lijkt, sluit deze ontwikkeling aan bij belangrijke sociaal-maatschappelijke veranderingen. Het Nieuwe Werken wordt bijvoorbeeld regelmatig genoemd als oplossing voor de file-problematiek, maar voor veel werkenden is de scheidslijn tussen werk en privé er niet duidelijker op geworden.

Personeelsmarketing
De versmelting van werk- en privécommunicatie zorgt dat banken, overheden, verzekeringsmaatschappijen en andere organisaties waar veiligheid en privacy essentieel zijn, moeite hebben om nieuwe mensen aan te trekken. Enerzijds hebben ze behoefte aan jonge honden die goed uit de voeten kunnen met bijvoorbeeld mobiele applicaties en sociale media. Anderzijds is de bedrijfsomgeving er meestal niet op ingericht dat mensen tijdens het werk hun eigen apparatuur en online applicaties gebruiken.
Maar een programmeur kan zijn werk eigenlijk nog maar amper doen zonder toegang tot fora en channels, en niet zelden is technische documentatie alleen online beschikbaar. Nu de economie begint aan te trekken en de babyboomers zo zoetjes aan van hun pensioen gaan genieten, wordt er ook meer mogelijk. Ook als hij aan het werk is, wil de moderne mens zijn presence-informatie en vriendenlijsten kunnen gebruiken, kunnen twitteren en chatten, en na het avondeten nog een paar uurtjes kunnen doorwerken - als dat nodig is of als dat toevallig goed uitkomt.
Niet meer alles afsluiten
Beveiligingsspecialisten krijgen tegenwoordig dus niet meer de vraag om alles af te sluiten, maar om zo veel mogelijk functionaliteit en gegevens op een veilige manier beschikbaar te maken. Bovendien willen werknemers daarbij hun eigen apparatuur met daarop hun eigen applicaties en eigen online diensten kunnen gebruiken, niet alleen buiten het bedrijf maar ook erbinnen.
Een voorbeeld is Volvo, dat een paar jaar geleden moeite had om nog goede werknemers te vinden. "Zij hadden heel strikt beleid," vertelt Wilbert Pijnenburg, de Nederlandse directeur van beveiligingsspecialist InfoSecure. "Daarom vroegen ze ons om policy's waarin werd vastgelegd wat precies wel en niet zou mogen. Inmiddels is meer toegestaan, al ging dat wel ten koste van de beveiliging."
"Een vergelijkbare discussie werd onlangs gevoerd door de banken. Daaruit bleek dat zij het gebruik van sociale media juist aanmoedigden. Zo wordt gestimuleerd dat werknemers online regelmatig iets over hun bedrijf melden. Probeer als beveiligsexpert maar eens de rem op een dergelijk marketingbeleid te zetten - terwijl de vraag is of een bank wel op duizenden van zulke 'marketing-medewerkers' zit te wachten. Op sommige bijeenkomsten over sociale media wordt beveiliging niet eens genoemd."

Bring your own device
Tweedeling
De tradionele manier om externe toegang te faciliteren, is een tweedeling te maken. Binnen het bedrijf of op een gecontroleerde computer krijgt de gebruiker alle mogelijkheden. Buiten het bedrijf, op een willekeurige web-browser, kunnen bijvoorbeeld gegevens wel worden ingezien, maar niet worden gewijzigd. Volgens Andreas van Wingerden, manager systems engineering bij Citrix Benelux, is de aanpak om het netwerk in ringen op te delen, inmiddels echter achterhaald. "Wat doe je dan bij het bedrijfsmatige gebruik van clouddiensten, zoals Salesforce?" Tweakers.net-panellid Michael van Kleij vraagt zich daarnaast af of het wel nut heeft om smartphones en tablets toegang tot het netwerk te geven als je vervolgens nauwelijks functionaliteit aanbiedt.
Het is niet alleen een kwestie van aan of uit," legt Citrix-directeur Rob van der Hoeven uit. "Met onze Smart Access-software kun je heel genuanceerde policy's maken. Onze software kijkt niet alleen naar wie je bent, maar ook naar waar je vandaan komt en met wat voor device." Van Wingerden vult aan: "We kunnen je een volledige remote desktop geven of een geheel geïsoleerde omgeving." Door alleen de grafische interface door te geven, kan alle interactie tussen applicatie en device worden verhinderd. Je kunt op die manier bijvoorbeeld niet knippen-en-plakken. "Het hele spectrum aan mogelijkheden is beschikbaar. Doel is de IT-omgeving zo open, flexibel en gebruiksvriendelijk als mogelijk te maken."
"Bellen is bijzaak"
"Die tweedeling is technisch heel mooi," zegt InfoSecures Pijnenburg, "en Citrix heeft het inderdaad helemaal uitgesplitst; je kunt een heleboel instellen. Een interface die je niet toestaat om te knippen en te plakken is vanuit veiligheidsperspectief ideaal. Maar de markt gaat een hele andere kant op. Mensen willen hun eigen iPhone of iPad kunnen gebruiken, en daar zit ook Exchange op. Smartphones worden niet verkocht om te bellen maar vanwege hun sociale applicaties." Voorbeeld daarvan zijn de Facebook-toestellen van HTC en INQ. "Bellen is bijzaak."
Daarnaast gebruiken we steeds meer video en geluid," vervolgt Pijnenburg, "maar het Independent Client Architecture-protocol van Citrix is daar te simpel voor." Hij ziet daarom meer in een oplossing als die van Rabobank-dochter Schretlen. "Zij hebben een heleboel laagjes gebouwd; hoe onveiliger een systeem, des te minder mag je doen."
Bring your own
Werknemers willen hun zakelijke toepassingen ook van buiten het bedrijf kunnen benaderen, en vanaf hun eigen apparatuur. Maar ze willen die hardware - denk aan laptops, smartphones en iPads - ook mee naar binnen nemen. Weet je de beveiligingsproblemen op te lossen, dan kom je al gauw op een bedrijfseconomische vraag: heeft het nog zin om vanuit de organisatie computers en telefoons beschikbaar te stellen en te onderhouden?
Citrix is, niet verbazingwekkend, een warm pleitbezorger van het Bring-Your-Own-principe. Daarbij zorgen werknemers voor hun eigen spullen, waarvoor ze een vergoeding van hun werkgever krijgen. Citrix geeft zijn mensen bijvoorbeeld elke drie jaar een vergoeding ter hoogte van de kostprijs van een MacBook Pro. Dat lijkt aardig, al moet daarbij worden aangetekend dat het bedrijf ook software en onderhoud uitspaart. Werknemers kunnen hun software wel tegen gereduceerd tarief kopen.
De meeste leden van het Tweakers.net-expertpanel geven aan dat ze een maandelijkse vergoeding van 100 tot 400 euro redelijk vinden. Voor een office-gebruiker hoeft het bedrag natuurlijk minder hoog te zijn dan voor een software-ontwikkelaar. Toch zijn er ook panelleden die vinden dat een werkgever simpelweg voor een volledige werkplek moet zorgen.
Beveiliging
Ook over de beveiliging is het expertpanel het niet eens. Naast Citrix worden vooral VPN en TrueCrypt genoemd, en ook het propriëtaire mailsysteem van BlackBerry komt voorbij. "Data die de deur uit gaat, kan prima beveiligd worden met TrueCrypt," aldus panellid 'ajakkes': "Verbindingen met het bedrijf kunnen via ssl lopen. De beveiliging moet in ieder geval in overeenstemming zijn met de risico's."
Met name systeembeheerders en beveiligingsspecialisten benadrukken het belang van goede veiligheidsmaatregelen. Die insteek lijkt echter achterhaald door de praktijk: uit de reacties van de panelleden blijkt dat veel organisaties hun personeel veel vrijheid geven. Daarbij worden wel proxies en firewalls ingezet om te loggen en te filteren. Soms blijft het filteren beperkt tot porno en games, maar ook YouTube, chat, Skype, Hyves, Facebook, Twitter en andere sociale media worden regelmatig geblokkeerd.
Niet veel organisaties staan hun medewerkers toe over het bedrijf zelf te berichten. Dat is meestal voorbehouden aan de pr- en marketing-afdeling. Panellid "AlterMann" beschrijft hoe zijn werkgever enerzijds een bonus geeft aan mensen die via sociale media nieuwe medewerkers weten aan te brengen, maar tegelijkertijd de toegang tot die sites blokkeert.
Gezond verstand
Veel panelleden melden dat de beveiliging vooral is gebaseerd op beleid, gezond verstand en goede wil. 'Opvoeding' lijkt de belangrijkste maatregel: medewerkers moeten weten dat ze bijvoorbeeld geen koersgevoelige informatie, intellectueel eigendom of negatieve berichten naar buiten mogen brengen. Pijnenburg noemt als voorbeeld de politiechef die onlangs werd ontslagen, omdat zij verkeerd over de vermeende doodsoorzaak van twee koolmonoxide-slachtoffers twitterde. "Was dat werk of privé?"
"De vraag is dan ook niet meer of we dit alles willen," aldus Pijnenburg, "alleen nog maar hoe we het gaan organiseren. In die zin heeft de beveiliging het verloren. Met name managers vragen aan de it-afdeling of de aanschaf van een iPad een goed idee is. Die zeggen dan dat je dat beter niet kunt doen, waarna het toch gebeurt. Maar verhinder je als beveiliger dat mensen bij hun gegevens kunnen, dan slaan ze die op in de cloud. En dat wil je al helemaal niet. Als security officer moet je dus nooit nee zeggen, alleen ja." Daarbij is het uiteraard de truc om daarvoor de juiste omstandigheden te scheppen of af te dwingen.