Gigabyte GA-MA78GM-S2H

Algemeen
Omdat ik niet zoveel games meer speel was ik al een poosje op zoek naar een bordje met goede onboard video zodat ik geen energie-verslindende losse videokaart meer nodig heb, maar toch nog af en toe lekker kan gamen en natuurlijk ook zonder problemen HD video kan afspelen. De AMD/ATI 780G chipset was precies wat ik zocht, zuinig, betaalbaar, veel features en toch acceptabele game-performance. De onboard 3D (ATI HD3200 core) zit in de Northbridge chip bijgebakken en maakt gebruik van het systeemgeheugen (instelbaar tot max. 512MB). De 780G heeft de snelste onboard graphics die er op dit moment is!

Ik heb gekozen voor dit Gigabyte bord vanwege de complete feature-set, de nieuwe SB700 southbridge, en de eSATA aansluiting voor een externe harddisk. Hoewel het bord (in combinatie met een Phenom) als het goed is ook met DDR2-1066 geheugen kan werken, heb ik er vanwege de prijs gewoon DDR2-800 geheugen in gedaan.
[img=620]iIlnrjja[/img]

Features

• Socket AM2+/ AM2 processors: Phenom X4, Phenom X3, Athlon, Athlon X2, Sempron
• North Bridge: AMD 780G
• South Bridge: AMD SB700
• Geheugen: 4 x 1.8V DDR2 DIMM dual channel (max 16 GB DDR2 1066/800/667 MHz)
• HD Audio: Realtek ALC889A 2/4/5.1/7.1-channel, optical S/PDIF Out connector
• LAN: Realtek 8111C chip (10/100/1000 Mbit)
• Slots: PCI-Express x16, PCI-Express X1, 2x PCI
• IDE: 1 x IDE (tot 2 IDE devices)
• SATA: 5 x SATA 3Gb/s (RAID 0 / 1 / 10)
• eSATA: 1 x eSATA 3Gb/s achterop
• Floppy: 1 x floppy disk drive connector
• Firewire: max 2 IEEE 1394a ports (1 achterop, 1 via interne header)
• USB: tot 12 USB 2.0/1.1 ports (4 achterop, 8 via interne USB headers)
• LPT: 1x interne header
• Serial: 1 x interne header
• Kbd: PS/2 toestsenbord aansluiting
• Muis: 1 x PS/2 muis aansluiting
• [li[video: D-Sub, DVI-D, HDMI[/li]

Overklokken - onboard video
Hoewel er ongetwijfeld mensen zijn die nu hard gaan lachen, is overklokken op een budget-systeem naar mijn mening gewoon net zo leuk en waarschijnlijk zelfs nuttiger dan op een high-end systeem. Hoewel ik uiteindelijk zal gaan voor een zo laag mogelijk energie-verbruik (met name voor m'n server die 24x7 aanstaat), is het altijd erg leuk om te kijken wat er uit een systeem te halen is. Daarnaast nodigt een nieuwe chipset natuurlijk extra uit om alle opties uit te proberen. Tenslotte kon ik ook een kleine vergelijking maken tussen een Athlon X2 en een Phenom X4 configuratie qua energie-verbruik en 3D-performance.

In de bios zijn zeer veel opties te vinden om over te klokken. Bij Gigabyte zit dit meestal verstopt in de BIOS, en inderdaad moet je ook bij dit bord in de bios eerst CTRL-F1 drukken om de extra opties toegankelijk te maken. Verschillende voltages (CPU, Northbridge, Memory), multipliers (CPU, HT, Memory controller, Memory divider), en een enorme reeks memory-timings waarvan ik nog niet eens alles geprobeerd heb. Daarnaast kan met de AMD Overdrive software vanuit Windows ook nog van alles aangepast worden.

De onboard graphics core draait standaard op 500MHz, maar dit is in de bios eenvoudig aan te passen (150 tot 2000MHz). Zonder extra koeling draaide het prima op 650 MHz, maar met een eenvoudig fannetje op de koeler gemonteerd was 900MHz geen enkel probleem. Haal wel eerst de koeler van de Northbridge voordat je erin gaat schroeven, want de northbridge/graphics chip is erg klein en heeft geen enkele beschermende kap, maar zit met wat koelpasta direkt onder de heatsink!
[img=620]xruJ5XgC[/img]

De graphics-core moet via de HyperThreading-bus via de memory-controller van de processor bij het geheugen komen, en zou daarom in principe sneller moeten worden bij een hogere HT snelheid. Door alleen de HT snelheid te verhogen maar de processor- en geheugensnelheden zelf zoveel mogelijk constant te houden was inderdaad al een mooie 3D snelheidsverbetering te zien, dus nog zonder de processor en het geheugen over te klokken. De Phenom X4 gebruikt in vergelijking met de Athlon X2 al standaard een flink hogere HT snelheid (1800MHz ipv 1000MHz) maar ook bij de Phenom was nog wel een HT overklok mogelijk met enig effect op de 3D performance.

Ik heb ook nog even gekeken of de processors over te klokken waren, maar ik heb er niet veel tijd aan besteed want ik wilde liever een zuiniger systeem door de voltages te verlagen. De X2
hield het voor gezien rond de 2700 a 2750 MHz, de Phenom X4 haalde 2650 tot 2700 MHz (beide met met de standaard-voltages).

Energie-verbruik
Het energie-verbruik van het bord is relatief laag, en in combinatie met een energie-zuinige processor dus erg geschikt voor mijn systeem dat permanent aanstaat (runt nu mijn webserver en Newsleecher). Omdat de energie-zuinigste AMD Athlon X2 BE en E series naar mijn mening nog iets te duur waren, heb ik de EE variant gekocht, die was 20,- goedkoper. Die EE's draaien standaard op een iets hoger voltage, maar dat was in de bios gewoon lager te zetten. Mijn Athlon 4200+ EE draaide zelfs onder volledige belasting prima op 0.95 volt, waardoor hij nu zelfs een stuk zuiniger is dan een standaard BE of E versie

Voor mijn werksysteem heb ik nu eenzelfde bord gekocht, maar dan met een Phenom 9550 X4 quad-core (B3 stepping). Die is uiteraard een stuk minder zuinig vanwege de vier cores en omdat hij nog niet zo lang gemaakt wordt, maar ook met de X4 was er tot mijn verbazing met behulp van voltage-instellingen flink wat(t) af te krijgen. Daarnaast kan ik de 4 cores gewoon te goed gebruiken om met een dual-core genoegen te nemen (multi-threaded Java programmeren en video-bewerking), en mijn werksysteem staat ook niet permanent aan.

Tenslotte heb ik ook nog een voeding met een hoger rendement geprobeerd (Enermax 82+) in plaats van twee no-name voedingen, en ook dat maakte beide systemen nog eens een stuk zuiniger: de configuratie met de dual-core werd 13 tot 15 Watt zuiniger (zowel onder load als idle), de quad-core werd 7 (idle) tot 15 Watt (load) zuiniger. De resultaten in de grafiek zijn allemaal met de zuinige 82+ voeding, dus als je wilt vergelijken met el-cheapo voedingen kun je er grofweg overal 15 Watt bijtellen.

Ook van mijn Phenom X4 systeem wilde ik het energie-verbruik verder verlagen door een lager voltage in te stellen, maar tot mijn verbazing was dat in de bios niet mogelijk. Het voltage kon alleen verhoogd worden . Met een X2 erin kon het voltage zowel hoger als lager worden ingesteld, dus dat is een beetje raar. Gelukkig kon met AMD Overdrive software vanuit Windows alsnog het voltage verlaagd worden, maar ik had liever gehad dat dat al direkt in de bios gedaan kon worden.

Ik heb twee pogingen gedaan via de support-website tot de technici van gigabyte door te dringen, maar de reakties waren ronduit grappig dus ik heb het maar opgegeven:

Hello,
Thank you for supporting GIGABYTE products.
Please note that Phenom processor require high voltage. so you can not lower the voltage in the Bios.
Best Regards,

Nog een keer duidelijk uitgelegd dat het met de Overdrive software wel kan, dus waarom in de bios niet, dat het met de X2 wel kan met dezelfde bios, en tenslotte dat concurrent Asus wel de undervolt optie in de bios heeft voor de X4:

Hello,
After checking it seems actually we have never provided option in bios to decrease the CPU voltage we only provide option to increase the CPU voltage. You may try to use AMD’s Cool n Quite technology for energy saving. Thanks.
Best Regards,

Voorlopig dus nog maar via de AMD OVerdrive de voltages van de Phenom X4 verlagen.
[img=620]r6Q2WZFI[/img]

conclusie
Mijn verwachting van dit bord is meer dan waargemaakt, vandaar dat ik er een tweede heb bijgekocht. Jammer dat het undervolten van de Phenom (nog?) niet vanuit de BIOS kan, maar dankzij AMD's Overdrive software (die tijdens het opstarten van Windows automatisch het laatst gebruikte profiel kan laden) bespaar ik nu ook op mijn Phenom-bord 10 (idle) tot 26 Watt (onder volledige belasting).

Na flink wat settings uit te proberen, en vele prime95, aquamark en 3dmark pogingen om het allemaal te testen, volgt hier dan de uiteindelijke 3D scores.
[img=620]35nrSR22[/img]