Nvidia GeForce RTX 2080 Ti Founders Edition

Kleine update: videotje van de Asus RTX kaarten staat inmiddels ook online

Nvidia "Turing" Experience part 1: RTX 2080 en RTX 2080 Ti core performance

Ik moest even checken, maar het is echt al weer (ruim) twee jaar terug dat we voor het eerst een GTX 1080 onder onze neus kregen. En iedereen die een beetje bekend is met videokaarten weet dat twee jaar echt een hele lange tijd is tussen nieuwe generaties. Maar eindelijk is het zo ver, de nieuwe generatie Nvidia videokaarten met “RTX” in plaats van GTX, de RTX 20XX benaming en Ray-tracing en what-not is echt uit en wij hebben ze de laatste dagen (dat het er meerdere zijn zijn we al blij om eigenlijk) aan de tand kunnen voelen. Het moment dat dit live gaat is het moment dat de advocaten van Nvidia op een korte vakantie mogen, dus naar verwachting zal je het nodige aan leesvoer voor je kiezen krijgen.

Zo ook van ons, flink wat zelfs en we gaan eerst uitleggen waarom. Eén reden is dat er veel kaarten gaan komen gezien Nvidia twee chips uitbrengt (met een derde binnenkort) en elke fabrikant op elke chip een paar varianten wil maken. Een andere reden is dat de lancering van deze Nvidia GeForce RTX voorzichtig uitgedrukt ‘erg interessant’ is wat bepaalde nieuwe features en technieken betreft welke nodige terugkerende aandacht zal vragen over de komende weken naar mate er games komen die daar gebruik van maken. Wat ik niet ga doen is in-depth over de architectuur praten, cores tellen en dezelfde plaatjes van de verschillende chips bespreken, er zijn inmiddels zo veel uitstekende bronnen daarvoor dat meer van hetzelfde simpelweg niets toevoegt. (Persoonlijke tip: die van Techpowerup vindt een mooie balans tussen diepgang en toegankelijkheid).

Daarom wil ik wat anders doen: jullie mee nemen in een verhaal over hoe wij hier nu naar zo’n lancering toeleven, van de aanloop tot de ervaringen in de eerste dagen, en dan specifiek over hoe wij bepaalde features en beloftes nu zelf ervaren en inmiddels op terugkijken. Laat maar weten of deze subjectieve launch-ervaring een beetje bevalt of dat we volgende keer maar beter wat droger blijven.

Prijzen? Onbekend op dit moment. Nvidia claimt beschikbaarheid de dag nadat dit live gaat, ervaring leert dat de bredere beschikbaarheid en stabilisatie van de prijzen nog wel even kan duren.

De afgelopen weken…

Eén ding hebben wij door de jaren heen geleerd, en dat is dat een enorme hype eigenlijk vooral risico’s met zich mee brengt en maar weinig echt toevoegt, het lijkt bijna een soort gratis marketing tool die consumenten hunzelf opleggen. Ruim voor deze lancering was er natuurlijk al het nodige bekend over wat bij Nvidia speelde. Volta, Turing, Ampère; allemaal namen die gaandeweg voorbij kwamen, maar zonder zicht op een nieuwe gaming GPU haalden wij lange tijd onze schouders op met het idee ‘we zien wel’. Fantastische ontwikkelingen op gebied van AI zijn ons natuurlijk niet ontgaan, maar alles voelde toch een beetje als de ver van onze bed show.

Tot maandag 20 Augustus 2018, de dag voor Gamescom officieel zou beginnen. Ons oorspronkelijke plan om die dag rustig aan te doen in Keulen (beetje op tijd naar bed en uitgerust op Gamescom aan te komen dinsdag) komt te vervallen nadat ons duidelijk wordt gemaakt dat we het Nvidia evenement die avond echt niet mogen missen. Het geroezemoes was natuurlijk al extra luidruchtig de laatste dagen dus de aankondiging van de nieuwe videokaarten voor gamers lag wel erg voor de hand, en dan zeg je natuurlijk geen nee.

Eenmaal aangekomen was het vooral wachten. Waar je praktisch bij elk event wel iemand kent en met een handigheidje of twee wel door de drukte komt om een biertje te halen werkt het bij Nvidia’s feestje iets anders. Lees: samen met iedereen van grote bekende namen in de tech wereld (zowel aan de review- als fabrikant zijde) tot willekeurige plebs, err.. fanatieke gamers in de rij staan tot de deuren open gaan; wel gezellig. Eenmaal open stonden we weer voor een andere deur te wachten, maar dat terzijde. Toegegeven, gezien de schaal en de inmiddels wel heldere realisatie dat er aan de andere kant van die deur wel iets heel tofs -moet- liggen begonnen we het toch een beetje dat hype gevoel te krijgen, “Hoeveel sneller zal het zijn” “Welke nieuwe features gaan ze het over hebben” etcetera. Nogmaals er was gaandeweg genoeg tussen neus en lippen door besproken, maar niemand wist nog wat ons precies te wachten stond.



En toen stond de grote man van Nvidia Jen-Hsun Huang op het podium in zijn iconische leren jasje het grote Turing verhaal te houden. Hoewel ik in deze review het nodige subjectieve zal delen, zowel positief als negatief, moeten we die man zelf toch ook de nodige credits geven. Hij heeft objectief één van de grootste bedrijven in de tech wereld, niet alleen wat videokaarten betreft, vanaf het prille begin uit de grond gestampt en ondanks dat het niet meer hoeft staat hij daar toch echt zelf op het podium. De manier waarop hij daar een uur of twee zonder iets van een hikje, ‘uh’ of enig moment van twijfel alle ogen in de zaal twee uur strak op zich krijgt is niets minder dan indrukwekkend. Een aantal ‘dad jokes’ verraden stiekem wel dat hij al een tijdje mee draait, maar als 35 jarige vader van twee kon ik ze goed waarderen (momentje van realisatie dat je zelf ook ouder aan het worden bent, damn). Vooral aanstekelijk was het feit dat, ondanks dat er natuurlijk het nodige marketing-mooie aan zat, hij zelf toch echt niemand laat twijfelen over zijn inhoudelijke kennis en vooral interesse over dit onderwerp; oprecht, aanstekelijk enthousiasme van iemand die echt nauwlettend bij dit product betrokken is.

Ray-tracing! Maar wat nog meer?

Het grote woord van de avond was ray-tracing, of eigenlijk real-time ray-tracing, ook een onderwerp waar de afgelopen dagen zo veel over geschreven is dat ik er niet extreem diep op in wil gaan, maar kort door de bocht de techniek waarbij een beeld wordt gegenereerd door individuele lichtstralen te volgen en te simuleren hoe ze reageren op elke aanraking met elk ander object of oppervlak. In theorie: perfecte belichting, perfecte reflecties, en daarmee dichterbij foto-realisme dan ooit. Nu is ray-tracing an sich niets nieuws, de ray-tracing trein loopt al jaren en zowel DirectX 12 en Vulkan API’s hebben ray tracing features ingebouwd, maar het feit dat er een flinke zwik nieuwe RT cores in deze nieuwe kaarten zitten die dit goed moeten kunnen doen is wel reden tot enthousiasme. De rekenkracht vereist om dat goed te doen is extreem waardoor de enige aanraking van de consument met het fenomeen in pre-rendered situaties was, bijvoorbeeld film, maar volgens Nvidia is real-time ray tracing mogelijk, oftewel in games? Woop!









Vanuit ons eigen perspectief begon het vooral te jeuken om met de kaarten aan de slag te gaan omdat we het voor het eerst in jaren weer over beeldkwaliteit zouden kunnen hebben en niet alleen over xx fps bij setting yy, grofweg elke GPU review van de laatste paar jaar. Natuurlijk had Nvidia al een tijd Gameworks met wat specifieke Nvidia plusjes zoals Hairworks etcetera, maar in theorie is dit een heel andere kaliber pluspunt: iets wat een veel grotere impact kan hebben op het totale beeld, en wat dankzij de gespecialiseerde RT cores ook nog eens mogelijk zou kunnen zijn zonder extreme performance hit.

Ray-tracing werd die avond gedemo’d in verschillende games, waarbij het gros van het publiek het gekst werd van Battlefield V. Zelf was ik niet zo weg van die demo die leuke ray tracing dingen liet zien maar op andere fronten in mijn optiek geen geweldig beeld gaf, en had ik zelf vooral wat twijfels bij een zaal vol Duitsers die luid zaten te klappen terwijl er een V2 bom op Rotterdam werd gegooid en de hele scene explodeerde. Toegegeven: de reflecties en dergelijke zagen er best cool uit hoor, maar foto-realistisch? En toch een beetje ‘ons’ Rotterdam he.





Zelf vond ik Metro Exodus demo veel interessanter, want in die game zag je hoe ray tracing een enorme impact kan hebben op de sfeer wanneer er in een donkere ruimte toch wat licht weerkaatst dat via een klein raampje naar binnen komt. Het gevoel zei dat ray tracing echt wel toffe dingen zou kunnen betekenen. Shadow of the Tomb Raider was een vergelijkbaar voorbeeld waarbij mooi zichtbaar werd hoe verlichting in games echt volwassen kan ogen. Kortom: met uitzicht op een echt product zijn we nu echt enthousiast.

Maar terwijl we later op die avond uitgebreid stonden te genieten van het nodige bier en lekkere food-truck hapjes begon er ook wat te kriebelen. Zo was er geen woord gerept over de prestaties buiten ray-tracing om, en de ietwat cynische ikke vond het ook best frappant dat Nvidia ook meteen de RTX 2080 Ti uit zou brengen; in de tijd was de GTX 1080 flink sneller dan de GTX 980 Ti en een model erboven had geen urgentie. Het eerste belletje ging rinkelen; zou de RTX 2080 zonder ray-tracing niet snel genoeg zijn om mensen echt te overtuigen? Ervaring leert dat je vaak meer opmaakt uit wat er niet wordt gezegd dan waar daadwerkelijk over wordt gesproken, en er bleef het nodige onbesproken die dag.

Nog een paar biertjes verder en we hadden het feitelijk nergens meer over, of er kwam in elk geval weinig nuttigs uit. Maar enthousiast waren we wel! Althans meer dan de volgende ochtend toen de wekker ging. Tot zover dat plan om uitgerust te beginnen. De dagen erna? Deels enthousiast, deels Hollandse nuchterheid: laat maar zien die kaart.

Review voorbereidingen

Op dat moment weten we ongeveer even veel als jullie, die presentatie was tenslotte openbaar, en we wisten dat er precies één maand te gaan was tot aan de echte lancering. Als reviewer hoop je dan dat je de sample vlot krijgt zodat je wat weekjes hebt om te testen, maar ben je realistisch genoeg dat die vermoedelijk pas enkele dagen voor de lancering zal verschijnen. En dan blijft het, zoals verwacht, lange tijd best stil vanuit Nvidia en de board partners. Stiller dan ooit…

Toch beginnen bij ons dan de review voorbereidingen. Evaluatie: Waar waren we niet blij mee met de laatste GPU reviews? Een paar games waren inmiddels echt aan vervanging toe, dus die vervangen door wat zwaarders en ook iets van Vulkan erin. Ook wilde ik het liefst van de oudere quad-core i7’s af, en gezien we de laatste maanden met wat ‘kleine kwetsbaarheidjes’ te maken hebben gehad zoals Spectre en Meltdown was het sowieso zaak om de GPU test vanaf nul op te bouwen; die patches hebben tenslotte performance impact gehad, plus dat Windows sowieso natuurlijk flink veranderd is. Je resultaten van twee jaar terug hergebruiken zou simpelweg onacceptabele vergelijkingen geven en is een serieuze review faux pas.

Zo gezegd zo gedaan en alle courante videokaarten die we hadden liggen op een schone testbench geknald met een Asus Z370-F Strix, Intel Core i7-8700K, en 32GB Corsair Vengeance LPX geheugen op 3000MHz. Seasonic Prime voeding van 850 Watt, je weet maar nooit waar we op uit gaan komen met het verbruik, en testen maar. Aan de Nvidia kant de GTX 1050 Ti, GTX 1060 6G, GTX 1070, GTX 1070 Ti, GTX 1080 en GTX 1080 Ti, en bij AMD de RX 570, RX 580, Vega 56 en Vega 64; de GTX 1050 en RX 560 zullen vermoedelijk maar weinig mensen missen.

Daarbij meteen de kans aangegrepen om de setup voor geluidsmetingen te verbeteren, want de efficiëntie van de koeler bepaalt grotendeels welke kaart nu echt het beste is. Ryzen staat nog op de wenslijst maar op een gegeven moment was de tijd echt op. De ca 2000 points of data die aan de basis staan van wat je vandaag ziet namen al tientallen uren testen in beslag, allemaal uren die bijna niemand ziet maar toch echt onmisbaar zijn.

D-Day

Gedurende al die tijd hoor je praktisch niets. Het was wachten… en wachten… weken hoeft niet, maar een sample een weekje vooraf zou leuk zijn? Ja? Nee? We kregen op een gegeven moment in elk geval wat specs te zien:





Weer een paar dagen vertraging op een eerdere gesuggereerde datum, en uiteindelijk was het pas vrijdag de veertiende dat de drie RTX kaarten binnen kwamen, dezelfde dag als dat de ‘unboxing NDA’ zou verlopen, lekker krap dus. Maar ach, in de ogen van menig fabrikant hebben reviewers toch niets anders te doen dan wachten op hun nieuwste paradepaardje dus wat maakt het uit. Omdat we toch subjectief bezig zijn: Unboxing NDA’s zijn feitelijk niets meer dan een marketing hype tool, maar f- it; iedereen is nu eenmaal goed enthousiast geworden en een paar leuke plaatjes vindt men nu eenmaal leuk.

Het moment dat zo’n kaart binnen komt ligt hij bij vrouwlief op tafel voor de foto’s (en tegenwoordig b-rolls voor de YouTube video), want niemand zit te wachten op plaatjes met mijn kleffe vingers erop, en korte tijd later steekt hij in de bench. Crunch time, want eigenlijk zou maandag de NDA verlopen en hoewel ik mij volledig bewust ben van het feit dat een dag later ook prima zou zijn zet je toch een standaard voor jezelf; je laat je niet kennen. Dus slaap je maar wat minder en trek je door als een beest. Testen tot je erbij neer valt, letterlijk. Niet elke ‘media’ was het er kennelijk mee eens dat een weekend door knallen en wat nachtjes overslaan prima is, dus voor die watjes heeft Nvidia de NDA datum last minute nog even 2 dagen opgeschoven.. pfff. Al die verhalen dat Nvidia zo keihard is, cateren voor de softies als je het mij vraagt 😉

Nu kan je van Nvidia best eea zeggen wat ik niet direct zal afkeuren, machtposities van dominante spelers leiden wel vaker tot wat spanning. Zeker wat prijzen betreft is er het afgelopen jaar wel wat te klagen geweest, nu de geruchten dat ze nog tig Pascal kaarten over hebben, en de inmiddels indicatieve prijzen van de RTX kaarten zijn ook verre van mals. Maar, dat terzijde: damn ze hebben hun producten inhoudelijk consequent goed voor elkaar. Drivertje installeren, en alles werkt als een zonnetje. Geen hiccup, geen issue met een specifieke game tot dusver, geen afwijkend resultaat in een game waarvan je je afvraagt of ze daar nog wat aan weten te doen. We doorlopen de testprocedure alsof het een super-oc GTX 1080 Ti is van twee jaar terug, geen hikje wat je eraan herinnert dat dit een nieuwe generatie is. Bij dit soort lanceringen hoop je als reviewer vooral dat je niet opeens 10 uur kwijt bent aan het oplossen van een obscuur probleem, zeker iets als de Ryzen lancering was echt wel even een hoofd-brekertje, maar Nvidia heeft die ervaring weer echt tip top in orde.

Met al die vrije tijd vanwege het niet hoeven troubleshooten laat tijd over voor wat licht leesvoer. Meegeleverde documentatie als de reviewers guide en Turing white paper zijn erg goed onderbouwd en daadwerkelijk interessant technisch leesvoer. Het is zeker niet geheel vrij van een vleugje marketing, primair wat betreft sturing richting de meest positieve elementen hier en daar, maar dat kan je een fabrikant niet kwalijk nemen. Het zijn de bizarre claims en het gebrek aan onderbouwing die dergelijke documenten normaliter prullenbak voer maken en Nvidia laat met hun uitgedokterde lancering vooral zien dat zij donders goed weten wat ze aan het doen zijn.

Toch wat haken en ogen

Toch zitten we met een klein probleem, want precies -de- twee grote features van deze RTX serie, ray-tracing en Deep Learning Super Sampling (DLSS), zijn eigenlijk nog niet ‘echt’ te testen. Ray-tracing vereist een grote update van Microsoft die ergens in oktober komt, en daarbij nog de updates van de game developers die het gaan ondersteunen. Er is welgeteld één demo beschikbaar die je met wat aparte sprongen tot je beeld kan brengen, en nogmaals veelbelovend als het is blijven we voorzien van enige nuchterheid: meer dan voorzichtig optimisme kan ik niet voelen totdat ik echt zelf meerdere games ray-traced kan voelen, kan vergelijken met een GTX 1080 Ti of RX Vega 64 ervaring, etcetera.

Het concept dat games er beter uit kunnen gaan zien dan ooit is dus iets waar we simpelweg niets over kunnen zeggen en op terug moeten komen. En op dat moment komt de vraag “maar waarom lanceren ze dit dan nu, en niet in oktober als die patch er is? Is dat voor praktische redenen? Gamescom is een goed moment waarop veel mensen bijeen zijn, of -mijn gok- interne redenen zoals de voorraad aan Pascal kaarten? Of speelt er iets anders waar wij plebs niets van weten? Met (het gebrek aan) concurrentie zal het in elk geval weinig te maken hebben want de komende maanden verwachten we zeker geen antwoord van AMD. Of ze moeten gedacht hebben nog wat potentiele Vega kopers weg te kapen voor de Battlefield V lancering?

Voordat we naar DLSS gaan kijken, want dat heeft ook een impact op het totale plaatje, lopen we eerst even door de standaard benchmarks heen zodat we een beeld krijgen van de baseline performance.

Test setup

Al kort genoemd, maar hier de herhaling van onze test opstelling
- Cooler Master Test Bench (Open)
- Asus ROG Z370-F Strix Gaming moederbord
- Intel Core i7-8700K @ 4,5 GHz
- 32 GB Corsair Vengeance LPX 3000 MHz
- Seasonic Prime Titanium 850W PSU
- Samsung 960 PRO 1TB SSD
- Samsung T5 External SSD 2TB
- Windows 10 Pro x64

3D Mark

3D Mark benchmarks zijn toch de onbetwiste vaste hap wat benchmarks betreft. Fire Strike is een oude bekende DX11 benchmark, Extreme en Ultra zijn respectievelijk 1440p en 4K varianten van het 1080p origineel, en Time Spy is de nieuwe DX12 1440p benchmark. Lang verhaal kort: nog altijd een sterke graadmeter wat onderlinge krachtverschillen betreft.

Assassin’s Creed Origins

Assassin’s Creed Origins is door Ubisoft uitgebracht in Oktober 2017 en is de zoveelste game in de Assassin’s Creed series (who is keeping count). Na de nodige stukjes herhaling in eerdere games in de serie is Origins een opvallende positieve uitschieter in ons boekje: uiteraard genoeg bekende elementen, maar het gevechtsysteem is goed onder handen genomen, en de game draait ook uitermate soepel en je klimt vlotter dan voorheen overal naar boven. De game speelt zich af in een grote open spelwereld en kent de nodige snelle scenes en gevechten, een gemiddelde van 55-60 FPS vertaalt zich in een soepele spelervaring, waarbij enkel de meest fps gevoelige gamer in grote gevechten meer zal willen. Niet de game van het jaar, maar wel één die echt de moeite is om te spelen.

Tom Clancy’s Ghost Recon Wildlands

Ook Wildlands (2015) is een grote open wereld game, maar dan met minder klimmen en klauteren, en meer rondrennen met moderne wapens. Of eigenlijk rondsluipen, want hoewel we de nodige drukke gevechten meemaken is het een Tom Clancy game en is de primaire focus eigenlijk om ongemerkt je missies uit te voeren. Als FPS game is een gemiddelde score richting de 60 ook gewoon gewenst, wat in de praktijk ook redelijk stabiel blijft. Wel is het een extreem zware game an sich, zeker vergeleken met de minder-open-world broeder van Ubisoft The Division, en het is ook de enige game in de huidige line-up waarin de RTX 2080 Ti op 4K Ultra de 60 FPS niet haalt.

Tom Clancy’s The Division

Vergeleken met Wildlands is de wereld van the Division (2015) weliswaar wat kleiner, het voornaamste verschil is dat je door een verlaten, door een apocalypse verwoeste stad slentert. Het is een echte looter shooter, waarbij je soms wellicht wat te veel tijd bezig bent met je inventory en je wapens wisselen of verpatsen (iets wat Wildlands een stuk soepeler wist te verwerken), maar onder de streep een heerlijke co-op game die je een keer gespeeld zou moeten hebben. Wederom een shooter, dus een gemiddelde richting de 60 FPS is nog wel gewenst, maar de game draait een stuk soepeler dan de grote-wereld Wildlands.

Total War: Warhammer

Total War in het Warhammer universum, dat kon bijna niet mis, en dat ging ook niet mis. Een genot voor strategy liefhebbers, zowel op meta niveau als zij die graag hands-on gaan met gigantische legers. De sfeer is goed, de uitdaging is goed, zo ook die voor je systeem, al gaat dat met 2017-hardware redelijk eenvoudig. Als strategy game heb je niet direct een hoog gemiddelde framerate nodig, maar gezien de druk op je computer flink toe kan nemen met hele grote battles kan het geen kwaad om je alsnog op de 60 fps te richten als uitgangspunt. Gelukkig lukt dat zelfs met een mid-range kaart tegenwoordig, ook op 1440p, al heb je voor 4K wel een GTX 1080 Ti of RTX 2080 nodig.

Middle Earth: Shadow of War

Shadow of Mordor maakt plaats voor Shadow of War in onze suite, al zeg ik wel dat het de moeite is om de eerste game er voor een paar euri bij te kopen als je hem nog niet hebt. De Assassin’s Creed stijl game in de wereld van Lord of the Rings combineert strategie met vooral veel vecht scenes, en met de character ontwikkeling, aardige verhaallijn en goede sfeer een leuk game om wat uurtjes in door te brengen. De completionist in mij heeft wat moeite met de tig dingen die je kan doen en het feit dat het verhaal af en toe wat rekt, maar als je niet te gehaast bent zit er simpelweg tientallen uren aan fun in. In de framerates zijn beide games best onrustig; meestal is een 60 fps gemiddelde voldoende om een soepele ervaring te bieden, maar een beetje hoger inzetten kan geen kwaad voor de drukste momenten.

Far Cry 5

Far Cry Primal maakt plaats voor Far Cry 5, waarin Far Cry een beetje naar de roots terugkeerd in gameplay met meer guns en minder melee wapens als in Primal, maar het is en blijft een echte, herkenbare Far Cry 5 game. Goed verhaal, lekkere gameplay, genoeg humor en hoewel de co-op ervaring een teleurstelling was vanwege de slechte co-op mechanics is ook dit een game die je wel gespeelt zou moeten hebben. Ook hier is 60 FPS een prima uitgangspunt voor een soepele ervaring door het hele verhaal heen.

Strange Brigade

Strange Brigade is een heerlijke nieuwe co-op shooter waar ik eigenlijk weinig vanaf wist, maar ons de laatste dagen (totdat RTX uit kwam en we volop in test modus gingen) het nodige plezier bracht. Lichte humor, hordes zombies, wat puzzelwerk met een Indiana Jones achtige stijl, en vooral heel veel knallen. Verwacht niet te veel diepgang, maar een avondje knallen met je vrienden weet deze moderne, vriendelijkere take op het Left 4 Dead en Vermintide concept toch goed te brengen.

Technisch een interessante bench omdat deze game zowel Vulkan als DX12 API opties biedt, die we dan ook naast elkaar zetten met één (high) setting:

Grid Autosport

Eigenlijk zou deze game in een 2018 test lijstje niet thuis horen, maar kennelijk doet auto’s iets met gamers waardoor ze die ook in games willen zien. Voor high-end kaarten zoals de RTX units eigenlijk geen geschikte graadmeter, ook niet op 4K Ultra settings, maar het is wel een benchmark die wat mindere goden de kans geeft om hun relatieve krachten te laten zien; niet iedereen koopt louter high-end kaarten.

Final Fantasy XV

Final Fantasy XV daarentegen is wel een mooie benchmark voor high-end kaarten om wat spierballen te tonen. We testen hier enkel 1080p en 4K, maar de 4K ‘high’ preset (daar zit standaard niets boven) is een mooi stukje eye candy waar ook de duurste kaarten nog niet de limieten van de CPU weten te vinden. Over de gameplay kan ik weinig kwijt, want de game zelf hebben we nog niet gespeeld.

Energieverbruik

We zullen in de kaart roundup wat verder ingaan op het energieverbruik, want momenteel is het lastig te schatten wat de impact is van de aanpassingen van de board partners. Toch gaan we er niet volledig aan voorbij, vooral met het oog op mensen die een RTX build aan het plannen zijn.

Ons viel op dat het idle verbruik van de nieuwe Turing kaarten een paar Watt hoger is dan de Pascal kaarten, maar Nvidia heeft al verklaard op dat vlak nog de driver aan het tweaken te zijn, dus we wachten even met oordeel op de dag dat ze daadwerkelijk te koop zijn, op welk moment we onze actuele resultaten toevoegen.



Met ca 235-240 Watt uit de muur met louter GPU load, tussen de 250 en 300 Watt tijdens de zwaardere games (afhankelijk van de CPU load van de game), is het verbruik van de RTX 2080 wat hoger dan een GTX 1080 maar gezien de prestatietoename en het feit dat de GTX 1080 Ti een stuk hoger zat vinden we dat een keurig resultaat. Pieken voorbij de 350 Watt hebben we niet geregistreerd, en je kan een RTX 2080 dus prima op een degelijke 550 W PSU voeding draaien zelfs met een beetje OC erbij. Voor de liefhebber, wij hebben zowel de Asus als Gigabyte RTX 2080 ook getest met de Seasonic Focus Plus Gold 550W zonder problemen.

Wat de RTX 2080 Ti betreft, die lust wel een slokje en verbruikt zo’n 100 Watt meer dan zijn kleinere broer. Een flinke toename, die liefhebbers van de snelste GPU op de markt vermoedelijk voor lief zullen nemen. Belasting hangt normaliter tussen de 350 en 400 Watt uit de muur voor onze test setup. Met een beetje (praktisch, niet x-oc) overclocken pak je in onze optiek dan beter een mooie 650 W voeding (A-kwaliteit vanzelfsprekend).

Bespreking van de prestaties

Met de standaard benchmarks achter de rug leun ik even naar achter, kijk ik op ogenschijnlijk diepzinnige wijze in de verte en lijkt het voor vrouwlief dat ik deze resultaten even tot mij laat komen. Dat ik in werkelijkheid vooral bezig was met wat we voor lunch gingen eten.. wacht, ik dwaal af. Gezien ik de maandag tot woensdag (moment van publiceren) afwezig zou zijn trok ik de lijn bij de bovenstaande tests, en moesten een aantal zaken op de test wenslijst tot na de lancering wachten. Vanaf dat moment is het voor ons letterlijk een kwestie van grafiekjes maken, de foto’s klaarzetten, en alle gedachtes op een zo coherent mogelijke manier op papier zetten.

Ik kan mij goed voorstellen dat er een paar teleurgesteld zullen zijn over de toename van baseline prestaties. Kijken we terug naar hoe de GTX 1080 de 980 Ti achter zich liet heeft de RTX 2080 nog wel degelijk concurrentie vanuit de GTX 1080 Ti en het is niet vreemd dat we dan ook meteen een RTX 2080 Ti zien. Maar aan de andere kant met de moeilijkheidsgraad van het verder verkleinen van het productieprocédé vind ik het zelf eigenlijk wel indrukwekkend hoe we alsnog winsten zien rond de 30%, met een paar uitschieters richting de 50%, en dat met een toegenomen efficiëntie. Dat is zonder dat we het over HDR hebben of DLSS, dus gewoon puur in old school gpu spierballentaal. In de hertest werd duidelijk dat AMD’s Vega 64 echt niets inbrengt tegen een GTX 1080 ti, waardoor Turing helemaal op een eenzame hoogte staat. Je kan klagen wat je wilt, maar er is simpelweg niets snellers in de markt en de vooruitgang is wel degelijk voorbij significant.

Dat je voor deze kaarten niet naar 1080p hoeft te kijken zal niemand verbazen en de beperkte toenames daar verdienen mijns inziens dan ook feitelijk geen aandacht. Nvidia zet deze kaarten vooral neer voor 1440p en 4K resoluties, resoluties waar ook echt nog wat te winnen viel en daar zien we toch mooie sprongen. Vooral het feit dat we met de RTX 2080 Ti een kaart hebben die op één na alle 4K games op Ultra de 60 FPS voorbij gaat is een indicatie dat 4K gaming nu echt een ding mag zijn. De 1080 Ti deed dat veelal leuk, de RTX 2080 Ti doet dat gewoon erg goed. Goed nieuws voor die mensen die hun ogen hadden op die nieuwe AUO schermen met 4K, 144Hz, HDR en G-Sync, mensen voor wie de prijs van de RTX dan ook geen issue zal zijn, ahem. Maar geen zorgen in elk geval dat Turing niet heel, heel erg snel is.

Leuk, die goed nieuws show voor de rijken

Het is zeker makkelijk om enthousiast te zijn als je het over dure producten hebt, en we willen er ook zeker niet aan voorbij gaan dat deze producten voor het gros van de markt gewoon niet te betalen zijn. De RTX 2070 zal een interessante review gaan worden, maar die laat nog even op zich wachten.

Toch is RTX en de vooruitgang voor de welgestelde gamers goed nieuws voor de consument die een paar honderd euro voor een videokaart echt zat vindt. De GTX 1080 Ti is hier en daar voor zo’n 650 euro te koop, GTX 1070’s zijn voor het eerst in tijden weer onder de 400 te vinden, en de GTX 1060 6GB en AMD Radeon RX 580 zakken eveneens aardig in. Desalniettemin zijn dat leuke verbeteringen voor die doelgroep, maar geen wereldschokkende verbeteringen en we kunnen enige teleurstellingen dat we zaken als ray tracing en deep learning verbeteringen voorlopig niet onder de 500 euro zullen zien ook prima begrijpen.

Let wel op dat de kans groot is dat de huidige 10-serie prijzen, specifiek die van de GTX 1080 Ti, niet eindeloos zullen blijven zakken; de kans is groot dat daar best nog stevige vraag naar zal zijn en zodra het einde van die voorraad in zicht is de keuze wel eens beperkter zou kunnen worden voor men die wat tussen de 500 en 700 euro zoekt. In mijn optiek is de GTX 1080 Ti dan zo’n gek idee niet als je bijvoorbeeld al een recent 1440p 144Hz scherm hebt gekocht zonder HDR; daar zal je langer mee willen doen dan een nieuwe videokaart vandaag de dag.

Theoretiseren

In mijn optiek laat de release van deze Turing architectuur en focus op ray tracing eigenlijk zien hoe volwassen de markt voor computer (gaming) graphics is geworden. Zeker voor de massa op Full HD resolutie viel er weinig meer te willen dan wat er al lang en breed beschikbaar was, zij zullen op termijn ook profiteren van de ontwikkelingen maar het is op dit moment onwaarschijnlijk dat deze zeer sterk op de prijs gerichte markt voorlopig interesse gaat hebben in technieken die flink duurdere en grotere chips vereisen. Net als in de CPU markt de afgelopen jaren was de echte harde noodzaak van een nieuwe generatie gewoon niet zo hard aanwezig, en is het ook niet meer dan logisch dat Nvidia zich nu richt op andere, grensverleggende elementen zoals ray tracing en DLSS, en dan specifiek voor de high-end doelgroep die hun zinnen hebben gezet op moderne features zoals HDR en veel hogere resoluties, een doelgroep die nu na al die jaren wel eens een gigantische sprong in beeldkwaliteit en ervaring willen zien. Dat hun nieuwe product de budget gamer die voorheen echt wel om meer GPU kracht zat te smeken in de steek lijkt te laten is dan een onvermijdelijk kwaad.

De vraag is natuurlijk waar het nu heen gaat. Het is niet de eerste keer dat een GPU fabrikant gamers wil overtuigen met een specifieke featureset. PhysX was een voorbeeld van zo’n feature waar hier en daar wel leuk gebruik van werd gemaakt, maar wat nimmer echt een argument was om Nvidia te kopen in plaats van een alternatief. Ray-tracing is dat in potentie wel, en zeker gezien de enorme dedicated rekenkracht op dat front en het feit dat het al in de DX12 en Vulkan API’s zit verwoven geeft RTX echt een flink betere uitgangspositie. Daarbij hebben RTX kaarten vooralsnog geen enkele inhoudelijke concurrent en heeft enkel Nvidia de gezonde financiële positie om in samenwerking met game ontwikkelaars deze ontwikkelingen ook echt te pushen.

Antwoord vanuit AMD gaat er voorlopig simpelweg niet zijn, de huidige geruchten hebben het over Q2 2019 als een extreem voorzichtige schatting, en plak normaliter maar wat maandjes aan voorzichtige schattingen. Toch lijkt voor AMD een sleutelrol weggelegd gezien zijn diep verworven zitten in de console industrie, en alle grote titels tegenwoordig toch echt primair op de console gericht zijn. Samenwerken met ontwikkelaars om high-end PC gamers te overtuigen voor Nvidia te gaan is eenvoudig genoeg, maar de kans dat Nvidia game ontwikkelaars zo ver krijgt om ook niet goed te optimaliseren voor console hardware en daarbij concurrerende videokaarten schat ik zelf dan weer vrij klein.

Zelf schat ik dan voorzichtig dat we de komende maanden beetje bij beetje wat games zullen gaan zien waarbij ray tracing wordt gebruikt om bepaalde visuele effecten te verbeteren, iets heel anders dan een geheel ray traced game ervaring waar sommigen nu aan lijken te denken. De mate waarin die effecten zichtbaar zullen zijn, en belangrijker: merkbaar zullen zijn terwijl je volop in de actie zit zullen bepalen in hoeverre de in theorie fantastische RTX tech de markt echt naar zijn hand zet. Antwoord op die vraag hebben we simpelweg nog niet.

DLSS to the rescue

Nvidia zet echter niet enkel in op raytjes tracen, cue wat slechte grappen richting iedereen die Ray heet overigens, maar ook op wat tegenwoordig een groot deel van het bedrijf Nvidia opmaakt: Artificial Intelligence, een gebied waarin Nvidia echt een enorm sterke positie heeft ingenomen.

Wat doet dat voor jouw game graphics met een RTX kaart? Nvidia werkt samen met ontwikkelaars om hun games door Nvidia’s nogal slimme deep learning netwerk te halen zodat per game betere algoritmes kunnen worden gemaakt om de anti aliassing te verbeteren. Deep Learning Anti-aliasing of DLSS zoals ze dat noemen. Zij analiseren de game, sturen door middel van updates optimlisaties naar jouw pc (via GeForce Experience), en de aan de Turing chip toegevoegde Tensor Cores passen die verbeterde AA dan toe. Feitelijk komt het neer op een mega upscaling operatie uitgevoerd door AI (woo, mooie termen!), maar dan met een beperkte impact op de prestaties gezien de gespecialiseerde Tensor cores los staan van de traditionele shader cores.







Iedereen die wel eens met twijfelachtige ogen naar de AA instellingen in games heeft gekeken weet dat MSAA x-zoveel de game er flink beter uit doet zien, vooral die blokkerige diagonalen, maar dat het ook de instelling is (samen met shadows normaliter) die het hardst in de prestaties hakt. Modernere alternatieven zoals FXAA en TAA zijn sneller, maar laten nog wel wat steekjes vallen in de visuele presentatie. In de demo’s die we tot dusver hebben gezien oogt DLSS meer dan veelbelovend, want het zie er kwalitatief echt goed uit. Niet zoals bij ray tracing dat je significant andere zaken gepresenteerd krijgt, maar het oogt wel op een game die echt met alle eye candy draait. En dat met een fors betere performance dan met traditionele AA opties.










Ook hier moeten we een beetje terughoudend zijn, want wat we tot dusver zien zijn precies dat: demo’s. Mooie demo’s, maar ook demo’s waarvan wij de technische werking en aanpassingen nog niet echt met 100% betrouwbaarheid kunnen vertalen naar echte gameplay. Er is inmiddels een forse lijst games bekend die DLSS gaan ondersteunen, en de recente toevoegingen zijn een indicatie dat dit een redelijk eenvoudige techniek lijkt voor ontwikkelaars om aan hun game toe te voegen wat cruciaal is voor een brede ondersteuning, maar het is ook nog een beetje afwachten. Toch kunnen we meer dan voorzichtig optimistisch zijn, want als wat we nu zien de komende weken goed in de praktijk komt kunnen we eenvoudig enkele tientallen procenten extra performance aan de RTX kaarten toeschrijven, op welk moment het een genadeklap zal zijn op alles wat vorige generatie is.



Dit is wellich niet zo visueel schokkend als ray tracing, maar dit is waar ik zelf toch echt het meest enthousiast van wordt in deze nieuwe generatie. Aan ons de taak om de komende weken games die met DLSS uitkomen side-by-side te draaien met DLSS en TAA (of MSAA, dat moeten we nog even gaan uitpluizen wat we gaan doen). Ik moet dus nog altijd terughoudend zijn, maar dit is het onderwerp waarover ik op dit moment met vol vertrouwen durf te tikken, zelfs als dat inhoudt dat ik toch echt zelf de GeForce Experience app moet gaan gebruiken in plaats van de minimal setup waar ik toch zelf wel een beetje voorstander van ben.

Andere zaken

Naast die twee grote focussen zijn er nog wat punten waar we op in gaan, of op in zullen gaan de komende dagen. Er zijn uiteraard ook de nodig ontwikkelingen aan de primaire core en shaderkant, resulterend in verbeterde prestaties per core, geheugenefficientie en dergelijke, maar dat zijn vooral zaken die zich in benchmarks dienen te uiten.

Significant voor de ontwikkelaarskant is de toevoeging van mesh shading, content adaptive shading, motion adaptive shading en variable rate shading, waarbij bepaalde acties zonder verdere tussenkomst van de CPU geoptimaliseerd kunnen worden. Het terugbrengen van het aantal CPU draw calls (sorry, weet niet hoe ik dit veel leek-vriendelijker kan brengen) is zelfs met super snelle processors handig omdat de nodige zaken echt nog thread-gebonden zijn. Het concept om op slimme wijze meer GPU rekenkracht in te zetten op de game elementen waar mensen daadwerkelijk naar kijken in games (of zones waar een hogere kwaliteit meer tot zijn recht komt) brengt in potentie een hogere subjectieve beeldkwaliteit met een hogere framerate zonder dat je per se veel extra rekenkracht nodig hebt. Voor beide is het ook nog even afwachten echter wat ontwikkelaars hier precies mee gaan doen, maar met de dominante positie van Nvidia momenteel lijkt het onvermijdelijk dat we nog optimalisaties zullen zien die deze kaarten nog beter gaan benutten dan nu het geval lijkt uit de baseline benchmarks.







Primair voor streamers heeft Nvidia aandacht besteedt aan de encoding op de GPU. In onze serie over streaming concludeerden we dat NVENC encoding, bijvoorbeeld als je vanuit de GeForce experience streamt, kwalitatief niet op kon tegen een software encode op je CPU via bijvoorbeeld OBS. Direct op je GPU encoden echter vereist nagenoeg geen CPU of GPU kracht, waardoor het wel een valide alternatief is voor streamers zonder overkill processor. Volgens Nvidia hebben ze nu eea verbeterd waardoor de kwaliteit van de opnames nu op gebied van beeldkwlaiteit moet concurreren met een CPU encoding op ‘fast’ preset. Daarmee zou het streamen in een degelijke kwaliteit nu moeten kunnen zonder high-end CPU. In theorie althans, want we hebben dit nog niet getest maar dit gaan we de komende dagen testen als wat andere nieuwe streaming hardware binnen is.



SLI nog even aankaarten, iets wat de RTX 2080 en RTX 2080 Ti moeten kunnen doen, maar we hebben de daarvoor vereiste nieuwe NVLink nog niet gezien en we begrijpen dat SLI in de driver ook nog niet af is. Nu ben ik geen groot SLI (of multi-GPU) fan, maar we vermelden het maar even.

Voor de liefhebbers van screenshots is het leuk dat Nvidia hun Ansel heeft uitgebreid onder de naam Ansel RTX. We moeten nu screenshots kunnen maken waarin we op dat moment de camera kunnen draaien, filters kunnen toepassen, HDR kunnen toepassen (ook zonder HDR display begrijp ik), resolutie en instellingen kunnen verhogen en tegenwoordig zelfs filters kunnen toepassen. Ja, allemaal voor de show, maar de realiteit is dat dit voor veel gamers en content creators nu eenmaal een mooie functie is.

Overclocking

Het laatste onderwerp van vandaag is overclocking, al is ook dat iets waar we in een los stukje op terug gaan komen vanwege beperkingen met de planning. Een aantal zaken zijn inmiddels opgevallen (en ik geloof al redelijk bekend), zoals het feit dat Nvidia het voltage vast prikt en dat je ook bij board partner kaarten daar niet aan kan zitten. Dat houdt in dat je feitelijk de power limiter hebt om mee te spelen, want grote veranderingen eigenlijk niet mogelijk maakt.

We gaan er dieper op in zodra ik meer chips heb gezien, twee RTX 2080’s en een RTX 2080 Ti vind ik te vroeg om harde conclusies te trekken. Voorzichtig kan ik zeggen dat 2050-2100 MHz de praktische limiet lijkt te gaan worden en dat er op het geheugen nog wel wat meer speling zit, met een totaal van ca 5-8% extra ruimte bovenop de reeds stevige factory overclock, maar het is nog een beetje koffie dik kijken. Ik ga een fabrikant in elk geval niet aanspreken op OC’en met één sample, dus TBC!

Wel interessant lijkt de Nvidia scanner, waarmee de kaart zelf in ca 20 minuten op zoek gaat naar een stabiele overclock. Dit toont de potentie van een vlotte overclock door een prosumer, maar overclocks kunnen zo applicatie afhankelijk zijn dat we ook hiervan zeggen dat we er zsm een los stukje aan wijden.

Conclusie

Het is een beladen launch, zo veel is zeker, maar de realiteit is ook dat ik mij niet kan herinneren wanneer ik mij voor het laatst zo enthousiast voelde over een nieuwe ontwikkeling op de markt. En ja, dat zeg ik niet alleen als reviewer maar ook als consument die de markt de laatste maanden met argusogen heeft aangekeken met toenemende prijzen en weinig inhoudelijke vooruitgang. Plak ik deze ervaring even aan die van de nieuwe nieuwe 4K 144Hz G-Sync HDR schermen (zoals de Asus PG27UQ), en we kunnen zeggen dat we de afgelopen maand opeens een mega sprong hebben gemaakt wat echte high-end gaming betreft.

Dat de massa met beperkte budgetten voorlopig weinig liefde krijgt is zeker jammer en de nodige boze gezichten zijn echt begrijpelijk. Maar tegelijk is het ook een onvermijdelijk en begrijpelijk kwaad; meer dan wat er al te koop was voegt gewoon niets toe aan de meeste 1080p game pc’s. RTX is dan ook niet iets wat broodnodige extra kracht brengt naar de massa zoals afgelopen generaties, maar zie RTX als een early adopters launch voor een paar indrukwekkende technieken, waarvan de grote successen de komende tijd (weken, maanden) hun weg zullen vinden in meer redelijk geprijsde producten. De meesten moeten vooralsnog genoegen nemen met dalende prijzen van mid-range kaarten in de huidige generatie wat begrijpelijk niet het extremere enthousiasme zal genereren als wat wij hier in de gelegenheid zijn om te zien; producten van 800 euro en meer zijn nu eenmaal gewoon voor een (te) kleine groep interessant en de gewenste prestatie-per-euro sprong is ook nog even zoeken.

Bovenin de markt echter? Nvidia was al de snelste met de GTX 1080 Ti, en nu zijn ze zo veel sneller met de RTX 2080 Ti dat het feitelijk niet uit maakt wat je ervan vindt. Als je een high-end PC wilt bouwen kom je er nu eenmaal bij uit. Gaan GTX 1080 en GTX 1080 Ti bezitters spontaan naar de winkel rennen? Tenzij je er financieel heel goed bij zit om enkele tientallen procenten erbij te tikken a een forse aanschafsprijs kunnen we prima voorstellen dat je de ontwikkelingen op gebied van Ray Tracing en DLSS nog even wil afwachten, zeker gezien het feit dat er op dit moment gewoon nog geen enkele game is die er ook maar een beetje gebruik van aakt. Game developers zullen er ongetwijfeld mooie dingen mee laten zien en de lijst met games die het ondersteunt (sorry: beloven te ondersteunen) neemt dagelijks toe, maar ontwikkelaars en Nvidia zullen er zonder twijfel van bewust zijn dat tot de dag dat die zaken betaalbaar zijn voor een hele, hele grote groep die visuele hoogstandjes die ze uit RTX kunnen persen niet de standaard zullen worden en dat ze zullen moeten blijven optimaliseren voor mensen zonder RTX. Wel zien we dan iets wat we voorheen overigens ook nog nooit echt eerder zagen: een gigantisch klasse verschil in ervaring tussen bezitters van een mid-range game-pc en een high-end unit, deels dankzij RTX, deels dankzij features als HDR, G-Sync. Iets dat mij meer terug doet denken aan de initiele introductie van 3D graphics in de jaren 90 dan welke 3D GPU launch sindsdien.

Er valt voor ons nog genoeg te ervaren en te testen, dit is zeker niet het einde van de RTX-trein waar we realistisch dienen te stellen dat we onze huidige stellingen wellicht nog wat tunen. Op korte termijn zijn er de prestatieverschillen met HDR, iets waar Nvidia zwaar op inzet (met de suggestie dat de RTX’en daar nog meer weglopen van hun GTX counterparts) maar we de tijd nog niet hebben gehad; iets wat overigens wel goed te testen is. Daarbij zijn de verschillen met andere CPU’s (nu Ryzen serieus mee speelt) interessant om te testen gezien we in theorie minder op de CPU hoeven te leunen, wil ik verschillen zien in nog meer games, moet het overclocken nog wat aandacht krijgen en wil ik hardware encoding voor streamers testen gezien deze kaarten dat in theorie beter moeten kunnen doen. Dat zijn simpelweg te veel zaken om in drie dagen goed te ontdekken. Het meest cruciale? Over de komende weken is het onvermijdelijk dat we het nodige DLSS en Ray Tracing praktijkwerk voor onze neus gaan krijgen, want daar leunt RTX zwaar op en zien we vooralsnog te beperkt in de praktijk om nu direct naar de winkel te rennen voor een RTX kaart als je nu nog geen grafische kracht te kort komt.

Er zijn echt nog genoeg zaken waar we vooralsnog vraagtekens bij zetten omdat heel kort door de bocht de helft van deze fysieke chip nog niet wordt benut, maar het feit dat ze nu al op ruime voorsprong gaat maakt het nu al duidelijk dat dit een terecht hoogtepunt is voor computer graphics vandaag de dag. Vooruitgang vereist altijd sprongen in zowel hardware als software, en dat er nu hardware is waar ontwikkelaars nog mee om moeten leren gaan is echt geen schande. Ik denk dat de huidige toezeggingen vanuit de ontwikkelaars kant al verder gaan dan ik zelf had gehoopt en als je lang hebt gewacht met het upgraden en daar nu aan toe bent zou ik, ondanks de scherpe prijzen van de GTX 1080 Ti’s op dit moment, toch wel enige weerstand hebben tegen het aanschaffen van een vorige generatie kaart in het high-end segment. De RTX 2080 Ti staat op eenzame hoogte, en het lijkt vooral de potentiele RTX koper die toch met een scheef oog naar het prestatieverschil en prijsverschil van de GTX 1080 Ti zal kijken.

Is Turing ‘de heilige graal’ zoals Jen-Hsun op het podium aankondigde? Ik denk dat we nog veel erg ver zijn voordat we een volledige ray-traced game ervaring zullen hebben. Kijken we naar de tragere ontwikkeling van consoles waaraan ook de PC markt verbonden is en de ontwikkeling van bijvoorbeeld DirectX 12 games tegenwoordig (niet bijster snel) dan vermoed ik dat we nog wel een paar generaties verder zijn voordat we kunnen beginnen te spreken over volledige ray tracing. Zo zijn er genoeg goede argumenten om je terughoudend op te stellen ten opzichte van Turing en de eerste batch dure RTX producten en genoeg goede redenen om (zoals altijd) even te wachten als je nu geen nieuwe videokaart nodig hebt, maar er zijn ook echt meer dan genoeg redenen echt dol enthousiast te zijn over wat we vandaag de dag al uit een RTX 2080 (of vooral, de RTX 2080 Ti) zien komen en over wat we naar alle waarschijnlijkheid de komende weken en maanden voorbij gaan zien komen wat daar weer beter gebruik van weet te maken, zeker naar mate de huidige voorraden afnemen en de de prijzen onvermijdelijk het meer redelijke zullen gaan benaderen.

Zo is er geen discussie over wat hands-down, met ruime marge, de beste grafische kaarten zijn op de markt, zelfs al stellen we dat in de wetenschap dat de bereikbaarheid ervan kleiner is dan ooit tevoren.



Tijd over? Hier vind je nog enkele andere reviews om je door je werkdag te slepen!