KDE Plasma stopt in 2027 met ondersteuning voor displayserver X11

Desktopomgeving KDE Plasma biedt vanaf versie 6.8 niet langer X11-sessies aan. De displaydriver was al standaard vervangen door Wayland, maar wordt nu volledig geschrapt. Wayland is al langer de standaarddisplayserver in Linux-systemen.

KDE laat in een blogpost weten dat de toekomstige KDE Plasma-versie 6.8 de eerste wordt zonder X11-ondersteuning. De release van 6.8 wordt pas begin 2027 verwacht; eerst moeten versies 6.6 en 6.7 nog verschijnen. Volgens de ontwikkelaar heeft dit voor 'het overgrote merendeel' van de gebruikers geen impact, omdat zij al gebruikmaken van Wayland. Door te stoppen met X11-ondersteuning kan KDE naar eigen zeggen de ontwikkeling versnellen. Ook biedt dit 'mogelijkheden' voor nieuwe functies.

Vanaf KDE Plasma-versie 6.0, die begin 2024 werd uitgebracht, was Wayland al als standaard ingesteld, ten koste van X11, al werd dat laatste displayserverpakket nog wel ondersteund. Gebruikers kunnen vanaf versie 6.8 nog wel de Xwayland-software gebruiken voor backwards compatibility met X11-applicaties.

Een groeiend aantal Linux-distro's en andere gerelateerde software stapten de afgelopen jaren af van X11, tot voor kort de belangrijkste displaydriver. Dat geldt onder meer voor Fedora. Ook desktopomgeving Gnome wordt vanaf de eerstvolgende release niet langer met X11 geleverd.

Reacties (20)

[Prince]

Een belangrijk punt dat niet vergeten mag worden: applicaties die geschreven zijn met Qt5 werken niet goed meer op Wayland. Deze zouden eigenlijk over moeten naar Qt6. Dit is echter extreem moeilijk door de 'dependency hell' rondom Python, waardoor er tal van applicaties achterblijven die niet correct of performant op Wayland draaien.

Denk aan:

• QGIS
• FreeCAD
• Krita
• Scribus
• VirtualBox
• De linux client van Zoom
• KeePassXC
• VLC Media Player (pas vanaf 4.0 is deze qt6)

[TheVivaldi]

KeePassXC heeft een PR openstaan om Qt6-ondersteuning toe te voegen, maar ook de huidige versie werkt prima op Wayland. Krita werkt zelfs keihard aan Qt6-ondersteuning. VLC ook, zoals je al aangeeft. De rest geen idee.

[Prince]

Ze zijn er druk aan bezig, maar het voelt een beetje als de grond die wegzakt onder je voeten als Wayland "verplicht" wordt.
QGIS werkt bvb ook, maar voelbaar minder performant, zeker als je veel (>100k) features hebt.

edit:
maar pas op, het ligt naar mijn mening niet aan de applicaties of de community errond hoor, eerder aan de dependency hell bij Python. Mijn god... probeer eens een lokaal AI TTS op te zetten. Daar gaat je avond met versies aanpassen en dingen forceren... :-)

[Reactie gewijzigd door Prince op 26 november 2025 19:25]

[MatiasG]

Zie ook: KiCad and Wayland Support. Wayland schiet helaas gewoon tekort in sommige gevallen.

[- peter -]

Poeh, dat is ook wel een instelling. Ik snap de devs wel, maar door helemaal geen rekening te houden met dat t straks verdwijnt schilder je jezelf wel vast in een hoek op een gegeven moment.

[GertMenkel]

Niet native wellicht, maar XWayland gaat nergens heen. Niet alles werkt met XWayland (schermopnames, keylogger-stijl shortcut managers, en dat soort specifieke dingen) maar het is niet alsof niks werkt als het met Qt5 gecompileerd is.

[The Zep Man]

Het laatste Linux desktopsysteem bij mij is met KDE Plasma eindelijk over op Wayland. Wat mij vertraagde was de brakke ondersteuning voor Nvidia Optimus. Inmiddels is door een combinatie van betere Nvidia drivers en wat eigen configuratie/scripts het prima bruikbaar. Power saving werkt (dGPU gebruikt 0 watt als die niet wordt gebruikt), externe monitoren functioneren zoals verwacht, en ik kan per applicatie bepalen wat op de dGPU draait. Het fijnste is dat een "Optimus Manager"-achtige applicatie niet meer nodig is. Met X11 was het een stuk complexer, ook met gemixte HiDPI- en LoDPI-schermen.

[Reactie gewijzigd door The Zep Man op 26 november 2025 18:28]

[MatiasG]

Wat voor generatie Nvidia chip? Ik heb helaas vrij regelmatig zware memory leaks in plasmashell met een GTX 1050 mobile (welke helaas ook 1 generatie te oud is om volledig uit te schakelen in idle) waardoor ik het proces moet killen. En als ik KWin niet direct op de dGPU draai zijn externe monitoren onbruikbaar traag. Wanneer ik dat wel doe zijn externe monitoren enigzins bruikbaar maar krijg ik al snel last van slowdowns en graphical glitchtes.

Het memory leak probleem lijkt zich ook voor de toen in X11 sessions overigens, ik vermoed dat dit iets met Nvidia Optimus is. Ik maak nog regelmatig gebruik van een X11 session omdat oude proprietiary software zoals Adobe Flash Player niet werken in XWayland. Ik vind het dan ook jammer dat KDE deze optie op termijn volledig gaat uifaseren.

[Reactie gewijzigd door MatiasG op 26 november 2025 19:14]

[GtrCraft]

Ik hoop dat tegen die tijd programma's zoals rustdesk, vnc etc. Wayland ook ondersteunen. Ik ben nu overgestapt op plasma omdat ik anders geen beeld krijg.

[Klojum]

RDP is geen optie?

[GtrCraft]

Is zeker een optie, ga ik een keer voor zitten

[i-chat]

• op https://rustdesk.com/docs/en/client/linux/ staat:

X11 Required

RustDesk does not support Wayland yet; you need switch to X11 manually.

RustDesk now has experimental Wayland support since version 1.2.0.

[GtrCraft]

Dat werkt niet zonder input. En dat gaat niet gaat niet op mijn headless linux bak.

[thomas_n]

Als dat nog wat langer duurt, is dat niet direct een probleem voor de meeste gebruikers. Als je geen rolling distributie gebruikt dan zit je normaal gesproken niet op de laatste versie van KDE, dus je kan nog best tot in de jaren dertig voort met een mainstream distibutie met X11-ondersteuning in Plasma.

Niet dat ik hoop dat dat ook de insteek van ontwikkelaars gaat zijn, die mogen wel vaart maken, maar voor gebruikers is er geen reden tot paniek.

[TheVivaldi]

En dan nog hoeft het niet het einde te zijn, want het hangt er allemaal vanaf wat er precies onder de motorkap verandert. Het kan heel goed dat Plasma - ondanks het wegvallen van de officiële ondersteuning - nog jarenlang blijft werken op X11. En dan is er ook nog een nieuw project dat Plasma voor X11 doorontwikkelt, dus als dat tegen die tijd nog bestaat en de officiële Plasma begint door de verschoven focus buggy te worden op Wayland, kun je sowieso door blijven werken met die fork (vergelijkbaar met TDE).

[pOZOR jED]

Gewoon SSH gebruiken dus Waarom zou je een remote desktop willen?

[Soldaatje]

Voor ondersteuning op afstand bij iemand anders, omdat dat meestal via een desktop gaat. Overigens werkt dit prima met Wayland, Gnome en RDP bij mij via Tailscale.

[Reactie gewijzigd door Soldaatje op 26 november 2025 19:20]

[GtrCraft]

Omdat ik soms graag een UI wil ipv alleen de terminal

[MachIII]

Ik hoop dan wel dat je de oude distro's kunt blijven downloaden.
Want voor mij geen Wayland.

[Prince]

Ik begrijp wat je bedoelt. Ik ervaar ook geen positieve punten die me doen zeggen "oh, ja, kom hier met die Wayland en we laten die oude X11 achterwege".