Helft van Nederlands OM stuurt brandbrief over gebrekkige ict in organisatie

Drieduizend werknemers bij het Nederlandse Openbaar Ministerie waarschuwen de top van de organisatie voor grote problemen op de werkvloer die veroorzaakt worden door de gebrekkige ict. Daardoor zou ook 'de staat van de rechtsstaat in het geding' zijn, schrijft NRC.

NRC schrijft dat zo'n drieduizend werknemers van het Nederlandse OM op donderdag een brief hebben gestuurd naar het College van procureurs-generaal, dat de dagelijkse leiding over het Openbaar Ministerie heeft. Het gaat daarmee om de helft van het aantal werknemers dat de brief heeft ondertekend. De werknemers hekelen de gebrekkige ict-infrastructuur bij het OM, al gaat NRC niet specifiek in op wat die gebreken inhouden.

De werknemers schrijven volgens NRC in ieder geval dat er een 'reëel risico is' dat er tijdens strafzaken fouten worden gemaakt, of dat zaken bijvoorbeeld later worden behandeld. Daardoor zouden de ict-problemen ervoor zorgen dat 'de staat van de rechtsstaat in het geding' is.

De medewerkers schrijven verder dat de problemen 'het resultaat van jarenlange onvoldoende bestendige en consequente investeringen en eerdere bezuinigingen' zijn. Ze lijken dus niet direct te maken te hebben met de hack in juli. Het OM werd toen getroffen door een hack via Citrix. Het duurde ruim een week voordat de eerste systemen weer online kwamen en twee maanden totdat de primaire systemen weer volledig werkten.

Door Tijs Hofmans

Nieuwscoördinator

21-11-2025 • 07:28

94

Submitter: DoubleR

Reacties (72)

Sorteer op:

Weergave:

AuteurTijsZonderH Nieuwscoördinator 21 november 2025 07:18
Als iemand deze brief heeft en me die zou kunnen sturen, dan kan ik die gebruiken om eventueel meer technische details in het artikel te kunnen verwerken.

Mag anoniem via DM maar kan uiteraard ook wat veiliger, je kunt me ook bereiken via tijshofmans.nl/privacy

[Reactie gewijzigd door TijsZonderH op 21 november 2025 07:23]

De brief heb ik niet, maar mogelijk is het volgende interessant:

Deze brief komt van het Comity OM onder druk; recent heeft de Nederlandse vereniging voor Rechtspraak ook al onderstaande brief gestuurd. Deze is vrij algemeen.

https://www.om.nl/binaries/om/documenten/publicaties/2025/11/20/brief-nvvr/Brief+NVvR+nov+2025.pdf

Daar is op gereageerd:

https://www.om.nl/actueel/nieuws/2025/11/20/reactie-college-op-de-nvvr

Het grootste probleem is kennelijk de Outlook omgeving, overbelasting van servers.

Uit 2024 lees ik ook een bericht, dat digitaal ondertekende mail verzonden moet worden naar een zogeheten signeerhub, waar met gezichtsherkenning de mail ondertekend kan worden; en als ik het goed begrijp zijn ook daar problemen mee.

Mijn ervaring als "vrijwillige ICT hulp" voor een advocate, is dat ze vaak alles uit handen geven aan IT'ers die vervolgens alles bij Microsoft in de cloud onderbrengen. Vervolgens moet je aan de orde van advocaten aantonen dat het in de EU is opgeslagen, dat is al lastig.... En als je zoals ik hun mail onderbrengt bij een hosting provider (dus niet bij Microsoft) via imap, en vervolgens werkt hun Outlook 365 / cloud of weet ik hoe die baggertroep heet, niet samen met hun e-mail....

Dan krijgt de hosting provider de schuld, ook al kan je met de webmail (web-interface) van de hosting-provider wel gewoon alle mail lezen.... "Want bij andere advocaten (die alles via Outlook / Microsoft en de cloud doen) werkt het wel".

Dus het lijkt erop dat ons hele rechtsysteem erg afhankelijk is van buitenlandse partijen; we leggen het functioneren van onze hele rechtspraak op het bordje van het Amerikaanse Cloud Software Group (Citrix) en Microsoft, vervolgens willen we bezuinigen, met gebrek aan visie ontstaat er een "brandblus-organisatie".

En als resultaat kunnen leden van het OM (officieren) vaak geen ondertekende mail versturen / ontvangen van advocaten.

Een voorbeeld is dat een vriend van me, na 5 jaar wachten op een gerechtelijke uitspraak, nu te horen krijgt dat _eindelijk_ na 5 jaar de uitspraak bekend is....

Maar hij kan hem nog niet krijgen, want "de uitspraak moet nog ondertekend worden en met de post opgestuurd naar zijn advocaat".

En dat is vervolgens allemaal extra werk voor juristen, die toch al beweren dat ze overbelast zijn.
en dit speelt niet alleen in de rechtspraak maar op alle terreinen waar ICT niet de hoofdtaak van de betrokkene is.

Hoe vaak ik niet te horen krijg: doe die of deze analyse 'even'.....zonder dat men zich realiseert dat 'die analyse' een cluster van 20 high-end servers vergt en dan nóg duurt 'die analyse' een week.

Als je het probeert uit te leggen dan kijkt men meewarig of zoals ik in mijn vorige baan te horen kreeg:'je functioneert niet goed'.*

*Uiteraard liep alles in de soep bij die 'vorige werkgever' nadat ook mijn opvolger er binnen een paar weken de brui aan gaf, om dezelfde redenen.
Dus het lijkt erop dat ons hele rechtsysteem erg afhankelijk is van buitenlandse partijen; we leggen het functioneren van onze hele rechtspraak op het bordje van het Amerikaanse Cloud Software Group (Citrix) en Microsoft
Mijn ervaring is dat deze buitenlandse (lees: VS) partijen met grote voorsprong nog steeds het meest betrouwbaar zijn. Zeker geen 100%, maar veel beter dan bv. Europese alternatieven. Bovendien dat zeker voor “grotere” klanten, waaronder ik ook het OM reken, er snel door deze partijen gereageerd wordt bij storingen.
Just curious, welke Europese alternatieven heb je geprobeerd en wat was je bevinding?
Je kan een Woo verzoek indienen, toch?
Dit is geen beleidsstuk, maar een binnengekomen brief. Die hoeft men bij een Woo verzoek niet te overleggen als daar geen beleidswijziging uit voortkomt.
De Woo is niet alleen maar voor beleidsstukken.

Justitiële Informatie dienst
Alleen valt dit nog onder de privacywet zolang men er niets mee gedaan heeft. Dat kan inderdaad ook een afwijzing zijn. Komt het ergens op een agenda, dan wordt het opvraagbaar via de WOO
AuteurTijsZonderH Nieuwscoördinator @adje12321 november 2025 07:59
Sure, dan heb ik over ongeveer een half jaar antwoord :P Dit gaat iets sneller. Woo-verzoeken hebben een functie, maar hiervoor zijn ze minder geschikt.
half jaar duren, ja klopt omdat ze bepaalde dingen tegenwoordig zwart moeten lakken!

Blijkbaar is dat tegenwoordig de norm geworden na de toeslagenaffaire helaas!
Is dat niet alleen voor officiële overheidsstukken? Of ook voor dit soort informatie?
Off-topic, maar ooit overwogen om Session toe te voegen aan de privacy-vriendelijke opties? Ik ben zelf veel te onbelangrijk om zoiets nodig te moeten hebben 8)7 maar weet dat dit een veel anoniemer platform is aangezien het onder andere onion-routed is.
AuteurTijsZonderH Nieuwscoördinator @Scribe21 november 2025 07:36
Dat is een goede ja! Ik heb ooit eens met Session gespeeld maar nooit echt goed naar gekeken. Ik ga het er vanmiddag voor de volledigheid bij zetten, kan vast geen kwaad.
De link werkt niet? https://tijshofmans.nl/privacy wel.

edit: en nu wel... na wat glitches?

[Reactie gewijzigd door Keyb op 21 november 2025 08:53]

AuteurTijsZonderH Nieuwscoördinator @Keyb21 november 2025 08:54
Tweakers hug of death? Heb hier echt het allergoedkoopste hostingpakket ooit voor haha
Waarom wordt dit apart als reactie gezet en dan nog eens verwezen naar je privé-website? Ik zou denken dat hiervoor bij een professioneel mediabedrijf als DPG en bij uitbreiding tweakers toch een geijkt kanaal voor beschikbaar zou zijn dat zowel de klokkenluider als het bedrijf rechtszekerheid moet bieden.
AuteurTijsZonderH Nieuwscoördinator @dasiro21 november 2025 13:48
Omdat ik het niet vindt passen in het artikel zelf, en mijn eigen website kan ik makkelijker bijwerken met relevante kanalen dan mijn profiel hier. Dit heeft ook weinig met klokkenluiden te maken, het is een oproep voor meer informatie.
AuteurTijsZonderH Nieuwscoördinator @deboerpp21 november 2025 13:57
Die link doet het niet.
dat wil niet zeggen dat hij niet echt is, enkel dat je hem niet mag inzien zonder de juiste rechten:

http://static.nrc.nl/wp-content/uploads/2025/11/Brandbrief-OM-ICT.pdf
<Error>

<Code>AccessDenied</Code>

<Message>Access Denied</Message>

<RequestId>SMPEC1YQVKR5RQV3</RequestId>

<HostId>

0L8mvePY66g3ibIbXFsfa+x9WL4P1KN+Wt7X4ToFMrVbQq0gK59/TnUGBf9wpmQIz4B8TAZYsE8=

</HostId>

</Error>
Een door een chatbot gehallucineerde brief is niet echt.
De brief volgens Grok, dat zegt dan iets wel of iets niet. Dit is dan de brief die Grok er van maakt, dus een niet 'woke' versie en daarmee de waarheid volgens Musk? Ik durf hier niet echt op te vertrouwen want dit kan net zo goed een bedenksel van Grok zijn, die hallucineert er by design op los :D
Zoals ook eerder aangegeven, is het OM gestart met de gefaseerde livegang van de systemen. Die fasering heeft te maken met de volgorde waarin systemen moeten worden opgestart; die volgorde voorkomt dat werkprocessen met en tussen ketenpartners worden verstoord als informatie uit de verschillende systemen niet in de goede volgorde wordt ingeladen. Er wordt op dit moment hard gewerkt aan de aansluitingen
Jezus wat is dit voor een tightly coupled systeem? Moet in de juiste volgorde worden opgestart?

Is het hele OM systeem gewoon een serie systemen die batchverwerking doen?
Alleen de applicatie GPS bestaat al uit zo’n 30 verschillende aan elkaar geknoopte producten, deels zelf geschreven, het meest van derde leveranciers.

Vanuit mijn werkervaring bij het toenmalige ICTRO, de beheermogelijkheden van destijds ZM én OM, heb ik al eerder geschreven (kan de link helaas niet meer vinden) dat het OM worstelt met een enorme achterstand in het moderniseren, of zelfs maar op level houden van hun software. Door de enorme hoeveelheid softwareproducten die met elkaar moeten communiceren is patchbeleid een nachtmerrie.

ICTRO werd als beheerorganisatie destijds ingewisseld voor ATOS. Waar ICTRO, ook een overheidsorganisatie, het OM nog vergaand tegemoet trad in het inwilligen van de vele wensen, hanteerde ATOS een strikt beleid over patchen, wensen en eisen, dit heeft de slagvaardigheid geen goed gedaan.

Inmiddels zal ATOS ook wel weer zijn geruild voor een andere beheerorganisatie. En als de brandbrief het nu nog heeft over de applicatie Compas, die bestaat al ruim 20 jaar en is gebaseerd op Oracle databases op VMS wat door softwareafhankelijkheden niet kon worden updatet verder dan V7.3, dan bevestigt dat het beeld van de stand van zaken rond de software van het OM.
Het OM is een kantoormuseum.

Altijd zo geweest, kwestie van mentaliteit..

Compas, daar heb ikzelf nog aan gebouwd, bijna 40 jaar geleden..

Wat een puinhoop was dat, corrupte bende!
Beetje onbevredigend bericht. Jammer dat niet duidelijk is welk probleem nu moet worden opgelost. Met een snellere computer gaat het werk niet per se sneller.

Problemen zitten vaak in instabiele netwerken, of mailservers die berichten 'kwijt' raken of soms dagen ergens in cyberspace rondhangen eer ze aankomen. Dat levert dan vertraging op en de IT afdeling heeft er onnodig werk aan. Maar het "maken van fouten" wordt daarmee niet verklaard. Justitie lijkt mij toch echt mensenwerk en ik zie niet in waar ICT systemen dan fouten zouden introduceren.

Ik zie in de commentaren iets over dat salarissen die wat lager zouden zijn dan in het bedrijfsleven. Maar vergeet niet de secundaire zaken. Bij de overheid wordt er zelden in de nacht door gebuffeld om een klus volgens afspraak op tijd af te krijgen. Er wordt vaak vanuit gegaan dat projecten toch uitlopen en dus neemt men de tijd (om kerstboodschappen te doen). Ik spreek hier met frustratie uit eigen ervaring. Veel I(C)T problemen worden veroorzaakt door een gebrek aan werkethiek van de organisatie als geheel, niet een gebrek aan hard- of software. Sorry als ik hiermee harde werkers beledig, die er zeker zijn. Maar die weten wel wat ik bedoel. Het gevoel van een loden bal die de organisatie aan je enkels bindt. Mag niet, kan niet, nu even niet, 'mañana'.
Problemen zitten vaak in instabiele netwerken, of mailservers die berichten 'kwijt' raken of soms dagen ergens in cyberspace rondhangen eer ze aankomen. Dat levert dan vertraging op en de IT afdeling heeft er onnodig werk aan. Maar het "maken van fouten" wordt daarmee niet verklaard. Justitie lijkt mij toch echt mensenwerk en ik zie niet in waar ICT systemen dan fouten zouden introduceren
Je lijkt het antwoord al te geven. Als in jouw voorbeeld e-mail dagenlang rondzwerft voor het aankomt lijkt mij dat een prima foutenbron. Het zou maar net een essentieel stukje informatie zijn wat iemand anders nodig heeft.

Bijzonder interessante configuratie lijkt mij dat van een e-mail server als deze dit soort "gedrag" vertoond.
wel eens tegengekomen. dan is het een bedrijf dat heel graag gebruik maakt van (Veel te grote) gedeelde mailboxen ,en vervolgens controleert niemand (ook niet het systeem) of er voldoende ruimte over blijft... de enige die op dat moment enig teken van het probleem krijgt, is de verzender van het bericht; mag jij raden hoe veel mensen afwachten of een bericht succesvol verzonden is / binnen 2 a 3 min een postmaster-response krijgt.
Het wordt tijd dat niet alleen de overheid, maar ook bedrijven de omschakeling maken om ICT niet meer te zien als kostenpost, maar een cruciale en strategische enabler voor de organisatie. ICT is meestal nog steeds een sluitpost, vaak zonder eigen CIO en wordt onder de CFO geschoven omdat het alleen maar "noodzakelijk kosten" zijn. Die houding is een garantie voor problemen in de toekomst.
Op dat punt is inderdaad een hoop winst te boeken. Inmiddels meerdere bedrijven versleten, en bij vrijwel elk bedrijf was IT het zgn. afvoerputje, er moest vanalles gebeuren, maar bovenal geld bespaard worden. Bedrijven kijken naar mijn idee teveel naar de directe kosten. Een ondersteuningslicentie is te duur, maar als er problemen zijn en het vervolgens weken duurt voordat het probleem is opgelost hoor je dan weer niemand over, terwijl door het probleem andere processen vertraging oplopen of stil liggen wat veel meer geld kost.
Op zich is het niet gek dat het onder de CFO (of soms de COO) valt. ICT is geen doel op zich maar een bedrijfsmiddel net als machines, winkel/kantoor-panden, etc. Er wordt in geinvesteerd om uiteindelijk geld te verdienen. Dus bij uitstek een rol van de CFO. Waar het aan schort is dat de IT afdeling vaak niet op het juiste niveau kan communiceren om duidelijk te maken waarom bepaalde investeringen nodig zijn. Als zijn het maar simpele dingen als wat er gebeurt als je het niet doet. Wat zijn dan de financiele en operationele gevolgen voor het bedrijf.
Dat klopt misschien voor een groothandel in koekjes of een bescheiden detacheringsbureau.

Maar voor 100% informatie-gedreven organisaties zoals het OM is die houding fnuikend. Letterlijk alles wat het OM moet doen is op basis van documenten en formele processtappen in digitale dossiers. Dat werk is gebonden aan strenge regels rond vertrouwelijkheid en een aantoonbaar juridisch kloppende uitvoering van elke stap. Als het 1x misgaat dan komen er krantenberichten over. Tegelijk mag er ook nooit relevante informatie missen in een dossier of processtap, want ook daar komen krantenberichten over. In zo'n organisatie is een goede ICT een 30x crucialer asset dan de gebouwen.

Daar hoort een passend budget bij en de houding aan de top dat ICT als de sleutel tot het succes van de organisatie wordt gezien.
Wat jij nou beweert, is precies waardoor het fout gaat: "ICT is geen doel op zich maar een bedrijfsmiddel net als machines, winkel/kantoor-panden". Klopt, ICT is zeker geen doel op zich, maar het is van strategisch belang, je zou zelfs kunnen zeggen dat het van levensbelang is. Een machine of een kantoor koop of huur je en daarna heb je er nauwelijks omkijken naar, afgezien van wat onderhoud. ICT moet je echter continu bijsturen, bijhouden en onderhouden. Dat is een enorm gespecialiseerde kennis waar een CFO niks vanaf weet maar waar je een CIO nodig hebt om te zorgen dat de communicatie van de ICT-afdelingen op de juiste plek in de organisatie terecht komt.
Dat probeer ik mijn MKB klanten ook duidelijk te maken. Je wilt wel dure software-pakketten gebruiken voor bijvoorbeeld je Sales-activiteiten, je wilt ook heel graag experimenteren met AI-agents, maar de back-up oplossing, beveiliging en je noodzakelijke licenties (zoals MS365) vind je te duur worden. Dan schuif je wat mee, door een goedkoper alternatief aan te bieden of van de prijs af te halen, maar ergens zit wel een ondergrens. Je kunt niet verwachten dat je voor een dubbeltje op de eerste rang kunt zitten.

[Reactie gewijzigd door D3F op 21 november 2025 09:40]

Er is geschreven dat er bewust geen pers is ingelicht, dat betekend dus waarschijnlijk dat de brief gelekt is.

Ik snap persvrijheid maar ook het concept integriteit. De brief mag niet gedeelt worden, ook niet anoniem. Je kunt als journalist beter de persvoorlichting benaderen dan medewerkers te vragen om de brief te lekken.
Er is geschreven dat er bewust geen pers is ingelicht, dat betekend dus waarschijnlijk dat de brief gelekt is.

Ik snap persvrijheid maar ook het concept integriteit. De brief mag niet gedeelt worden, ook niet anoniem. Je kunt als journalist beter de persvoorlichting benaderen dan medewerkers te vragen om de brief te lekken.
De schrijvers hebben de brief gedeelt met het NRC (en waarschijnlijk andere kranten). Het College heeft publiekelijk gereageerd. Lijkt me dus werkelijk niet dat Tijs zich hiervoor hoeft te verantwoorden.
Ik vraag nergens om een verantwoording. Ik zette alleen een vraagteken bij de vraag om dan al niet anoniem te lekken a.d.h.v. de informatie die ik had als simpele medewerker. Maar door schrijver vrijgegeven, dan zou toch ook de brief kenbaar gemaakt moeten zijn?
AuteurTijsZonderH Nieuwscoördinator @sanscorp21 november 2025 08:42
Je kunt als journalist beter de persvoorlichting benaderen
Als je weet dat ze dat niet gaan doen, waarom zou je? Bovendien: als het gaat om mogelijk maatschappelijke relevantie (en dat is het hier) dan is zo'n oproep niet gek.
Omdat het gewoon een stukje professionaliteit is? Hoor en wederhoor is toch een heilig principe binnen de journalistiek. Dus als je van de ene kant iets hoort moet je op z'n minst de andere kant hun visie vragen. Als ze die niet geven heb je in ieder geval gedaan wat je moet doen als journalist.
Als je als journalist alleen een persvoorlichter benaderd ben je een spreekbuis, hooguit een verslaggever. En van dat laatste wordt tegenwoordig ook veel te veel gedaan. Van de ene panieksituatie naar de andere, 98% van het nieuws is zo’n beetje copy pasta van Reuters of een persvoorlichter.
Als je als journalist niet alle mogelijke bronnen raadpleegt, te beginnen bij de officiële, dan mis je potentieel ook info.
Als je de pers inschakelt dwingt het tot haastwerk, en niet tot oplossingen.
Of tot investeringen en interne aandacht, die er zonder de pers niet zou zijn. Op de huidige manier doorgaan is namelijk wat tot deze brandbrief situatie heeft geleid.

[Reactie gewijzigd door lordawesome op 21 november 2025 08:59]

want de vorige investeringen zijn al zo efficiënt gebleken.
investeren is wss vrij zinloos voordat gekeken wordt hoe de eisen e.d. van die opdrachten tot stand komen en op welke manier risico's, waaronder uitloop, beperkt zouden moeten blijven.

Iemand trok het bloed onder mn nagels vandaan toen ik informeerde waarom bij de begroting geen rekening gehouden worden met nazorg "Ja, we gaan niet uit van problemen..."
Stel je voor dat je achteraf kan zeggen we hebben geld bespaard ipv met schaamte om een grotere begroting te moeten vragen (Wat dan nooit voor de projecttermijnen op tijd zou gebeuren).

Het is inmiddels gewoon vrij voorspelbaar dat het zo loopt, en vooral dat noem ik vrij makkelijk triest.
En was er in jouw voorbeeld genoeg geld om die nazorg te organiseren? Of moesten er om de begroting (zonder nazorg) te realiseren andere projecten en uitgaveposten gekannibaliseerd en uitgesteld worden en was er geen extra ruimte? Zonder jouw voorbeeld te kennen denk ik met vrijwel 100% zekerheid dat het laatste het geval was.
Achtereenvolgende regeringen beleefden steeds een kleinere overheid, maar door alle visieloze bezuinigingen en reorganisaties zijn tal, van overheidsorganisaties kapotbezuinigd en -gereorganiseerd en komen er de komende jaren alleen maar meer van dit soort problemen.
Als je de pers inschakelt dwingt het tot haastwerk, en niet tot oplossingen.
Deze brandbrief was blijkbaar gericht aan de top van het OM en niet aan de pers.
Als 50 procent inderdaad hierachter staat, dan is het echt al tien voor twaalf.

Overigens, dat het tien voor twaalf is, daar waren al tekenen voor, al is het altijd lastig van buiten naar binnen te kijken. Het personeel kon namelijk thuiswerken via een via internet beschikbare Citrix-omgeving met gevoelige informatie. Kan er nog steeds niet uit dat er uberhaupt buiten een beveiligde kantooromgeving gewerkt kan worden in dit soort primaire functies, laat staan met een omgeving die via het gehele internet benaderd kon worden.

Sterkte aan het team daar. Jullie werk is belangrijk!
De andere helft kreeg de computer niet opgestart.
Ze hadden een mail willen sturen maar door de wankelende ICT is het een brief geworden ;)
Met een betere, minder frusterende I(C)T zou het werk een stuk minder tijd kosten, en dus meer tijd vrijmaken voor de echte werkzaamheden. Maar er wordt net gesneden in de I(C)T en uitvoerend personeel, terwijl er enorme achterstanden zijn.
De overheid is geen normaal bedrijf waar je daar prima een jaar of 20 mee weg kan komen...
Het probleem bij overheids IT is vooral dat, zodra je als ITer een bug vindt (of gerapporteerd krijgt), je daar enkel wat aan kan doen als er nog wat overschot is op het budget toegekend aan ontwikkeling/onderhoud van die applicatie. Of als je een andere ontwikkeling of modernisering annuleert zodat dat budget vrijkomt.

Je moet ook op voorhand kunnen zeggen exact hoeveel werkuren er in zullen kruipen, dat moet in de begroting voorzien zijn. Duikt er plots een vervolgprobleem op die je inschatting om zeep helpt, dan moet je het bugfixen mogelijk halverwege alsnog staken want je prioriteit hoort te gaan naar dat andere project waaraan je bezig was en waar wél nog geld uit de budgetkraan komt.

Dertig jaar van dat, en je krijgt de manke soep waar justitie vandaag mee kampt (overigens niet alleen in NL).
En je denkt dat commerciële bedrijven geen budgetten en begrotingen hebben?
In het bedrijfsleven is het geld nog belangrijker. Dat is het probleem niet.
De wijze waarop besluitvorming plaats vind is het probleem.

Als je in je begroting geen rekening hebt gehouden met onderhoud van de applicatie, dan is dat het probleem. Niet het feit dat er een begroting is.

Om te kunnen reageren moet je ingelogd zijn