"Stop the RAID 0 insanity!" "There is no place, and no need for a RAID-0 array on a desktop computer." Met deze kreten riepen de websites Storage Review en AnandTech het doodvonnis uit over het nochtans populaire gebruik van RAID 0 annex striping in desktop computers. Jarenlang werd RAID 0 als de heilige graal beschouwd door power users en tweakers die het maximum uit hun storagesysteem wilde persen. Nu was het genoeg geweest. RAID 0 is nutteloos, een hype en niets sneller op de desktop. De wereld moest tot de orde geroepen worden. Voorbij moest het zijn met dat gestripe en gepoch met transfer rates.
"It is our hope that these findings taken as a whole will stem an internet-wide trend where enthusiast-oriented websites blithely incorporate RAID0 into their "high-end" single-user boxes, ignorant to both theory and empirical results", riepen de heren Storage Review vanaf hun altaar.
De keiharde, ondubbelzinnige uitspraken van Storage Review en AnandTech deden onze wenkbrauwen fronsen, want in tegenstelling tot de tests van de eerder genoemde websites hebben benchmarks van Tweakers.net in uiteenlopende RAID-configuraties keer op keer bewezen dat er wel degelijk grote voordelen zijn te behalen door toepassing van RAID 0 in desktopomgevingen. Verbeteringen van de I/O performance met 40 procent, soms zelfs 60 procent, zijn eerder regel dan uitzondering. De ongenuanceerde wijze waarop met name Storage Review stelling neemt in de RAID 0-discussie en de twijfels die wij hebben bij de testmethoden van zowel Storage Review als AnandTech, zijn aanleiding om dit artikel de resultaten van ons eigen onderzoek te presenteren en kritische kanttekingen te plaatsen bij de tests van collega's SR en AT. We kunnen alvast verklappen dat Storage Review weinig hoop hoeft te koesteren dat Tweakers.net het bovenstaande verzoek betreffende het afraden van RAID 0-configuraties ten uitvoering zal brengen.
De theorie achter RAID 0
De werking van RAID 0 is even eenvoudig als doeltreffend en zal bij veel tweakers bekend zijn. RAID 0 combineert een 'array' van onafhankelijke harde schijven tot één geheel door de gegevens in stukken te hakken en over meerdere disks te verdelen, het zogenaamde striping. Bij het benaderen van de gegevens kunnen meerdere spindels tegelijkertijd aan het werk gezet worden zodat een hogere I/O performance behaald kan worden. In tegenstelling tot andere RAID-soorten, die ook enige vorm van bescherming tegen uitval van harde schijven bieden, heeft bastaardkindje RAID 0 geen boodschap aan de R van Redundancy. Het principe van striping is echter van toepassing op veel vormen van RAID, bijvoorbeeld RAID 5 (striping plus distributed parity) en RAID 10 (striping en mirroring).
De voordelen van striping komen direct tot uiting in sequentiële schijfbenaderingen, die bij uitstek geschikt zijn om opgesplitst te worden over de deelnemende schijven in een array. Snelheidsverbeteringen van bijna 100 procent zijn geen uitzondering mits de bus geen bottleneck vormt. Verder biedt striping de mogelijkheid om meerdere I/O's tegelijkertijd uit te voeren door per spindel een I/O request te verwerken. Dergelijke optimalisaties kunnen veel snelheidswinst opleveren bij het verwerken van kleine I/O's. Voorwaarde is wel dat er een wachtrij van minimaal twee I/O's moet zijn, anders kan er immers geen gelijktijdige activiteit uitgeoefend worden. Ook moeten de gewenste gegevens zich op verschillende schijven bevinden. Desktop workloads hebben relatief kleine I/O's van gemiddeld zo'n anderhalve I/O in rustig verkeer, oplopend tot zo'n acht uitstaande I/O's onder zware belasting. Dit is minder dan bij zware server workloads, maar biedt desalniettemin goede mogelijkheden voor striping optimalisaties, ook omdat desktop workloads relatief veel sequentiële I/O kennen.
Hoewel RAID 0 geen noemenswaardige verbetering van de gemiddelde toegangstijd oplevert, kunnen de verhoogde sequentiële transfer rates en de mogelijkheid om simultane I/O's uit te voeren wel resulteren in een aanzienlijke verlaging van de gemiddelde 'servicetijd', de belangrijkste metriek voor het bepalen van storage performance. De grootte van de stripes, alsmede het type harde schijf en het type RAID-controller spelen een belangrijke rol in de uiteindelijke prestaties van een array. Voor desktoptoepassingen levert een stripe size tussen 64K en 256K doorgaans de beste verbetering.
Het effect van striping op de transfer rate is te zien in de onderstaande twee grafieken waarin de doorvoersnelheid van een single Western Digital Raptor WD740GD en een RAID 0 array van twee Raptors zijn uitgezet bij verschillende blokgroottes en queue-diepten. In de linker prent bevindt zich de transfer rate bij het uitvoeren van één simultane I/O en rechts is de doorvoer afgebeeld bij een wachtrij van acht I/O's. De tests werden uitgevoerd met een 50 procent willekeurig toegangspatroon dat enkel uit leesopdrachten bestond.
Door de overhead van striping is de single Raptor WD740GD bij een queue van één I/O tot een transfer size van 32K sneller dan de tweetakt in RAID 0. Bij 64K begint de turbodruk op te lopen en neemt de stripe van twee Raptors afstand van het eenspan. In de test met een queue van acht uitstaande I/O's is het RAID 0-duo over de hele linie sneller dan de single Raptor. Het verschil loopt uiteindelijk op tot 70,1MB/s versus 99,6MB/s in een volledig sequentieel leespatroon, waarbij de prestaties van de RAID 0-configuratie overigens zwaar werden opgehouden door de PCI-bus.
De benchmarks van AT en SR (1)
Voordat we onze eigen bevindingen en de benchmarks van AnandTech en Storage Review onder de loep nemen, is het zaak vast te stellen op welk toepassingsgebied de tests betrekking hebben, namelijk die van een desktopomgeving. Naast tekstverwerkers, spreadsheets, browsers, mailclients en andere weinig inspannende applicaties mogen onder desktopgebruik tegenwoordig ook toepassingen zoals p2p sharing, (eenvoudige) foto- en videobewerking en het 'backuppen' van allerhande geluids- en videomateriaal geschaard worden. Dit zijn stuk voor stuk applicaties die grote hoeveelheden gegevens verplaatsen en zwaar beslag leggen op de harde schijf. AnandTech, Storage Review en Tweakers.net hebben gemeen dat hun doelgroep bestaat uit gevorderde gebruikers, vaak power users en tweakers die het uiterste van hun systemen vergen en het onderste uit de kan willen halen wat betreft prestaties en gebruiksmogelijkheden. Anders dan de gemiddelde kantoorklerk multi-tasken deze mensen er lustig op los, downloaden ze alles wat los en vast zit en schieten ze hun beeldmateriaal bij voorkeur in de hoogst mogelijke kwaliteit. Kortom, we mogen ervan uitgaan dat er hoge eisen worden gesteld aan de desktop.
De testmethoden van Storage Review, AnandTech en Tweakers.net kennen een zekere overlapping. Alledrie de sites maken voor een deel van hun tests gebruik van het inmiddels bekende Intel IPEAK Storage Performance Toolkit, waarmee schijfbenaderingen van Windows-applicaties in een trace vastgelegd en vervolgens als benchmark afgedraaid kunnen worden op andere harde schijven of RAID arrays. Met behulp van de IPEAK toolkit hebben SR, AT en T.net ieder hun eigen benchmarks ontwikkeld, waardoor de tests van de sites een verschillend beeld van de prestaties kunnen geven. Op basis van de informatie die voorhanden is over de testmethoden van de AnandTech en Storage Review is echter wel enig inzicht te krijgen in de aard van de tests.
AnandTech
Het testparcours van AnandTech bestaat uit twee IPEAK traces, de Winstone 2004- en SysMark 2004-applicatiebenchmarks en een aantal stopwatchmetingen van laadtijden in populaire games zoals Farcry en Unreal Tournament. De IPEAK traces zijn gebaseerd op Business Winstone 2004 (BSW2004) en Multimedia Content Creation Winstone 2004 (MCCW2004). Beide benchmarks liggen ook ten grondslag aan twee traces in de benchmark suite van Tweakers.net, zodat we uit eigen ervaring kunnen spreken over de eigenschappen van het schijfgebruik in MCCW2004. Helemaal gelijk zijn de BSW2004 traces van Tweakers.net en AnandTech niet omdat onze trace is aangedikt met wat extra schijfactiviteit van WinAMP en eMule. Het schijfgebruik van WinAMP en eMule was beperkt tot gemiddeld 200KB/s en had daarom geen bepalende invloed op het karakter van de trace. De I/O-activiteit van de applicaties in de Business Winstone 2004 benchmark - onder andere Internet Explorer, Outlook, PowerPoint, Norton Anti-Virus en WinZip - bleef onveranderd licht met een gemiddelde schijfbelasting van slechts acht procent. We kunnen dan ook stellen dat een trace van Business Winstone 2004 geen geweldig uitgangspunt is voor het testen van RAID 0 performance. Iemand die topprestaties van zijn disken verlangt, zal die schijven ook zwaar op de staart willen trappen.
Schijfbelasting van Business Winstone 2004 trace
Schijfbelasting van Multimedia Content Creation Winstone 2004 trace
Multimedia Content Creation Winstone 2004 is met applicaties zoals Premiere, Photoshop, WaveLab en Windows Media Encoder een stuk beter toegerust voor deze taak. De statistieken van onze MCCW2004 trace melden een gemiddelde schijfbelasting van 19 procent, waarvan het merendeel geconcentreerd rond enkele pieken met een belasting van 90 procent. Volgens de resultaten uit de Benchmark Database van Tweakers.net, dan levert het stripen van twee WD740GD's een prestatiewinst op van 36,1 procent in BSW2004 en 50,0 procent in MCCW2004. AnandTech maakte voor zijn proeven gebruik van de Intel ICH5 southbridge terwijl in de tests van Tweakers.net een Promise FastTrak S150 TX2plus het commando voerde over de twee Raptors. Omdat deze adapter halsstarrig weigerde te functioneren in een PCI-X slot verliep het transport noodgedwongen over een traag 32-bit 33MHz karrespoor. Ondanks het feit dat de legacy PCI-bus onvoldoende bandbreedte bood om de twee Raptors optimaal tot hun recht te laten komen, was de prestatieschaling beter dan in de tests van AnandTech.
Prestatieschaling Raptor WD740GD RAID 0 - Business Winstone 2004 (%)
Naast traces van Winstone 2004 gebruikt AnandTech ook SysMark 2004 en de eigenlijke Winstone 2004-applicatiebenchmark om de prestaties van harde schijven te vergelijken. Met uitzondering van de SysMark 2004 Communication Office Productivity Performance-subtest tonen alle Winstone 2004- en SysMark 2004-tests zeer geringe prestatieverschillen tussen de diverse harde schijven en de Raptors als single of RAID 0-configuratie. Dit is niet verbazingwekkend omdat Winstone 2004 en SysMark 2004 als systeembenchmark vooral leunen op de prestaties van de processor, het geheugen en de chipset. De verschillen in responsiviteit tussen trage en snelle schijfconfiguraties komen niet in de resultaten tot uiting, terwijl deze verschillen voor veeleisende gebruikers duidelijk merkbaar zijn. De gegevens van de Business Winstone 2004 trace hebben al aangetoond dat er erg lichte schijfactiviteit in deze benchmark plaatsvindt. Hoewel we geen gegevens van de SysMark hebben, is het aannemelijk dat hetzelfde geldt voor veel tests uit de SysMark 2004 suite.
Een tweede probleem met het inzetten van systeembenchmarks voor het meten van de storageprestaties is dat we geen flauw benul hebben hoe de makers van Winstone en SysMark de resultaten van hun benchmarks samenstellen. Het is denkbaar dat processorafhankelijke bewerkingen een grotere weging in de eindscore hebben dan I/O intensieve bewerkingen. Hoewel traces van Winstone en SysMark nuttig kunnen zijn voor het meten van schijfprestaties, zijn de systeembenchmarks an sich niet geschikt voor dit doel. Als we toch soep willen koken uit de resultaten van AnandTech dan kunnen we concluderen dat de Raptor WD740GD in RAID 0 niet slecht schaalt in vergelijking met de (marginale) prestatieverschillen tussen bijvoorbeeld een single Raptor WD740GD en een Western Digital WD1200JB.
Het derde onderdeel van AnandTechs benchmark suite, de tijdmetingen van game-laadtijden, is eveneens discutabel van aard. Ook in deze tests laten de resultaten van AnandTech minimale afwijkingen zien tussen harde schijven en RAID-configuraties waarvan de I/O performance sterk uiteenloopt. Onze gaming traces wijzen uit dat de meeste games op moderne harde schijven een zeer beperkte belasting uitoefenen. Zelfs zwaargewicht Battlefield Vietnam kwam op een Raptor WD360GD niet verder dan een gemiddelde belasting van 17,1 procent met een kortstondig maximum van ongeveer 70 procent. Bij andere games was het gemiddelde nog lager en kwam het maximum zelden boven 80 procent. De pieken waren altijd zeer kort van duur. De conclusie mag getrokken worden dat de benodigde tijd voor het starten van games en het laden van levels vooral gebonden is aan de snelheid van de processor en niet zozeer aan de performance van de harde schijf. De minimale verschillen in de laadtijden van Far Cry en Unreal Tournament zijn hier bewijs van. De metingen van de Unreal Tournament-laadtijden laten ook nog onwaarschijnlijke verschillen zien tussen de Raptor WD740GD en de overige schijven uit het testveld. De WD740GD is maar liefst 12,9 procent sneller dan de numero twee, de Seagate Barracuda 7200.7 (niet te zien in de onderstaande tabel), terwijl de rest van het testveld - naast de Barracuda 7200.7 onder andere een Raptor WD360GD en een bejaarde IBM Deskstar 75GXP - binnen een percentage van 8,4 procent van elkaar presteren.
Game level laadtijden - Farcry (seconden)
WD Raptor WD740GD
2x RAID 0
39,7
WD Raptor WD740GD
Single
40,6
WD Raptor WD360GD
Single
41,1
WD Caviar WD1200JB
Single
42,6
Game level laadtijden - Unreal Tournament 2004 (seconden)
WD Raptor WD740GD
2x RAID 0
29,4
WD Raptor WD740GD
Single
29,4
WD Raptor WD360GD
Single
34,1
WD Caviar WD1200JB
Single
35,8
In onze eigen Gaming StorageMark 2004 Index realiseerden de twee Raptors in RAID 0 een toename van de I/O performance met 23,5 procent bij een stripe size van 128K en 33,3 procent bij een stripe size van 64K. De resultaten geven aan dat de stripe size zeer belangrijk is voor het bereiken van optimale prestaties, en wijzen ook uit dat in zware games op systemen met een snelle processor een merkbaar verschil mogelijk moet zijn tussen single drive en RAID 0 configuraties. Laten we ook de subjectieve ervaringen van gebruikers niet vergeten. Velen van hen melden verbeterde prestaties in games dankzij RAID 0.
De benchmarks van AT en SR (2)
Storage Review heeft grote naamsbekendheid verworven met zijn reviews en tests van harde schijven. SR is feitelijk de enige buitenlandse website die serieus onderzoek doet naar de real world performance van harddisks. De site heeft op het gebied van testmethodieken baanbrekend werk verricht en was de eerste die IPEAK Storage Performance Toolkit voor het benchen van harde schijven ging gebruiken. Andere sites, zoals Tweakers.net en AnandTech, volgden later dit voorbeeld. Waar Storage Review helaas in gebreke blijft is het testen van RAID-adapters en RAID-configuraties. Het vorige maand verschenen artikel over TCQ en RAID brengt daar met zijn omstreden conclusies weinig verandering in.
De huidige testsuite van Storage Review dateert al weer uit het jaar 2002 en bestaat uit de onderdelen 'Office DriverMark 2002', 'High-End DriveMark 2002', 'Bootup DriveMark 2002', 'Gaming DriveMark 2002' en 'Server DriveMark 2002'. De servertests zijn gebaseerd op synthetische toegangspatronen gegenereerd door IOMeter (over de relevantie daarvan heb je op bespreking van zijn testmethodiek enige informatie over de eigenschappen van deze traces. De Office DriveMark 2002 trace blijkt een gemiddelde queue-diepte van 1,34 I/O's en een gemiddelde transfer grootte van 23,0KB te hebben. In de Content Creation Winstone 2001 trace staan gemiddeld 1,4 I/O's op repliek van de harde schijf te wachten en is de gemiddelde grootte van de transfers 69,5KB. Vergelijken we dit met de statistieken van onze modernere Winstone 2004 traces dan blijken zowel Business Winstone 2004 als Multimedia Content Creation 2004 een hogere belasting te hebben dan de overeenstemmende tests van Storage Review. BSW2004, aangevuld met activiteit van WinAMP en eMule, noteert een gemiddelde queue van 3,22 I/O's en MCCW2004 heeft gemiddeld zelfs 8,82 I/O's in de wachtrij. De grootte van de transfers komt in grote lijnen overeen met de tests van Storage Review: 25,7KB in de BSW2004 trace en 62,1KB in de MCCW2004 trace.
De hogere queue-bezetting in de traces van Tweakers.net is gunstig voor RAID 0-configuraties, die bij grote wachtrijen makkelijker opdrachten over verschillende schijven kunnen distribueren. De traces van Storage Review bieden nauwelijks mogelijkheden voor simultane I/O, waardoor de winst van een RAID 0-opstelling voornamelijk uit de hogere transfer rates van sequentiële benaderingen moet komen. Het feit dat de traces van Business Winstone 2004 en Multimedia Content Creation 2004 een zo verschillend beeld laten zien met de oudere traces van Storage Review geeft aan dat onze collega's er goed aan zouden doen om hun benchmarks te actualiseren. BSW2004 en MCCW2004 zijn beide realistische simulaties van multi-taskende gebruikers in actuele softwareversies. De disk activiteit die door de Winstone 2004 suite wordt gegenereerd, is zeker niet uitzonderlijk van aard.
De hypothese dat RAID 0 matig zal presteren in de desktop benchmarks van Storage Review wordt bevestigd in een
De bevindingen van Tweakers.net
De hiervoor gedane observaties maken duidelijk dat de testmethoden van AnandTech en Storage Review op z'n minst te beperkt zijn om harde conclusies te kunnen trekken over het nut van striping in desktoptoepassing, laat staan dat ze een ongenuanceerde doodsverklaring van RAID 0 kunnen rechtvaardigen. De resultaten van de IPEAK-test van AnandTech en Storage Review zijn veelal tegenstrijdig met de benchmarks van Tweakers.net, waarin RAID 0 wél een significante verbetering van de I/O performance weet te realiseren. De oorzaak is bij de tests van Storage Review te herleiden naar traces die zijn gebaseerd op verouderde software waarvan de workloads niet representatief zijn voor de krachtoefeningen van powers users anno 2004. Het gebruik van systeembenchmarks voor het meten van storage performance is discutabel. Deze benchmarks zijn hoofdzakelijk afhankelijk van de prestaties van het processor-platform en zijn ongeschikt om de prestatieverschillen tussen verschillende harde schijven en RAID-configuraties bloot te leggen. Dit geldt ook voor de game laadtijden, die voor het merendeel afhankelijk zijn van de prestaties van de processor en met tests van slechts twee games geen representatief beeld van de algemene game performance kunnen geven.
Nog wel het meest frappant is echter het feit dat noch AnandTech, noch Storage Review zich enige moeite hebben getroost om RAID 0 te testen in situaties waarin de snelheid van het opslagorgaan er écht toe doet, bijvoorbeeld wanneer in de achtergrond zware disk I/O van een backup, virusscanner, compressieprogramma of dvd ripper plaatsvindt en in de voorgrond veeleisende content creation programma's worden gedraaid. Dát zijn de omstandigheden waarin al snel merkbare wachttijden ontstaan en de reserves van single drive configuraties spoedig uitgeput raken.
Tweakers.net is bij de ontwikkeling van zijn 2004-testmethodiek uitgegaan van de zwaardere gebruikspatronen van een power user. Deze veeleisende gebruikers zijn immers de doelgroep van Tweakers.net en het type gebruiker dat de hoogste eisen stelt aan zijn materieel. Naast traces van Business Winstone 2004, de Business Winstone 2004 Multi-tasking Test en Multimedia Content Creation Winstone 2004 werden met behulp van IPEAK Storage Performance Toolkit traces gemaakt van diverse games en werden opnamen gemaakt van de schijfbenaderingen in veel voorkomende I/O-intensieve bewerkingen zoals het kopiëren van bestanden, het defragmenteren van partities, het draaien van een virus scanner en het installeren van software. Zoals van een power user verwacht mag worden, werd er veel gemulti-tasked, maar niet op een overdreven onrealistische manier. In totaal werden 27 tests gemaakt die samen de Desktop StorageMark 2004-, Gaming StorageMark 2004- en Workstation StorageMark 2004-indices vormen. Het resultaat is een breed georiënteerde testsuite die een uitgewogen beeld van de prestaties kan geven.
In dit artikel gaan we verder in op de mogelijkheden van RAID 0 door naast resultaten van onze IPEAK benchmarks ook stopwatchmetingen te laten zien. Om een beeld te krijgen van de verschillen in pure I/O performance geven we op de komende pagina eerst de resultaten van de desktop-, gaming- en workstation-indices. Onder de deelnemers bevinden zich naast configuraties met één of twee Rapors uit de eerste en tweede generatie ook een zwaar bewapende LSI Logic MegaRAID SCSI 320-2X met 512MB cache en vier Maxtor Atlas 15K SCSI-disks. De MegaRAID SCSI 320-2X - ook verkrijgbaar als Intel SRCU42X - is de snelste SCSI RAID-adapter van dit moment. Zijn mandaat is om bewijs te leveren voor de goede RAID 5-prestaties van moderne RAID-implementaties. Zo kunnen we meteen van de gelegenheid gebruikmaken om een eind te maken aan het vastgeroesde dogma over de vermeende slechte prestaties van RAID 5. De MegaRAID SCSI 320-2X zal tevens een ander voordeel van (high-end) RAID-adapters aan het licht brengen, namelijk de onboard cache die samen met striping een aanzienlijke snelheidswinst kan bewerkstelligen.
StorageMark 2004 testresultaten
De benchmarks werden uitgevoerd op ons StorageMark 2004-A testsysteem bestaande uit een MSI K8D Master-F-moederbord, 1,4GHz AMD Opteron 240-processor en 2GB PC2100 ECC Registered DDR SDRAM. De Raptors werden aangestuurd door een Promise FastTrak S150 TX2plus welke noodgedwongen op 32-bit 33MHz PCI draaide omdat de adapter ondanks ondersteuning voor 66MHz PCI niet in een PCI-X-slot werkte. De prestaties van Raptors werden daardoor ietwat afgeknepen in RAID 0. Je zult zien dat er desondanks toch nog een behoorlijke snelheidwinst in RAID 0 wordt gemaakt. De LSI MegaRAID SCSI 320-2X mocht zich voortbewegen over een 100MHz PCI-X bus. Ook dit was niet helemaal optimaal; de cache bandbreedte wordt er door begrenst op circa 304MB/s tegenover 406MB/s voor een plank met 133MHz PCI-X. In de B-specificatie van ons testsysteem zijn we overgestapt op een Tyan Thunder K8S met 133MHz PCI-X.
Ter vergelijking zijn in de onderstaande tabellen ook resultaten van de 3ware Escalade 9500S-8 met twee en vier schijven in RAID 0 opgenomen. De Escalade 9500S-8 heeft 128MB cache en krijgt ruim baan dankzij 64-bit 66MHz PCI. Het verschil met de Promise FastTrak S150 TX2plus illustreert hoe beide factoren de prestaties kunnen beïnvloeden. De tests met de MegaRAID SCSI 320-2X werden uitgevoerd met 128MB en 512MB DDR cache. We hebben geen resultaten van een single Maxtor Atlas 15K in de tabellen opgenomen omdat ons exemplaar van 18GB te klein is om betrouwbare metingen op te doen. De traces werden namelijk ontwikkeld op een 36GB harde schijf, waardoor requests boven 18GB op de Atlas 15K naar het begin van de schijf gemapped worden. In de tests die we hiermee hebben gedaan, presteert de Atlas 15K beneden het niveau van de Raptor WD360GD. Een 73GB model van de Atlas 15K zal betere prestaties leveren.
We zien een uitstekende prestatieschaling van de Raptor WD360GD in de Desktop StorageMark 2004 Index. Het stripen van twee dino's verhoogd de I/O performance met bijna 47 procent. De Raptor WD740GD's zijn van zichzelf al sneller en schalen daardoor minder goed, ook omdat de PCI-bus een grotere flessehals is. Met een verbetering van ruim 36 procent is de schaling altijd nog beter dan in de meeste tests van AnandTech en Storage Review. De 3ware Escalade 9500S-8 weet met zijn 128MB cache en snellere bus-interface nog eens 22,8 procent aan snelheid toe te voegen. Worden er ook twee extra schijven toegevoegd, dan neemt de totale winst ten opzichte van een single Raptor WD740GD toe tot 134 procent. De LSI MegaRAID SCSI 320-2X levert goede prestaties die met 512MB cache net iets boven die van de Escalade 9500S-8 met twee Raptors in RAID 0 uitstijgen. Het vergroten van de cache van 128MB naar 512MB geeft een winst van 13,5 procent.
In de Gaming StorageMark 2005 zijn de verschillen tussen de RAID-configuraties veel kleiner. Opmerkelijk is het grote verschil in prestaties tussen de Promise FastTrak S150 TX2plus met een stripe size van 64K (score 170,5) en dezelfde adapter met een stripe size van 128K (score 157,3). In de desktop en workstation indices is de FastTrak juist net iets sneller met een stripe size van 128K. De andere adapters zijn getest met hun meest optimale stripe size in de desktop- en workstationtests. Specifieke optimalisatie voor de gamingtests zou mogelijk hogere scores opgebracht kunnen hebben. Omdat er nauwelijks data wordt weggeschreven in de gamebenchmarks heeft het uitbreiden van de cache op de MegaRAID SCSI 320-2X geen noemenswaardig effect.
Prestatieverbeteringen doen zich voor in alle onderdelen van de desktop, gaming en workstation suites. In de onderstaande tabel is de prestatiewinst uitgebeeld in de subtests van de desktop suite. De prestaties van de 3ware Escalade 9500S-8 werden vergeleken met de FastTrak S150 TX2plus voorzien van één schijf. De Raptor WD360GD in RAID 0 werd vergeleken met een single WD360GD. In één test (Filecopy B, een scenario waarin een netwerkcopy naar de lokale schijf plaatsvindt) is de FastTrak S150 TX2plus met twee WD740GD's trager dan een single drive. In alle andere tests lopen de verschillen uiteen van acht tot bijna negentig procent. De 3ware Escalade 9500S-8 is in de meeste gevallen een behoorlijk stuk sneller dan de eenvoudige FastTrak.
De prestaties in de benchmarks uit de workstation suite tonen de hoogste schaling. De Raptor WD360GD gaat er 62 procent op vooruit in prestaties en de WD740GD levert een 47 procent hoger vermogen op de FastTrak S150 TX2plus. Uitstekende prestaties zijn er ook voor de 3ware Escalade 9500S-8, die ten opzichte van een alleenstaande Raptor bijna 79 procent hogere I/O-prestaties levert met twee schijven en zelfs een factor 2,6 sneller wordt met vier schijven. De MegaRAID SCSI 320-2X nestelt zich in de uitdossing met 512MB cache tussen de resultaten van beide 3ware-configuraties.
Prestatieschaling in Desktop StorageMark 2004
Test
WD360GD 2xR0
WD740GD 2xR0
9500S-8 2xR0
9500S-8 4xR0
Stopwatchmetingen (1)
De benchmarks in IPEAK Storage Performance Toolkit geven een mooi plaatje van de effecten van striping op de I/O performance in desktop workloads. Let wel, we spreken hier nadrukkelijk over de I/O-prestaties. Snellere I/O leidt niet per definitie tot merkbaar betere prestaties. Als het systeem de in hoger tempo aangevoerde I/O's niet kan verwerken omdat andere onderdelen zoals de processor een bottleneck vormen, is het netto resultaat alsnog nihil. Om enig enzicht te geven in de werkelijke tijdsbesparing die RAID kan opleveren, hebben we verschillende configuraties getest door in Windows een aantal handelingen uit te voeren en de daarvoor benodigde tijd met een stopwatch te meten. Elke test werd drie keer uitgevoerd om zo een redelijk betrouwbaar resultaat te krijgen en voorafgaand aan elke test werd Windows opnieuw opgestart. De complete installatie van het besturingssysteem inclusief applicaties en databestanden werd vanuit een Ghost image op de harde schijven en RAID arrays gezet zodat deze bij alle configuraties identiek was.
De tests bestaan uit activiteiten zoals het opstarten van Windows, het openen van foto's in Photoshop, het kopiëren van bestanden en het installeren van een service pak. Een aantal tests werden uitgevoerd met extra activiteit van een backup, virusscanner of file copy in de achtergrond. Dit zijn typische situaties waarin de prestaties van de harde schijf zwaar op de proef worden gesteld maar de gebruiker toch snelheid wil behouden.
Op de startlijn verschijnen een koppel Raptor WD360GD's, een duo Raptor WD740GD's, een MegaRAID SCSI 320-2X 512MB met vier Atlas 15K's in RAID 5 en single drive configuraties van de eerder genoemde Raptors. Het testsysteem bestond uit een dual Athlon XP 2400+ met een Asus A7M266-D-moederbord, 1GB PC2100 ECC Registered DDR SDRAM en een GeForce FX 5900-videokaart. De prestaties van deze machine zijn vergelijkbaar met een Athlon 64 2800+. De SATA-schijven werden getest op een FastTrak S150 TX2plus, in dit geval functionerend op 66MHz PCI busspeed. Pogingen om de 3ware Escalade 9500S-8 mee te laten doen in de stopwatchtests strandden wegens het feit dat de 3ware met geen mogelijkheid write-back caching op de harde schijven wilde aanzetten. Het gevolg was een zeer matige score in de Photoshop tests. Naast single en 2-drive RAID 0-configuraties van de Raptor WD740GD doet ook een opstelling met twee onafhankelijke Raptors mee in de test. De Windows pagefile, Photoshop scratch disk en temp directories werden op de tweede schijf gezet. De setup met onafhankelijke schijven voerde een alternatieve filecopy-test uit waarbij de bestanden werden gekopieerd van de eerste naar de tweede schijf in plaats van een kopie naar één en dezelfde schijf. Niet helemaal eerlijk, maar het geeft wel een idee hoe onafhankelijke schijven in dergelijke situaties presteren.
Iedereen die enigzins de weg weet in Photoshop, zal bekend zijn met de bizarre geheugenbehoeften van dit programma. Het maakt niet uit of er 512MB, 1GB of 2GB geheugen in het vooronder ligt, Photoshop moet en zal er gebruik van maken. En passant worden er ook nog eens scratchfiles van honderden megabytes, zoniet meerdere gigabytes geproduceerd. Die werkwijze vergt nogal wat van de harde schijf. Onze eerste test bestaat daarom uit het openen van een serie foto's in Photoshop CS. Het gaat hier om 25 JPEGs met een resolutie van acht megapixels en een gemiddelde bestandsgrootte van 4,76MB. Ongecomprimeerd brengen de afbeeldingen een gewicht van 22,9MB op de weegschaal. Halverwege het openen van de fotoshoot begint de scratchfile hard te knarsen om uiteindelijk op te lopen tot een grootte van rond de gigabyte.
De laadtijden van de verschillende schijf- en RAID-configuraties vertonen geen extreme verschillen. Daarvoor is het openen van de foto's te processor-intensief. De MegaRAID SCSI 320-2X komt als eerste aan de finish met een tijd die 16 procent korter is dan van de hekkensluiter, een Raptor WD360GD in enkelzijdige vorm. Het toewijzen van een dedicated swap- en scratchpartitie biedt enig voordeel, maar levert minder winst op dan het stripen van twee schijven.
Photoshop afbeeldingen openen (seconden)
Atlas 15K
4
RAID 5
MegaRAID SCSI 320-2X
38,4
Raptor WD740GD
2
RAID 0
FastTrak S150 TX2plus
39,4
Raptor WD360GD
2
RAID 0
FastTrak S150 TX2plus
39,6
Raptor WD740GD
2
Dual
FastTrak S150 TX2plus
43,0
Raptor WD740GD
1
Single
FastTrak S150 TX2plus
44,1
Raptor WD360GD
1
Single
FastTrak S150 TX2plus
45,9
Het maken van regelmatige backups is geen verkeerd idee, al helemaal niet als je waardevolle data op een RAID 0 array bivakkeert (wat overigens geenzins een verstandig idee is). De metingen in Photoshop werden nogmaals uitgevoerd, maar nu met de activiteit van een netwerkbackup in de achtergrond. Hiervoor werd de standaard backuptool van Windows XP gebruikt. De te backuppen gegevens bestonden uit zo'n 10GB aan fotomateriaal waarmee hoge leessnelheden mogelijk waren. In de client werd een Intel Pro/1000MT gigabit ethernet kaart gebruikt en de server beschikte over een Broadcom NeXtreme PCI-X gigabit controller. Daartussen vervulde een Micronet 8-poorts gigabit switch de functie van verkeersregelaar.
De Raptor WD360GD blijkt nogal wat moeite te hebben met de simultane activiteit van Photoshop en de backup. Het probleem is klaarblijkelijk opgelost in de Raptor WD740GD, waarschijnlijk door verbeteringen van de cachestrategieën. Winnaar van de test is wederom de MegaRAID SCSI 320-2X, die niet bijzonder veel hinder ondervind van de backup. De benodigde tijd voor het openen van de foto's loopt op met bijna 20 procent. Bij de Raptor WD740GD is het tijdsverlies respectievelijk 50,6 procent en 23,6 procent in de single en 2-drive RAID 0-configuraties. Het gebruik van RAID 0 op de Raptor WD360GD levert 36,9 procent tijdwinst op. Bij de Raptor WD740GD is de tijdwinst 11,6 procent in RAID 0 en 26,7 procent als er een dedicated schijf voor swap en scratch wordt gebruikt. Die laatste configuratie zet in deze test een hele puike tijd op de klok.
Photoshop afbeeldingen openen + backup (seconden)
Atlas 15K
4
RAID 5
MegaRAID SCSI 320-2X
46,0
Raptor WD740GD
2
Dual
FastTrak S150 TX2plus
48,7
Raptor WD740GD
2
RAID 0
FastTrak S150 TX2plus
58,7
Raptor WD740GD
1
Single
FastTrak S150 TX2plus
66,4
Raptor WD360GD
2
RAID 0
FastTrak S150 TX2plus
70,8
Raptor WD360GD
1
Single
FastTrak S150 TX2plus
112,3
In de volgende test wordt een mailbox van ruim 600MB doorzocht op mailbodies met het woord 'Pentium'. De zoekopdracht lijkt op het eerste gezicht de nodige schijfactiviteit uit te lokken, maar erg gewichtig blijkt die activiteit niet te zijn. Aan de resultaten hoeven we weinig woorden vuil te maken: deze test is vrijwel volledig gebonden aan de snelheid van de processor. Het draaien van een virusscanner in de achtergrond verhoogd wel de zoektijden maar legt geen noemenswaardige prestatieverschillen tussen de schijfconfiguraties bloot.
We vervolgen de stopwatchmetingen met een tests van de prestaties tijdens het kopiëren van bestanden. De dataset bestaat uit 535MB aan familiekiekjes met een gemiddelde bestandsgrootte van 4,5MB. Bij de RAID 0 en single drive configuraties werden de bestanden van en naar dezelfde partitie gekopieerd. Bij de configuratie met twee onafhankelijke schijven werden de bestanden van de eerste naar de tweede schijf gekloond. Dit is natuurlijk een best case scenario voor de onafhankelijke config. Lang niet altijd kan een kopieeractie zodanig gepland worden dat beide schijven aan het werk gezet kunnen worden.
Ondanks het voortrekken van de opstelling met zelfstandige schijven ziet de RAID 5-configuratie wederom als eerste de zwart-wit geblokte vlag. Die uitzonderlijke prestatie - de MegaRAID SCSI 320-2X is bijna drie keer sneller dan de eerstvolgende RAID-configuratie - komt volledig voor conto van de enorme cache op deze controller. Op de tweede plaats eindigt de vrijstaat van Raptor WD740GD-schijven, op ruimte afstand gevolgd door het genootschap van Raptor WD740GD en WD360GD stripes. RAID 0 toont zijn nut bij het dupliceren van bestanden: de Raptors in RAID 0 zijn ongeveer 32 procent sneller dan hun eenzame soortgenoten.
File copy (seconden)
Atlas 15K
4
RAID 5
MegaRAID SCSI 320-2X
10,2
Raptor WD740GD
2
Dual
FastTrak S150 TX2plus
16,8
Raptor WD740GD
2
RAID 0
FastTrak S150 TX2plus
28,2
Raptor WD360GD
2
RAID 0
FastTrak S150 TX2plus
28,7
Raptor WD740GD
1
Single
FastTrak S150 TX2plus
41,3
Raptor WD360GD
1
Single
FastTrak S150 TX2plus
42,1
Het lanceren van de Kaspersky-virusscanner resulteert in een lichte stijging van de tijden bij de single drive en RAID 0-configuraties. De MegaRAID SCSI 320-2X en de onafhankelijke Raptors hebben meer te lijden onder de aanwezigheid van de virusscanner, die eerste natuurlijk omdat hij z'n cache veel minder effectief kan inzetten. Desalniettemin weet de MegaRAID op Schumacheriaanse wijze alwéér de winst binnen te hengelen.
File copy + Kaspersky virusscan (seconden)
Atlas 15K
4
RAID 5
MegaRAID SCSI 320-2X
22,0
Raptor WD740GD
2
Dual
FastTrak S150 TX2plus
26,8
Raptor WD360GD
2
RAID 0
FastTrak S150 TX2plus
32,0
Raptor WD740GD
2
RAID 0
FastTrak S150 TX2plus
32,8
Raptor WD740GD
1
Single
FastTrak S150 TX2plus
43,2
Raptor WD360GD
1
Single
FastTrak S150 TX2plus
43,9
Het programma wordt voorgezet met tijdmetingen van het booten van Windows en het opstarten van Photoshop CS. Photoshop produceerde bij een aantal configuraties onverwachte tijden die plotseling enkele seconden lager waren dan bij voorgaande testruns. Achteraf bezien had het aanmaken van de scratch file mogelijk met dit verschijnsel te maken. De getroffen configuraties zijn uit de vergelijking verwijderd. Het stripen of opdelen van harde schijven blijkt niet tot spectaculaire verbeteringen van de prestaties te leiden. Zichtbare verschillen zijn er desalniettemin wel.
Photoshop CS opstarttijd (seconden)
Atlas 15K
4
RAID 5
MegaRAID SCSI 320-2X
7,8
Raptor WD740GD
2
RAID 0
FastTrak S150 TX2plus
8,6
Raptor WD740GD
2
Dual
FastTrak S150 TX2plus
9,6
Raptor WD360GD
2
RAID 0
FastTrak S150 TX2plus
9,7
Raptor WD740GD
1
Single
FastTrak S150 TX2plus
9,8
De opstarttijd van Windows werd gemeten vanaf het verdwijnen van het POST-scherm tot het verschijnen van het inlogvenster. De RAID 0 arrays hebben een significant hogere cadans dan de single drive-configuraties, resulterend in een verlaging van de boottijd met 31 tot 37 procent. Evenals bij het opstarten van Photoshop zijn de twee onafhankelijke Raptors nauwelijks sneller dan een enkele disk. Teleurstellend is de tijd van de MegaRAID SCSI 320-2X. In de eerste zeven seconden van het opstarten was er bij de MegaRAID geen schijfactiviteit te bespeuren, met als helder gevolg een hoge boottijd. Snel opstarten is overigens sowieso een kansloze operatie bij de MegaRAID omdat het initialiseren van de controller en de SCSI-kanalen veel tijd vergt.
Windows XP boot-up (seconden)
Raptor WD740GD
2
RAID 0
FastTrak S150 TX2plus
8,4
Raptor WD360GD
2
RAID 0
FastTrak S150 TX2plus
9,2
Raptor WD740GD
2
Dual
FastTrak S150 TX2plus
11,7
Raptor WD740GD
1
Single
FastTrak S150 TX2plus
12,2
Atlas 15K
4
RAID 5
MegaRAID SCSI 320-2X
13,1
Raptor WD360GD
1
Single
FastTrak S150 TX2plus
14,6
De eerder getoonde resultaten zullen wellicht teleurstellend zijn voor degenen die de leer van Storage Review volgen en een rotsvast geloof hebben in de doelloosheid van RAID 0 op de desktop. Niet getreurd: RAID 0 kan ook langzamer zijn! De onderstaande twee tests zijn er een voorbeeld van. In de eerste beproeving vond een installatie van Windows XP Service Pack 1 plaats. De lichte overhead van striping bij het uitvoeren van kleine requests in een situatie met een minimale I/O queue is waarschijnlijk de reden waarom RAID 0 in dit geval trager is. Hoewel je het niet direct zou verwachten, is de processorbelasting tijdens het installeren van de updates nog behoorlijk hoog. De betere prestaties van de MegaRAID SCSI 320-2X zijn te herleiden naar de grote write-back cache, die snellere schrijf I/O mogelijk maakt, en de lagere toegangstijd van de Atlas 15K-schijven.
Windows XP SP1 installatie (seconden)
Atlas 15K
4
RAID 5
MegaRAID SCSI 320-2X
253
Raptor WD740GD
2
Dual
FastTrak S150 TX2plus
275
Raptor WD360GD
1
Single
FastTrak S150 TX2plus
286
Raptor WD740GD
1
Single
FastTrak S150 TX2plus
286
Raptor WD740GD
2
RAID 0
FastTrak S150 TX2plus
298
Raptor WD360GD
2
RAID 0
FastTrak S150 TX2plus
309
Het tweede voorbeeld van slechtere RAID 0 performance is de onderstaande test van een zoektocht naar bestanden met inhoud 'Pentium' in Windows Explorer ('Verkenner' in Nederlandstalige versies). Ook dit lijkt in eerste instantie een test te zijn waarin de prestaties van de harde schijf een grote rol spelen, maar waar het meeste gewicht uiteindelijk op de processor blijkt te liggen. Resultaten van de Raptor WD740GD's ontbreken omdat de benchmark werd toegevoegd nadat de WD740GD's waren getest.
Windows Explorer zoekopdracht (seconden)
Raptor WD360GD
1
Single
FastTrak S150 TX2plus
87,6
Atlas 15K
4
RAID 5
MegaRAID SCSI 320-2X
94,6
Raptor WD360GD
2
RAID 0
FastTrak S150 TX2plus
100,4
De vreugde in het anti-RAID-kamp is van korte duur, want als er activiteit van een netwerk file copy in de achtergrond wordt toegevoegd nemen de RAID 0-configuraties overtuigend revanche op de weerloze Raptor WD360GD. Terwijl de zoekopdracht op de single Raptor WD360GD bijna twee keer zo lang duurt, ondervinden de beide RAID-configuraties veel minder ongemak van de file copy. De twee Raptors in RAID 0 worden er 34 procent trager door en de MegaRAID SCSI 320-2X heeft 28 procent meer tijd nodig. Onze laatste test bewijst nogmaals het nut van RAID in situaties met heftige I/O. Als je lekker ongestoord wilt doorwerken is RAID een zegen.
Windows Explorer zoekopdracht + netwerk file copy (seconden)
Raptor WD360GD
2
RAID 0
FastTrak S150 TX2plus
127,2
Atlas 15K
4
RAID 5
MegaRAID SCSI 320-2X
127,7
Raptor WD360GD
1
Single
FastTrak S150 TX2plus
168,6
Gevoelsmatige snelheidsverbetering
De verbeterde prestaties van de RAID-configuraties zijn niet alleen waarneembaar in de (meeste) stopwatchmetingen, maar waren ook duidelijk merkbaar als een verbeterde responsiviteit van het systeem. Het overstappen van een single Raptor WD740GD naar twee WD740GD's in RAID 0 gaf een gevoel van verlichting. Helaas wel van korte duur, want als er één nadeel is van een verhoogde responsiviteit dan is het wel de snelheid waarmee gewenning optreedt. Terugschakelen naar de single Raptor WD360GD gaf het gevoel met een oud barrel op weg te zijn. Sterk overdreven natuurlijk, de WD360GD is nog steeds een hele snelle schijf, maar de verschillen waren tastbaar. Voor power users, die een goed ontwikkeld gevoel voor responsiviteit hebben, zal RAID zijn gewenste rendement halen. De verbeterde prestaties zullen onopgemerkt gaan aan de grote groep van beginnende en minder veeleisende gebruikers, die zich eerder druk maken om basale dingen zoals het wel of niet functioneren van een printer of internetverbinding dan om verbeteringen van toch al korte reactietijden.
Dat de beloften van RAID-technologieën ten aanzien van de prestaties geen leugen zijn, werd nogmaals bevestigd in een poll op de frontpage van Tweakers.net waarin bezoekers werden gevraagd naar hun ervaringen met RAID-configuraties. Op het moment van schrijven gaf 29,6 procent van de respondenten te kennen een RAID-configuratie in gebruik te hebben. Daarvan was 56,1 procent overtuigd van veel betere prestaties en werd door 29,4 procent een kleine verbetering van de prestaties opgemerkt. 14,5 Procent van de ondervraagde RAID-gebruikers had geen snelheidsverbetering geconstateerd. Hoewel niet wetenschappelijk verantwoord, geeft de uitslag van de poll aan dat er enige waarheid moet liggen in de benchmarkresultaten die op de vorige drie pagina's zijn gepresenteerd.
Snelheidservaring RAID-gebruikers (%)
Grote verbetering
56,1
Kleine verbetering
29,4
Geen verbetering
14,5
RAID en veiligheid
In dit artikel hebben we veelvuldig gesproken over de mogelijkheden van RAID 0 met betrekking tot verbetering van de performance. RAID 0 heeft één buitengewoon belangrijk nadeel, namelijk het verhoogde risico op gegevensverlies. Als één schijf in een array stuk gaat is alle data verloren. RAID 0 is om die reden niet te adviseren voor toepassingen waarbij kostbare of dierbare gegevens worden opgeslagen. Ook al worden er pogingen gedaan om regelmatige backups te maken, op het moment dat Murphy om de hoek komt doet hij dat meestal goed, bijvoorbeeld door ook de meest recente backups te corrumperen. Door naast striping ook mirroring (RAID 10) of parity (ondermeer RAID 5) te gebruiken, kan voorkomen worden dat een degraded array direct tot gegevensverlies leidt. De kans op een kapotte schijf is zeker bij het gebruik van goedkope ATA- en SATA-modellen niet onwaarschijnlijk. Daarnaast bestaat er altijd het risico dat de RAID-adapter om wat voor reden dan ook een schijf uit een array kiepert, bijvoorbeeld omdat een gammele Y-splitter tijdens werkzaamheden in de behuizing voor kortstondige stroomuitval op één van de schijven zorgt. RAID 5, 10 of andere levels met redundancy zorgen ervoor dat zulke incidenten zonder kleerscheuren overleefd kunnen worden.
Voor het gebruik van RAID 10 is geen bijzondere hardware nodig. In principe kennen alle betaalbare 4-poorts SATA RAID-adapters dit kunstje. Voor een adapter met RAID 5-ondersteuning moet dieper in de buidel getast worden, zeker als je ook goede prestaties verlangt. Om de overhead van paritybewerkingen te maskeren zijn snelle I/O processors en een efficiënt werkende write-back cache een must. De huidige generatie SATA RAID-adapters presteren op dit gebied nog niet op het niveau van de nieuwste SCSI RAID-adapters, waardoor het prestatievoordeel van SATA RAID 5 ten opzichte van single drive configuraties vaak beperkt is.
In de onderstaande tabellen zijn een aantal testresultaten van SCSI en SATA RAID-adapters bijeen gezet. Onder de blauwen gaat de MegaRAID SCSI 320-2X soeverein aan kop.
De testresultaten van Tweakers.net tonen aan dat er wel degelijk plaats is voor RAID 0 op de desktop. Het gebruik van RAID 0 is geen waanzin, zoals Storage Review met veel stennis verkondigde. De rehabilitatie van RAID level 0 is daarom op zijn plaats. Striping leidt weliswaar niet in alle situaties tot verbetering van de performance - soms wordt de gebruikers zelfs bestraft met een kleine afname van de prestaties - maar áls de nood hoog is ben je met een RAID 0-configuratie gegarandeerd beter uit. Daarnaast zijn er subtiele verbeteringen van de responsiviteit die veel power users een warm gevoel zullen bezorgen. De bevindingen van Tweakers.net worden niet alleen ondersteund door hard empirisch bewijs, maar ook door ervaringen van bezoekers die een overwegend positief oordeel hebben over de prestatie- verbetering van hun RAID-configuraties.
AnandTech en Storage Review doen er goed aan om zich de volgende keer wat dieper in de materie te verdiepen alvorens boude uitspraken te doen. Een Porsche beoordeel je niet op zijn kwaliteiten als boodschappenwagen. Aan zo'n bolide worden andere eisen aan gesteld, zelfs als hij nooit op de top van zijn kunnen mag presteren. Power users, tweakers en 'hardware enthusiasts', samengevat de doelgroep van AnandTech, Storage Review en Tweakers.net, hebben andere verwachtingen bij de prestaties van hun desktopsystemen dan de mailende buurvrouw op de hoek en haar mooie blonde dochter. Die hechten waarde aan belangrijkere dingen in het leven dan gepassioneerd gezever over de prestaties van computeronderdelen. Zorg er dan voor dat de testmethodiek is afgestemd op die aangepaste eisen en baseer je conclusies niet op benchmarks die ongeschikt zijn voor het vergelijken van storageprestaties. Het door AnandTech en Storage Review uitgesproken doodvonnis over het gebruik van RAID 0 in desktopomgevingen kan nog jarenlang zijn uitslag hebben op het denken van onwetende gebruikers. Al die tijd onterecht.
Ik ben blijkbaar de enige nederlanssprekende die RAID 0 een grote hype vind?
Naast het nadeel van risico op dataverlies, vind ik dat de extra herrie die een RAID-array maakt, de extra stroom die verbruikt wordt, de extra hitte die gegenereerd wordt ruimschoots de schaal naar on-RAID 0 doet tippen.
Bandbreedte is helemaal niet de 'in de echte wereld'-limiterende factor bij harde schijven, toegangstijd des te meer. Besteed liever het geld wat je uitspaart door geen RAID te nemen aan extra geheugencapaciteit zodat er meer gecached kan worden, of eventueel aan een 15k rpm schijf (hoewel daarvoor alle nadelen ook gelden). Dat is -wel- sneller in dagelijks gebruik.
Naast het nadeel van risico op dataverlies, vind ik dat de extra herrie die een RAID-array maakt, de extra stroom die verbruikt wordt, de extra hitte die gegenereerd wordt ruimschoots de schaal naar on-RAID 0 doet tippen.
De nadelen die jij noemt hebben niets te maken met de prestaties waar dit artikel op doelt. Als je het goed aanpakt hoeft een grote RAID array niet veel herrie te produceren. Mijn systeem met twee Opterons en zes Atlas 15K's in Zalman heatpipe koelers is stiller dan een lomp in elkaar gesleutelde desktop waar een of ander el cheapo HSF enorm veel toeren maakt en de harde schijf allerlei irritante resonanties aan de behuizing doorgeeft.
Bandbreedte is helemaal niet de 'in de echte wereld'-limiterende factor bij harde schijven, toegangstijd des te meer. Besteed liever het geld wat je uitspaart door geen RAID te nemen aan extra geheugencapaciteit zodat er meer gecached kan worden, of eventueel aan een 15k rpm schijf (hoewel daarvoor alle nadelen ook gelden). Dat is -wel- sneller in dagelijks gebruik.
Het is nog maar de vraag of de toegangstijd belangrijker is dan bandbreedte of andere factoren. Een Raptor WD740GD is sneller dan de meeste 15K schijven, ondanks een hogere toegangstijd. De gemiddelde servicetijd per I/O wordt bepaald door veel factoren waarbij naast de gemiddelde toegangstijd en de sequentiële transfer rate vooral ook cache-optimalisaties veel impact hebben. Het uitbreiden van geheugen kan heel nuttig zijn maar houdt ook een keer op. Boven 1GB zou ik eens gaan denken aan snellere I/O.
Ik zie een en al gaten in de testmethodieken. Een van de meer opvallende is, zoals jullie zelf al zeggen:
Een tweede probleem met het inzetten van systeembenchmarks voor het meten van de storageprestaties is dat we geen flauw benul hebben hoe de makers van Winstone en SysMark de resultaten van hun benchmarks samenstellen.
Met andere woorden, onbruikbare cijfers. Voor ons zover bekend kan het (edit: IPEAK dus) een cat /dev/random zijn. Zelf ontwikkelen of open source goed doorspitten is de enige manier om betrouwbare resultaten te kunnen garanderen.
Verder viel het me op dat hoe meer een van de stopwatch-tests relateerde aan zaken waarbij ik persoonlijk hinder van gebrek aan I/O-performance ondervindt (bijvoorbeeld Thunderbird), hoe kleiner de verschillen waren.
Tevens heb ik de indruk dat er bij de meting met de WD360GD single bij Photshop+backup iets mis is gegaan. Waarop is het verschil tussen dual en single daar zoveel groter dan bij de WD720GD? Is dit reproduduceerbaar bevonden? Ook met bijvoorbeeld een andere controller? Hoeveel metingen zijn er uberhaupt gedaan per uiteindelijk resultaat?
Met andere woorden, onbruikbare cijfers. Voor ons zover bekend kan het (edit: IPEAK dus) een cat /dev/random zijn. Zelf ontwikkelen of open source goed doorspitten is de enige manier om betrouwbare resultaten te kunnen garanderen.
Wat betreft je eerste punt raad ik je eens aan om GOED te lezen wat we daar schrijven. Allereerst heeft het betrekking op de benchmarks van AT en daarnaast gaat het ook nog niet over IPEAK.
Tevens heb ik de indruk dat er bij de meting met de WD360GD single bij Photshop+backup iets mis is gegaan. Waarop is het verschil tussen dual en single daar zoveel groter dan bij de WD720GD? Is dit reproduduceerbaar bevonden? Ook met bijvoorbeeld een andere controller? Hoeveel metingen zijn er uberhaupt gedaan per uiteindelijk resultaat?
De waarschijnlijke oorzaak van het verschil draagt Femme al aan in het artikel: een verbeterde cache strategie van de schijf. Daarbij kan ik wel direct bij speculeren waardoor het verschil wordt veroorzaakt. Doordat er gelezen/geschreven wordt op twee verschillende gebieden op de schijf moet de cache zichzelf eigenlijk opdelen in twee stukken (voor elk gebied). Wanneer de eerste schijf deze intelligentie niet kent (of onvoldoende) zal dat logischerwijs resulteren in een groter aantal cachemisses.
Wat betreft de reproduceerbaarheid: IPEAK is erg betrouwbaar. Ik verwacht echter niet dat Femme de test meerdere malen heeft uitgevoerd aangezien zo'n benchmark erg veel tijd kost.
Wat betreft verschillende controllers; daar zal waarschijnlijk verschil tussen zijn. Een controller die wel onboard cache gebruikt zal logischerwijs andere prestaties neerzetten. Dit heeft natuurlijk geen enkele invloed op wat hier onderzocht is: de prestaties van RAID 0.
Wat betreft je eerste punt raad ik je eens aan om GOED te lezen wat we daar schrijven. Allereerst heeft het betrekking op de benchmarks van AT en daarnaast gaat het ook nog niet over IPEAK.
En IPEAK is ook closed source. Daar ging het om.
De waarschijnlijke oorzaak van het verschil draagt Femme al aan in het artikel: een verbeterde cache strategie van de schijf.
Dat verklaart niet waarom -het verschil tussen dual en single- bij de twee verschillende schijven zover uiteenloopt.
Ik verwacht echter niet dat Femme de test meerdere malen heeft uitgevoerd aangezien zo'n benchmark erg veel tijd kost.
Dat zou ik dan slechte methodiek willen noemen.
Wat betreft verschillende controllers; daar zal waarschijnlijk verschil tussen zijn. Een controller die wel onboard cache gebruikt zal logischerwijs andere prestaties neerzetten. Dit heeft natuurlijk geen enkele invloed op wat hier onderzocht is: de prestaties van RAID 0.
Eh? Ten eerste had ik het hier alleen over die rare uitschieter, en ten tweede kunnen verschillende RAID controllers verschillende (met name caching) strategieen hebben. Niet elke RAID 0 is hetzelfde.
Vreemd dat je dan een stuk tekst citeert wat over iets heel anders gaat
Dat verklaart niet waarom -het verschil tussen dual en single- bij de twee verschillende schijven zover uiteenloopt.
Allereerst bedoel je denk ik het verschil tussen RAID 0 en single aangezien de dual configuratie alleen getest is met de WD740GB en niet met de WD360GB. Wat betreft het verschil tussen de performancewinst door het gebruik van RAID 0 bij de schijven lijkt me een verklaring daarvoor ook niet zo moeilijk: dat wordt veroorzaakt door de slechte prestaties van de single WD360GD configuratie. Doordat deze slecht presteert is er veel ruimte voor verbetering (in seconden) wat gerealiseerd wordt door een 2x zo hoge bandbreedte dankzij de RAID 0 config. De WD740GB presteert al goed en heeft dus minder voordeel van de RAID 0-config doordat de opstarttijd nu meer gelimiteerd wordt door andere factoren zoals geheugensnelheid en de processor.
Dat zou ik dan slechte methodiek willen noemen.
Ik niet echt: om een betrouwbaarbeeld van de prestaties te scheppen zijn een groot aantal testresultaten nodig. Als je 100 tests hebt waarbij je elke test 1x gedraaid hebt krijg je een betrouwbaarder beeld dan wanneer je 33 tests 3x uitvoerd (vooropgesteld dat alle testen een zinnig aspect van de performance testen). Maar gelukkig voor jou heeft Femme alle testen 3x uitgevoerd lees ik net bovenaan de pagina, dus daarmee valt dit bezwaar van jou ook weg .
Eh? Ten eerste had ik het hier alleen over die rare uitschieter, en ten tweede kunnen verschillende RAID controllers verschillende (met name caching) strategieen hebben. Niet elke RAID 0 is hetzelfde.
Misschien had ik je niet goed begrepen daardat je sprak over een dual opstelling in plaats van RAID 0 (wat dus iets anders is). Maar inderdaad RAID controllers verschillen, maar de meeste mensen die RAID 0 gebruiken hebben een RAID-controller zonder cache. Daarnaast laat dit artikel zien dat 1 populaire controller in ieder geval een performance winst laat zien wanneer RAID 0 wordt gebruikt. Als je wilt bewijzen dat een stelling niet klopt is alles wat je nodig hebt 1 tegenvoorbeeld.
Met andere woorden, onbruikbare cijfers. Voor ons zover bekend kan het (edit: IPEAK dus) een cat /dev/random zijn.
Het probleem met Winstone en SysMark is dat we niet weten in hoeverre bepaalde onderdelen van de benchmark worden meegewogen in het eindresultaat. Wat dat met IPEAK heeft te maken weet ik niet. Bij een trace van Winstone of SysMark weet je wel heel duidelijk wat ie aan het doen is, namelijk de disk I/O in Winstone en SysMark nadoen waarbij het resultaat de gemiddelde service time per I/O is.
Tevens heb ik de indruk dat er bij de meting met de WD360GD single bij Photshop+backup iets mis is gegaan. Waarop is het verschil tussen dual en single daar zoveel groter dan bij de WD720GD?
Het is logisch dat een schijf die slecht presteert in de stopwatchmetingen meer mogelijkheden heeft om de prestaties te verbeteren in RAID 0. In dit geval heeft de WD360GD nogal wat moeite met de scratchfile van Photoshop. Dat is voornamelijk sequentiële I/O die in RAID 0 al snel 75 procent sneller zal zijn. Bij de WD740GD zorgt het beschrijven van de scratchfile voor veel minder oponthoud waardoor de CPU sneller de bottleneck zal zijn.
Is dit reproduduceerbaar bevonden? Ook met bijvoorbeeld een andere controller?
Ja, het verschijnsel deed zich bij alle metingen voor. Ik heb gedubbelchecked of write-back caching werd gebruikt en dit bleek het geval te zijn.
Hoeveel metingen zijn er uberhaupt gedaan per uiteindelijk resultaat?
En Windows is ook closed source, dus volgens jouw redenatie is elke benchmark onder Windows niet te vertrouwen.
Dat zou ik dan slechte methodiek willen noemen.
De IPEAK-tests worden inderdaad maar één keer gedraaid. De afwijkingen lopen uiteen van 0 tot 1 procent waardoor het niet nodig is om tests meerdere keren te draaien. Zou dit wel gedaan worden, dan betekent dat onherroepelijk dat het aantal tests teruggeschroefd moet worden. Het is niet werkbaar om een dag te moeten doen over het verkrijgen van resultaten van de desktop benchmarks met trage schijven. Grote vergelijkingen van RAID-adapters zouden helemaal onmogelijk worden. Het inkorten van het aantal tests komt betrouwbaarheid van de testresultaten al helemaal niet ten goede.
Eh? Ten eerste had ik het hier alleen over die rare uitschieter, en ten tweede kunnen verschillende RAID controllers verschillende (met name caching) strategieen hebben. Niet elke RAID 0 is hetzelfde.
Per controller kunnen er kleine verschillen zijn, ook als er geen onboard cache is. Het is echter twijfelachtig of het probleem met de Raptor WD360GD zich op een andere controller niet zou voordoen. Dit moet namelijk wel veroorzaakt zijn door de schijf zelf, anders zouden andere configuraties er ook last van gehad moeten hebben.
Ik ben één van die 14,5% die geen performanceverbetering merkte - maar dat komt natuurlijk omdat ik RAID-1 gebruik, waarnaar in de poll niet gedifferentieerd werd. Als ik de enige niet ben zouden de verhoudingen nog wel 'ns nóg rooskleuriger voor RAID-0 kunnen uitpakken dan het artikel nu al suggereert
Ik ben het wel oneens met de slotzin. 'Onwetende gebruikers' die zich door Anandtech en Storage Review laten beinvloeden zijn geen power users - en Femme geeft zelf aan dat het juist de power users zijn die de extra snelheid op prijs (kunnen) stellen. Het 'doodsvonnis' heeft volgens zijn zeggen dus alleen effect op mensen die het verschil toch niet merken. Voor hen is een negatief koopadvies dus wel degelijk van toepassing.
Het belangrijkste nadeel lijkt mij dat de power users dankzij die verminderde acceptatiegraad voorlopig nog ff wat meer blijven betalen.
En niet alleen is een negatief koopadvies goed voor de onwetende simpele gebruiker vanwege de weinig toegenomen prestaties, omdat hij niet veel gebruik maakt van zijn schijven. Het is ook goed als je let op veiligheid: in gewone systemen zie je heel langzamerhand raid0 opkomen, maar een gemiddelde gebruiker denkt dan alleen aan snelheid, niet aan een hogere kans van uitval en back-up is een woord dat hij toch niet kent.
* John was iemand die raid0 ook leuk vond, maar nu is hij aan het overstappen naar raid5 met 3 schijven + 1 hotspare. Over een paar maandjes 6+1 schijven
Met ontwetende gebruikers doel ik in dit geval op gebruikers die afgaan op de beperkte bevindingen van Storage Review en AnandTech en niet de andere kant van het verhaal kennen. We hebben in het verleden vaker voorbeelden gezien van slechte of discutabele tests waarvan de resultaten jarenlang over heel internet nagepapegaaid werden.
Dat minder veeleisende cq beginnende gebruikers weinig aan RAID 0 hebben en dat RAID 0 voor het merendeel van de gebruikers geen verstandig idee is vanwege het hogere risico van gegevensverlies is weer een ander punt.
Ik heb zelf ook een RAID-0 van Maxtor DMax9+ schijven aangelegd, en op de toepassingen die ik gebruik is het linken van C/C++ programmatuur de meest merkbare: een letterlijke factor 2 op dit I/O zware werk is een grote plus als je daarmee de tijd tussen bugfix typen en opnieuw kunnen testen letterlijk weet te halveren.
Dat het voor de gemiddelde brave huisvader of gamer geen nut heeft spreekt voor zich, maar zodra je ook maar enigszins power-usage op je bak doet scheelt het je zoveel ergernis als je de langzaamste schakel van je systeem dubbel zo snel kunt maken (of in BalusC's geval 10 keer, zie hier een desktop die een halve gig per seconde rondblaast ipv de gangbare ~45Mb )
hoewel ik zelf geen vervent gamer ben vind ik de mirror or stripe functie op zo'n goedkope kaart al zeer ideeal in mijn home lan heb ik een servertje staan waarop mijn persoonlijke C.V en foto's staan. daarnaast is de data van films + software lekker snel beidehand ..
ik zou er niet aan meoten denken om al mijn belangrijke data kwijt te raken. backup doe ik wel maar die is vaak zo verouderd dat ik er geen f**k meer aan heb. daarbij komt dat het mirrorsetje zeer handig om de hoek kijken. tuurlijk vertrouw ik er niet 100% op maar goed. en tja voor 160 GB opslag ruimte voor data wat een beetje snel is houd lekker in weinig wachttijdb bij het starten v.d film.
de heftige reactie van Femme in de Conclusie vind ik zeer op zijn plaats
RAID 0 of 1 is niet de oplossing voor jou probleem. Striping bestaat bij de gratie dat alle HDs het blijven doen --- is er 1 kapot, dan heb je niets.
Mirroring is ook geen backup-systeem. Raakt de data corrupt, dan wordt dit vrolijk gemirrored. Gaat er een schijf stuk, dan is het onduidelijk wat de bruikbaarheid van de overgebleven schijf is.
je zegt dat mirroring niet goed is maar je raad wel raid 5 aan?
beetje inconsequent imho.
het klopt dat raid5 geen backupsysteem is maar het heeft iig wel wat nut
en ik verwacht dat de meeste programmeurs wel een systeem als CVS oid. gebruiken om hun gegevens veilig te stellen.
ik heb zelf overigens 2 raid5 arrays en ben er wel tevreden over, de leessnelheid is flink verhoogt en het schrijven is nagenoeg hetzelfde gebleven (goedkope raid kaart) maar de data is iig veiliger.
RAID 5 is striping met parity check. Dit systeem kan zich met backups meten. Wanneer 1 schijf stuk gaat, kan de inhoud worden herberekend uit de inhoud van de andere (minimaal nog 2) schijven.
Dit is anders dan een mirror, waarbij schijven gelijke info bevatten om de leessnelheid te verhogen. Mirrors worden vaak verward met backups. Backups moet je met de hand terugzetten, mirrors werken op controller-niveau.
CVS is overigens geen garantie voor behoud van informatie. Het hangt af van het onderhangende schijvenkabinet.
RAID 5 kan zich niet meten met backups aangezien het nogsteeds exact dezelfde data is, als er een schijf kapot gaat dan zullen de andere schijven in de array de data doormiddel van de parity nogsteeds hebben, dit is bij RAID 1 anders omdat het daar geen parity is maar een kloon/mirror.
Maar daar is het net als bij RAID 5 dat als er een schijf kapot gaat dat de data dan niet verloren gaat.
Backups zijn kopieën die op meerdere tijdstippen gemaakt worden waardoor je tegen hard- en softwarematige corruptie beschermd wordt.
IMHO is raid niet te vergelijken met backups.
Ik denk dat noch AT, noch SR en noch T.Net verkeerd zijn in hun conclusies. Als ik de artikels op AT en SR goed begrepen heb, dan ging het hen om de real-world (t.t.z. van het hele systeem) performance van RAID0 t.o.v. JBOD. In de tests hier vind ik meer resultaten terug over de winst op storage-gebied.
Dit kan je hier bv. lezen over AT:
We kunnen dan ook stellen dat een trace van Business Winstone 2004 geen geweldig uitgangspunt is voor het testen van RAID 0 performance. Iemand die topprestaties van zijn disken verlangt, zal die schijven ook zwaar op de staart willen trappen.
Onze gaming traces wijzen uit dat de meeste games op moderne harde schijven een zeer beperkte belasting uitoefenen.
Mjah... dat betekent dus, voor mij, duidelijk het testen van de disks op zich. En de performance van de disks kan wel met 50% verbeteren, terwijl de ervaring van de user nog steeds "slechts" een verbetering van 10% laat zien... Die performance hangt immers grotendeels af van de bottleneck voor de performance. Is dat je schijf, dan zal RAID0 wel gevoelig merkbaar zijn; maar is het je CPU dan zal een sterke verbetering van je storage-systeem geen sterke verbetering van de overall prestaties met zich meebrengen.
Ik geloofde eerder ook zeer sterk in de performance van RAID0 systemen en heb daarom een tijd lang 2 36 GB Raptors in RAID0 gezet. Eerlijk gezegd viel het mij tegen in real-world performance terwijl storage-benchmarks wel degelijk een sterke winst lieten zien (mijn resultaten in HDTach staan hier in de BenchDB) boven JBOD.
voor de systeemperformance van een desktop heeft het geen zin raid 0 uit te voeren. daarvoor komen de akties die profijt trekken van raid 0 te weinig voor bij desktop gebruik en is de winst van raid 0 te gering.
dit heet Amdahls law;die zegt zoiets als: de perfomancewinst die behaald kan worden door een optimalisatie wordt beperkt door de mate waarin die optimalisatie gebruikt kan worden. in het geval van raid 0 is er potentieel verbetering van 2x van de harddisk access. echter gebruikerspatronen en de manier van opslag (fragmentatie) en de weegfactor van harddiskaccess in de total systeemperformance zorgen er voor dat die factor 2x verdampt in de uiteindelijke systeemperformance.
nog een voorbeeld van amdahls law zie je bij een opteron numa workstation. in theorie heeft de numa architectuur heel veel memorybandwidth voordelen (dubbel zo veel voor een dual opteron tov een enkel opteron workstation!) maar in de praktijk zie je maar een fractie van die optimalisatie terug in de totale systeem performance. maar als je met sisoft "door een toiletrolletje" kijkt naar de numa memory bandwidth lijkt het een goeie ingreep!
over raid 0 nog even; persoonlijk zou ik ook niet kunnen leven met de verdubbelde storingsgevoeligheid van een raid 0 system tov een single harddisk (over het extra geluidsnivo nog maar te zwijgen...). voor een zon geringe verbetering van het computersysteem doe je toch geen concessies in de betrouwbaarheid van je systeem?
het is mijns inziens veel slimmer de computer uit te rusten met een grote kwak werkgeheugen (cache). diskcache biedt namelijk voordeel in accesstijden voor -alle- files, kleine, grote, gefragmenteerde kortom alle blocks (en minder harddiskaccess -> stiller dus ).
daarnaast heeft het dramgeheugen een -enorm- snelheidsvoordeel tov harddisk access (latency: 8ms /70ns ~= factor 114100x, PCI-X 133/64bit: 800MB/s, DDR400: 6,4 GB/s ~= factor 8x, en dan ben ik nog heel aardig geweest voor de harddisk performance en onaardig tegen on-chip memorycontroller en dual DDR memory controller!)
een slimme filesystem implementatie zorgt er bovendien voor the "principle of locality" uit te buiten door read aheads te doen van blocks. het os zorgt er dan voor dat de volgende keer dat het proces langs komt voor meer io het blok al klaar staat in de cache.
de cache levert dus enorme verbetering op tegen geringe kosten en zonder het betrouwbaarheids probleem van raid 0. daarnaast heeft de overgrote meerderheid van diskaccess profijt bij een cache. zelfs streaming achtige access omdat read aheads blokken van het trage ijzerwerk op kunnen halen terwijl het videospelertje CPU taken aan het uitvoeren is (io idle is).
conclusie: je geld voor een systeem optimalisatie kun je dus vele malen beter besteden aan extra RAM geheugen dan aan een raid controller en extra harddisk.
ik heb verschillende raid schijven in mijn systemen en ik merk echt het verschil tussen raid 0, singel en swraid 5
heb twee systemen thuis die ik gebruik
Nr 1 fileserver
C: 80gig wd
D: 1.5tb swraid 5 van 11x 160 gig HDs over 3 ide controlers
E: stripe 2x120 gig
de swraid5 van 1.5tb is erg langzaam maar waar hij voor dient een prima backup en film/mp3 server naar mijn xbox
ik kan de swraid 5 met zoveel schijven niet aanbevelen voor iemand die snelhijd nodig heeft maar als je een grote schijf nodig hebt die niet snel hoeft te zijn werkt het prima
maar als het om snelheid gaat wint niks het van mijn stripes vooral bij uitpakken van grote files van de 2xstripe naar de 3xstipe dat scheelt zeker meer als de helft van de tijd en ook mijn games en program files op een stripe schijf installeren geeft gevoelsmatig een behoorlijke snelheids verbetering maar ook snelle gewenning.
enige nadeel van zoveel snelle schijven is de warmte en herrie die daar als keer zijde bij komen
ga dus al mijn schijven in mijn server plaatsen en over naar een raptor stripe omdat het niet echt meer nodig is om alle files lokaal te hebben sinds de komst van Gbit lan
zal alleen wel een probleem worden om 21 HDs in een kast te krijgen en of mijn 450watt voeding het wel trekt
Ik vind het weer kort door de bocht om te stellen dat iedereen meer voordeel heeft uit meer mem in de compu.
Als ik bijvoorbeeld veel DVD loop te rippen en ondertussen nog wat andere dingen loop te doen is het wel zinvol.
Zo heeft Femme nog meer dingen aan getoond waarbij het zeker zinnig is.
Tuurlijk zijn er momenten waarop het minder merkbaar is.
Maar dat ligt aan het gebruik van de computer.
Je kan dus niet zeggen Raid is wel of niet zinvol.
Net zo min je zo kan zeggen Intel is beter als AMD.
Dat ligt aan te toepassingen.
De technische jongens van Informatique hebben mij verteld dat een RAID 0 van 2 schijven met 2 partities nauwelijks prestatie voordeel geeft t.o.v. JBOD. Dus partities helpen het RAID 0 voordeel om zeep.
Is er iemand die dit heeft getest, kan bevestigen en kan uitleggen waarom?
Lijkt me onzin. Er is geen enkele redenen denkbaar waarom het aantal partities enige invloed heeft op de prestaties van een array. Het enige wat op te merken is dat de prestaties van de partities onderling zullen verschillen doordat sommige partities aan het begin van de schijf zullen staan, terwijl andere aan het eind.
Ik kan me net als Hielko geen reden bedenken waarom het aanmaken van partities het voordeel van RAID 0 teniet zou doen. Het is IMO altijd verstandig om aparte partities voor het besturingssysteem, applicaties en data te gebruiken zodat er minder bestandsfragmentatie optreedt. De stopwatchmetingen zijn overigens uitgevoerd met een indeling in twee partities.
Het is wel zo dat copieren van de ene partitie naar de andere (op een RAID 0) langzamer is dan het kopieren van en naar een losse schijf.. behalve.. als je iets van 10 schijven in RAID 0 hebt staan ,
Voordeel van 2 losse HDD's tov. een Raid met 2 HDD's in 2 partities gedeeld is dat bij 2 losse schijven er maar de helft van de data weg is als er 1 knalt, bij raid ben je alles kwijt. Dan hoor ik al weer argumenten van backups en zo aankomen maar wees eens eerlijk, wie draait er thuis een backup
De mensen die het niet nodig hebben raad ik het af en de mensen die data safe willen hebben raad ik Raid-1 aan.
Mooie review, alleen is er één ding dat ik niet begrijp. De gemiddelde desktopper heeft geen dure RAID-controller, maar een onboard Promise chippie of een ICH-R brug.
Waarom wordt de performance daarvan niet getest?
Dat RAID-0 sneller is, is logisch, maar of het op de goedkope standaard oplossingen met gewone 7200rpm schijven sneller is? Als dat ook getest wordt...
Er wordt getest met een Promise FastTrak S150 TX2plus RAID-kaart. Ik kan me natuurlijk heel erg vergissen, maar dat is gewoon een standaard RAID-kaartje (zonder cache-geheugen) dat vergelijkbaar is met het merendeel van alle goedkope standaard oplossingen .
Wanneer RAID performance winst oplevert bij een opstelling met twee snelle schijven valt daaruit af te leiden dat een opstelling met twee langzame schijven ook een voordeel bied. Immers wanneer er bij een snelle schijf al een verschil merkbaar is, dan zal dit bij een langzamere schijf des te meer het geval zijn (aangezien deze dan in een grotere mate voor een bottleneck zorgt).
Heb al enige tijd een Raid 0 met Promise fasttrak
en WD 40GB de BB versies. Op dat moment een van de rapste schijven verkrijgbaar. En kan je vertellen dat het verschil tss deze opstelling en een enkele 120Gb BB van WD groot beter is op gebied van troughput van data. Vooral belangrijk bij het swappen tss veel applicaties, die allen aan het werken zijn met de RAID setup. Dit is voormij vandaag nog altijd de reden waarom ik voor RAID 0 gekozen heb.
Mooie review, alleen is er één ding dat ik niet begrijp. De gemiddelde desktopper heeft geen dure RAID-controller, maar een onboard Promise chippie of een ICH-R brug.
Waarom wordt de performance daarvan niet getest?
Het lijkt me dat ICH-R niet mogelijk was omdat getest werd op een Opteron systeem (AMD, dus geen Intel ICH-R) . Om de werkelijke snelheid te testen hebben ze server-class moederborden genomen. De gebruikte moederborden hebben deze 'cheap' chippies er meestal niet opzitten...
Dat neemt natuurlijk niet weg dat het leuk zou zijn om te zien hoe snel zo'n setup zou zijn, maar dat was niet 'the point' dat Femme wilde maken...
Erg goede en uitgebreide review!
Wat ik nog 'n beetje mis is een belangrijke reden waarom ik RAID0 gebruik. Ik wil namelijk gewoon 1 grote schijf. Het is fijn dat ik 250gb heb, maar je zult altijd zien dat 1 van beiden opeens vol is en dat je dan moet gaan nadenken waar je welke data wilt bewaren. Nu heb ik gewoon nog 220gb vrij, en het zal mij een biet zijn op welke schijf dat is.
Het is fijn dat ik 250gb heb, maar je zult altijd zien dat 1 van beiden opeens vol is en dat je dan moet gaan nadenken waar je welke data wilt bewaren.
Is natuurlijk onzin: als je met twee schijven 100 Gb gebruikt maakt het niet uit of die twee in Raid-0 staan of niet. De hoeveelheid data neemt niet af door Raid-0, de hoeveelheid schijfruimte neemt ook niet toe door Raid-0. Dus data weg moeten gooien omdat 1 van je 2 schijven vol is is nonsens!
Ik bedoel dat ik graag mijn data gesorteerd heb. Dus alle divx bij elkaar. Als dat nu toevallig 300gb is, vind ik het niet prettig om op twee schijven allebei een DIVX directory te hebben. Dan moet je namelijk gaan nadenken hoe het 't beste past enzo. Als 't 1 virtuele schijf is heb je dat probleem niet.
Wat ik nog \\\\\\\'n beetje mis is een belangrijke reden waarom ik RAID0 gebruik. Ik wil namelijk gewoon 1 grote schijf
Wanneer je Windows 2000 of XP gebruikt kan je ook gewoon dynamisch volumes gebruiken. Hiermee kan je de volgende configuraties bouwen:
- simple volume
- spanned volume (wat jij bedoeld) (RAID0)
- mirrored volume
- raid5
Hiervoor heb je niet eens een hardware raid controller nodig.
Een probleempje met de WinXP volumes is dat de vrije ruimte van het root-volume gebruikt wordt als de berekende vrije ruimte van mounted volumes. Daardoor geeft bijvoorbeeld 80 Gb mounten op een drive met nog 0.5 Gb toch nog grote problemen bij installaties en kopieeracties. "Out of diskspace" .
Alhoewel de review bol staat van de grafiekjes en daarmee een grote mate van exactheid suggereert, is duidelijk dat de kernvraag is: hoe bepalend is disk i/o voor de algehele performance van een desktop machine?
Een van de kernpunten van de kritiek van Femme op AT/SR is dat zij de een te lichte test draaien waardoor raid0 niet tot zijn recht komt. Als voorbeeld van gebruik door powerusers wordt vervolgens genoemd: het defragmenteren en draaien van virusscanners en het intalleren van software. Ik hoop niet dat in de test deze zaken tegelijkertijd uitgevoerd worden want dat vind ik niet echt realistisch. Daarnaast: defragmenteren en virusscannen doe je wat mij betreft 's nachts of als je in ieder geval niet achter de computer zit.
De hele review is duidelijk geschreven door iemand die liefhebber is van alles wat met storage te maken heeft. Hoe zwaar een desktop systeem kwa i/o belast wordt is zoals gezegd subjectief, de poll of er winst behaald is met raid is subjectief (je gaat aan mensen vragen die net geld hebben uitgegeven en die trots zijn op hun raid-opstelling of ze er voordeel van hebben. Iemand die daar nee op antwoordt vindt zichzelf feitelijk een sukkel dus zal dat niet snel toegeven/zo ervaren). Tenslotte is het stukje over 'gevoelsmatige' snelheidsbeleving ook...wat zal ik zeggen....aan de subjectieve kant.
Nog een puntje; raid0 wordt afgezet tegen een enkele losse schijf. Ik heb ook twee harde schijven in mijn computer zitten en daar haal ik zonder raid0 ook performancevoordelen uit. Het uitpakken van rar's gaat van disk 1 naar 2, repareren met par2 gaat op aparte schijf, encoden van home video via twee schijven etc. Simpeler kwa installatie, minder risico op gegevensverlies.
Als voorbeeld van gebruik door powerusers wordt vervolgens genoemd: het defragmenteren en draaien van virusscanners en het intalleren van software. Ik hoop niet dat in de test deze zaken tegelijkertijd uitgevoerd worden want dat vind ik niet echt realistisch.
De multi-tasking in de IPEAK traces is niet overdreven. Browsen, tekstverwerken, eMulen en Photoshop tijdens een (langdurende) file copy, virus scan of backup vind ik normaal. Een power user gaat geen koffie zetten omdat z'n pc ergens druk mee bezig is.
Daarnaast: defragmenteren en virusscannen doe je wat mij betreft 's nachts of als je in ieder geval niet achter de computer zit.
Dat laatste vind ik nogal uit de tijd. Op een snelle (RAID) configuratie ondervind de gebruiker weinig hinder van zware diskactiviteit in de achtergrond. Een desktop hoort wat mij betreft 's nachts uit te staan. Het is pure energieverspilling om een systeem de hele dag aan te laten staan.
Hoe zwaar een desktop systeem kwa i/o belast wordt is zoals gezegd subjectief
Dat is altijd het geval bij dit soort benchmarks. Er moeten aannames gemaakt worden en gepoogd worden om een goede middenweg te vinden.
de poll of er winst behaald is met raid is subjectief
De poll is uiteraard subjectief en niet wetenschappelijk te verantwoorden. De uitkomsten zijn echter wel in overeenstemming met de resultaten van de benchmarks en mijn eigen gevoelsmatige snelheidsbeleving.
Tenslotte is het stukje over 'gevoelsmatige' snelheidsbeleving ook...wat zal ik zeggen....aan de subjectieve kant.
Gevoelsmatige snelheidsbeleving is altijd subjectief. Dat wil echter nog niet zeggen dat persoonlijke waarnemingen niet waardevol kunnen zijn.
Nog een puntje; raid0 wordt afgezet tegen een enkele losse schijf. Ik heb ook twee harde schijven in mijn computer zitten en daar haal ik zonder raid0 ook performancevoordelen uit.
Een configuratie met onafhankelijke schijven is getest bij de stopwatchmetingen. Zoals je ziet lopen de resultaten uiteen in de testscenario's. Het draaien van de IPEAK-tests op onafhankelijke schijven is niet mogelijk. Met IPEAK kun je een trace maken van een systeem. Daarna kun je de activiteit van een van de fysieke disks in de trace op een andere fysieke disk afspelen. Meer flexibiliteit is er niet.
desktop hoort 's nachts uit te staan vanwege energieverspilling
je kunt je pc zo instellen dat deze na enige tijd gaat hibernaten (of s3 standby of wat je ook wil). Dus als je los weet te rukken van je computer: defrag starten en weglopen. Bovendien kan ik via WOL mijn pc tot leven roepen. Heel handig als je met je laptop in bed zit en iets wil doen (bijv. defragmenteren ;-)
vwb. die opmerking die opmerking mbt vergelijking twee losse schijven: mea culpa, niet goed gelezen.
Ik ben en was zeker vroeger trouwens buitengewoon geïnteresseerd in harde schijven. Heb zelfs een kleine 10 jaar geleden een unieke (al zeg ik hetzelf) benchmark (checkhd) geschreven die in staat was het exacte aantal sectoren per track te achterhalen, aantal platters, soms het aantal sectoren voor defectmapping. SPT x 512 bytes x rpm / 60 = maximale leessnelheid excl. overhead van headswitches. ZBR kon je mooi aflezen uit een grafiekje. Waren nog eens tijden...
Sorry, maar deze poweruser gaat geen taken die 'snachts kunnen draaien als hij slaapt overdag uitvoeren als hij aan het werk is.
Ik ben al jaren geleden van RAID 0 afgestapt omdat het voor mij niets opleverde behalve meer risico op dataverlies.
Ik ben een stuk tevredener met mijn 10K Scsi schijven gecombineerd met grote IDE HDD's dan ik ooit geweest ben met RAID.
Wellicht moet Femme maar eens een poll doen hoeveel mensen er zitten te photoshoppen en tegelijkertijd een backup van dezelfde schijf aan het doen zijn.
Femme mag het wellicht normaal vinden, maar volgens mij is het totaal niet representatief voor powerusers. (en ook niet voor tweakers. Want sorry, dat zijn over het algemeen geen powerusers. Wel enthousiastelingen, maar dat is wat anders)
Nog een puntje; raid0 wordt afgezet tegen een enkele losse schijf. Ik heb ook twee harde schijven in mijn computer zitten en daar haal ik zonder raid0 ook performancevoordelen uit. Het uitpakken van rar's gaat van disk 1 naar 2, repareren ...
Dan heb jij de review niet goed gelezen. Er staat zelfs een uitleg in waarom de tests ook op twee afzonderlijke disken zijn uitgevoerd. Daarenboven zijn deze test makkelijk terug te vinden in de tabellen.
Typisch geval van pot verwijt de ketel: je 'verwijt' de reviewer en mensen die zojuist een raid opstelling aangeschaft hebben (cognitieve dissonantie zal ik trouwens nimmer ontkennen) dat ze onderhevig zijn aan enige mate van bias terwijl je dat zelf ook bent; je hebt om de een of andere reden niet alles gelezen maar trekt wel je conclusies.
Typisch geval van pot verwijt de ketel: je 'verwijt' de reviewer en mensen die zojuist een raid opstelling aangeschaft hebben (cognitieve dissonantie zal ik trouwens nimmer ontkennen) dat ze onderhevig zijn aan enige mate van bias terwijl je dat zelf ook bent; je hebt om de een of andere reden niet alles gelezen maar trekt wel je conclusies
Inderdaad niet goed genoeg gelezen, excuses.
Enige mate van bias
Heb ik even over na moeten denken. Heb je in zoverre gelijk in dat ik al gauw denk: tweaken, extreem overclocken, ultra-snel (en duur) "GEIL" geheugen kopen, raidopstelling met tig schijven: geweldig leuke sport dat tweaken, leuke hobby en dat mag geld kosten, maar ga jezelf niet wijs maken dat het ook allemaal essentieel is voor hetgeen je dagelijks doet met de computer.
het defragmenteren en draaien van virusscanners en het intalleren van software. Ik hoop niet dat in de test deze zaken tegelijkertijd uitgevoerd worden want dat vind ik niet echt realistisch. Daarnaast: defragmenteren en virusscannen doe je wat mij betreft 's nachts of als je in ieder geval niet achter de computer zit.
Dat vind ik dus echt onzin. Misschien ben ik dan een extreme power user, maar ik verwacht van een systeem dat het alles tegelijk kan. Dat is één van de hoofdredenen dat ik overstapte op RAID 0 (2x WD360). En daaraan kan ik het nu ook goed merken. Nu kan ik defraggen, internetten, muziek luisteren en software installeren zonder dat de pc vastloopt. (En ja, dat doe ik inderdaad allemaal tegelijk) Waarom? Ik wil snelheid, dat vergroot mijn efficiëntie. RAID 0 is voor mij een gigantische verbetering geweest, en ik zou nooit meer zonder willen zitten. Het prestatieverschil is zo enorm (gevoelsmatig dus) Overigens dacht ik dat eerst niet. Ik moet eerlijk zeggen dat ik eerst ook zoiets had van: Heb ik hier nu 280 euro voor uitgegeven? Maar als je dan even teruggaat naar een single disk opstelling, die ik ook ter beschikking had (waardoor ik dus meteen kon vergelijken) dan merk je het verschil enorm. Nu ben ik er al aan gewend. Maar nu weet ik dus dat het een enorme prestatiewinst is geweest. Mensen worden gewoon snel verwend, daardoor valt het na een tijdje minder snel op.
Een klein puntje: In de poll viel mij op dat de meeste mensen die slechte ervaringen hadden met RAID-opstellingen (en dan dus vooral RAID 0) vaak gedateerde schijven hadden, dus schijven van zo'n 2~3 jaar oud. Mensen die, zoals ik, schijven hadden van een jaar oud waren eerder positief (mijns inziens) Waarschijnlijk ligt dat dus aan het feit dat 2~3 jaar geleden RAID 0 nog niet echt goed beschikbaar was voor de desktop markt, laat staan dat het echt zijn volle potentie kon laten zien. Dat is nu wel anders, met bijvoorbeeld de ICH5R van Intel, en andere chipsets met (SATA) RAID implementatie. Ik denk dat heel RAID gewoon sterk verbeterd is de laatste paar jaren, en dat het daardoor steeds makkelijker is om het zelf als thuisgebruiker te gebruiken
wat accesstime betrefd zou je moeten overstappen op een single WD740
als het om de rauwe lees en schrijfsnelheden gaan dan kan je beter raid0 WD360 doen
je zal zeker wel snelheidsverschil merken in beide gevallen
Mischien heb ik het over het hoofd gezien, maar er worden test resultaten vergeken tussen Anandtech en Storage review en die van tweakers.net. (deel 2 en 3 van deze vergelijking) Er wordt veteld dat de controller die gebruikt wordt een TX2 van promise is, plaats van de controllers die Anandtech en Stroage review gebruiken. Maar er wordt nooit duidelijk verteld of het test systeem ook dezelfde is?
Heb ik dat gemist, zoniet, waarom is deze belangrijke factor niet gemeld/meegewogen? Bij AnandTech worden duidelijk de specificaties van het test systeem vermeld, dit mis ik een beetje bij de t.net versie!
De specificaties van het testsysteem staan op pagina op pagina 5. Voor de IPEAK-tests is de snelheid van de processor vrijwel niet relevant (tenzij de drivers van de controller een zeer hoge processorbelasting, wat in deze tests niet het geval is). De snelheid van het systeem waarop de traces werden gemaakt zal wel enige invloed hebben op de eigenschappen van de trace, maar zolang er geen supertraag systeem met heel weinig geheugen wordt gebruikt zal dit verschil niet dramatisch zijn. Het doel van de eerste pagina's is vooral om opvallende verschillen tussen de performance scaling in de benchmarks van Tweakers.net en de benchmarks van AnandTech en Storage Review bloot te leggen.
"Stop the RAID 0 insanity!" "There is no place, and no need for a RAID-0 array on a desktop computer." Met deze kreten riepen de websites Storage Review en AnandTech het doodvonnis uit over het nochtans populaire gebruik van RAID 0 annex striping in desktop computers. Jarenlang werd RAID 0 als de heilige graal beschouwd door power users en tweakers die het maximum uit hun storagesysteem wilde persen. Nu was het genoeg geweest. RAID 0 is nutteloos, een hype en niets sneller op de desktop. De wereld moest tot de orde geroepen worden. Voorbij moest het zijn met dat gestripe en gepoch met transfer rates.
De theorie achter RAID 0
36,1
19,8
294,1
238,4/u/1889/mousecat.png?f=community){kind=small}
/u/1/femme.png?f=community){kind=small}
:strip_icc():strip_exif()/u/1740/shark.jpg?f=community){kind=small}
.:strip_exif()/u/116064/calvinfall.gif?f=community){kind=small}
:strip_exif()/u/38491/klus.gif?f=community){kind=small}
:strip_exif()/u/107011/Motrax.gif?f=community){kind=small}
:strip_exif()/u/7759/red_cat.gif?f=community){kind=small}
:strip_exif()/u/18996/GoT_avatar.gif?f=community){kind=avatar}
/u/2246/knife_party_100_no_modern_talking.png?f=community){kind=small}
:strip_icc():strip_exif()/u/26020/senna_small.jpg?f=community){kind=small}
:strip_exif()/u/54579/Static.gif?f=community){kind=small}
:strip_exif()/u/22713/liekevlecht2.gif?f=community){kind=small}
, /u/13460/JUN982.GIF?f=community){kind=small}
/u/19311/SkullOneAvatarTweakers.png?f=community){kind=avatar}
:strip_icc():strip_exif()/u/23110/spaceboy1.jpg?f=community){kind=small}
:strip_icc():strip_exif()/u/25528/crop6262b474a9363_cropped.jpg?f=community){kind=small}
/u/27844/crop57a4a5c94f6a9_cropped.png?f=community){kind=small}
/u/30520/crop63626c261c7cb_cropped.png?f=community){kind=small}
/u/11437/wandcontactdoos.png?f=community){kind=small}
.
:strip_icc():strip_exif()/u/14965/crop6362b4571b01a_cropped.jpg?f=community){kind=small}
:strip_icc():strip_exif()/u/26381/Tijger_logo.jpg?f=community){kind=logo}
:strip_exif()/u/2603/icon.gif?f=community){kind=icon}
:strip_icc():strip_exif()/u/23367/Spinvis_Small.jpg?f=community){kind=small}
' onclick='toggleBullet(this)' title='Open vertakking'><img src='https://tweakimg.net/g/map/t1.gif' width=11 height=15 border=0><img src='https://tweakimg.net/g/map/t4.gif' width=10 height=15 border=0><img src='https://tweakimg.net/g/map/t2.gif' width=9 height=15 border=0></a> <a href=){kind=link}
</a></li><li><img src='https://tweakimg.net/g/map/t1.gif' width=11 height=15 border=0><img src='https://tweakimg.net/g/map/t4.gif' width=10 height=15 border=0><img src='https://tweakimg.net/g/map/map_bench.gif' width=16 height=14 border=0> <a href=){kind=link}
</a></li><li><img src='https://tweakimg.net/g/map/t1.gif' width=11 height=15 border=0><img src='https://tweakimg.net/g/map/t4.gif' width=10 height=15 border=0><img src='https://tweakimg.net/g/map/map_bench.gif' width=16 height=14 border=0> <a href=){kind=link}
</a></li><li><img src='https://tweakimg.net/g/map/t1.gif' width=11 height=15 border=0><img src='https://tweakimg.net/g/map/t4.gif' width=10 height=15 border=0><img src='https://tweakimg.net/g/map/map_bench.gif' width=16 height=14 border=0> <a href=){kind=link}
</a></li><li><img src='https://tweakimg.net/g/map/t1.gif' width=11 height=15 border=0><img src='https://tweakimg.net/g/map/t4.gif' width=10 height=15 border=0><img src='https://tweakimg.net/g/map/map_bench.gif' width=16 height=14 border=0> <a href=){kind=link}
</a></li><li><img src='https://tweakimg.net/g/map/t1.gif' width=11 height=15 border=0><img src='https://tweakimg.net/g/map/t4.gif' width=10 height=15 border=0><img src='https://tweakimg.net/g/map/map_bench.gif' width=16 height=14 border=0> <a href=){kind=link}
</a></li><li><img src='https://tweakimg.net/g/map/t1.gif' width=11 height=15 border=0><img src='https://tweakimg.net/g/map/t4.gif' width=10 height=15 border=0><img src='https://tweakimg.net/g/map/map_bench.gif' width=16 height=14 border=0> <a href=){kind=link}
</a></li><li><img src='https://tweakimg.net/g/map/t1.gif' width=11 height=15 border=0><img src='https://tweakimg.net/g/map/t4.gif' width=10 height=15 border=0><img src='https://tweakimg.net/g/map/map_bench.gif' width=16 height=14 border=0> <a href=){kind=link}
</a></li><li><img src='https://tweakimg.net/g/map/t1.gif' width=11 height=15 border=0><img src='https://tweakimg.net/g/map/t4.gif' width=10 height=15 border=0><img src='https://tweakimg.net/g/map/map_bench.gif' width=16 height=14 border=0> <a href=){kind=link}
</a></li><li><img src='https://tweakimg.net/g/map/t1.gif' width=11 height=15 border=0><img src='https://tweakimg.net/g/map/t4.gif' width=10 height=15 border=0><img src='https://tweakimg.net/g/map/map_bench.gif' width=16 height=14 border=0> <a href=){kind=link}
</a></li><li><img src='https://tweakimg.net/g/map/t1.gif' width=11 height=15 border=0><img src='https://tweakimg.net/g/map/t4.gif' width=10 height=15 border=0><img src='https://tweakimg.net/g/map/map_bench.gif' width=16 height=14 border=0> <a href=){kind=link}
</a></li><li><img src='https://tweakimg.net/g/map/t1.gif' width=11 height=15 border=0><img src='https://tweakimg.net/g/map/t4.gif' width=10 height=15 border=0><img src='https://tweakimg.net/g/map/map_bench.gif' width=16 height=14 border=0> <a href=){kind=link}
</a></li><li><img src='https://tweakimg.net/g/map/t1.gif' width=11 height=15 border=0><img src='https://tweakimg.net/g/map/t4.gif' width=10 height=15 border=0><img src='https://tweakimg.net/g/map/map_bench.gif' width=16 height=14 border=0> <a href=){kind=link}
</a></li><li><img src='https://tweakimg.net/g/map/t1.gif' width=11 height=15 border=0><img src='https://tweakimg.net/g/map/t4.gif' width=10 height=15 border=0><img src='https://tweakimg.net/g/map/map_bench.gif' width=16 height=14 border=0> <a href=){kind=link}
</a></li><li><img src='https://tweakimg.net/g/map/t1.gif' width=11 height=15 border=0><img src='https://tweakimg.net/g/map/t4.gif' width=10 height=15 border=0><img src='https://tweakimg.net/g/map/map_bench.gif' width=16 height=14 border=0> <a href=){kind=link}
</a></li><li><img src='https://tweakimg.net/g/map/t1.gif' width=11 height=15 border=0><img src='https://tweakimg.net/g/map/t4.gif' width=10 height=15 border=0><img src='https://tweakimg.net/g/map/map_bench.gif' width=16 height=14 border=0> <a href=){kind=link}
</a></li><li><img src='https://tweakimg.net/g/map/t1.gif' width=11 height=15 border=0><img src='https://tweakimg.net/g/map/t4.gif' width=10 height=15 border=0><img src='https://tweakimg.net/g/map/map_bench.gif' width=16 height=14 border=0> <a href=){kind=link}
</a></li><li><img src='https://tweakimg.net/g/map/t1.gif' width=11 height=15 border=0><img src='https://tweakimg.net/g/map/t4.gif' width=10 height=15 border=0><img src='https://tweakimg.net/g/map/map_bench.gif' width=16 height=14 border=0> <a href=){kind=link}
</a></li><li><img src='https://tweakimg.net/g/map/t1.gif' width=11 height=15 border=0><img src='https://tweakimg.net/g/map/t4.gif' width=10 height=15 border=0><img src='https://tweakimg.net/g/map/map_bench.gif' width=16 height=14 border=0> <a href=){kind=link}
</a></li><li><img src='https://tweakimg.net/g/map/t1.gif' width=11 height=15 border=0><img src='https://tweakimg.net/g/map/t4.gif' width=10 height=15 border=0><img src='https://tweakimg.net/g/map/map_bench.gif' width=16 height=14 border=0> <a href=){kind=link}
</a></li><li><img src='https://tweakimg.net/g/map/t1.gif' width=11 height=15 border=0><img src='https://tweakimg.net/g/map/t4.gif' width=10 height=15 border=0><img src='https://tweakimg.net/g/map/map_bench.gif' width=16 height=14 border=0> <a href=){kind=link}
</a></li><li><img src='https://tweakimg.net/g/map/t1.gif' width=11 height=15 border=0><img src='https://tweakimg.net/g/map/t4.gif' width=10 height=15 border=0><img src='https://tweakimg.net/g/map/map_bench.gif' width=16 height=14 border=0> <a href=){kind=link}
</a></li><li><img src='https://tweakimg.net/g/map/t1.gif' width=11 height=15 border=0><img src='https://tweakimg.net/g/map/t4.gif' width=10 height=15 border=0><img src='https://tweakimg.net/g/map/map_bench.gif' width=16 height=14 border=0> <a href=){kind=link}
</a></li><li><img src='https://tweakimg.net/g/map/t1.gif' width=11 height=15 border=0><img src='https://tweakimg.net/g/map/t4.gif' width=10 height=15 border=0><img src='https://tweakimg.net/g/map/map_bench.gif' width=16 height=14 border=0> <a href=){kind=link}
</a></li><li><img src='https://tweakimg.net/g/map/t1.gif' width=11 height=15 border=0><img src='https://tweakimg.net/g/map/t4.gif' width=10 height=15 border=0><img src='https://tweakimg.net/g/map/map_bench.gif' width=16 height=14 border=0> <a href=){kind=link}
</a></li><li><img src='https://tweakimg.net/g/map/t1.gif' width=11 height=15 border=0><img src='https://tweakimg.net/g/map/t4.gif' width=10 height=15 border=0><img src='https://tweakimg.net/g/map/map_bench.gif' width=16 height=14 border=0> <a href=){kind=link}
</a></li><li><img src='https://tweakimg.net/g/map/t1.gif' width=11 height=15 border=0><img src='https://tweakimg.net/g/map/t4.gif' width=10 height=15 border=0><img src='https://tweakimg.net/g/map/map_bench.gif' width=16 height=14 border=0> <a href=){kind=link}
</a></li><li><img src='https://tweakimg.net/g/map/t1.gif' width=11 height=15 border=0><img src='https://tweakimg.net/g/map/t4.gif' width=10 height=15 border=0><img src='https://tweakimg.net/g/map/map_bench.gif' width=16 height=14 border=0> <a href=){kind=link}
</a></li><li><img src='https://tweakimg.net/g/map/t1.gif' width=11 height=15 border=0><img src='https://tweakimg.net/g/map/t4.gif' width=10 height=15 border=0><img src='https://tweakimg.net/g/map/map_bench.gif' width=16 height=14 border=0> <a href=){kind=link}
</a></li><li><img src='https://tweakimg.net/g/map/t1.gif' width=11 height=15 border=0><img src='https://tweakimg.net/g/map/t4.gif' width=10 height=15 border=0><img src='https://tweakimg.net/g/map/map_bench.gif' width=16 height=14 border=0> <a href=){kind=link}
</a></li><li><img src='https://tweakimg.net/g/map/t1.gif' width=11 height=15 border=0><img src='https://tweakimg.net/g/map/t4.gif' width=10 height=15 border=0><img src='https://tweakimg.net/g/map/map_bench.gif' width=16 height=14 border=0> <a href=){kind=link}