Inleiding
In deze round-up vergelijken we drie high-end actiecamera's van GoPro en Sony die onlangs aangekondigd zijn. Ze onderscheiden zich van andere actiecamera's met een (spat)waterdichte behuizing zonder dat daarvoor een onderwaterhuis nodig is, spraakherkenning en verbeterde beeldkwaliteit. Wat dat laatste betreft loopt de Sony X3000R voor op de rest, zoals je kunt zien aan de
beelden verderop in deze review. Niet alleen is het dynamisch bereik hoger en is de beeldruis lager, hij scoort vooral met zijn bijzonder goede stabilisatie.
Prijs bij publicatie: € 529,-
Hoewel actiecamera's al jaren gemeengoed zijn - denk aan skiërs met een camera op hun helm, dronegebruikers en thrill seekers zonder angst die hun avonturen ermee vastleggen - groeit de markt nog steeds. In het afgelopen jaar werden er zo'n 8 miljoen actiecamera's verkocht, maar marktonderzoekers zijn ervan overtuigd dat dit rond 2021 opgelopen zal zijn tot 24 miljoen stuks en een marktwaarde van zo'n 3 miljard euro. Ter vergelijking: in 2012 gingen er minder dan 2 miljoen stuks over de toonbank. Kleine kanttekening: ook 360-gradencamera's worden tot de actioncamfamilie gerekend.
/i/2001374327.jpeg?f=imagenormal)
Toch is er sprake van verzadiging, vooral in Europa. Veel mensen zijn al voorzien van een actiecamera en upgraden is lang niet altijd nodig. Bovendien wordt de markt overspoeld met actiecamera's van exotische merken die een fractie kosten van de topmodellen van de A-merken. De grote namen proberen zich daarom te onderscheiden met innovatieve functies, zoals spraakgestuurde bediening, waterdichte behuizingen en betere beeldkwaliteit.
In deze round-up bekijken we de recente topmodellen van GoPro: de Hero 5 Black en de Hero 5 Session, en de Sony X3000V. We wilden ook de tegelijkertijd aangekondigde Nikon KeyMission 170 in de vergelijking meenemen, maar hoewel die al in november op de markt zou komen, is hij nog steeds niet leverbaar. Jammer, want wat prijs, specificaties en de waterdichte behuizing betreft, moet hij aan zijn concurrenten gewaagd zijn. Omdat een videocompilatie van vier beelden makkelijker weer te geven is dan een van drie, hebben we een ander model aan de testopstelling toegevoegd, zij het puur als referentie. Het betreft de Chinese SJ8000+-actiecam, die volgens de specs ook in 4k kan filmen en die je al voor 35 tot 60 euro op Chinese sites aantreft.
Het gaat in deze vergelijking dus vooral om de drie high-end camera's. Zijn deze nieuwe topmodellen hun flinke prijs waard, als eerste aanschaf of als upgrade, of is een goedkope kloon net zo goed? En welke is de beste?
Specificaties en onderlinge verschillen
Wat specificaties betreft zijn de drie high-end actiecamera's redelijk aan elkaar gewaagd. Ze kunnen allemaal filmen in 4k, zijn (deels) waterdicht en laten zich op verschillende manieren bedienen. Toch zijn er wel degelijk verschilllen, waarbij de vorm natuurlijk als eerste opvalt.
/i/2001375969.jpeg?f=imagenormal)
Behuizing
Als bedenker van het fenomeen actiecamera gebruikt GoPro al vele jaren een rechthoekige behuizing met een uitstekende lens, die vanaf de voorzijde gezien aan de rechterkant van de body zit. De meeste klonen gebruiken hetzelfde principe. Dat is niet zo gek, want zo blijft de camera vrij compact, en is er ruimte voor een monochrome lcd aan de voorkant en een aanraakgevoelig kleurenscherm aan de achterkant.
Sony ging vanaf het begin uit van een ander principe, met een langwerpige vorm. Dit heeft als voordeel dat de body zeer plat kan blijven en daardoor makkelijk aan de zijkant van een helm gemonteerd kan worden zonder al te veel uit te steken. De vorm heeft als nadeel dat er geen ruimte is voor een lcd aan de achterkant, waarop je kunt zien wat je filmt. Dit is zo langzamerhand standaard geworden en dat zien we ook bij goedkope klonen terug. Sony heeft dat opgelost door een los scherm mee te leveren, dat om de pols kan worden gedragen of los kan worden gebruikt. Op zich is dat best een praktische oplossing, mede omdat je op die manier altijd zicht op je opname hebt, wat bijvoorbeeld niet het geval is als de camera op een helm is gemonteerd. Je krijgt het scherm er standaard bij, maar dat mag ook wel, want de set is met afstand de duurste van alle actiecamera's. De Sony beschikt overigens, net als de GoPro Hero 5 Black, over een ingebouwde gps. Dat is een pluspunt tijdens avontuurlijke opnamen omdat je later kunt zien welke route je hebt afgelegd, inclusief de snelheid.
De Session is een andersoortige camera, waarbij bewust voor de kleinst mogelijke vorm is gekozen. De camera is vierkant, waarbij alle hardware direct achter de lens is geplaatst. Er is één centrale knop, die tegelijk fungeert als aan-uitknop en als opnameknop. Daarnaast is er nog een klein knopje om door het menu te bladeren. De camera heeft namelijk een klein monochroom oledscherm als equivalent van de lcd aan de voorkant bij de reguliere GoPro's. Je kunt de Session zien als de evolutie van de oorspronkelijke GoPro, want hij is uitermate licht en compact: twee eigenschappen die in de actiecameramarkt best belangrijk zijn. Helemaal compromisloos is dat natuurlijk niet; de GoPro 5 Session heeft geen kleurenscherm en je kunt de accu niet wisselen. Desondanks kan hij net als zijn grote broer opnemen in 4k en is hij geheel waterdicht. De sensor is wel een fractie kleiner en hij levert fotobestanden in een iets lagere resolutie af; 10 megapixels in plaats van 12. Ook heeft hij geen ondersteuning voor het rawformaat.
Waterdicht
Waterdichte actiecamera's die geen aparte behuizing vereisen, zijn een nieuwe trend. GoPro is groot geworden met de losse behuizingen die de camera's ook voor watersporters en duikers interessant maken, maar het monteren van zo'n losse onderwaterbehuizing is toch wat gedoe. Beide nieuwe GoPro's hebben geen losse onderwaterbehuizing meer nodig, maar zijn van zichzelf al waterdicht tot tien meter diepte. Dat is voldoende voor snorkelen en in het zwembad, maar krap voor een serieuze duik. Wil je dat laatste, dan moet je alsnog een onderwaterbehuizing gebruiken, die nu niet meer standaard wordt meegeleverd, maar voor een meerprijs van circa 60 euro te koop is. In de meeste situaties, zoals bij skiën en watersport, is dat echter geen probleem. De body is nu ook bestand tegen vallen en schokken zonder behuizing. Met de waterdichte body heeft GoPro wat afstand genomen tot de vele concurrenten. Helemaal uniek is het overigens niet, want Nikons KeyMission 170, die op hetzelfde moment werd aangekondigd, is ook waterdicht tot tien meter diepte.
Op dit vlak loopt Sony wat achter de feiten aan, hoewel zijn Actioncams al wel enige tijd spatwaterdicht zijn. Daardoor heb je in de meeste situaties dus geen onderwaterhuis nodig, tenzij je hem echt onderwater gaat gebruiken. Echt bestand tegen vallen is hij echter niet zonder speciale behuizing. Los is de X3000R zeer compact, maar met behuizing wordt hij behoorlijk bulky en langwerpig. In die vorm is hij beduidend groter dan de concurrentie en dat is jammer. Zowel de losse camera als de onderwaterbehuizing is voorzien van schroefdraad, wat een voordeel is. Daar staat tegenover dat Sony een proprietary voet gebruikt, waardoor je andere accessoires of adapters moet gebruiken.
Merk en productserie |
GoPro |
GoPro |
Sony |
Type |
Hero 5 Black Edition |
Hero 5 Session |
FDR-X3000R |
|
:fill(white)/i/2001237799.jpeg?f=thumbmini) |
:fill(white)/i/2001238605.jpeg?f=thumbmini) |
:fill(white)/i/2001222129.jpeg?f=thumbmini) |
Prijs en waardering |
Prijs |
Onbekend (27 winkels) |
Onbekend (26 winkels) |
Onbekend (20 winkels) |
Eerste prijsvermelding |
Zaterdag 24 september 2016 |
Zaterdag 24 september 2016 |
Woensdag 7 september 2016 |
Waardering |
4 van 5 sterren
|
4 van 5 sterren
|
5 van 5 sterren
|
Eigenschappen |
Actioncamtype |
Actioncam |
Actioncam |
Actioncam |
Opname |
Ondersteunde videoresoluties |
1280x720, 1920x1080, 3840x2160 (ultra-hd), 4096x2160 (cinema 4k) |
1920x1080, 2560x1440, 3840x2160 (ultra-hd) |
1280x720, 1920x1080, 3840x2160 (ultra-hd) |
Fps bij hoogste videoresolutie |
30fps |
30fps |
30fps |
Maximale videoframerate 1080p / 720p |
120fps / 240fps |
90fps / 120 fps |
120fps / 120 fps |
Max. bitrate |
60Mbps |
60Mbps |
100Mbps |
Codec |
H.264 |
H.264 |
H.264, XAVC-S |
Sensortype |
Cmos |
Cmos |
Cmos |
Sensoromvang |
1/2,3" |
1/3,2" |
1/2,5" |
Lensopening |
f/2.8 |
f/2.8 |
f/2.8 |
Cameraresolutie |
12Mp |
10Mp |
12Mp |
Stabilisatie |
Elektronische stabilisatie |
Elektronische stabilisatie |
Optische stabilisatie (4k) |
Scherm |
Schermdiagonaal |
2" |
- |
1,5" (extern scherm) |
Touchscreentechniek |
Capacitief |
- |
- |
Opslag |
Type geheugenkaart |
Micro-sd, micro-sdhc, micro-sdxc |
Micro-sd, micro-sdhc, micro-sdxc |
Memory stick micro, memory stick micro (m2), micro-sd, micro-sdhc, micro-sdxc |
Verbindingen |
Actioncamconnector |
Micro-hdmi, usb 2.0 (type C) |
Usb 2.0 micro (type C) |
Micro-hdmi, micro-usb |
Verbinding (wlan) |
802.11a, 802.11ac, 802.11b, 802.11g, 802.11n |
802.11b, 802.11g, 802.11n |
802.11b, 802.11g, 802.11n |
Bluetooth |
Ja |
Ja |
Ja |
Gps |
Ja |
Nee |
Ja |
Eigenschappen |
Timelapsefunctie |
Ja |
Ja |
Ja |
Invloeden van buitenaf |
Waterdicht (tot 10m) |
Waterdicht (tot 10m) |
Spatwaterdicht (met behuizing tot 60m) |
Afmetingen, gewicht en kleur |
Hoogte |
44,6mm |
38mm |
47mm |
Breedte |
62mm |
38mm |
29,4mm |
Lengte |
33,7mm |
38mm |
83mm |
Gewicht (gram) |
118g |
74g |
114g |
Bediening en praktijk
Zoals gebruikelijk bij actiecamera's zijn er weinig fysieke knoppen. Dat kan ook niet anders, want de ruimte is beperkt. In principe is een actiecamera met twee knoppen te bedienen, inclusief het doorlopen van een menu. Dat laatste gaat wel wat primitief; met de ene knop scrol je door de opties en met de andere activeer je een menu-item. In dit smartphonetijdperk, met intuïtieve, aanraakgevoelige schermen, voelt deze vorm van bediening wat prehistorisch aan.
GoPro is groot geworden met dergelijke bediening. Een belangrijke plus, die voor de meeste merken geldt, is dat instellingen ook aan te passen zijn met behulp van een app, en dat werkt veel prettiger. Bovendien kun je met een beperkt aantal knoppen prima de camera aan- en uitzetten en een opname regelen. De bediening wordt pas lastig als je bijvoorbeeld wil overschakelen van de video- naar de fotomodus of een andere resolutie wil kiezen. Sinds de Hero 3 biedt GoPro overigens een optioneel scherm met touchscreen, dat achter op de body kan worden geklikt. Dat maakt de bediening al wat makkelijker, hoewel de interface tot nu toe niet erg gebruiksvriendelijk was.
De GoPro Hero 5 Black
Daar is verandering in gekomen met de Hero 5 Black. Niet alleen is deze nu standaard voorzien van een scherm, de interface is nu echt geoptimaliseerd voor touch. Als je op het video-icoon klikt, kun je overschakelen naar de fotomodus en hetzelfde geldt voor de resolutie, het aantal fps en de beeldhoek. Swipe je van links naar rechts, dan kun je de gemaakte foto's en video's bekijken. Swipe je andersom, dan kun je snel bepaalde opties, zoals Protune, Stabilisatie en Auto low-light, in- of uitschakelen. Daarmee heeft de GoPro wat bedieningsgemak betreft een streepje voor op de concurrentie, hoewel deze functionaliteit lang niet in alle situaties nuttig is. Als een camera op een skihelm is gemonteerd, blijft een app handiger om instellingen te wijzigen.
De GoPro Hero 5 Session
De kubusvormige Hero 5 Session bouwt voort op de allereerste Session. Net als dit model is hij tot tien meter waterdicht, zodat je geen los onderwaterhuis nodig hebt. De vormgeving is zeer compact voor een actiecamera en hij is daardoor kleiner en lichter dan de meeste concurrenten. In de bijbehorende behuizing monteren en eruit demonteren kan met een lichte klik en dat werkt erg prettig, beduidend prettiger dan bij zijn grote broer.
De GoPro 5 Session en de Sony Action Cam zijn te klein om er een scherm op te bevestigen. Voor de Sony wordt standaard een externe afstandsbediening met kleurenscherm meegeleverd: de Sony RM-LVR3. Deze monteer je om je pols, waardoor je altijd goed zicht houdt op wat er in beeld is. Je kunt er de camera mee in- en uitschakelen en ook een opname terugzien of live bekijken. Hij is tot drie meter waterdicht, zodat hij ook tijdens winter- en watersport kan worden gebruikt. Het scherm is alleen niet aanraakgevoelig, zodat je afhankelijk blijft van fysieke knoppen voor de bediening. De kwaliteit van het scherm is niet fantastisch, maar de lag valt gelukkig mee.
Praktijk
In de praktijk is er veel verschil in bediening van de verschillende actiecamera's. Wie gewend is om met de oudere GoPro-camera's tot en met de Hero 4 te werken, zal aan het nieuwe ontwerp moeten wennen. Doordat er geen onderwaterbehuizing meer nodig is, zijn er ook geen grote knoppen meer. Die waren juist handig, vooral met handschoenen aan. Je mist daardoor wat feedback voor het indrukken van de opnameknop. Dat wordt enigszins gecompenseerd door een reeks piepjes, maar die zijn niet direct hoorbaar.
Met de Quick Capture-functie start de camera met opnemen zodra je hem aandoet. De Hero 4 Black heeft deze optie ook, maar deze was destijds nog standaard uitgeschakeld. Bij de Hero 5 Black en Session 5 staat hij standaard aan, net als bij de Session 4 overigens al het geval was. Als je de knop kort indrukt, start hij direct met filmen en dat is best handig. Als je de knop wat langer indrukt, wordt de timelapsemodus geactiveerd, waarbij de camera continu foto's maakt in plaats van video's.
De constructie van de nieuwe GoPro's kan ongewenste gevolgen hebben in combinatie met deze functie. Het kan onze eigen onwennigheid zijn geweest, maar we hebben verschillende keren meegemaakt dat een van de twee GoPro's gedurende de test spontaan foto's begon te maken in plaats van video's, waardoor de hele testrun direct waardeloos werd. Volgens ons is dat een direct gevolg van het ontbreken van de grote knoppen in combinatie met handschoengebruik. Volgens GoPro schakelt de camera na drie seconden indrukken over naar de timelapsemodus, maar in onze beleving gebeurt dit al na ongeveer anderhalve seconde. Als je met handschoenen aan probeert te voelen of je de knop goed te pakken hebt, is dat best kort. Gelukkig is het ook uit te zetten.
De Sony Action Cam X3000R
Vorm en bediening van de Sony Actioncam zijn al jaren onveranderd. Hoewel je er daardoor snel mee uit de voeten kunt als je een oudere versie gewend bent, zou een functie à la Quick Capture handig zijn. Nu moet je hem eerst aanzetten en dan de opnameknop indrukken. Dat moet vaak op de tast, bijvoorbeeld als hij op een helm is gemonteerd. Als je een opname stopt voor een korte pauze en daarna weer verder wil gaan, moet je opnieuw twee knoppen indrukken, want de camera gaat vrij snel uit. Uiteraard om energie te besparen, maar dat is niet altijd praktisch, zeker aangezien een startmethode met één druk op de knop ontbreekt. Net als de GoPro's geeft de Sony een geluidssignaal als er een opname gestart of gestopt wordt.
De camera is vrij compact, hoewel Sony met de langwerpige vormgeving voor een heel andere koers heeft gekozen dan GoPro en de meeste andere actiecamera's. Ook zonder onderwaterbehuizing nam de camera al veel ruimte in beslag op onze testrig en stak hij wat uit, waardoor hij soms deels in beeld was bij de andere camera's. Iets wat we ook als hinderlijk ervaren hebben, is dat het geheugenkaartje op twee manieren in het slot te bevestigen is. Eén methode werkt niet, want die is gereserveerd voor Sony's eigen M2-geheugen, dat eigenlijk weinig bestaansrecht heeft. Als je te snel te werk gaat, heb je dus kans dat je geen opnamen kunt maken, omdat je eerst het kaartje moet omdraaien.
De goedkope SJ8000+-actiecamera
Ons goedkope referentiemodel, de SJ8000+, is het minst praktisch in gebruik, hoewel het dankzij het meegeleverde onderwaterhuis vrij grote knoppen heeft. Los van een vrij luid muziekje als je de SJ8000+ start en uitzet, en dat niet uit te schakelen is, geeft hij geen enkele auditieve feedback als je een opname start of eindigt. Dit is vragen om problemen, want het betekent dat je zicht moet hebben op de camera om dit te weten te komen. Het ingebouwde kleurenscherm is van matige kwaliteit, maar wel handig om te zien wat je opneemt. Hij schakelt, net als bij de GoPro 5 Black, automatisch uit na enige tijd om de accu te sparen, maar met een druk op de aan-uitknop gaat hij weer aan, zodat je zicht hebt op de compositie.
Stembediening
Nieuw in de GoPro Hero 5 Black en -Session is stembediening. Afhankelijk van wat je wil vastleggen, is dit zeker een nuttige functie, vooral als de camera op een plek is gemonteerd waar je niet zo makkelijk bij kunt. Nederlands behoort helaas niet tot de zeven talen die momenteel ondersteund worden, wel twee soorten Engels, naast Duits, Frans, Spaans, Chinees en Japans. In het Engels werkt het op zich prima. Net als bij Google, Alexa en Siri begin je altijd met de merknaam 'GoPro', maar zonder 'hey' of 'okay'. Vervolgens zeg je bijvoorbeeld 'photo mode' of 'video mode' om te wisselen van modus en vervolgens simpelweg 'start' en 'stop recording'. Momenteel zijn er twaalf commando's. Voordat je deze kunt gebruiken, moet je de camera wel handmatig aanzetten.
Stabilisatie en appbediening
Actiecamera's werden al snel voorzien van wififunctionaliteit, veel sneller dan reguliere camera's. Dat was ook niet gek, want tot voor kort hadden ze een piepklein monochroom scherm en twee of drie knoppen om een abstract menu te doorlopen. Dat functioneerde prima om over te schakelen naar een bepaalde modus, maar was niet gebruiksvriendelijk voor specifieke instellingen, zoals het aantal fps of de resolutie.
Met een app op een smartphone wordt dat ineens een stuk makkelijker. Niet alleen kun je daarmee via een gebruiksvriendelijke interface instellingen aanpassen, je kunt de camera ook op afstand bedienen, krijgt een live weergave te zien, en kunt je foto's en video's overzetten naar je telefoon en direct delen met anderen. Sinds de toevoeging van nfc is het koppelen een stuk makkelijker geworden, al moet je met een telefoon zonder (vrijgestelde) nfc, zoals een iPhone, nog steeds eerst handmatig verbinding maken met de camera via een directe wifiverbinding. Dat blijft omslachtig, maar werkt alsnog prettiger dan de oerinterface van actiecamera's. De toevoeging van een aanraakgevoelig scherm maakt dat een stuk makkelijker, maar er blijft een bestaansrecht voor apps, vandaar dat iedere fabrikant deze standaard aanbiedt.
Basaal doen al die apps min of meer hetzelfde. De Sony-app is de enige die in het Nederlands beschikbaar is. De instellingsmogelijkheden worden bij Sony simpelweg onder elkaar weergegeven en dat oogt iets minder overzichtelijk. Om een optie te wijzigen moet je er eerst op klikken, terwijl je bij de GoPro-app bepaalde opties met één tap kunt in- of uitschakelen. Naar de juiste app voor de SJ8000+ moesten we even zoeken, want de gebruikelijke Sjcam-app ondersteunt hem niet. Hiervoor is een aparte Sportcam-app ontwikkeld en die biedt dezelfde mogelijkheden als het vierknopscameramenu. We hadden gehoopt dat hier misschien een extra optie te vinden zou zijn om de bitrate wat te verhogen, maar dat was niet het geval. Ook een optie om de irritante starttune uit te schakelen ontbrak.
Vlnr: de Sony-, GoPro- en SJ8000+-apps
Stabilisatie
Goede stabilisatie is in een actioncam geen overbodige luxe. Je gebruikt hem immers bij uitstek in beweging, in tegenstelling tot traditionele camera's en smartphones. Nog maar enkele jaren terug hadden de meeste actiecamera's helemaal geen vorm van stabilisatie, met als gevolg dat beelden soms erg schokkerig waren. Bij een skitocht is dat geen groot probleem, gezien de vloeiende beweging, maar bij een bergwandeling kan het storend zijn. Die beweging is digitaal te stabiliseren via nabewerkingssoftware, maar het resultaat kan dan wat onnatuurlijk overkomen. Dergelijke stabilisatie kan ook in de camera plaatsvinden, maar tot nu toe zagen we dit nog niet in de 4k-modus.
/i/2001376005.jpeg?f=imagenormal)
Er bestaan twee soorten stabilisatie: digitaal, oftewel elektronische stabilisatie (eis), en optisch. Elektronische stabilisatie is grotendeels een softwarematige oplossing en daardoor ook relatief eenvoudig te implementeren. De camera analyseert het beeld dat de sensor registreert en detecteert kleine perspectiefverschillen, bijvoorbeeld als een onderwerp dat eerst in het midden van het beeld stond, plots iets naar links afwijkt. De camera probeert dan de pixels op hun plaats te houden door het beeld softwarematig te verschuiven. Je kunt het vergelijken met een zigzagbeweging; het beeld doet 'zig', de camera 'zag'. Om deze methode effectief toe te passen zijn meer pixels rondom nodig, oftewel er werd dan een kleine uitsnede gemaakt van 10%. Dit werkt tot nu toe nog niet in de 4k modus, omdat daarvoor alle pixels benodigd zijn.
Optische stabilisatie is in tegenstelling tot het bovenstaande een mechanische oplossing. Een bewegend lenselement, een prisma met een variabele hoek, compenseert de beweging in tegengestelde richting. Dit compenseert bewegingsonscherpte, mits de sluitertijd niet te lang of de beweging niet te snel is. Het beeld wordt dus gecorrigeerd voordat het door de sensor wordt opgevangen. Camera's met optische stabilisatie hebben dan ook een ingebouwde gyrosensor om de mate van beweging accuraat te meten.
Een voordeel van optische stabilisatie is dat de lichtgevoeligheid laag kan blijven, met een hogere beeldkwaliteit als gevolg. Optische stabilisatie heeft ook geen last van artefacten, die we bij digitale stabilisatie weleens zien doordat de camera onterecht beweging ziet of deze te agressief te lijf gaat. Een nadeel is dat een bewegend lenselement een camera wat groter en complexer maakt. Hoewel elektronische stabilisatie vooral voor video effectief kan zijn, is optische stabilisatie in de meeste gevallen superieur. Een combinatie van zowel optische als elektronische stabilisatie is ook mogelijk.
Beide GoPro's zijn uitgerust met elektronische stabilisatie, maakt dit werkt in alle resoluties behalve 4k - en met maximaal 60 fps. Sony gebruikt optische stabilisatie en in de X3000R en dat is vrij uniek. Sony gebruikt hiervoor 'balanced optical steadyshot', oftewel 'boss'. Waar normaal gesproken een enkel lenselement wordt ingezet om de beweging te compenseren, bewegen bij dit concept alle lensgroepen. Dat voorkomt volgens Sony dat de uiterste hoeken van de lens, die vrijwel altijd minder scherp zijn dan het centrum, gebruikt worden voor de doorgave van beeld. Sony's stabilisatie werkt bovendien in alle modi, inclusief 4k-video en slow motion met veel fps.
In het verleden had Sony al succes met zijn goede stabilisatie, maar het nieuwe concept is zichtbaar beter. Onze zelfgemaakte rig met actiecamera's was over het algemeen prima bruikbaar, maar bij flink hobbelen, zoals fietsen op een oneffen pad, veerde hij wat door het gewicht. Dat was ruimschoots te veel van het goede voor alle actiecamera's, maar de Sony kon dit toch indrukwekkend reduceren. Ook tijdens het lopen of simpelweg handmatig stilhouden van de camera zijn de beelden van de Sony met grote afstand het vloeiendst.
Accuduur
Een goede accuduur is een belangrijke eigenschap van een goede actiecamera. Als je aan het skiën, watersporten of fietsen bent, wil je je niet constant afvragen of de camera nog opneemt of dat de accu het al begeven heeft. Een uithoudingsvermogen van een uurtje of twee is toch wel wenselijk, want dat biedt je de speelruimte om bijvoorbeeld gedurende een dagdeel de camera verschillende keren aan- en uit te zetten. Die twee uur is ook meestal het streven van fabrikanten, maar er zijn een paar zaken die dat compliceren.
Behalve in 720p en 1080p met diverse fps-waarden is het sinds enige tijd mogelijk om in 4k resolutie op te nemen. Dat is nuttig als je thuis een uhdtv hebt staan, en het biedt ook andere voordelen, zoals de mogelijkheid om achteraf te croppen of terug te schalen naar 1080p met hogere kwaliteit. Het gebruik van de hogere resolutie vergt echter meer van de processor en dat heeft gevolgen voor de accuduur. In de praktijk kan dat zomaar een factor twee verschil maken. Er zijn diverse redenen om in 4k te filmen, maar in de meeste situaties voldoet 1080p prima. Je hebt dan bovendien de optie om een hogere framerate te kiezen. Daarmee kun je actiebeelden met veel beweging vloeiend vastleggen en het biedt de optie om deze scènes later in slow motion weer te geven. Meer fps leidt echter eveneens tot een kortere accuduur.
Praktijktest
Om een indruk te krijgen van de accuduur hebben we die op drie verschillende manieren getest. We hebben de camera's voor onbepaalde tijd laten opnemen in 4k en 1080p30 om het verschil te kunnen meten. Daarnaast hebben we getest wat het effect van een koude omgeving is door de camera's in een vriesvak met een temperatuur van -7 graden Celsius te leggen.
We zien vooral een groot verschil tussen opnemen in 4k en in 1080p. Het gebruik van 4k kost meer processorkracht en heeft een flinke impact op de accu, hoewel de resultaten per product verschillen. Bij de Sony scheelde het meer dan een factor twee. Dat is dus iets om rekening mee te houden, zeker als je een groot deel van de dag met een accu wil doen.
Onze vriestest had slechts beperkt invloed op de accuduur; deze werd slechts marginaal lager. De meeste accu's zijn overigens verwisselbaar, zodat je eventueel een tweede of derde kunt gebruiken om de hele dag door te filmen. Alleen bij de GoPro Hero 5 Session is dat niet mogelijk. Deze camera heeft in 1080p ook de kortste accuduur van de vier, maar wint in 4k op dat vlak van de Sony.
Beeldkwaliteit
De onderstaande videocompilaties geven een goede indicatie van de beeldkwaliteit die de actiecamera's leveren. Alle beelden zijn op exact hetzelfde moment gemaakt en tonen min of meer dezelfde beeldhoek. Dat was mogelijk doordat we een zelfgebouwde rig gebruikten, waarop de camera's naast elkaar waren bevestigd. Dat maakt een goede vergelijking mogelijk, zoals we tonen in een beeld met vier camera's tegelijk, afgewisseld met een volledig beeld van dezelfde scènes achter elkaar.
In de onderstaande compilatie hebben we vooral veel statische scènes gebruikt, in verschillende lichtomstandigheden, om een goede vergelijking van de beeldkwaliteit mogelijk te maken. Er is beperkt sprake van beweging, op wat fietsen na. Soms stond er een flinke wind, zoals bij de molens op de Kinderdijk, waardoor de stabilisatie van de camera's extra op de proef werd gesteld.
Wat beeldkwaliteit betreft spant de Sony X3000R op alle vlakken de kroon. Vooral het dynamisch bereik, oftewel het verschil tussen pikzwart en felwit, is beter. Ook het ruisniveau in slechte lichtomstandigheden is van een andere klasse. De belichting van de Sony is soms wel wat donkerder dan die van de andere camera's en dat is niet altijd wenselijk, hoewel dit highlights, zoals een overbelichte wolkenlucht, voorkomt. Er is een zichtbaar verschil als we de onderwaterbehuizing gebruiken. In dat geval, zoals bij de molens in de video hierboven, zijn de hoeken wat onscherp en oogt het hele beeld wat vlakker. Voor de meeste scènes hebben we de onderwaterbehuizing achterwege gelaten.
Het verschil met de GoPro's is zichtbaar, maar ook weer geen verschil als dag en nacht. De GoPro's vertonen wat meer beeldruis, wat extra storend is, omdat het beeld hierdoor onrustig wordt. Terwijl de beelden van de GoPro's overdag iets lichter zijn dan die van de Sony, worden ze bij weinig licht juist weer te donker, waardoor er weinig details in schaduwpartijen zichtbaar zijn. Vergeleken met de Hero 5 Session doet de Hero 5 Black het iets beter, wat waarschijnlijk te danken is aan de iets grotere sensor en de andere lensconstructie. Voor normaal gebruik is het verschil verwaarloosbaar en zijn er vooral verschillen in zaken als bediening en instellingsmogelijkheden.
De SJ8000+ zit zichtbaar in een andere kwaliteitsklasse, hoewel de beelden voor deze prijsklasse niet verkeerd zijn. Vooral het totale gebrek aan stabilisatie valt in negatieve zin op, gecombineerd met een zeer lage bitrate en overdreven verscherping. Hij produceert beelden in 4k-resolutie, maar je ziet het er niet aan af.
Stabilisatie
We hebben de theorie van beeldstabilisatie al besproken en kunnen nu concluderen dat de Sony ook in de praktijk een stuk verder is dan de concurrentie. Aan de videocompilatie kun je zien hoe hevig de beweging soms was, waarbij de X3000R toch vloeiende beelden produceerde. Dat is een grote plus voor een actiecamera, hoewel het niet bij iedere sport van belang is. Dit is dus deels een persoonlijke afweging, maar als we de prestaties op dit vlak bij de eerder genoemde pluspunten optellen, is de Sony overduidelijk de winnaar in beeldkwaliteit.
Voor de bovenstaande compilatie zijn de vier actiecamera's op het raam van een auto gemonteerd. Dankzij de stabiele beweging ogen de beelden vloeiender, al zijn er alsnog duidelijk verschillen merkbaar bij het nemen van hobbels en het rijden op een minder effen ondergrond. Ook gaan de camera's anders om met grote contrasten, zoals tegenlicht.
Aangezien de actiecamera's allemaal geschikt zijn voor onderwatergebruik, dankzij een waterdichte body of een meegeleverd onderwaterhuis, hebben we ze ook even ondergedompeld, met een ijslaag erboven.
Conclusie
In de inmiddels wat verzadigde actiecameramarkt is het goed om te zien dat de fabrikanten erin slagen om innovatief te blijven. Zo is het best praktisch dat de GoPro's geen onderwaterbehuizing meer nodig hebben. Dat scheelt veel gedoe en je hoeft niet meer telkens te bedenken of je die behuizing wel of niet mee moet nemen. Ook zijn de camera's daardoor wat slanker geworden en is de geluidsopname beter. De keerzijde is dat we de feedback van de grote knoppen missen, vooral met handschoenen. De stembediening is eveneens innovatief. Vooral als de camera op een lastige plaats is gemonteerd, zoals op een helm of het uiteinde van een kano, kan dit uitkomst bieden.
Van de twee GoPro's hebben beide camera's hun voor- en nadelen. De reguliere Hero 5 Black biedt de beste features en een marginaal betere beeldkwaliteit. Hij is vooral interessant voor mensen die een aanraakgevoelig scherm prefereren. Dit toont immers wat je filmt en je kunt ook makkelijk en snel instellingen wijzigen zonder dat je de app nodig hebt. De Hero 5 Session is juist heel praktisch door zijn kleine omvang en eenvoudige manier van monteren. Door de kleinere formfactor kun je hem zien als evolutie van de klassieke actiecam zonder kleurenscherm. Hij is bovendien een stuk goedkoper en kan ook in 4k filmen. Wat ons betreft heeft deze actiecamera de beste prijs-prestatieverhouding van de drie.
Sony gooit ook hoge ogen met de X3000 Action Cam, hoewel deze de laatste innovaties van GoPro mist, zoals stembediening en een waterdichte behuizing. De camera is overigens wel spatwaterdicht, zodat hij in veel situaties eveneens zonder speciale behuizing inzetbaar is, maar Sony onderscheidt zich in de eerste plaats met de beeldkwaliteit, die op vrijwel alle vlakken wat beter is dan die van de concurrentie.
Sony scoort vooral met zijn optische beeldstabilisatie, die zeer effectief is. De beelden ogen daardoor veel vloeiender, wat bij onregelmatige bewegingen een grote plus is. Het is bovendien de enige actiecamera die stabilisatie in de 4k videomodus biedt. Toch vinden we de Sony behoorlijk aan de prijs, waardoor hij voor veel mensen onbereikbaar zal zijn. Dat je voor het geld ook standaard een onderwaterbehuizing krijgt die tot zestig meter diepte werkt, en een los schermpje waarmee je altijd zicht op de opname houdt, rechtvaardigt die prijs misschien wel, maar ruim vijfhonderd euro is nogal een drempel. Hoewel we de Sony op het vlak van beeldkwaliteit de beste camera vinden, kunnen we ons voorstellen dat veel mensen voor hun actieve vakantie liever een wat goedkopere camera aanschaffen.
Scorekaarten zijn geen exacte wetenschap. De verschillende subonderdelen in de tabel zijn in relatie tot elkaar beoordeeld en zijn niet allemaal even zwaar meegewogen voor het eindoordeel.