Inleiding
Begin 2009 kondigde Nvidia 3D Vision aan: een combinatie van hardware en software om 3d-games te spelen en 3d-films te bekijken. De software is in Nvidia's drivers opgenomen; op hardwaregebied moeten er een recente Nvidia-videokaart en Nvidia's 3D Vision Kit aanwezig zijn.
Tot op heden is de techniek weinig populair, omdat er nogal wat haken en ogen aan zitten. Niet elk spel werkt even goed, ook al heeft Nvidia een indrukwekkende lijst van games die goed in 3d gespeeld moeten kunnen worden. Bovendien is er een 120Hz-scherm nodig, wat een stuk duurder is dan de aanschaf van een 60Hz-exemplaar.
Nvidia staat echter niet alleen in zijn optimistische kijk op de derde dimensie: ook Hollywood lijkt overstag te zijn gegaan en er worden dan ook steeds meer films in 3d opgenomen. Bovendien komen steeds meer televisiefabrikanten met high-end tv's op de markt die in staat zijn om 3d-beelden weer te geven.
Nvidia bood al langer de mogelijkheid om op de in de VS populaire dlp-tv's in 3d te gamen, en inmiddels worden ook lcd-tv's met 3d-capaciteiten ondersteund. Op dit moment is het nog nodig om daartoe Nvidia's dure 3D Vision Kit aan te schaffen, maar binnenkort wordt er ook een softwarepakket uitgebracht waarmee de 3d-functionaliteit in de drivers kan worden gebruikt.
Wij gingen aan de slag met een 120Hz-monitor, twee 3d-tv's, een snelle videokaart, een assortiment 3d-brillen en natuurlijk de nodige games. We willen namelijk wel eens weten hoe volwassen het gamen in 3d is geworden, in de twee jaar dat de technologie op de markt is.
/i/1288789838.jpeg?f=imagenormal)
Achtergrond
Nvidia gebruikt stereoscopische 3d-beelden in combinatie met shutterglasses. Er worden afwisselend beelden voor het rechter- en het linkeroog gerenderd, waarna de bril ervoor zorgt dat het brillenglas voor het andere oog verduisterd wordt. Zo krijgt elk oog zijn eigen beelden te zien.
Omdat er voor beide ogen aparte beelden worden weergegeven, is een scherm met een hoge verversingsfrequentie nodig. Nvidia ondersteunt dan ook enkel 120Hz-monitoren en 3d-tv's, en geen 60Hz-monitoren. Per oog bedraagt de maximale verversingsfrequentie op een 60Hz-paneel slechts 30Hz, waardoor er voor elk oog maximaal 30 frames per seconde kunnen worden getoond. Dat is niet genoeg om soepel te kunnen gamen.

Om de techniek op de pc te kunnen benutten, is een 3D Vision Kit nodig. Die bestaat uit shutterglasses en een zender die de bril vertelt wanneer welk oog te verduisteren. De bril moet zo nu en dan opgeladen worden met behulp van een usb-kabel. De zender moet via een usb-kabel met de pc worden verbonden.
Als er een 3d-lcd-tv wordt gebruikt, hoeft de zender alleen aan de pc gehangen te worden om de drivers op het goede spoor te zetten. Nadat de zender is herkend, kunnen namelijk gewoon de shutterglasses worden gebruikt die bij de televisie horen. De Nvidia-zender en -bril zijn dan verder overbodig. Binnenkort zal Nvidia de benodigde software los gaan verkopen voor rond de 40 dollar, waarmee dezelfde funtionaliteit geactiveerd kan worden.
Aan de slag
120Hz-monitor
Voor deze test hadden we de beschikking over een Asus VG236H-monitor, waarbij standaard een 3D Vision Kit wordt meegeleverd. Ook een duallink-dvi-kabel, die voldoende bandbreedte biedt om een 120Hz-signaal naar de monitor te sturen, zit in de verpakking.
Verder maakten we gebruik van een GeForce GTX 480. Naast de videokaarten uit Nvidia's 400-serie kunnen ook kaarten uit de 200-serie worden gebruikt om met de 3D Vision Kit en een 120Hz-monitor in 3d te gamen.

Het is redelijk simpel om een pc voor te bereiden op 3d-games. In het Control Panel van Nvidia moet 3d ingeschakeld worden, waarna er uitgelegd wordt wat er met de zender moet gebeuren, welke kleur het Nvidia-logo moet hebben en hoe de bril moet worden aangezet. Vervolgens moet er naar twee 3d-beelden gekeken worden, zodat de shutterglasses goed kunnen worden afgesteld. Dat werkt de eerste keer niet helemaal vlekkeloos, maar na de setup een tweede keer te hebben doorlopen werkte alles naar behoren.
3d-lcd-tv's
In combinatie met een 3d-lcd-tv is het wat lastiger om alles werkend te krijgen. Het probleem is dat de software zich nog in het bètastadium bevindt en er dus ook nog geen officiële ondersteuning of uitleg is. Na wat proberen bleek bijvoorbeeld dat de tv als primair scherm ingesteld moet worden; de combinatie van een monitor en een tv bleek niet te werken.
De televisie werd met een hdmi-kabel met de videokaart verbonden. Grafische kaarten uit de 400-serie zijn uitgerust met een hdmi 1.4a-poort, die ook weer genoeg bandbreedte levert om in 3d op een televisie te kunnen gamen. Nadat het scherm eenmaal is aangesloten, moet dezelfde setup als met de 120Hz-monitor worden doorlopen om van start te kunnen gaan.
We hebben geprobeerd om een LG 47LX9500 en een Sharp Aquos LC-52LE925UN aan te sluiten. Met de LG bleek het prima mogelijk om op 720p in 3d te kunnen gamen, met een verversingsfrequentie van 60Hz. Gamen in 3d op 1080p bleek niet mogelijk: die 3d-resolutie is voorbehouden aan 3d-blu-ray-playback.
De Aquos-tv was in staat om met behulp van Nvidia's software 3d-beelden te vertonen - maar zodra er een spel werd opgestart, kon er met geen mogelijkheid in 3d gegamed te worden. In Nvidia's overzicht van alle 3d-lcd-tv's die in combinatie met de 3D Vision Kit gebruikt kunnen worden, staat alleen het 60"-model van Sharp en niet het door ons gebruikte 52"-model.
Games op de 120Hz-monitor
Gewapend met shutterglasses en een Steam-account probeerden we een aantal van de nieuwste games uit. Nu hebben we al eens eerder 3d-games gespeeld en destijds was de bril een bron van irritatie. De neusbrug van de Nvidia-bril kan echter aangepast worden en ditmaal was de bril minder vervelend, maar het is toch even wennen.
Als een spel wordt opgestart terwijl Stereoscopic 3D is ingeschakeld, melden de drivers meteen hoe goed het spel geschikt is om in 3d gespeeld te worden. Bovendien worden er - indien van toepassing - tips over de instellingen gegeven.
Just Cause 2
We trapten af met Just Cause 2, een titel die van Nvidia het label 3D Vision Ready kreeg, en dus zeer geschikt moet zijn om in 3d gespeeld te worden. Met een GTX 480 kunnen veel spellen met de zwaarste instellingen gespeeld worden, maar Just Cause 2 is een van de uitzonderingen. Omdat het aanzetten van 3d voor een performance-hit van 40 tot 50 procent zorgt, moesten de instellingen dan ook naar beneden worden bijgesteld. Met medium-settings, 2xAA en 8xAF zag Just Cause 2 er echter nog steeds erg mooi uit. Verder hoefden er geen settings te worden aangepast.
Just Cause 2 is sowieso een leuk spel om te spelen, maar de 3d-effecten voegen zonder meer iets toe. Aangezien de spelwereld volledig open is, zijn er geen gescripte stukken waarin developers extra mooie 3d-beelden kunnen neerzetten. De wereld spat dan ook niet continu van het beeldscherm af, maar de diepte die je ziet, heeft hetzelfde effect als andere eyecandy: het spel ziet er mooier uit en het gevoel wordt versterkt dat de speler zich echt in de spelwereld bevindt.
We hebben Just Cause 2 dan ook zonder problemen anderhalf uur kunnen spelen, zonder dat de bril daarbij irriteerde of de ogen vermoeid raakten vanwege het 3d-effect. Het enige minpunt dat we konden ontdekken, was dat het inzoomen met een sniper rifle ervoor zorgt dat je mis schiet, omdat de crosshair dan niet correct geplaatst wordt.
F1 2010
Just Cause 2 mag dan 3D Vision Ready zijn, F1 2010 staat niet eens op de lijst van spellen die door Nvidia's 3D Vision ondersteund worden. We weten dat het spel gebruik maakt van de Ego-engine, dezelfde engine waar DiRT 2 omheen werd gebouwd. De ondersteuning voor DiRT 2 is 'poor' en dat belooft weinig goeds. In het begin worden de menu's nog goed in 3d weergegeven, maar tijdens het racen gaat het behoorlijk mis.
Met het camerastandpunt boven de auto ziet de Formule 1-bolide er prachtig uit, maar tijdens het racen maakt het spel een puinhoop van de schaduwen. Ook ligt er een soort waas over objecten. F1 2010 legt de beperking van Nvidia's 3D Vision dan ook pijnlijk duidelijk bloot.
Bad Company 2
Ook de rasechte first person shooter Bad Company 2 kreeg het predikaat 3D Vision Ready van Nvidia. Hier moesten de instellingen op medium/high ingesteld worden, met 2xAA.
Het filmpje dat aan het begin van het spel wordt getoond, is fraai in 3d vormgegeven en we kunnen ook de details in de hoeken van het scherm rustig bewonderen. Als we zelf de wapens ter hand nemen, barst een hectische 3d-strijd met veel explosies los, waarbij de beelden wel degelijk van het scherm spatten.
Het spel maakt overwegend een goede indruk, maar opmerkelijk genoeg werden de crosshairs in 2d weergegeven, waardoor goed mikken eigenlijk niet mogelijk was. Dat was eenvoudig met een patch te verhelpen, maar voor een spel dat het '3D Vision Ready'-stickertje mag dragen, oogt een dergelijk probleem natuurlijk behoorlijk slordig. De op 29 oktober verschenen patch wijst er wel op dat Nvidia actief op klachten van 3D Vision-gebruikers reageert.
Meer games op de 120Hz-monitor
Fallout: New Vegas
Fallout: New Vegas is meer een third-person rpg dan een shooter. Het spel prijkt nog niet op Nvidia's lijst met ondersteunde spellen, maar de techniek onder de motorkap is nagenoeg identiek aan die van Fallout 3, dat een 'excellent'-rating krijgt. Als we dit spel starten, zorgt een klein wervelwindje er echter meteen voor dat de framerate volledig instort. We draaien de settings dan ook terug naar high met 2xAA, waarna we geen gestotter meer zien.
De crosshair wordt ook in dit spel weer niet goed gerenderd, wat voor een hoop hoofdpijn kan zorgen. De crosshair kan echter vervangen worden door een exemplaar dat door Nvidia's drivers wordt geproduceerd - zodat je niet scheel hoeft te kijken als je wil mikken. Het 3d-effect komt in New Vegas minder tot zijn recht, omdat je vaak over desolate vlaktes loopt, waar weinig valt te zien. Ook is er simpelweg minder actie, omdat er veel gereisd en veel gepraat moet worden. Fallout: New Vegas kan dus wel in 3d worden gespeeld, maar wij raakten er niet van onder de indruk.
Civilization V
Behalve de nodige actie-games probeerden we ook een strategy-game. In Civilization V zie je de spelwereld van bovenaf en hoewel de graphics er verzorgd uitzien, spelen ze geen grote rol. Het 3d-effect voegt dan ook maar weinig toe: je zit vooral naar menu's te kijken, waar je keuzes maakt over steden, manschappen en technologische ontwikkeling. Omdat Civ V veel van je concentratie vergt, leidt het 3d-effect dan ook eerder af dan dat het een bijdrage levert.
Stalker: Call of Pripyat
Call of Pripyat is het derde deel in de Stalker-serie, en zijn voorganger, Clear Sky, kent een goede ondersteuning voor 3D Vision. De drivers geven bij de nieuwste Stalker aan dat je static lighting moet gebruiken en AA moet uitzetten. Visueel gezien is het gebruik van static lighting in plaats van full dynamic lighting in DirectX 11-modus nogal een gemis en AA kan in Stalker ook geen kwaad, dus dat is teleurstellend.
Daar staat tegenover dat anomalies, woeste beesten en fluitende kogels je hier regelmatig om de oren vliegen. Het feit dat 3D Vision en full dynamic lighting niet goed samengaan is overigens geen echt probleem, aangezien het spel dan toch veel te zwaar zou zijn om in 3d gespeeld te worden. Wij zouden CoP best nog een keer in 3d willen spelen, al weegt het verlies van andere eyecandy wel zwaar.
Medal of Honor
De nieuwste Medal of Honor-game kent nog geen enkele ondersteuning voor 3D Vision en die zal er waarschijnlijk ook niet komen. De singleplayer is gebaseerd op Unreal Engine 3, die niet lekker samenwerkt met Nvidia's 3D-techniek. Het minste probleem is wel dat de crosshair weer in 2d wordt gerenderd; erger is dat alle objecten een waas over zich hebben en dat schaduwen foutief worden weergegeven. Net als F1 2010 laat Medal of Honor zien dat gamen in 3d niet altijd goede resultaten oplevert.
Dawn of War II: Chaos Rising
Het strategiespel Dawn of War II: Chaos Rising verschilt behoorlijk van Civilization V. Zo zit er in Chaos Rising veel meer actie, die vaak van dichtbij te zien is, met veel explosies en rondvliegende kogels. Het spel ziet er in 3d goed uit, ook als het bijvoorbeeld sneeuwt of regent, en krijgt van Nvidia een 'excellent' rating. De enige opmerking die Nvidia maakt is dat de spelers-iconen in 2d gerenderd worden. Daardoor vallen deze iconen echter erg op en ga je er al snel scheel van kijken. Ook de cursor wordt weer in 2d weergegeven, waardoor je vaak net ergens anders op de map klikt dan je zou willen. Als het mogelijk was geweest om de spelers-iconen uit te schakelen, dan was er geen enkel probleem geweest, maar nu komt 3D Vision niet helemaal goed uit de verf.
Gamen op de 3d-tv
Het gamen in 3d op de 120Hz-monitor beviel ons goed en we waren dan ook benieuwd naar de ervaring met een 3d-tv. Zoals gezegd is de 1080p-modus niet bruikbaar voor games, maar er kan ook voor 720p bij een verversingsfrequentie van 60Hz worden gekozen. Die resolutie maakt vloeiend gamen in drie dimensies mogelijk.
We gingen wederom aan de slag met Bad Company 2, waarin handmatig 1280x720 geselecteerd moet worden, waarna we in 3d kunnen spelen. De speelervaringen met de 120Hz-monitor en de tv zijn vergelijkbaar, afgezien van de lagere resolutie. Dat kan als een nadeel gezien worden, maar 3d-tv's hebben al gauw een diagonaal van 40" of groter, en daar zit je meestal niet heel dicht op.
Behalve Bad Company 2 werd ook Far Cry 2 getest, waarin wel een aantal grafische settings aangepast of uitgezet moest worden om 3D Vision optimaal te laten functioneren. Ook hier werkte de 3d-tv zonder problemen samen met de videokaart en Nvidia's 3d-software. Een korte check met andere spellen, die eveneens werkten, overtuigde ons ervan dat het gamen op een 3d-tv even goed zal werken als met een 120Hz-monitor.
Extraatje
We zien het echter niet zitten om een 3d-tv als primair scherm voor een pc te gebruiken; een televisie is nu eenmaal beter geschikt om er vanuit luie stoel of bank naar te kijken. Dat zal meestal ook betekenen dat er een losse controller wordt gebruikt, en niet alle spellen lenen zich daarvoor. Er zullen echter ook genoeg games zijn die met een beelddiagonaal van 40" of groter erg coole 3d-beelden opleveren.
Vooralsnog lijkt het gamen op een 3d-tv ons eigenlijk vooral een extraatje. Als je toch al een recente Nvidia-videokaart en een 3d-tv hebt, is het zonder meer de moeite waard om het eens te proberen. Het is dan ook jammer dat eerst een 3D Vision Kit of, binnenkort, een softwarepakket moet worden aangeschaft. We hopen dan ook dat Nvidia trial-versies gaat aanbieden, zodat 3d-tv-eigenaren eerst even kunnen experimenteren voordat ze de portemonnee moeten trekken.
Conclusie
Hoewel 3d hot is, is het nog maar de vraag of 3d-gaming gaat doorbreken. Het ligt niet aan de software: de technologie van Nvidia werkt prima. In veel games voegt het 3d-effect bovendien ook echt iets toe aan de spelervaring, meer dan vrijwel alle DirectX 11-functies die we het afgelopen jaar voorbij hebben zien komen.
In combinatie met een GTX 480 zijn de meeste 3d-spellen prima speelbaar op 1920x1080 en hoeft er maar weinig andere eyecandy opgeofferd te worden. De derde dimensie maakt het daarmee makkelijk om in een spel op te gaan: de beelden zijn mooier en realistischer. Daarmee kan 3D Vision eigenlijk ook worden gezien als een concurrent voor de drie beeldschermen van AMD's Eyefinity-techniek.
De gemiddelde 120Hz-monitor is flink aan de prijs. Zo kost een 22"-paneel met een resolutie van 1680x1050 al ruim 230 euro, terwijl er voor een 23"-exemplaar met een resolutie van 1920x1080 snel 300 euro neergelegd moet worden. Tel daar nog minimaal 126 euro voor een 3D Vision Kit bij op, en je bent makkelijk 400 euro verder. Voor ongeveer evenveel geld kan je drie gewone 23"-panelen kopen, en ook in dit opzicht zijn Eyefinity en 3D Vision dus aan elkaar gewaagd.
Ten opzichte van bijna twee jaar geleden heeft Nvidia's 3d-techniek heel wat progressie geboekt. Zo wordt er inmiddels een waslijst aan games ondersteund, wordt er actief met ontwikkelaars samengewerkt om 3d zo goed mogelijk in games te integreren, en er zijn inmiddels ook full-hd-schermen met een verversingsfrequentie van 120Hz te koop.
Zijn de 120Hz-monitoren al prijzig, de goedkoopste 3d-tv's kosten momenteel minstens rond de duizend euro. Een extra 40 euro voor Nvidia's 3D TVPlay-software lijkt dan niet veel, maar lang niet alle spellen lenen zich even goed om in 3d gespeeld te worden, en al helemaal niet vanaf de bank, waar muis en toetsenbord bepaald niet in hun element zijn.
De meeste 3d-tv's worden geleverd met zowel een of meer shutterbrillen en een zender om die brillen aan te sturen. Als je dan ook al over een Nvidia-videokaart uit de 200- of 400-serie beschikt, is alle hardware voorhanden. Het zou Nvidia dan ook sieren om de nodige software, die eigenlijk al in de drivers zit ingebouwd, gratis beschikbaar te stellen, desnoods zonder ondersteuning voor 3d-blu-ray-playback. Op die manier hebben de Nvidia-videokaarten een streepje voor op de concurrent.
Voorlopig vormen de 3d-gamers nog maar een zeer kleine markt. Er zijn ook genoeg drempels: zo kunnen niet alle games even goed met de technologie overweg en de shutterbril moet je wel bevallen. Wie achter zijn pc kruipt om te gamen, moet een duur scherm en de 3D Vision Kit aanschaffen; wie al een 3d-tv heeft en nu vanaf de bank wil gamen, moet met lagere resoluties en een controller aan de slag. Je moet dus wel serieus van de kwaliteit van 3d-games overtuigd zijn voordat je je portemonnee trekt.