Sony Reader PRS-T2 Zwart

Verpakking
Verpakt in een stevig papieren doos, omgeven door een mousen hoesje, zo vond ik mijn nieuwe speeltje. Het kwam vergezeld van een pakje Quick Start Guides in een hoop talen. Tevens bijgeleverd was een USB-mirco(B) USB kabel (printer fabrikanten, aanschouw en leer) en een stylus.

Zoals het hoort voor een ereader staat de handleiding op het toestel zelf. Om het bootstrap probleem op de lossen bleek de Quik Start Guide ruim voldoende. Eigenlijk was deze zelfs meer dan genoeg voor het eerste uur experimenteren en dus waarschijnlijk meer den genoeg voor het gros van de mensen (lees: manual? Dat lees ik niet!)

De manual zelf is een goed voorbeeld van wat een ebook te bieden heeft. Een uitgebreide inhoudstafel (met hyperlinks) en duidelijke uitleg (met hyperlinks) welke dan nog eens doorzoekbaar is ook.

Bouwkwaliteit
Het belangrijkste stuk in de doos was uiteraard de reader zelf welke uitgevoerd is in een rubberachtige stof welke goede grip bied. De linker- en rechterkant van het scherm zijn 1 cm breed welke misschien breed kan lijken maar in praktijk nodig zijn voor een stevig houvast zonder ongewild het scherm aan te raken. De ruimte van de bovenkant van het scherm tot de bovenkant van het toestel is 1,5 cm en onderaan is het is het 3,3 m. Had kleiner mogen zijn maar het stoort niet als de reader in je had ligt. De powerknop staat onderaan en kan theoretisch gevoelig zijn voor het ongewild aanschakelen van je toestel daar het een klein beetje uitsteekt. Edoch in praktijk heb ik daar nog niet van gemerkt. Het microSD slot zit afgesloten aan de rechter zijkant. Het scherm zelf (zon 15 cm diameter) is mat en je ziet snel of je vinger vettig waren aan de afdrukken die ze nalaten.

Eerste gebruik
Bij het opstarten de eerste keer kom je in een wizzard terecht welke je taal,tijd en geografische instellingen vraagt. Daarna zet de ereader zich in "usb mode" wat betekent dat het zich aanbied als een generisch USB storage device. Op je wintel/mactel waarmee je de reader verbind kan je dan de installatiebestanden op de ereader openen om de "Reader" software te installeren. Deze beheert je boeken collectie en verzorgt updates van de firmware. Na de installatie slurpte Reader meteen een update voor de T2 binnen van 117MB. Het updaten nam enige minuten in beslag en verliep zonder problemen. Het hele eerste gebruik verhaalt een afgewerkte en gemakkelijke gebruikerservaring. Vervolgens was alles klaar voor gebruik.

Dit is het moment waarop je de stylus vastneemt en je bedenkt: waar moet dat eigenlijk kwijt? Alhoewel er een clips aanzit kan je de stylus niet aan de reader vastmaken. Spijtig, alhoewel we niet moeten zeuren over een extra-tje.
Net zoals de bijgeleverde boeken:

• "Around the world" van jules verne
• Divergent van Veronica Roth (slechts een stukje als promo)
• The jungle book van Rudyard Kipling
• en natuurlijk de user guide.

Misschien niet je ding, maar een gegeven paard ... De boeken waren in het engels opgesteld maar misschien kwam dit omdat ik de bediening van het toestel in het engels verkoos.

Het eerste wat je dan wilt doen is natuurlijk boeken toevoegen (zie daarvoor het hoofdstuk "Reader" Software) en ze organiseren. Dit doe je in zogenaamde collecties en ieder boek maakt deel uit van precies 1 collectie. Daarbuiten kan je ze ook nog sorteren op verschillende manieren en zelfs zoeken doorheen je bibliotheek.

Lezen...
...want daarvoor heb je hem ten slotte. Lezen is waar een ereader in uitblinkt en zelfs de grootste purist moet toegeven dat dit uitstekend verloopt. De leesbaarheid, waarin papier nog onovertroffen is, weet vele mensen te verbazen. Het contrast mag dan wat lager zijn t.o.v. papier, het verschil is de laatste jaren klein geworden. De resolutie van 170dpi mag dan niet fenomenaal klinken maar bij het lezen zie je geen verschillen met hogere dichtheden. Zelf ben ik heel kritisch en gevoelig voor de deplorabele staat van de dichtheid van de meeste beeldschermen maar over dit scherm ben ik zeer tevreden. De software weet de letters haarscherp neer te zetten, enkel bij het vrije tekenen (een teken applicatie) kan je kartels zien.
Misschien mis je het gevoel van papier en het giftige lood van je oude manuscripten, maar dat staat los van de leeservaring zelf. Een ereader bied daarbij ook zelf enkele voordelen. Zoals het geringe gewicht bij voorbeeld. Ideaal om in de hangmat te schommelen zonder dat je armen na 10 minuten protesteren. Hoeveel boeken je ook meesleurt, er komt geen picogram gewicht bij. Ook het formaat is een pluspunt (ongeveer een pocket roman, maar veel dunner).

En dan komen we uit bij de voordelen van een elektronisch apparaat. De digitale versies van aantekeningen te maken in het boek (fluo, krabbeltjes) zijn uiteraard mogelijk. Nota's maken bij pagina's maar deze apart houden/tonen is ook mogelijk en natuurlijk zijn deze aantekeningen en nota's automatisch geindexeert en te doorzoeken. Ook bladwijzers aanbrengen (waarop je ook weer nota's kan aanbrengen) is een fluitje van een cent en kost slecht 1 schermaanslag. Het lettertype of lettergrote aanpassen, het automatisch bijsnijden van pagina's (vb bij die research papers met meer rand dan tekst), het gaat allemaal. Een kleine aantekening bij de lettergrote: je kan kiezen tussen klein, normaal, GROOT, HEEL GROOT, HEEL HEEL GROOT, HEEL HEEL HEEL GROOT en nog 2 overtreffende trappen

Nog een leuke plus zijn de woordenboeken. Als je een woord aanduid verschijnt onderaan de uitleg/vertaling, afhankelijk van je voorkeur. Het apparaat komt met verklarende woordenboeken en vertalende woordenboeken van en naar het nederlands, frans, duits, spaans, italiaans en engels.
Het opzoeken in de index is in slechts aanrakingen te realiseren waarna je de hiërarchie van de index moet navigeren. Wanneer je dan in het boek springt naar je gekozen hoofdstuk durft het wel eens voorvallen dat je beseft dat dit niet is wat je zocht. Spijtig genoeg betekent dat herbeginnen met het navigeren in de index in de plaats van terug te komen waar je was (eventueel via een andere knop). Dit is een functie waarvoor ik vaak de goden heb verzocht.

Gemakkelijk?
"Is dat nou gemakkelijk te gebruiken?", een vraag die je omgeving vaak zal stellen als ze voor het eerst met een ereader geconfronteerd worden. Voor jou en mij is het (heel) gemakkelijk, of zelfs te simpel. Maar wat voor de minder technologische wonderen? Met deze vraag trok ik naar mijn oudste familielid, 95 jaar, welke zijn leven grotendeels verstoken is geweest van geavanceerde technologie. De TV en de microgolf zijn waarschijnlijk de apparaten met de meest complexe besturing welke hij ooit heeft bediend. "De witte van zichem" op de ereader gezet en hem deze onder de neus geschoven. De leesbaarheid was hem ruim voldoende en ook het kiezen van een boek ging hem goed af. Ten minste nadat ik hem overtuigd had dat je het scherm mocht aanraken, en zelfs moet aanraken daar enkel wijzen naar onvoldoende is. Ook swipen op het scherm om bladzijden om te slaan lukte na enige oefening. Vanuit deze ervaring durf ik te beweren dat de besturing voor iedere volwassene haalbaar is.

Snelheid
Bladen omslaan gebeurt ongeveer even snel als de analoge variant maar is blijkbaar wel afhankelijk van enkele factoren. De eerste test gebeurde met "World War Z" van Max Brooks in het epub formaat. Het laden van de volgende pagina nam ongeveer 1/3 seconde in beslag en een random pagina uit het boek slechts 1/2 seconde. Dit is de tijd van het indrukken van de knop tot het scherm gedaan heeft om alles te tekenen. Het boek zelf opent in een volle seconde. Terug keren naar de "library" om een ander boek te openen duurde een halve seconde en terugkeren naar het Home scherm een hele seconde. Zeer snel dus. De tweede test kwam met Neil Stephenson's Snow Crash, een plain tekst bestand welke iets langer was. Het openen duurde hierbij dubbel zo lang (2 sec) alsook het opzoeken van een random pagina. De volgende pagina nam ongeveer een halve seconde in en de rest (home of library scherm) bleef ongewijzigd.

Voor de derde test werd hetzelfde boek vertoont maar dan met een klein letterformaat en de reader werd gedwongen om alle witte randen op de pagina weg te snijden. Op deze manier konden we tot 2,5 maal zoveel letters op een scherm krijgen. Hierdoor vertraagde het laden van de volgende pagina met bijna een factor 2 (<1sec). Het scherm tekent de tekst even snel als anders maar er is een kleine pauze voor de nodige IO en rekenkracht voor alles getekend wordt op het scherm. Een random pagina namen nam dezelfde vertraging tot ongeveer 2 seconden.

Voor de laatste test nam ik een PDF welke enkel beelden bevatte en geen tekst. Het was een ingescande kopij van een D&D handboek van een 300 bladzijden. Alhoewel de resolutie zeer hoog was, was er geen verschil tussen de metingen van het eerste boek en deze PDF. Prima dus. Omdat de hele pagina een plaatje is moet je wel inzoomen om het te kunnen lezen en daar zie de nadelen van plaatjes op een tekst gebaseerd toestel opduiken. Als je inzoomt (eenvoudig met 2 vingers op het scherm) dan wordt hetgeen wat in de schermbuffer staat vergroot en dan zie je hoe de individuele pixels opgeblazen worden. Nadat je je vingers opheft wordt er een nieuw beeld berekent aan de hand van de informatie in de PDF en de nodige post processing. Dit wordt meestal toegepast op welk apparaat dan ook en geeft weinig problemen. Alleen bij een ereader geeft dit "problemen" omdat het hertekenen van het scherm geen 60 keer per seconde kan gebeuren maar hooguit 2 keer, waarbij de boel nog hard flikkert ook. Dit vertraagt sterk het in- en uitzoomen.

Over het algemeen ben ik best te spreken over de snelheid van het lezen en de interface. Dit gaat niet ten koste van de batterijduur en in deze 3 weken uittesten ben ik er niet in geslaagd om de batterij leeg te laten lopen. Je kan dus gerust op vakantie gaan zonder kabeltje!

Het scherm
Zoals reeds aangehaald is het scherm heel wat anders dan wat je gewent bent. Het is het scherm dat de ereader zijn karakteristieken geeft en waarom een ereader per definitie weinig meer kan doen dan dit. Immers het scherm hertekenen gaat heel langzaam (0,5 sec) waardoor je enkel statische beelden kan tonen. Het scherm meet 800*600 pixels op 6 inch diameter en kan 16 tinten grijs weergeven, wat genoeg is om alle details van een plaatje te kunnen onderscheiden. Het is een touchscreen en in tegenstelling tot tablets, telefoons en dergelijke is het heel gevoelig. Je hoeft geen druk uit te oefenen naast het aanraken van het scherm. Detecteren van touch verliep vrijwel foutloos.

In sommige gevallen heb je enige ghosting effecten, in het bijzonder wanneer er slechts een stuk van het scherm veranderd en al de rest niet hertekend hoeft te worden, vb bij het ingeven van een nota. De oppervlakte welke dan van zwart naar wit verandert blijft heel licht grijs. Wanneer het hele scherm hertekend wordt, verdwijnen deze effecten, wat meestal nog geen seconde later gebeurt is.
Merk op dat je, zoals een telefoon, je eigenlijk nooit (bij normaal gebruik) het toestel volledig afzet. Bij het duwen op de powerknop komt hij na 0,5 sec in een sleep modus terecht waaruit hij in <1,5 sec kan ontwaken. In tegenstelling tot de actieve schermen van een telefoon kan het eink pearl scherm van de ereader wel een beeld geven zonder stroom te verbruiken. Het verbruikt enkel stroom bij het veranderen van de inhoud van het scherm.

Wat me brengt op een feature welke nog nuttiger zou kunnen zijn. Bij het uitschakelen (automatisch na 10 minuten) kan je kiezen of het een vast plaatje, de cover van je boek of een lege pagina weergeeft. De handige optie: doe niets zodat het laatste blad blijft staan, is niet aanwezig. Hierdoor kan je de ereader niet gebruiken als cheatsheet of korte lijst met nota's voor snel op te zoeken.

Knoppen
Wie niet houd van vingervegen op het scherm kan gebruik maken van 5 knopen onderaan het scherm voor de meeste functies. Twee knoppen om te bladeren/navigeren, 1 terug knop, 1 context menu knop en 1 home knop. De bladerknoppen staat aan de linkerkant wat ikzelf helemaal niet zo praktisch vind. Als rechtshandige had ik deze liever aan de rechterkant gehad vermits ik de ereader vasthoud met mijn rechterhand en de duim dus rechts onderaan rust.

Ondersteunde formaten
De epub standaard (http://en.wikipedia.org/wiki/EPUB) is zowat de meest gebruikte formaat en alles en iedereen ondersteunt dit open en vrij formaat. Iedereen, buiten amazon, welke zijn eigen proprietair kindle formaat gebruikt. Hierdoor is de wereld in twee opgedeeld, america met de kindle vs de rest.
Deze ereader bied nog ondersteuning aan het DRM formaat van adobe voor epub boeken en verstaat verder nog plain text, PDF en verschillende grafische formaten. Spijtig genoeg geen html en odt of andere populaire formaten, wat ik toch een gemis vind.

De "Reader" software
Bij de ereader hoort een windows en een mac versie van een beheerprogramma voor je bibliotheek. Het houd je boeken, nota's en dergelijke bij en zorgt ervoor dat je materiaal op de ereader gesynchroniseerd wordt. Verder geeft het ook toegang tot de reader store welke voor belgie, .... leeg is. In nederland beperkt het zich tot de bol.com winkel welke een ereader shop heeft voorzien.
Wat een teleurstelling, slechts 1 winkel (of in mijn geval helemaal geen). Sinds wanneer laat iemand zich graag beperken tot 1 winkel? Waarom kan ook niet wereldwijde bibliotheken vol met gratis boeken doorzocht worden? Sony probeert duidelijk niet om met de service van de Reader store tegemoet te komen aan wat de mensen willen. Ik beweer niet dat het de concurrentie beter afgaat maar voor mij is het een afknapper.

De reader software is zeer overzichtelijk en eenvoudig in gebruik. Uitstekend voor de "gewone" gebruiker maar nogal beperkt voor de poweruser/tweaker. Vermits je toegang hebt tot de boeken als reguliere USB storage kan je alle functionaliteit van de Reader software vervangen door zelf je files te kopiëren en te beheren op de ereader.

Vervelender is dat ik bij het kopiëren van een collectie boeken via Reader moest vaststellen dat er een aantal boeken random van de ereader verdwenen waren. Ik zag er geen patroon in maar wat erger was is het verdwijnen van alle nota's en bladwijzers welke ik had gemaakt. Bovendien zat ik opgescheept met lege collecties welke niet te verwijderen waren. De eerste en laatste verantwoordelijkheid van beheersoftware voor ebooks is dat ze waken over de integriteit van de data. Indien ze daar in falen dan is het nutteloos. Een goede raad: gebruik die software niet maar went je tot degelijker materiaal zoals vb Calibre, open source, platform en ereader agnostisch en tjokvol features.

Tweakbaarheid
Vermits de ereader android draait is er theoretisch behoorlijk wat ruimte tot uitbreidbaarheid. De T1 versie werd gehackt zodat je kon gebruik maken van standaard android waardoor je bij voorbeeld de kindle applicatie kan installeren om kindle boeken te lezen. De T2 rooten is nog niet gebeurt

Applicaties
Op de ereader staat ook een minimaal tekenprogramma (je kan tekenen en wegvegen, enkel zwart) en een minimaal plaatjes-kijker. Er is ook een browser welke gelukkig voldoende features bied om gemakkelijk te kunnen gebruiken. Wie op een telefoon met touchscreen surft kent het gevoel. Het is schipperen tussen genoeg overzicht en genoeg details zichtbaar te maken. Er is multitouch om te zoomen maar het verschil met telefoons is dat een scherm van een ereader niet zo snel kan hertekenen. Er zijn kleine whiteouts tijdens extensieve paintopdrachten en tijdens de refresh van het scherm zie je tijdelijk het nieuwe en verschillende vorige schermbuffers over elkaar getekend. Dat eindigt wanneer het scherm max een sec later wordt hertekend en alle ghosting artefacten verdwijnen. Prima om iets kort op te zoeken maar niet geschikt voor lang te gebruiken. Natuurlijk is er ook nog een facebook en een evernote applicatie (welke je nota's synchroniseert via de evernote servers). Nuff said.