MSI MEG Z690I UNIFY

Ik was toe aan een nieuw (game) systeem en had de basis al met een SSUPD Meshlicious ITX behuizing. Bepaalde keuzes had ik al gemaakt: ik wilde een Intel-systeem (genoeg ellende met AMD gehad in de afgelopen jaren met B550 en de 3000/5000 serie) en Alder Lake zag er veelbelovend uit met de uitstekende single core performance en PCIe 4.0/5.0 + DDR5 support.

In eerste instantie besloten om voor ATX te gaan, maar na wat omzwervingen op ITX uitgekomen. Voor wat betreft moederbord ben ik op de MSI Z690I Unify uitgekomen. De markt voor socket 1700 ITX moederborden is dun gezaaid, en op een aantal van de high end moederborden valt best wat aan te merken. Uiteindelijk op dit MSI bordje uitgekomen om een aantal redenen:

Featureset

Downsizen vanaf ATX was in essentie niet zo ingewikkeld. Ik heb niet zoveel nodig: met een GPU, een tweetal M.2 drives en 2 DIMM slots ben ik er wel. Daar was dit bord een prima match voor. ITX is sowieso beperkt tot 1 PCIe slot en 2 DIMM slots.

Bijkomend op dit moederbord is de aanwezigheid van twee Thunderbolt/USB4 poorten (met DisplayPort input), een drietal M.2 slots (waarvan 2 stuks PCIe 4.0) en onboard WiFi 6E (en belangrijker: Bluetooth). Al zou je zeker dat laatste op een bord van deze prijs mogen verwachten.

Het BIOS is overzichtelijk en reageert vlot. Na het doen van wijzigingen krijg je een samenvatting wat er gewijzigd is voordat je opslaat, dat is handig. Fan curves zijn makkelijk in te stellen en voor de rest doet het wat het moet doen.

Overclocking

Ik ben geen ervaren overclocker, maar vind het wel leuk om hiermee bezig te zijn. Daarom ben ik voor Z690 i.c.m. een K-CPU gegaan. Aangezien de resultaten per exemplaar van CPU en geheugen verschillen valt hier weinig zinnigs over te zeggen. Ik heb op mijn CPU (12700K met uitgeschakelde E-cores) 5.2GHz all core, 48 ring gehaald. Het DDR5-5600 CL36 RAM draait stabiel op 6200 CL36.
Het BIOS reageert wisselend op overclock pogingen. Met name wanneer de CPU niet wil komt het BIOS hier slecht van terug en blijft deze in een bootloop hangen. Gelukkig zit er een Clear CMOS knop op de achterzijde zodat je hier makkelijk toegang toe hebt. Geheugen gaat makkelijker, daar komt ie in 99% van de gevallen wel uit en biedt dan de mogelijkheid om de settings aan te passen zonder CMOS clear. Naar mijn ervaring op een Asus Z490 bord ging het daarop feilloos.

Compatibiliteit/layout

Een belangrijke reden om voor dit moederbord te kiezen boven bijvoorbeeld de Asus Z690-I of Gigabyte Aorus Z690I was de compatibiliteit met koeloplossingen. MSI heeft gekozen voor een iets compactere heatsink dan de concurrentie en in plaats daarvan een fannetje verstopt achter het I/O shield. Het fannetje heb ik nog nooit horen draaien in de week dat ik het bord nu draaiende heb. Voordeel is dat je op dit bord wel gewoon koelers kan plaatsen zonder er al te veel over na te hoeven denken. Daarnaast zit er ook een stevige backplate op het bord die met thermal pads tegen het bord zit waardoor deze als een heat sink werkt.

Er zitten helaas maar 3 fan headers op het bord. 2 voor fans, 1 voor een waterkoeler. Dus je zal vrij snel met splitters in de weer moeten.

Omdat de CPU socket sinds de vorige Intel-generatie is gegroeid hebben fabrikanten creatief moeten zijn om veel features op een bord kwijt te kunnen. Met name het Asus Z690-I bord is een kermis geworden van daughterboards (om zelfs de SATA poorten en front panel headers kwijt te kunnen), een complete hamburger aan gestapelde printplaten met mezzanine connectors en flatcable voor de M.2 slots) waardoor de toren hoger wordt dan het I/O shield. Bij dit MSI bord is dit gelukkig een stuk compacter en is er slechts 1 daughterboard met daarop een extra M.2 slot.

Het bord is stabiel. Ik heb nu tijdens het knutselen nog geen enkele hiccup, performance issue of crash gehad die niet mijn eigen schuld was (door overklokken). Out of the box werkte het bord direct; XMP instellingen werden zonder problemen opgepakt en de standaard voltages die gezet worden voor CPU, VCCSA etc. zijn ook in orde.

RGB (of het gebrek daaraan)

Het bord heeft van zichzelf geen RGB (tenzij je diagnostische gekleurde ledjes meetelt). Er zijn wel een aantal RGB headers aanwezig, maar omdat ik ging voor en RGB-loos systeem heb ik hier geen aandacht aan besteed.

Overige zaken

De onboard geluidskaart presenteert zich via USB aan het systeem. Geen functioneel probleem, maar heb dat nog nooit gezien voor een onboard geluidskaart.

Minpunten

• Relatief trage POST: bij power on kan het makkelijk 10+ seconden duren voordat je beeld hebt. Vervolgens nog eens 5 seconden voor het BIOS zelf. Dit schijnt zo te zijn bij alle Alder Lake borden, maar het viel me op.
• Het bord is flink aan de prijs, ondanks de featureset. Met ongeveer 410 euro duurder dan de concurrentie.
• Je moet het doen met diagnostische leds. Een POST code (hex display) was waarschijnlijk geen plek of budget meer voor.
• Gemonteerd in een kast zijn de schroefjes die het onderste M.2 daughterboard vastzetten er erg lastig in te krijgen. Zeker als je waterkoeling slangen ook nog in de weg zitten.
• Geen header om een temperatuursensor op aan kan sluiten, zodat je je fan curves kan sturen op de temperatuur van het water ipv de CPU.

Gebruikt i.c.m. hardware

• Intel Core i7-12700K, i5-12600K
• G.Skill Trident Z5 DDR5 5600 CL36 2x16GB
• Crucial P2 1TB PCIe 3.0 x4
• Samsung 980 1TB PCIe 3.0 x4
• Asus RTX 3080 TUF