Ledger Nano X - Onyx Black

Inleiding

Na productieproblemen van Ledger en enkele maanden wachten is hij er eindelijk. De Nano X is de opvolger van de Nano S, van het Franse bedrijf Ledger. Met deze hardware wallet kan je veilig bij jouw Bitcoin, Ethereum of andere cryptovaluta. Je private keys zijn veilig opgeslagen op het Secure Element van het apparaat, dus de kans dat jouw cryptovaluta gestolen worden is zeer klein.

In deze review vind je onder andere mijn ervaringen met het apparaat en een vergelijking met de voortanger, de Nano S.

In deze review...

• Verpakking en Inhoud
• De hardware en specificaties
• De eerste keer starten van het apparaat
• De software
• Ledger Live
• Conclusie

Verpakking en inhoud

De Nano X komt in een klein, simpel doosje, en zit goed verpakt in een stukje schuim.
Naast het apparaat, zit er een goede hoeveelheid extras in de doos.

• Een USB-A naar USB-C kabel.
• 3 recovery sheets, om de recovery phrase op te schrijven.
• Een instructieboekje.
• 4 verschillende Ledger stickers.
• Een sleutelhanger.

Wat me meteen opviel bij het uitpakken is dat de USB kabel vrij kort is, namelijk 0,5 meter. Als je een laptop hebt is dit geen probleem, maar als je de Nano X met een computer wil gebruiken die onder je bureau staat, kan je beter een andere, langere kabel gebruiken. De kabel voelt overigens wel stevig en ziet er met het gevlochten patroon ook nog eens goed uit.

De recovery sheets kan je gebruiken om de recovery phrase van het apparaat op te schrijven. Mocht het apparaat ooit stuk gaan, of raak je het apparaat kwijt, dan kan je deze recovery phrase gebruiken om toegang te krijgen tot jouw cryptovaluta. Doordat er meerdere sheets bij komen, kan je de recovery phrase op meedere fysieke plekken bewaren, zodat je er zeker van bent dat deze veilig bewaard is. Bij de Nano S kwam maar een enkele recovery sheet, dus het is fijn dat Ledger meerdere sheets bij de Nano X doet. Mocht je er extra zeker van willen zijn dat je recovery phrase veilig bewaard is, kan je uiteraard altijd kiezen voor een Cryptosteel of gelijkwaardig product.




Verder zit er een instructieboekje en wat Ledger stickers in de doos. Niks bijzonders, maar stickers zijn altijd leuk, toch?

De hardware en specificaties

Dit zijn de specificaties in het kort:

• L x B x H (mm): 77 x 18,6 x 11,75
• Gewicht: 34 gram
• Materialen: Roestvrij staal, plastic
• Batterij: 100mAh Li-ion
• Aansluitingen: USB Type-C, Bluetooth 5.0 LE
• Scherm: 128 x 64 px, OLED
• Secure Element chip: ST33J2M0
• Microcontroller: STM32WB55

De Nano X is iets groter dan zijn voorganger, de Nano S. Dat is ook logisch, want de Nano X heeft een ingebouwde batterij. Om precies te zijn is de Nano X 77mm bij 18,6mm bij 11,75mm groot, en weegt hij 34 gram. Hij past nog steeds makkelijk in je broekzak en het gewicht is nauwelijks significant.

Het apparaat is gemaakt van zwart plastic, met een roestvrij stalen cover er omheen. Door deze cover voelt hij stevig aan, en hij zal niet snel stuk gaan. Waar voorheen een gat zat in de Nano S, zit nu één van de twee knoppen op het apparaat. De andere knop zit links van het scherm, op een stukje zwart glossy plastic. Dit plastic pakt erg snel vingerafdrukken op en ik had persoonlijk liever niet-glossy plastic gezien. Maar dat is natuurijk mierenneukerij. Al met al vind ik het ontwerp van de Nano X iets mooier dan de Nano S, maar dat doet er verder ook niet toe.




Verder heeft de Nano X een USB Type-C aansluiting om hem bedraad aan te sluiten op een pc of telefoon, en kan je hem draadloos met Bluetooth 5.0 Low Energy (LE) verbinden. De batterij heeft een capaciteit van 100mAh, en gaat dus niet heel lang mee. Wat mij betreft is dit geen probleem, want je hebt het apparaat alleen nodig om transacties te versturen e.d. Ledger claimt zelf dat de batterij enkele uren mee gaat in gebruik, maar maanden mee kan wanneer hij uit staat. De batterij is makkelijk op te laden met de USB-C aansluiting.

Ook de opslag heeft een upgrade gekregen ten opzichte van zijn voortganger. Ledger claimt dat je tot 100 applicaties tegelijk kan installeren, iets wat bij de Nano S nog wel eens een probleem kon zijn als je meerdere cryptovalutas in bezit hebt.

Het scherm van de Nano X heeft een resolutie van 128 bij 64 pixels, het dubbele ten opzicht van de 128 bij 32 resolutie van de Nano S. Ledger maakt ook goed gebruik van deze extra hoogte, wat we in één van de volgende hoofdstukken ook zullen bespreken.

Verder heeft Ledger de Secure Element chip en microcontroller ook een upgrade gegeven. Het apparaat zou sneller moeten zijn en de nieuwe microcontroller heeft, uiteraard, ondersteuning voor Bluetooth. De SE chip heeft een CC EAL 5+ certificering, wat wil zeggen dat deze semi-formeel is ontworpen en getest. Ledger claimt dat de nieuwe controller sneller zou zijn, maar ik merk persoonlijk geen verschil.

De eerste keer starten van het apparaat

Net als bij de Nano S, wordt je bij de eerste keer opstarten gevraagd om een PIN in te stellen en de recovery phrase op te schrijven. De PIN bestaat uit 4 tot 8 tekens welke je met de twee knoppen kan kiezen. De recovery phrase bestaat uit 24 woorden en vormen samen de backup van het apparaat. Wanneer je alle woorden hebt opgeschreven, moet je deze woord voor woord opnieuw kiezen, door met de twee knoppen het juiste woord te kiezen. Door beide knoppen tegelijk in te drukken kan de keuze worden bevestigd, net als met de Nano S. Dit hele proces kost wat tijd, maar hiermee ben je er wel zeker van dat de 24 woorden die je hebt opgeschreven juist zijn.

Wanneer je de installatieprocedure hebt doorlopen, kom je op het dashboard. Hierop zijn standaard twee "apps" te zien: "Install app" en "Control Center". Als je "Install app" selecteert, krijg je simpelweg de melding dat je Ledger Live kan gebruiken om apps te installeren. Met de "Control Center" app krijg je ook slechts een instructie hoe je het control center opent: door beide knoppen tegelijk ingedrukt te houden. Waarom de control center app op het dashboard niet het echte control center opent, weet ik niet. Tijdens het gebruik van de Nano X, probeerde ik de eerste paar keer deze app om in het control center te komen. Wat mij betreft is dit een vreemde design keuze.

De software

Ledger is flink bezig geweest met het verbeteren van de interface van de Nano X. De geïnstalleerde apps staan in een 4 bij 2 overzicht, en je kan de knoppen gebruiken om een app te kiezen. Waar ik bij de Nano S nog wel eens moest zoeken naar de juiste app, zeker als er meerdere apps geïnstalleerd stonden, kan ik bij de Nano X direct zien waar de app die ik zoek staat. Tenzij er meer dan 8 apps geïnstalleerd zijn uiteraard.

Navigatie van de software is intuïtief. De verschillende menu's werken nu van links naar rechts, in plaats van boven naar beneden zoals bij de Nano S.

Het control center

Maar wat kan je dan precies met het control center? Het control center is de vervanging van de Settings applicatie van de Nano S. Je kan er het batterijpercentage zien, het apparaat uitzetten, bluetooth uit of aan zetten en instellingen in het apparaat aanpassen.

Cryptovaluta apps

De cryptovaluta is uiteraard waar de Ledger voor het grootste gedeelte om draait. Vrijwel alle "grote" cryptovaluta worden door de Nano X ondersteunt. Zoals eerder genoemd in deze review, zou je tot 100 apps tegelijk kunnen installeren. Of dit daadwerkelijk kan heb ik niet getest, maar installatie van ~10 apps tegelijk ging zonder problemen, waar de Nano S al problemen kon ervaren.

Ledger maakt goed gebruik bij de extra schermruimte die de Nano X biedt. Zo kan je bij het verzenden van munten makkelijker zien hoeveel je verstuurt en naar welk adres je de munten verstuurt. Zo plaatst Ledger het hele adres in één keer op het scherm, dus geen scrollende adressen meer zoals op de Nano S.




Verzenden van cryptovaluta is vrij makkelijk. Als het account eenmaal is toegevoegd in Ledger Live, kan je veilig een transactie aanmaken en versturen. En uiteraard komt hierbij de private key nooit op je pc.

Overige software

Ledger apparaten zijn niet alleen geschikt voor cryptovaluta. Je kan de Nano X bijvoorbeeld ook gebruiken als Windows Hello authenticator, of als SSH/PGP Agent. De password manager app die je misschien kent van de Nano S is op het moment van schrijven nog niet beschikbaar, maar Ledger geeft aan dat deze in de toekomst ook voor de Nano X beschikbaar zal worden.

Zelf gebruik ik Windows Hello en de SSH/PGP Agent niet, maar de password manager vond ik altijd wel fijn in gebruik. De applicatie simuleert een toetsenbord, waarmee je makkelijk een wachtwoord kan invullen. Ik hoop dus dat deze applicatie snel beschikbaar komt.

Software bugs

Ik kwam al vrij snel een aantal bugs tegen bij het gebruik van de Nano X. Wanneer je het apparaat bijvoorbeeld draadloos gebruikt, en je plugt de USB-kabel in om hem op te laden, moet je opnieuw je PIN invullen en is de verbinding dus verbroken. Andersom ook, hij gaat niet uit maar je moet gewoon je PIN opnieuw invullen. Een ander ding wat ik opmerkte is dat ik niet kan verbinden met de Nano X vanaf mijn pc over bluetooth. Het kan overigens prima zijn dat dit een software probleem is van mijn pc, of dat Ledger Live vereist is om te verbinden met de Nano X.

Ook heb ik meerdere mensen gezien die last hebben van willekeurige crashes, en apparaten die niet willen opladen. Ik heb het zelf nog niet meegemaakt, maar er schijnt hier dus ook een probleem te zitten.

Natuurlijk is het een nieuw product en in het verleden is gebleken dat Ledger goed luistert naar feedback van de community. Ik ben er dus vrij zeker van dat dit soort problemen snel zullen worden opgelost.

Ledger Live

Ledger Live is de desktop- en smartphoneapplicatie van Ledger, waarmee je je cryptovaluta kan beheren. Het is de vervanger van de Bitcoin en Ethereum Chrome extensies en is te installeren op alle grote besturingssystemen: Windows, macOS, Linux, Android en iOS. Voorheen kon je een USB-OTG kabel gebruiken met de Nano S, en dus ook via je telefoon transacties versturen, maar met de Nano X is het ook mogelijk om dit met bluetooth te doen in combinatie met Ledger Live. Helaas werkt Ledger Live nog niet met bluetooth in de desktop versie, maar dit kan uiteraard wel gewoon met een kabel.




Ledger Live heeft een fijne interface. Het ziet er simpel en gebruiksvriendelijk uit. Je kan snel je portfolio in zien, transacties versturen en zelfs applicaties op de Nano X installeren of verwijderen.

Wat ik mis in Ledger Live is ondersteuning voor Ethereum tokens. Ik maak persoonlijk vooral gebruik van Ethereum, maar vooralsnog is het niet mogelijk om tokens in te zien of te versturen. Uiteraard kan dit wel met andere wallet interfaces, zoals MyCrypto.

Conclusie

De nieuwe Nano X is een mooi apparaat. Met de bluetooth verbinding kan je makkelijk overal je cryptovaluta beheren en de nieuwe interface voelt meer intuïtief dan de interface van de Nano S. Net als de Nano S is het apparaat gebruiksvriendelijk en de bijbehorende applicaties werken prima.

Helaas bevat de software momenteel nog een aantal bugs, maar niks wat het gebruik van het apparaat onmogelijk maakt. Gelukkig luistert Ledger goed naar feedback, dus dit is waarschijnlijk snel opgelost.

Maar welk apparaat kan jij beter kopen, de Nano S of de Nano X? Hierbij komen we snel bij één van de minpunten van de nieuwe Nano X: de prijs. Met een nieuwprijs van €120 vind ik hem erg duur ten opzichte van de Nano S, met een prijs van slechts €60. Je zou zelfs twee keer een Nano S kunnen kopen en één als back-up gebruiken.

Als je vooral onderweg bent of je hardware wallet met je telefoon wil gebruiken, is de Nano X de betere keuze. Als je alleen opslag wil voor je cryptovaluta en het apparaat vooral vanuit huis o.i.d. gaat gebruiken, kan je in ieder geval met de huidige prijs waarschijnlijk beter voor de Nano S gaan.


Wanneer Nano 3 en Nano Y?